Strijd Karabach
luwt na bestand
i,
Oekrainë draagt schulden
Parlementaire enquête naar DDR-dictatuur
Buitenland
Fouten bij bediening
remmen Zweedse tram
Aanhangers Gamsachoerdia
dreigen gijzelaars te doden
Pujol blijft voorman Catalonië
Pravda voor
het laatst
van persen
Rainbow Warrior op
weg naar Moruroa
ZATERDAG 14 MAART 1992
Amerikaanse marine rukt op in Golf
Washington Een vliegdekschip van de Amerikaanse marine
rukt op in de Golf als een „duidelijk signaal" aan Irak dat het
moet meewerken aan de ontmanteling van wapens voor mas-
savemietiging. Dat heeft een woordvoerder tan de Amerikaan
se marine gisteren bekendgemaakt. De woordvoerder wilde
niet ingaan op een bericht van het televisiestation CNN dat het
Amerikaanse ministerie van defensie een lijst heeft opgesteld
van nucleaire, ballistische en chemische en biologische doelen
in Irak.
Pub stelt lijfstraf op politiek
chepstow De Britse verkiezingskoorts zal, als het aan de pub
eigenaar ligt, aan de café-bezoekers in Chestow (Wales) geheel
voorbijgaan. De kroegbaas heeft zijn uitspanning uitgeroepen
tot „verkiezingsvrije zone", en eenieder die dit gebod over
treedt wordt buiten de deur in een schandblok gezet. In de
middeleeuwen werden ijiisdadigers zo aan de enkels of polsen
vastgeklemd en door voorbijgangers met eieren en verrot fruit
bekogeld. Politiek hoort in de pub niet thuis", vindt de kroeg
baas.
Medisch onderzoek koning Boudewijn
brussel Het gaat niet goed met koning Boudewijn van België.
Wegens ademhalingsproblemen bij inspanningen zal hij extra
medisch onderzoek ondergaan. Hoe erg het met de Belgische
vorst is, valt niet op te maken uit de korte mededeling die het
paleis gisteren verspreidde. Daarin staat dat het „ongemak"
geen verband houdt met de operatie die de koning vorig jaar
augustus onderging. Boudewijn (61) werd toen geopereerd aan
zijn prostaat.
Treinongeluk Regensburg: 29 gewonden
regensburg Bij een frontale botsing tussen twee treinen nabij
het Zuidduitse Regensburg zijn gisteren 29 mensen gewond
geraakt, sommige van hen ernstig.
Volgens de politie botste bij een lokale forensentrein rond
13.40 uur met een passagierstrein. Een woordvoerder van de
Bundesbahn zei een technische fout uit te sluiten. De foren
sentrein zou volgens de woordvoerder hebben moeten wach
ten op het station Sinzing totdat de andere trein zou zijn ge
passeerd. Beide treinen hadden op het moment van de botsing
een geringe snelheid.
Rusland tegen referendum Tatarstan
moskou De Russische Hoge Raad heeft het voor 21 maart ge
plande referendum over de soevereiniteit van Tatarstan on
grondwettig verklaard. De 3,5 miljoen inwoners vai
me deelrepubliek hebben voor de helft een islamitische achter
grond en zijn voor 42 procent Russisch. Volgens het persbu
reau Itar-Tass ziet het gerechtshof in het referendum, waarmee
de republiek volkenrechterlijk gelijkgesteld wordt met de Rus
sische federatie, een eenzijdige verandering van de staatsop-
bouw van de Russische Federatie.
VN sturen Cyrus Vance als bemiddelaar
Turkije heeft de EG gisteren opgeroepen te bemiddelen
in het geschil tussen Azerbajdzjan en Armenie om de en
clave Nagomo-Karabach. De Conferentie over Veiligheid
en Samenwerking in Europa (CVSE) wil een internatio
nale bijeenkomst over de onrust in het gebied. VN-ge-
zant Cyrus Vance, die onlangs met succes bemiddelde in
Joegoslavië, vertrekt maandag naar de Kaukasus voor een
missie van enkele dagen.
lissabon-new york-jerevan
ap-dpa-afp
De twee voormalige Sovjet-re
publieken ondernamen gisteren
ook zelf diplomatieke actie,
waarbij de Azerbajdzjaanse on
derminister van binnenlandse
zaken Natik Talibov naar Na-
gorno-Karabach afreisde voor
overleg met de Armeniërs.
