'Er is nu juist
een grotere
BVD nodig'
'BVD kan dus
met eenderde
minder toe'
Zwarte beer blijft vogelvrij
Frankrijk heeft verlies nooit echt verwerkt
Feiten &Meningen
WOENSDAG 18 MAART 1992
2
Historicus Bob de Graaff:
DEN HAAG JAN PREENEN
Vooraf laat Bob de Graaff weten
dat van hem geen „confronta
tie" met Willems moet worden
verwacht. „Voor een duidelijke
stellingname moet u bij politici
zijn. Ik zeg niet of de BVD groter
of kleiner moet worden. Ik be
kijk de BVD vanuit historisch
perspectief. Al zeven jaar. Ver
wacht van mij geen harde
standpunten."
Geconfronteerd met Willems
werpt De Graaff zich in een van
de nieuwe zaaltjes van de Twee
de Kamer aan de Lange Poten
In Den Haag echter regelmatig
op als felle tegenstander van de
veiligheidsspecialist van Groen
Links. Bijvoorbeeld als de oud-
PSP'er ironisch opmerkt dat de
BVD „het liefst ook alle portiers
in het gebouw van de Tweede
Kamer door geheim agenten
zou willen vervangen. Zoveel
gevaren ziet de BVD plotseling
op Nederland afkomen."
Willems trekt die conclusie na
het lezen van de door de BVD
onlangs openbaar gemaakte 'ri
sico-analyse'. Uit dat rapport
haalt De Graaff echter een heel
andere mening: „Wat Willems
zegt, vind ik zwaar overdreven.
Er zijn wel degelijk heel veel
groeperingen die in de gaten
moeten worden gehouden. De
situatie is veel gecompliceerder
geworden."
Willems scherpt de discussie
nog wat aan door er op te wij
zen dat hij de dienst eigenlijk
het liefst helemaal ziet verdwij
nen. „Zeker in de huidige opzet.
Controle is niet mogelijk. Het is
toch van de gekke dat niet in de
openbaarheid over de BVD kan
worden vergaderd, maar alleen
in de beslotenheid met de vier
fractievoorzitters van de grote
partijen. Als Groen Links doen
wij pas mee als besloten verga-
Als het aan WUbert Wil
lems, Tweede-Kamerlid
van Groen Links, ligt
wordt de Binnenlandse
Veiligheidsdienst (BVD)
vandaag nog drastisch
verkleind. Bob de Graaff,
als historicus verbonden
aan het Instituut Neder
landse Geschiedenis (TNG)
in Den Haag, vindt juist
dat de BVD moet worden
uitgebreid. Een gevecht in
woorden over de toe
komst van de BVD aan de
vooravond van het debat
dat volgende week dins
dag in de Tweede Kamer
wordt gevoerd.
deringen uitzondering worden.
Als het bijvoorbeeld gaat om
operationele acties of om perso
nen. In andere commissies
wordt dan ook besloten verga
derd."
Terrorisme
De BVD wil zich vooral gaan
concentreren op terrorisme,
wapenhandel, corruptie en
drugs. De Graaff: „Wat het vol
gen van terroristische groepen
betreft, zitten Willems en ik op
één lijn, of het nu om links of
rechts gaat. Het wordt moeilij
ker als je moet omschrijven wat
de dreiging van buitenaf in
houdt, waarover de BVD het
heeft. Je komt dan in een nie
mandsland terecht."
„Dat klopt," haakt Willems in.
„Wat is dreiging? Ik heb er altijd
al problemen mee gehad dat
hier in het Westen werd gespro
ken over de angst voor Oost-Eu-
Bob de Graaff (links) en Wilbert Willems.
FOTO GPD CEES ZORN
ropa. Die heb ik nooit gehad.
