Voor PvdA hangt alles nu af
van Rottenberg en Vreeman
Koninklijke Saudi's
vrezen de wraak der gelovigen
Agatha Cristie in Spanje
Feiten &Meningen
Pravda was ordinair jatwerk
MAANDAG 16 MAART 1992
2
Voorzittersduo speerpunt en Achilleshiel tegelijk
Het nieuwe voorzittersduo Vreeman (rechts) en Rottenberg zingt aan het einde van het congres de Internationale,
„Sterft gij oude vormen en gedachten".
TOM JANSSEN
In Nijmegen houdt de
PvdA een 'buitengewoon
congres'. Het duurt twee
dagen, in een zaal die daar
eigenlijk niet geschikt voor
is en die over te weinig
wandelgang beschikt. Mis
schien had 't korter ge
duurd als men zich aan de
oorspronkelijke plannen
had gehouden. Had het
niet in de bedoeling gele
gen dat het Congres alleen
om 'de partij' zou gaan?
AMSTERDAM WOUTER GORTZAK
MEDEWERKER
De vereniging PvdA is niet met
haar tijd meegegaan. De organi
satie zit vast aan rituelen die
hun oorspronkelijke betekenis
hebben verloren. Welke relatie
is er tussen de Verzorgingsstaat
en de Internationale? Dat de
PvdA zo vasthoudt aan „oude
vormen en gedachten" komt
doordat ze meer met zichzelf
bezig is dan met de buitenwe
reld. Daardoor is ze niet langer
aantrekkelijk voor jongeren en
niet in staat het intellectueel-
culturele debat te organiseren
en te voeren.
Een commissie onder Van Ke-
menade moet aangeven hoe 't
anders kan. Er komt een door
wrocht rapport met een fraaie
analyse. Sommige aanbevelin
gen zijn verstandig, andere
dwaas, maar door elkaar geno
men kunnen ze inderdaad tot
een moderner partij leiden. Op
een extra congres moet dat wor
den vastgelegd. Op die manier,
zo hoopt men, wordt de PvdA
weer een wervende organisatie
met een samenhangend en
prikkelend programma. Geen
reglementen-gevlooi meer in
muffe vergaderzalen. Niet lan
ger 'vergadertijgers' beloond
met een lidmaatschap van ge
meenteraad of Tweede Kamen
naar de dierentuin ermee! Een
open relatie met de buitenwe
reld. De best-denkbare volks
vertegenwoordigers opsporen
en kandideren.
Maar het congres zal niet be
perkt blijven tot het thema 'ver
nieuwing van de PvdA'. Zomer
1991 stelt het kabinet-Lubbers-
/Kok een ingreep voor ip de
wao. Dat leidt in de PvdA tot
veel verontwaardiging. Partij
voorzitter Sint ontgaat de com
motie; ze fietst in'Toscane. Het
wordt haar hevig kwalijk geno
men dat ze niet terugkomt van
vakantie. Ze trekt haar conclu
sie en treedt af. Hoewel er vice-
voorzitters zijn die de functie
tot het eerstkomende gewone
partijcongres kunnen waarne
men. besluit men tot een voor
zittersverkiezing op het buiten
gewoon congres. Daarmee heeft
het een tweede thema gekre
gen.
Na overleg met vrijwel alle par
tijcoryfeeën en veel buiten
staanders stelt BaJie-directeur
Rottenberg zich kandidaat. De
kandidaten Bob Suurhoff en
Ineke van Dijk hebben welis
waar meer partij-ervaring maar
minder uitstraling. Maar met
vakbondsvoorzitter Vreeman
treedt iemand in het krijt die
het tegen Rottenberg zou kun
nen opnemen. Kan hij niet re
kenen op steun van iedereen
die zich aansloot bij het vak
bondsprotest tegen de wao-
maatregelen en van PvdA-ka-
derleden en -volksvertegen
woordigers die zich door Rot
tenberg bedreigd wanen?
Er dreigt een confrontatie tus
sen 'de vakbondsvleugel met
het sociale gezicht' en 'de
grachtengordel met z'n egocen-
trisch-individualistische levens
stijl'. Een echt gevecht, zonder
twijfel, maar wel een dat de
dreiging in zich bergt van een
een scheuring in de PvdA. Maar
Rottenberg is daar te slim voor.
Hebben anderen Vreeman als
kandidaat naar voren gescho
ven, hij troeft ze af door een een
coalitie met de vakbondsvoor
zitter te smeden.