Azerbajdzjan en Armenië zei
den dat ze een tijdelijk staakt-
het-vuren in acht nemen. Hoe
wel in Nagomo-Karabach ook
gisteren nog werd geschoten,
zouden geen grote offensieven
meer plaatsvinden. Ook volgens
de laatste berichten zouden de
gevechten gisteravond zijn afge
nomen. Details over het overleg
dat Talibov gaat voeren werden
niet gegeven.
De Turkse minister van bui
tenlandse zaken Hikmet Cetin
zei in Lissabon dat de EG een
grotere rol zou moeten spelen
in de diplomatieke pogingen
om het conflict te beeindigen.
Zijn Portugese ambtgenoot Joao
de Deus Pinheiro zei dat de EG
alle initiatieven zal steunen,
Fouten bij de bediening van het
remsysteem zijn de oorzaak ge
weest van de ramp met een
Zweedse tram, die donderdag
aan dertien mensen het leven
heeft gekost. Dat is gisteren be
kendgemaakt door een com
missie die de toedracht van de
ramp heeft onderzocht.
De hoofdbestuurder had don
derdag van buiten de mechani
sche remmen van tie tram ont
koppeld nadat de tram door een
stroomstoring boven op een
heuvel stil was komen te staan.
Hij realiseerde zich niet dat de
bestuurder daardoor geen an
dere mogelijkheden meer had
om te remmen, aldus leider
Hans Gullberg van de commis
sie.
Gullberg uitte zijn twijfels
over het remsysteem. Volgens
hem is het te ingewikkeld als
blijkt dat zelfs een „zeer capa
bele en ervaren" medewerker
de werking ervan niet begrijpt.
De bestuurder van de
die een heuvel in de stad Göte-
borg afdenderde en op zijn weg
talloze mensen meesleepte, is
vrijdag door de politie onder
vraagd. De hoofdbestuurder is
onder psychiatrische behande
ling en kon nog niet worden ge
hoord. Een dag na de ramp be
vonden zich nog 22 gewonden
in het ziekenhuis. Vier van hen
waren er ernstig aan toe.
TBIUSI-MOSKOU AFP-DPA
Aanhangers van de verdreven
president van Georgië Zviad
Gamsachoerdia hebben giste
ren gedreigd 52 gegijzelde na
tionale gardisten te doden. Hun
leven wordt gespaard indien
Gamsachoerdia weer in zijn ou
de functie wordt hersteld, zo
heeft de regerende Staatsraad
van Georgië in Tbilisi meege
deeld.
Aanhangers van het afgezette
staatshoofd hebben in Zoegdidi,
in het westen van Georgië, het
hoofd van de Nationale Garde
en de voormalige Georgische
minister van buitenlandse za
ken Abessalom Koetateladze ge
vangen genomen. Zij zaten in
een helikoptervdie door de op
standelingen tot landen werd
gedwongen.
De Staatsraad heeft minister
van binnenlandse zaken Roman
Grimadze, alsmede helikopters
met versterkingen, naar de stad
gestuurd om met de opstande
lingen over de vrijlating van de
gijzelaars te onderhandelen.
Oekrai'ne is bereid om met de
andere GOS-republieken geza
menlijk de schuldenlast te dra
gen van de voormalige Sovjetu
nie. Met die mededeling heeft
de Oekraïnse premier Fokin
volgens persberichten gezorgd
voor een „sensatie" tijdens het
besloten beraad dat de leiders
van de Gemenebestlanden gis
teren in Moskou voerden.