Waarom geen angst voor het
kapitalisme? Maar goed, die pe
riode is nu afgesloten. Nu wordt
opeens gewezen op bijvoor
beeld het islamitisch funda
mentalisme en de verzetsbewe
gingen in de Derde Wereld, die
een gevaar zouden zijn. Er moet
volgens de BVD rekening mee
worden gehouden dat politieke,
etnische of religieuze conflicten
in het land van herkomst over
slaan naar Nederland. Die be
dreigingen worden zomaar uit
de hoge hoed getoverd."
De Graaff: „Ik vind die aandacht
voor die conflicten helemaal
niet zo gek. Denk maar aan de
oproep vanuit Iran om de
schrijver Salman Rushdie te
vermoorden of het conflict rond
Irak. In de jaren '60 en '70 werd
in de Kamer gevraagd om men
sen uit bijvoorbeeld Marokko
en Turkije, die hier naar toe
kwamen, te beschermen tegen
de regimes uit die landen. Dat
ze niet onder druk zouden wor
den gezet door landgenoten."
Willems: „Maar daar ligt een
taak voor justitie, niet voor de
BVD." De Graaff: „Daar is toch
informatie voor nodig. Mensen
die kwaad willen, melden zich
niet vrijwillig aan." Willems:
„Maar is de islam dan als zoda
nig een bedreiging?" De Graaff:
„Nee, maar dat staat ook niet in
het rapport." Willems: „De BVD
gaat anders vrij ver in de be
schrijving van de islam. Daarbij
wordt bloedvergieten zelfs niet
uitgesloten."
'Geforceerd'
Volgens Willems probeert de
BVD zichzelf geforceerd in
stand te houden door zoveel
mogelijk nieuwe tegenstanders
,In het rapport
staat bijvoorbeeld dat er een
verschuiving is van ideologische
spionage naar bedrijfsspionage
door de Russen. Maar daar
hoeft de BVD zich niet mee te
bemoeien. Dat is een taak van
de bedrijven. De BVD doet het
voorkomen alsof de hele wereld
een bedreiging is voor Neder
land. Joegoslavië, Irak, het Mid
den-Oosten, de Filipijnen,
noem maar op. De BVD is er
toch niet voor om de hele we
reld in de gaten te houden. Die
moet letten op de Nederlandse
rechtsorde."
Groenlinkser Wilbert Willems:
Terwijl de 'voorstellingen' van
de BVD regelmatig op de lach
spieren werken van Willems,
gaat De Graaff met een ernstig
gezicht de 'schietbioscoop' in
waarover BVD-directeur Doc-
ters van Leeuwen het in zijn
rapport heeft. „Vroeger was de
situatie in de Sovjetunie en de
satellieten heel overzichtelijk. Je
wist dat er gevaar was en waar
het vandaan kwam. Dat is nu
niet meer zo. Het voormalige
Oostblok is inderdaad een soort
schiettent geworden. De ene
dag kun je een aanval krijgen
van Serviërs, omdat Nederlan
ders meevechten met Kroaten
en de volgende dag zijn het
weer andere Oosteuropeanen."
Inkrimpen
Desondanks is de BVD Groen
Links (en andere partijen) in
middels al enigszins tegemoet
gekomen. Vooruitlopend op de
discussie over haar toekomst
heeft de inlichtingendienst zelf
al besloten om in te krimpen.
Van de 637 werknemers in 1990
mogen er in 1993 nog maar 580
over zijn. Van enige dank van
de zijde van Willems is echter
geen sprake: „Dat zijn er nog
veel te veel, al weet ik ook wel
dat in dat aantal ook de mensen
voor de koffie en de portiers zit
ten. Ik ben er altijd vanuit ge
gaan dat de BVD ten minste
eenderde van haar capaciteit
nodig had voor het Oostblok.
Nu het communistische gevaar
weg is, kan de BVD dus met
eenderde minder toe. Dan kom
ik uit op 400 werknemers."