Niemand twijfelt aan de over
winning van het duo, de enige
vraag is hoe groot hun voor
sprong zal zijn. Er zijn PvdA-le-
den die Rottenberg een praat
jesmaker vinden en die het
Vreeman kwalijk nemen dat hij
voor zijn functie betaald wil
worden. Want de PvdA heeft
geldgebrek en moet personeel
ontslaan. Maar anderen zijn zo
in vervoering over de onbevan
genheid waamee Rottenberg
partij en buitenwereld tegemoet
treedt dat ze „het kleinburger
lijk geleuter" over Vreemans sa
laris niet willen horen.
Twee congresthema's dus: de
vernieuwing van de PvdA en de
verkiezing van een voorzitter.
Maar daar wordt nog een derde
thema aan toegevoegd, dat vrij
dagmorgen zelfs als eerste aan
de orde komt als econoom
Wolfson de bijeenkomst toe
spreekt. Hij was voorzitter van
de PvdA-commissie die zich
boog over de toekomst van de
verzorgingsstaat. 'Niemand aan
de Kant' heet het stuk en er ligt
een simpele gedachtengang aan
ten grondslag: mensen met
werk betalen belasting en socia
le premies en vragen niet om
een uitkering. Daarom blijft ons
sociale-zekerheidsstelsel betaal
baar als meer mensen dan nu
aan werk worden geholpen. Is
het dus goed voor de maat
schappij als er meer werk is, het
is ook beter voor het individu.
„Voor geëmancipeerde men
sen", zegt Wolfson, „is werk de
beste sociale zekerheid". De
PvdA moet zich er daarom op
richten meer mensen aan het
werk te krijgen.
De spreker straalt de professo
rale rust uit die zijn woorden
overtuigingskracht geeft. Maar
al is zijn boodschap helder, zijn
rapport is niet volledig en nogal
onevenwichtig. Niet alle aspec
ten van de verzorgingsstaat
worden onder de loep gelegd en
de aanbevelingen zijn nu eens
te globaal en dan weer te gede
tailleerd. En het rapport geeft
geen antwoord op de vraag hoe
het verder moet met de sociale
zekerheid als er van al die
mooie plannen niets terecht
komt. Moet er dan een ministel
sel komen? Een stelsel waarbij
de overheid aan iedereen die
z'n werk kwijtraakt hetzelfde,
lage bedrag uitkeert en waarbij
mensen die een hogere uitke
ring willen zich daarvoor parti
culier kunnen bijverzekeren?
„Daarover nadenken leidt de
aandacht maar af van wat als
eerste moet gebeuren", zegt
Wolfson. „Wat we moeten
doen, is plannen maken om de
mensen weer aan het werk te
krijgen." Maar hij is toch niet
helemaal gerust op de afloop
van die inspannigen, want hij
besluit zijn toespraak met een
waarschuwing aan „de nieuwe
voorzitter". Als die niet zorgt
dat „dit rapport in praktijk
wordt omgezet", moet hij „over
twee jaar uitleggen waarom we
toch een ministelsel moeten
hebben".
Eén congres, drie thema's. Maar
aan elk ervan zijn losse draadjes
blijven hangen. Tijdgebrek
blokkeerde een vollediger en
evenwichtiger rapport-Wolfson.
Daardoor is het PvdA-stand-
punt over de verzorgingsstaat
'na Wolfson' hoogstens een tus
senstap naar een definitiever vi
sie. Daardoor kan de PvdA, ook
in de toekomst, voor onaange
name verrassingen komen te
staan. Uitvoering van Wolfsons
plannen biedt de werkloze per
spectief, maar tegenvallers in de
economische ontwikkelingen
met onder meer de tekstregel:
FOTO NIEUW ANEFO ROB BOGAERTS
kunnen het kabinet tot beslis
singen nopen die de sociaalde
mocratische achterban op
nieuw verdelen. Al is dankzij
Wolfson wellicht wel een kli
maat geschapen waarin nuch
terder PvdA-reacties op tegen
vallers mogelijk zijn.
Ook met de modernisering van
de PvdA als vereniging is men
nog niet bij het eindpunt. Dat
hebben de commissie-Van Ke-
menade en het PvdA-bestuur
ten dele aan zichzelf te wijten
door met soms domme voor
stellen te komen: de vervanging
van het huidige partijcongres
bijvoorbeeld door een soort
partijparlement. En het zingen
van de Internationale, aan het
eind van het congres, maakte
duidelijk hoe moeilijk het is de
partijcultuur te veranderen.