Tot voor kort wilde Oekraïne
alleen verantwoordelijkheid
aanvaarden voor de eigen por
tie van de buitenlandse schuld,
die het heeft becijferd op 16,3
procent van de naar schatting
89 miljard dollar totale schuld.
De rest zou voor rekening moe
ten komen van Rusland en de
andere GOS-staten. Rusland
nam in december ruim 60 pro
cent van de schuld op zich.
Daaraan werd wel de
de verbonden dat de diamant
reserve in Russische handen
moet komen.
Het besluit van Oekraïne om
thans de collectieve verant
woordelijkheid voor de schuld
op zich te nemen kan de repu
bliek de begeerde miljoenen
opleveren die de westerse lan
den tot nu toe hebben vastge
houden.
Fokin zei tijdens een perscon
ferentie na afloop van het be
raad dat de G-7 groep van geïn
dustrialiseerde landen groten
deels verantwoordelijk was voor
de standpuntwijziging van Oek
raïne. „We kunnen het belang
rijke aandeel van de G-7 niet
uitvlakken. Hun advies heeft
ons dichter bij een oplossing
van deze kwestie gebracht", zei
Fokin.
De G-7 - Verenigde Staten,
Canada, Groot-Brittannië,
BERLUN HANS HOOGENDUK
CORRESPONDENT
Sinds het Duitse parlement eind vorig
jaar de wet op de Stasi-documenten
aannam, kunnen miljoenen Oostduitsers
zelf bekijken wie hen heeft verraden en
welke maatregelen de Stasi daarna on
dernam. Moeizaam verzamelen ze klei
ne, persoonlijke stukjes van de giganti
sche puzzel genaamd 40 jaar SED-dicta-
Compleet wordt de puzzel daardoor na
tuurlijk nooit en daarom heeft de Duitse
Bondsdag donderdag besloten dat er een
parlementaire enquête-commissie komt.
De opdracht voor de uit zestien afge
vaardigden en negen deskundigen be
staande commissie is het onderzoek
naar de geschiedenis en de gevolgen van
de SED-dictatuur.
Voorzitter wordt de CDU-parlementariër
en dominee Rainer Eppelmann. Als vrij
wel geen andere afgevaardigde uit de
voormalige DDR heeft hij geleden onder
de communistische heerschappij. Nog in
de herfst van 1989, toen de Muur al wan
kelde. ontdekte hij in zijn huis afluister
apparatuur van de Stasi.
Dat zelfs in de top van de evangelische
kerk verraders zijn doen en laten rappor
teerden aan de Stasi van Erich Mielke.
las hij onlangs in zijn dossiers. Makkelijk
was Eppelman nooit. Voor vriend noch
vijand. In de oude DDR weigerde hij
dienst, maar vertikte het ook als
'bouwsoldaat' zonder wapens aan te tre
den. Dat leverde hem acht maanden cel
Als dominee maakte hij van zijn kerk in
Oost-Berlijn, ook tot ergernis van vele
leidende functionarissen in de evangeli
sche kerk, een vrijplaats voor andersden
kenden. Na de val van de Muur richtte
hij de radicaal-christelijke partij Demo
cratische Doorbraak op. die later werd
opgeslokt door de CDU. En ook daar
hield hij zijn mond niet.
Hij eiste bijvoorbeeld politieke uitslui
ting van alle christen-democraten die -
eens in de DDR-CDU met de commu
nisten hadden gecollaboreerd. Dat deze
ongemakkelijke, maar radicale en strikt
eerlijke man de parlementscommissie
gaat leiden, is een goed teken.
Bij het debat in het parlement maakte hij
al gelijk duidelijk dat de verwerking van
het DDR-verleden een zaak voor alle 80
miljoen Duitsers is. En passant plaatste
hij enige kritische kanttekeningen bij de
houding van veel Westduitse politici, die
naar zijn overtuiging al te vriendelijk zijn
omgegaan met het regime-Honecker.