Met een gul gebaar voegt Wil
lems daar nog een paar hon
derd leden van de Plaatselijke
Inlichtingendiensten, PID's, aan
toe. „Dat zijn politiemensen
met een BVD-opleiding en een
BVD-taak. Je weet nooit wan
neer een politieman als politie
man of als BVD'er je huis bin
nensluipt. Noemen ze zich BV
D'er dan weet je waar je aan toe
bent. Dat is zeker geen uitbrei
ding van de BVD, omdat ze nu
ook al voor deze dienst werken.
Alleen is dat niet zichtbaar."
De Graaff is het met dat laatste
eens. Wat de grootte van de
BVD betreft niet. „Er is juist een
grotere BVD nodig dan toen het
Oostblok nog een blok was. De
taken zijn alleen maar toegeno
men. Het gevaar kan nu overal
vandaan komen. De situatie in
Oost-Europa is immers veel in
gewikkelder geworden. Boven
dien is het zo dat als een aan
slag wordt gepleegd, iedereen
zegt: 'waar is nou die BVD?' Dat
is het dubbele in Nederland. De
BVD mag niets doen, maar als
er iets gebeurt, zoals die aanslag
op het huis van staatssecretaris
Kosto, dan krijgt de BVD de
schuld."
Willems: „Wie is nou iedereen?
Al dat soort Schiettenteffecten
had je vroeger toch ook. Bewe
gingen als de IRA en de ETA zijn
niet van vandaag of gisteren.
Het is nuttig om een dienst te
hebben die informatie geeft
over rechts en links extremisme.
Dat je als politici weet hoe die
groepen functioneren, zodat je
daarover een oordeel kunt vor
men. Dan mag ook best worden
geïnfiltreerd in die groepen. Als
het maar niet gebeurt in demo
cratische bewegingen als de
PSP, de CPN, de PPR en de vre
desbeweging, zoals in het verle
den het geval was. Het moet
ook reëel blijven. Dat gevaar
van die Serviërs heeft toch niets
met de werkelijkheid te ma
ken." De Graaff: „Tot ze hier
wat doen."
Cites: Alle beren op lijst beschermde dieren
HAARLEM JOLANDA OUKES
Dc Internationale Conventie
over I lande! in Bedreigde Dier
soorten (Cites) die mopienteel
in het Japanse Kyoto wordt ge
houden, is geen wassen neus
gebleken. Twee weken geleden
handhaafde Cites, in weerwil
van enkele Afrikaanse landen,
het verbod op de handel in
ivoor. Vorige week zetten de af
gevaardigden de Amerikaanse
zwarte en de Russische bruine
beer op de lijst van beschermde
diersoorten. Maar het is nog
maar de vraag of met name de
zwarte beer daar iets aan heeft.
Het voorstel van de Deense af
gevaardigden de bruine en
zwarte beer op de lijst te zetten,
werd met 46 tegen 19 stemmen
aangenomen. Dc maatregel
houdt in dat voortaan de handel
in alle beresoorten streng wordt
gecontroleerd.
Dat was tot nog toe niet het ge
val. Omdat slechts een aantal
soorten werd beschermd, was
dc handel in lichaamsdelen,
zoals galblazen en poten, niet te
controleren. Maar al te vaak
werden delen van de met uit
sterven bedreigde Aziatische
beresoorten verkocht onder het
voorwendsel dat ze van Ameri
kaanse zwarte beren afkomstig
zijn.
De handel in beredelen is lucra
tief. De galblazen die vooral
door Aziaten worden gebruikt
als medicijn tegen hartafwijkin
gen, geelzucht, maag- en darm
klachten, brengen zo n 2.000
dollar per ons op. Ook de van
bereklauwen vervaardigde ket
tingen en oorbellen vinden op
de internationale markt gretig
aftrek. Daarnaast worden kop
pen en huiden als trofeeën uit
gestald of voor andere decora
tieve doeleinden gebruikt.
Cites hoopt met het besluit een
einde te maken aan die winst
gevende handel. Het ziet er
naar uit dat de zwarte beren
geen profijt hebben van het feit
dat ze nu op dc lijst van be
schermde diersoorten staan.