Als het er met de vernieuwing
niettemin florissant voorstaat,
dan vooral doordat het nieuwe
voorzittersduo zoveel.krediet
kreeg. Rottenberg heeft zich na
drukkelijk als vernieuwer gema
nifesteerd en hij heeft van het
congres ondubbelzinnig de
ruimte gekregen. Het betekent
wel dat het voorzittersduo niet
alleen de speerpunt is van een
vernieuwende PvdA maar ook
de Achilleshiel. Blijft hun sa
menwerking overeind dan moet
men ze tot veel in staat achten.
Maar treden daarin scheuren op
dan gaat de PvdA versneld de
ondergang tegemoet.
CADIZ RUUD DE WIT
CORRESPONDENT
Een dubbele moord op de veer
boot van de Canarische eilan
den naar de Zuidspaanse stad
Cadiz stelt de juridische autori
teiten voor een raadsel. De
Spaanse media spreken van een
tot werkelijkheid geworden
Agatha Cristie-thnller. Alle in
grediënten zijn aanwezig: een
dubbele moord, een verdwenen
moordenaar en panische ferry
passagiers.
De dubbele moord vond plaats
op vrijdagochtend rond vier
uur, toen de veerboot Ciudad de
Palma ter hoogte van de
Marokkaanse stad Casablanca
voer. De ferry was met 241
pasagiers en 71 bemanningsle
den op weg van Tenerife naar
Cadiz. Een passagier, van wie
de naam nog niet is vrij gege
ven, maakte amok en verwond
de een van de bemanningsle
den ernstig met een mes. Toen
AMSTERDAM RONALD FRISART
Een vreemde maandag voor de
voormalige Sovjetunie. Voor het
eerst verschijnt vandaag geen
Pravda. De krant die decennia
lang spreekbuis was van de
communisten is bezweken aan
het kapitalistische marktmecha
nisme dat ze sinds het begin
van haar bestaan juist bestreed.
Hoewel de oplage ooit boven de
tien miljoen exemplaren per
dag lag, hadden gewone Sovjet
burgers geen boodschap aan de
Pravda. Ze meenden terecht dat
de krant die Waarheid heette
nauwelijks waarheid bevatte.
Alleen buitenlandse Kremlin-
kijkers en Sovjet-apparatsjiks
bestudeerden het doodsaaie
vod.
Officieel zou de krant op 5 mei
aanstaande haar 80e verjaardag
vieren. Maar zelfs dat is niet de
waarheid. Toen het blad in 1912
voor het eerst verscheen als or
gaan van Lenins bolsjewieken
de overige matrozen hierop
probeerden de dader te paldcen
te krijgen, stuitten zij op het lijk
van een collega, die ook was
neergestoken.
De kapitein van de ferry besloot
aanvankelijk de zwaargewonde
matroos in Casablanca aan wal
te brengen, maar toen deze
spoedig daarna overleed, werd
de reis naar Cadiz voortgezet.
Wel werden alle passagiers, die
voor het overgrote deel sliepen,
uit de hutten gehaald en wer
den de autoriteiten in Cadiz in
gelicht.
Huilende passagiers, die niet
wisten wat hen overkwam,
maar het ergste vreesden omdat
ze in het holst van de nacht uit
hun bed waren gehaald, zorg
den voor paniek in de eetzaal,
die ze niet mochten verlaten.
Groepjes bemanningsleden,
met laiuppels en messen gewa
pend, kamden ondertussen het
schip uit op zoek naar de moor
denaar.
was de titel Pravda ordinair jat
werk. Een kleine groep gematig
de Oekraïners in de toenmalige
Russische Sociaal-Democrati
sche Partij begon in 1905 de uit
gave van een blaadje dat ze
Pravda noemden. De latere or
ganisator van het Rode Leger,
Leon Trotzki, nam het in 1908
over. Vanuit Wenen schreef hij
het vol met hartstochtelijke
pleidooien om de felle twist in
de Russische partij tussen de
gematigde mensjewieken en
Lenins radicale bolsjewieken te
staken en samen het tsarisme te
lijf te gaan.
Die oproepen waren in Rusland
zo populair dat bolsjewieken in
Sint Petersburg Trotzki's Pravda
zelfs kopieerden. Niettemin
kampte Trotzki met grote geld
problemen. Zo liet hij weten dat
hij lezersbrieven niet meer zou
beantwoorden, omdat hij geen
geld had voor postzegels.
Zijn streven naar eenheid in de
partij liep echter op niets uit.