Oud-kanselier en ere voorzitter van de
SPD Willy Brandt sloot niet uit dat er in
zijn Oost-politiek, die later is voortgezet
door de regering Kohl, fouten zijn ge
maakt. „Maar niemand twijfelde er toch
eigenlijk aan dat er nog heel lang twee
Duitse staten zouden blijven bestaan."
De oude sociaal-democraat waarschuw
de de besser-wessies ervoor zich niet als
morele rechters op te werpen en sprak
zich uit voor een absoluut open omgang
met het verleden door het hele volk. Dat
was Gerd Poppe, de vele jaren door de
Stasi getiranniseerde afgevaardigde van
Bondgenootschap 90. uit het hart gegre
pen. „Onverdraaglijk is het dat helpers
van het regime zich nu als slachtoffers
presenteren en dat Stasi-daders als
kroongetuigen worden opgeroepen.
maar wees er op dat Nagomo-
Karabach niet vergeleken moet
worden met Joegoslavië.
Azerbajdzjaanse en Armeense
gezanten die gisteren in Helsin
ki het CVSE-overleg bijwoon
den, zeiden het een goed idee te
vinden om waarnemers naar de
enclave te sturen om toe te zien
op het bestand dat in Nagorno-
Karabach zou gelden. Het be
stand werd gemeld door de
Turkse premier Suleyman De-
mirel, die zei via zijn ambassa
deur in de Azerbajdzjaanse
hoofdstad Bakoe op de hoogte
te zijn gesteld. De CVSE riep op
tot spoedberaad over het con
flict en zal de huidige voorzitter,
de Tsjechoslowaakse minister
van buitenlandse zaken Jiri
Dienstbier, naar het gebied af
vaardigen.
In een telegram aan Dienst
bier maakte VN-chef Boutros
Boutros-Ghali bekend dat hij de
voormalige Amerikaanse minis-
Hoewel de gevechten na het
staakt-het-vuren van gistermid
dag enigszins zijn geluwd, is er
nog geen uitzicht op het einde van
ter van buitenlandse zaken Cy
rus Vance naar het onrustge-
bied stuurt. De secretaris-gene
raal gaat daarmee in op verzoe
ken om bemiddeling van floer-
de strijd in Nagomo-Karabach. In
het Azerbajdzjaanse stadje Agdam
staan de lijkkisten hoopopgesta-
peld in afwachting van meer
bajdzjan en Armenie. Vance zei
dat hij in de eerste plaats naar
Nagomo-Karabach gaat om in
formatie in te winnen en niet
om de stationering van VN-
slachtoffers. De afgelopen dagen
zijn bij Armeense beschietingen
tientallen inwoners van het stadje
omgekomen. fOW ap
troepen voor te berriden. Bi-
halve Nagomo-Karabach zal
Vance ook H.ikm- en V
meense hoofdstad Jerevan be
zoeken.
Opnieuw grote verkiezingswinst verwacht voor president
Duitsland, Frankrijk, Italië en
Japan - heeft vorig jaar met de
voormalige Sovjetunie een col
lectieve afbetalingsregeling ge
troffen en geweigerd Oekraïne
kredieten te verlenen voor het
de overeenkomst had getekend.
Alleen Canada, dat veel Oek
raïnse immigranten onder zijn
burgers telt, heeft eerder dit jaar
een kredietlijn van 41,9 miljoen
dollar naar Oekraïne geopend.
Russische functionarissen
zeiden dat Oekraine „om" was
gegaan tijdens onderhandelin
gen eerder deze week tussen
Fokin en de Russische vice-pre
mier Gennadi Boerboelis. Jegor
Gaidar, een andere vice-pre
mier van Rusland, sprak van
een „zeer belangrijke gebeurte
nis voor onze buitenlandse eco
nomische betrekJdngen en voor
de hele financiële gemeenschap
van de wereld".
waarbij ze al naar gelang de zaak, men
sen kunnen belasten of vrijpleiten."
De communistische afgevaardigde Uwe
lens I leuer had de grootste moeite bo
ven de protesterende parlementariërs uit
te komen, toen hij positieve elementen
van de DDR probeerde te vermelden.