Want in de Verenigde Staten en
Canada, de twee belangrijkste
tegenstemmers in Kyoto, wordt
dit dier om een geheel andere
reden gejaagd.
Zwarte beren hebben een hon
derden hectaren groot gebied
nodig dat zij niet willen delen
met andere beren. Jonge beren
die door hun moeder zijn ver
stoten, proberen hun eigen ter
ritorium te vinden maar ont
dekken dat voor hen geen ruim
te meer over is.
Om zich toch te kunnen hand
haven, nemen zij de verstede
lijkte gebieden in hun leefge
bied op en scharrelen hun kost
je bij elkaar door vuilcontainers
overhoop te halen of moestuin
tjes leeg te eten. Bovendien
vormt een hongerige beer een
bedreiging voor de mens. Vaak
moet de beer zijn zwerfpartij
dan ook met dc dood bekopen.
Dè gelukkigen worden verdoofd
en losgelaten in het bos. Tien
tegen een dat ze het dan moe
ten opnemen tegen een soort
genoot.
Om de populatie aan te passen
aan de steeds kleiner wordende
natuurgebieden mag er in de VS
en Canada zeven weken per
jaar op beren worden gejaagd.
Het Cites-besluit heeft daar
geen invloed op. Wel kan door
middel van de in Kyoto geno
men maatregel de stroperij een
halt worden toegeroepen. Maar
ook daar kunnen vraagtekens
bij worden geplaatst. Strengere
controle op de handel zal geen
invloed hebben op de behoefte
aan beredelen maar zal daaren
tegen de prijzen flink opdrijven.
Stroperij in de VS worden
jaarlijks bijna net zoveel beren
op legale als illegale wijze ge
dood wordt dan zo winstge
vend dat een fikse boete of ge
vangenisstraf voor lief wordt ge-
Algerijnse vrijheidsstrijd eindigde dertig jaar geleden
PARUS HANS GERTSEN
CORRESPONDENT
Het is vandaag op de kop af
dertig jaar geleden dat in het
plaatsje Evian aan het meer van
Genève de akkoorden werden
ondertekend die een einde
maakten aan de Algerijnse on
afhankelijkheidsstrijd. Op zon
dag 18 maart 1962 kwam er een
eind aan de gevechten tussen
het Franse leger en het Algerijn
se Nationaal Bevrijdingsfront
(FLN). Officieel tenminste.
Want voordat Algerije in juli
1962, na 132 jaar Frans bestuur,
daadwerkelijk onafhankelijk
werd, zou er nog héél wat bloed
vloeien in de voormalige Franse
kolonie.
Vandaag zijn de wonden van de
bijna acht jaar durende strijd en
het erop volgende verlies van
Algerije in Frankrijk nog steeds
niet geheeld. Algerije was im
mers niet zomaar een kolonie.
Voor generaties Fransen was Al
gerije onlosmakelijk met Frank
rijk verbonden. Het was een
Frans departement dat toevallig
aan de overkant van de Middel
landse Zee lag.
Toen het FLN kort na zijn op
richting in 1954 een eerste serie
bloedige aanslagen pleegde om
het onafhankelijkheidsstreven
kracht bij te zetten, waren de
verbazing en de woede dan ook
groot. Zowel in Frankrijk als on
der de honderdduizenden Fran
se kolonisten in Algerije. Een
half jaar later riep de regering
de noodtoestand uit om de
groeiende opstand de kop in te
kunnen drukken. Het begin van
een bloedige onderdrukking,
van een vuile oorlog waarin van
beide kanten alles geoorloofd
was. Een oorlog die volgens
voorzichtige schattingen aan
ruim 600.000 mensen het leven
heeft gekost: burgers en militai
ren, Algerijnen en Fransen.