Maar toen de ferry vrijdagavond
laat in Cadiz arriveerde, was de
dader nog altijd niet opge
spoord. Ook een zoekactie van
de massaal aanwezige Guardia
Civil in de haven van Cadiz le
verde niets op, evenmin als
langdurige ondervragingen van
de passagiers. Wel schoot een
politieagent de zoon van een
van de twee vermoorde matro
zen in de voet, toen deze in een
hysterische aanval het politie-
cordon op de kade van Cadiz
probeerde te doorbreken. De
18-jarige jongen moest hiervoor
in een ziekenhuis worden ge
opereerd.
Na uren van oponthoud besloot
de politie alle passagiers maar
te laten gaan en inmiddels is de
ferry met zijn bemanning in Te
nerife teruggekeerd. Aangeno
men wordt, dat de dader na de
fatale steekpartij overboord is
gesprongen en verdronken.
Op een conferentie in Praag
verklaarde Lenin begin 1912 dat
zijn fractie voortaan niet een
stroming in de partij was, maar
de partij zelf. En in april 1912
begonnen de bolsjewieken in
Sint Peterburg doodleuk met
een krant die ze Pravda noem
den en die onder anderen door
Stalin werd geleid. Trotzki was
woest, maar volgens de bolsje
wieken ten onrechte: ooit had
het Centraal Comité van de par
tij Trotzki wat geld gegeven
voor zijn krant. De partij, dat
waren nu de bolsjewieken; de
Pravda was dus hun Pravda.
Trotzki dreigde met stappen,
maar stopte niet veel later toch
maar met zijn Weense krant. In
1922 vierde de Pravda haar tien
jarige bolsjewistische bestaan.
Ter gelegenheid daarvan
schreef Trotzki een feestartikel.
Over de originele herkomst van
het blad repte hij met geen
woord..
LONDEN PATRICK COCKBURN
THE INDEPENDENT
Wanneer koningen een stad
binnenkomen, maken zij die
stad corrupt en verandert het
eerbare volk in een vernederd
volk. Voortvaar dat is wat zij
doen." (Koran, boek27, regel
34).
Het gebruik van de hierboven
geciteerde versregel uit de Ko
ran door pers, radio of televisie
is verboden in Saudi-Arabic. De
Saudische koninklijke familie is
gevoelig voor iedere negatieve
uitspraak over de koninklijke
waardigheid. Toen een in Bay-
rut woonachtige Saudische dis
sident genaamd Nasser al-Said
in 1979 een boek publiceerde
onder de titel De Geschiedenis
al-Saud, werd hij ontvoerd en,
volgens zijn advocaten, in een
klein privé-vliegtuig naar Saudi-
Arabic gevlogen, waar hij sinds
dien in de gevangenis zit.
De eerder deze maand door ko
ning Fahchaangekondigde her-
vormingen zullen waarschijnlijk
niet leiaen tot een belangrijk
grotere mate van vrijheid van
meningsuiting in Saudi-Arabië.
De censuur, die er in 1990 voor
zorgde dat pas drie dagen nadat
het was gebeurd de Saudische
kranten berichtten c
Iraakse inval in Kuwayt, is nog
steeds in werking. De enorme
censuur op de media wordt nog
versterkt door controle over of
invloed op de Arabische media
in het buitenland. In Londen
bijvoorbeeld, zijn twee van de
machtigste Arabische kranten,
al-Hayat en al-Sharq al-Awsat,
in Saudische handen. En zelfs
de verspreiding van deze publi
caties binnen het koninkrijk kan
worden verboden.
De plaatselijke radio en televisie
zijn van een slechte kwaliteit.
„Maar bijna iedereen luistert
naar de Arabische uitzendingen
van de BBC, Radio Monte Carlo
en Voice of America in het Ara
bisch", zegt Tawfïq al-Sjeikh.
een Saudische oppositieleider.
De televisie van Kuwayt en Abu
Dhabi was vroeger populair,
maar die heeft voor een groot
deel plaats moeten maken voor
een door de Saudi s gesponsord
station, MBC, dat in Londen is
gevestigd.
Hoewel de controle van de re
gering groot hlijft, zijn er vol-
gens Sjeikh echter af en toe te
kenen van een minder repres
sieve houding. Sinds november
verschijnen er hijvoorbeeld in
het weekblad al Yamana in
Saudi-Arabië zelf kritische arti
kelen over onderwerpen v
over vroeger nooit werd gespro
ken, zoals de religieuze politie
en Saudische subsidies aan het
buitenland. Een andere aanwij
zing voor een meer liberale
houding vormt het teruggeven
van de paspoorten aan de 47
vrouwen die vorig jaar novem
ber langzaam in optocht over
de Koning Abdul Azizweg in
Riyad reden uit protest tegen
het onofficiële verbod op vrou
welijke chauffeurs. Na de de
monstratie maakte het ministe
rie van binnenlandse zaken het
verbod officieel.