Volgons hem voert de 1)1 J SIeen
wraakzuchtige kruistocht tegen „ieder
een die zich met de, ook door de oude
Bondsrepubliek als soevereine staat er
kende, DDR verbonden voelde".
Heuer wil dat de enquête commissie
zich ook bezig houdt met de vraag waar
om het niet is gelukt om de eerste socia
listische staat op Duits grondgebied te
vestigen. De liberaal Jurgen Schmude uit
de ex-DDR keerde die vraag om. „Hoe
lukte het de SED rond 16,5 miljoen men
sen te bewegen mee te doen of in ieder
geval dit zwijgend te dulden? En waar
haalden de enkelen de kracht vandaan
om uitwegen te zoeken en uiteindelijk
een heel volk te activeren?"
Vragen waaraan de zestien parlements
leden en negen experts hun handen
meer dan vol zullen hebben.
HAARLEM HANS JACOBS
Catalonië is net als het Litou-
Slovenië een natie.
Waarom kunnen we Spanje niet
vergelijken met Joegoslavië of
de Sovjetunie? Met die woorden
deed Jordi Pujol, de president
van de Catalaanse Generalital
de Spaanse politiek vorig jaar
september op zijn grondvesten
schudden.
Het was echter een verbale
uitbarsting die voornamelijk
was bedoeld voor interne con
sumptie. Als Madrid, waar de
centrale regering is gehuisvest,
maar genoeg bewegingsvrijheid
(lees: geld) geeft aan Barcelona,
waar Pujol de autonome deelre-
gering nu al twaalf jaar aan
voert, dan hoeft voor een al of
niet gewelddadig uiteenvallen
van Spanje voorlopig niet ge
vreesd te worden.
Catalonië geniet op dit mo
ment in feite alle voordelen van
een onafhankelijke staat met
onder andere autonoom onder
wijs (met Ijet Catalaans steeds
meer als eerste taal), eigen me
dia, en een bloeiende economie
terwijl een groot deel van de
lasten (defensie bijvoorbeeld)
wordt opgehoest door 'Madrid'.
De opmerkingen van Pujol
(62) brachten de discussie over
een deling van de macht tussen
Madrid en de autonome regio's
in een stroomversnelling. Er is
nu sprake van dat ook de socia
le voorzieningen tot de compe
tentie van de deelregeringen
zullen gaan behoren, een be
langrijke wens van de Catalaan
se president.
Morgen gaan de Catalanen
De voormalige partijkrant
Pravda zal na vandaag voorlo
pig niet meer uitkomen omdat
de krant de druk- en papierkos-
ten niet meer kan betalen nu
door de hervormingen de prij
zen zijn gestegen naar marktni-
veau.
De hoofdredacteur beschul
digde de Russische regering er
van kranten die het beleid van
president Boris Jeltsin steunen
te bevoordelen en de Pravda
opzettelijk ten onder te laten
gaan aan de vooravond van een
betoging van othodoxe commu
nisten. volgende week.
Adjunct-hoofdredacteur Linik
zei dat de krant met banken on
derhandelde over een lening
om de schulden af te kunnen
betalen en hij toonde zich opti
mistisch dat de krant ooit weer
zou verschijnen. Maar hij zei
dat de onderhandelingen moei
zaam verliepen en dat de publi-
catiestop voor onbepaalde tijd
was.
Het laatste exemplaar ver
schijnt in een beperkte editie
van 100 000 exemplaren die al
leen in de Moskou en omgeving
verkrijgbaar zal zijn. In de jarrn
'70 en '80 had tie Pravda nog
een oplage van 13 miljoen
exemplaren en werden de kos
ten voor drukken, papier en
transport door de overheid ge
subsidieerd.
naar de stembus om volgens
verwachting Pujols Conirrgvn-
cia i Unió (CiU) voor de vierde
achtereenvolgende keer een ab
solute meerderheid te geven in
het parlement. Pujol rekent op
71 ut 72 zetels van de 135. Ili|
heeft er nu al 69. Madrid heeft
daarom ook alle reden om reke
ning te houden met de wensen
van Pujol.