Geheim leger
Met de ondertekening van de
akkoorden van Evian waren de
vijandelijkheden nog niet voor
bij. Integendeel: tussen 18
maart en 1 juli 1962, de datum
waarop de onafhankelijkheid
inging, was de strijd heviger dan
ooit. Het in 1961 door opstandi
ge Franse officieren opgerichte
geheime leger, de Organisation
De Franse militair Pierre Lagaillard, die Algerije niet wilde opgeven en samenwerkte met de OAS. foto archief
de l'Armee Secrète (OAS), zette
de strijd tegen het FLN gewoon
voort en vermoordde duizen
den opstandelingen. Het FLN
op zijn beurt nam wraak op
tienduizenden 'harki's'; Alge
rijnse soldaten die aan Franse
zijde hadden meegevochten.
Vrijwel alle Algerijnen van Fran
se komaf vluchtten medio 1962,
berooid en vol rancune, terug
naar het vaderland dat hen ver
raden had. Tot vlak voor het
einde van de gevechten hadden
vrijwel alle Franse politici im
mers gezegd dat Algerije tot in
lengte van dagen frans zou blij
ven.
Anno 1992 rust nog steeds een
taboe op deze zwarte bladzijde
in de Franse geschiedenis. Over
Algerije zwijgt men maar liever,
zo ondervond de Franse filmer
Bernard Tavemier onlangs. Sa
men met de journalist Patrick
Rotman maakte hij een vier uur
durende documentaire over de
lotgevallen van dertig dienst
plichtige Franse soldaten die
tussen 1954 en 1962 in Algerije
hebben gevochten. Het kostte
hen veel moeite de oud-strijders
aan het praten te krijgen. Voor
vrijwel allemaal was het de eer
ste keer dat ze over hun vaak
traumatische belevenissen
praatten. De verhalen over mar
telingen en executies van al dan
niet vermeende 'terroristen' zijn
ook niet bepaald glorieus te
Als de film iets duidelijk maakt,
dan is het wel dat de meeste
Franse soldaten die in Algerije
hebben gevochten, daar een
flinke tik aan over hebben ge
houden. Ze hebben niet alleen
vrienden verloren, maar vragen
zich bovendien af waar het ach
teraf nu allemaal voor nodig
was. Wat de ruim 2,5 rhiljoen
Franse soldaten die in Algerije
zijn ingezet het meest steekt, is
het gebrek aan erkenning. Sol
daten die in de Eerste of Twee
de Wereldoorlog vochten, heb
ben in Frankrijk de status van
'ancien combattant' (oud-strij
der) en worden als helden be
schouwd.
Pensioenen
Oud-strijders komen bovendien
in aanmerking voor oorlogspen
sioenen en andere douceurtjes.
Voor de dienstplichtigen die in
Algerije vochten, is dat allemaal
niet weggelegd. Officieel ver
richtten ze daar immers slechts
een soort politietaak. 'Algerije'
was geen oorlog. Vandaar dat
Tavemier en Rotman hun docu
mentaire de naam 'La guerre
sans nom' ('De oorlog zonder
naam') gaven.
Ook op een andere manier
werkt het Algerijnse trauma nog
steeds door. Het is geen toeval
dat het extreem-rechtse Front
National van Jean-Marie Le Pen
veel aanhang vindt onder oud-
kolonisten. Die voelen zich nog
steeds verraden door de Franse
politiek. En de voormalige kolo
nisten lijken ook gevoeliger voor
Le Pens racistische opvattingen
dan veel andere Fransen.
Volgens de in Algerije geboren
Franse psycho-analitica Alice
Cherki heeft dat alles te maken
met het niet verwerkte verleden.
„De huidige anti-immigratie
stemming is een direct gevolg
van de oorlog in Algerije. Veel
mensen hebben dat verleden
nooit verwerkt. In plaats van er
over te praten, is het verstikt.
Als je het verwerken onmogelijk
maakt en het zwijgen cultiveert,
komt het leed vroeg of laat toch
weer naar boven. En vaak in ge
welddadige vorm", zo waar
schuwde ze onlangs in het
Franse dagblad Le Monde.