Toch vormen dergelijke kleine
tekenen van liberalisatie een te
genwicht voor de strenge maat
regelen tegen religieuze leiders.
Veertig van hen mogen niet
meer in de moskee spreken.
Over het algemeen lijkt de rege
ring de dreiging van de funda
mentalisten ernstiger te nemen
dan die van de liberalen. Waar
schijnlijk omdat die komt uit
het Nejd-gebied in Centraal -
Arabië. waar de ultra-orthodoxe
islamitische sekte van de
Wahhabieten is gesticht, waar
toe het geslacht Saud zich in de
18de eeuw heeft bekeerd. Het
afgelopen jaar heeft het conflict
bijna wekelijks voor incidenten
de regering en
Prins Mohammed Bin Fahd Bin Jalawi (met bril) omringd door bodyguards.
de £alafi, of nationalistische
stroming onder de Wahhabie-
De gevangenneming van sjeik
Abdul Mohsin al-Obeykan, bij
voorbeeld, een voormalige
priester van de Jawhara-moskee
in Riyad, zou volgens een
Saudische bron het gevolg zijn
van een botsing tussen volgelin
gen van sjeik Obeykan en prins
Mishal bin Abdul-Aziz, de voor
malige gouverneur van Mekka
en een broer van koning Fahd.
Volgens deze bron verstoorden
volgelingen van sjeik Obeykan
twee weken geleden een feestje
van de prins, waar zij een paar
vrouwelijke gasten ontvoerden.
Zij werden gearresteerd en be
straft met tachtig zweepslagen.
Vijandschap jegens de leefstijl
van de koninklijke familie, die
niet ascetisch genoeg zou zijn,
is onderwerp van voortdurende
kritiek en discussie. Maar hoe
triviaal die vaak ook moge zijn,
het wijst op een veel diepgaan
der en onvermijdelijk dilemma
voor de leiders van Saudi-Ara
bië. Zoals de bekende Arabische
commentator Heikal zegt: „De
enige kracht van Saudi-Arabië is
geld, maar grote rijkdom is op
zichzelf anti-islamitisch".
Over de tweedeling tussen de
Saudische islamitische preten
ties en de werkelijkheid van de
rijkdommen van de koninklijke
familie, en haar verbond met de
ongelovige Verenigde Staten,
wordt door priesters voortdu
rend doorgezeurd op illegale
cassettebandjes die in het hele
land worden verkocht.
Meer extreme Salafi-predikers
beschuldigen de familie Saud
ervan anti-islamitisch te zijn.
Dat is de belangrijkste bood
schap op een bandje waarvan
de autoriteiten verspreiding
proberen te voorkomen. Vol
gens Sjeikh is het bandje ge
maakt door Abu al-Bara su-Naj-
di, pseudoniem van een voor
malige rechter, die nu het hoofd
is van Ikhwan, de Broederschap
de meest extreme Salafi -
groepering, die haar basis heeft
in Pakistan. Najdi had eerder
een boek geschreven, dat ille
gaal in Saudie-Arabië is gedrukt
en waarin hij stelt dat de Saudi
sche staat anti-islamitisch is en
dat het de plicht is van de gelo
vigen om haar omver te wer
pen.
Dergelijke extremistische me
ningen vinden eerder gehoor in
de Nejd dan in het Hejaz-ge-
bied aan de Rode Zee of de oos
telijke provincies. Maar wat de
liberalen, die meer democratie
willen, en de fundamentalisten
gemeen hebben, is het verlan
gen naar een grotere vrijheid
van meningsuiting en een hon-
Libanon, een van de weinige
publiciteitscentra van de Arabi
sche wereld, exporteerde in
1990 voor veertig miljoen dollar
(74 miljoen gulden) aan boe
ken, waarvan voor 33 miljoen
dollar naar Saudi-Arabië.
„Het is regeringsbeleid om de
hele culturele atmosfeer te con
troleren", zegt een Saudi. On
danks alle censuur en de enor
me rijkdom van het land wordt
het steeds moeilijker een derge
lijke controle vol te houden.
VERTAUNG LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