Die heeft na strubbelingen
met de centrale regering in zijn
eerste regeringsjaren nu een
goede werkverhouding met de
socialistische premier Felipe
Gonzalez. Dat werd onlangs
nog eens gedemonstreerd toen
Gonzalez bij zijn bezoek aan
Catalonië wèl aan tafel aan
schoof met Pujol, maar niet
langs ging bij de leider van de
Catalaanse socialisten, Rafael
Obiols. De socialistische PSC,
met |2 zetels de tweede partij
van Catalonië, staat dan ook op
verlies.
Gonzalez heeft Pujols steun
nodig wanneer hij. zoals wordt
verwacht, bij de algemene
Spouw ven lezingen volgend
jaar de absolute meerderheid
vallest i i' i heeft 18 zetels
in de Cortes (het parlement fri
Madrid) en kan Gonzalez daar
mee weer aan het bewind hou
den. Pujol en zijn fractieleider
en rechterhand Miquel Roca
hebben Gonzalez die steun al
toegezegd. Het zal de macht
van Pujol alleen maar vergro-
De Catalanen hebben weinig
moeite met de positie van de al
omvertegenwoordigde en fana
tiek campagne voerende presi
dent, die zich ook buiten Cata-
lonif graag laat fêteren als
staatshoofd. De 'revolutie' in
Catalonië is in de jaren na de
dood v.m du .Hor I r.uu o. die ei
kc vorm van eigen expressie Van
onder anderen (Catalanen en
Basken verbood, onder Pujols
leiding geruisloos en democra
tteth writlMP, ..Mi|n opmer
king over Litouwen is uit zijn
verband gerukt. De situatie is
niet alle opzichten vergelijk
baar". aldus Pujol eerder deze
week in een vraaggesprek met
het Spaanse dagblad El Pais.
Hij doelde op de vreedzame
evolutie, die ook de komende
jaren verder moet gaan. Al was
hel «Baan mwom de H ntflo-
nalistische Esquerra Republica-
na. die directe en volledige on
afhankelijkheid voor Catalonië
wil, de wind uit de zeilen te
houden.
r O VllMv«td
b r J
bfl-.-u "V - - "i
oafeori *V0iC'V
K°'~ C—u)
DIMw O - /-4ÉÏ?
««2 -- ---
i*r- .^.^2
Br.ufc In 8™*'"
uiaoic
LAGUNE
To„fl2 2
-41- J l
Oiont
MORUROA (Frgn$ Pol,-n4%.t>
Op het atol Moruroa 2iin door Frankrijk in de
afgelopen 25 jaar meer dan 120 ondergrondse
kemproeven genomen.
SYDNEY KAIINGA
Het actieschip Rainbow Warrior
van de milieuorganisatie Green
peace is vandaag vertrokken
van Tahiti naar het Franse atol
Moruroa in de Stille Zuidzee.
De milieuorganisatie wil protes
teren tegen de Franse onder
grondse kemproeven die daar
worden Behouden.
Met deze nieuwe expeditie
wil Greenpeace de enorme uit
gaven aan kernwapens aan de
kaak stellen, alsmede de ver
woesting van het milieu dat het
gevolg is van de proeven. In oen
open bnef aan de vier oscrblij-
vende landen die kemproeven
uitvoeren Frankrijk. Groot-
Brittannie, de Verenigde Staten
en China riep Greenpeace de
staatshoofden op zich te scha
ren achter het moratorium Op
kemproeven dat het Gemene
best van Onafhankelijke Staten
in 1991 afkondigde.
Sinds 1966 heeft Frankrijk op
de atols Moruroa en Fangataufa
44 bovengrondse kernproeven
uitgevoerd en meer dan 120 on
dergrondse. Vorig jaar werden
er zes gehouden op het eens zo
prat htige palmstrand van
Mururoa. dat in de plaatselijk»-
taal de 'plaats van het grote ge
heim' heet.