WEEK
'Dood of levend?' in Pesthuis
- v'/
Indische boeken voor Nederlandse jeugd
Cultuur&Kunst
Kunstenaars H'meer
bundelen krachten
'0EKEN
iEEH
ZATERDAG 14 MAART 1992
19
redactie cees van hoore annemiek ruygrok jan rusdam saskia st(
hoofddorp mieke preude-meuer
medewerker
Op initiatief van enkele Haar-
lemmermeerse kunstenaars
wordt dit voorjaar een beroeps
vereniging voor beeldend kun
stenaars opgericht. De Kunste
naars Organisatie Haarlemmer
meer (KOH) zal zich onder
meer bezighouden met het be
hartigen van belangen van
plaatselijke kunstenaars en
denkt een bijdrage te kunnen
leveren aan het gemeentelijk
cultuurbeleid.
Volgens bestuurslid Annette
van Wijk is het noodzakelijk dat
een dergelijke vereniging zo
snel mogelijk wordt opgericht.
Een belangrijke reden daarvoor
is de decentralisatie van het
kunstbeleid waardoor de ge
meentes meer taken en meer
geld krijgen om hun kunstbe
leid vorm te geven. De gemeen
te Haarlemmermeer is nu al
druk bezig plannen te maken.
„Als de kunstenaars mee willen
praten dan moeten ze zich snel
organiseren", aldus Annette van
Wijk. „Natuurlijk willen kunste
naars liever in hun atelier bezig
zijn, maar als ze zich organise
ren hebben ze meer kans dat er
naar ze gekeken en geluisterd
wordt."
Op het verlanglijstje van de
vereniging in oprichting staan
onder meer een informatie- en
documentatiecentrum vóór en
van kunstenaars. „Dat klinkt
wel erg ambitieus, maar het kan
om te beginnen ook gewoon
een map zijn waarin staat wie,
waar mee bezig is. Momenteel
is bij voorbeeld nauwelijks be
kend hoeveel kunstenaars er in
de Haarlemmermeer werkzaam
zijn, laat staan dat bekend is
waar ze zich mee bezig hou
den." Van Wijk hoopt dat in de
nabije toekomst een jaarlijkse
tentoonstelling kan worden ge
houden van werk van Haarlem-
mermeerse kunstenaars.
Belangstellenden kunnen con
tact opnemen met Marcel van
Kerkvoorde, secretaris van de
KOH, tel. 02503-40426.
Kaarten voor Frank Boeijen
leiden» Frank Boeijen geeft op vrijdag 3 april een concert in het
Nederlands Congresgebouw in Den Haag. Voor dit eenmalige
optreden zijn vanaf heden uistekende toegangskaarten te koop
bij het Uit-bureau van K&O aan de Oude vest 45 te Leiden.
Première eigentijdse musical MOVE!
Amsterdam In theater Carré in Amsterdam gaat op 17 april de
eigentijdse musical 'MOVE!' in première. Het verhaal speelt zich
af in een dansstudio in Manhattan, in New York. Rick Atwell be
dacht het gedeeltelijk (auto)biografische concept. Het Engelstali
ge libretto is van Isidore Elias. Randy Klein en Willem Ennes
componeerden de muziek. Voor de produktie zijn zangers, dan
sers en acteurs aangetrokken uit de Verenige Staten, Japan,
Zuid-Amerika en Europa. Karin Bloemen speelt een hoofdrol.
De voorstelling blijft tot en met 10 mei in Carré. Try-outs zijn
onder meer te zien in Rijswijk (7 april) en Zoetermeer (14 en 15
april). Vanaf medio oktober volgt een tournee door het land.
'Lekker leunen' van danstheater
leiden» Arena Danstheater brengt morgenmiddag in het LAK-
theater, aan de Cleveringaplaats 1 in Leiden, de dansvoorstelling
'Lekker leunen' voor kinderen vanaf 6 jaar. In deze voorstelling,
die gaat over een meisje dat niet weet wat ze moet kiezen, laat
de dansgroep de kinderen kennismaken met allerlei vormen van
dans en muziek. Het programma begint om 15.00 uur.
Sponsorloterij Carré verloopt traag
Amsterdam De sponsoractie voor het Amsterdamse theater
Carré loopt nog steeds achter op de eerdere verwachtingen. Van
de 100.000 sponsorcertificaten is ruim de helft nog steeds niet
verkocht. Volgens Carré-directeur Bob van der Linden staat de
renovatie van het 105 jaar oude theater desondanks niet op de
tocht.
•/>*- i/
Prepareren van dieren is kunst. Soms zijn ze niet van echt te onderscheiden, zoals deze gorilla, die jarenlang in de Rotterdamse diergaarde Blijdorp heeft gewoond.
Tentoonstelling in Nationaal Natuurhistorisch Museum
Het Pesthuis in Leiden wordt volgende maand omge
toverd in een complete, geprepareerde dierentuin. Ruim
200 dieren, waaronder gorilla's, wezels, een orang utang
en een groep kaaimannen, zullen vanaf 12 april de zalen
van het eeuwenoude complex bevolken voor de tentoon
stelling 'Dood of levend?'. De expositie is, na de dino
sauriërstentoonstelling van twee jaar geleden, een nieuw
voorproefje van het Nationaal Natuurhistorisch Museum
dat in 1996 officieel de deuren zal openen.
leiden «jan rusdam
De opgezette dieren zijn afkom
stig van preparateurs uit negen
Europese landen, waaronder
Nederland. Zij nemen, vooraf
gaand aan de tentoonstelling,
deel aan het Europees kam
pioenschap prepareren dat dit
jaar voor' het eerst wordt geor
ganiseerd door de Nederlandse
Vereniging van Preparateurs.
Op 11 april beoordeelt een in
ternationale jury de inzendin
gen die in tien categorieën, als
vogels, vissen, kleine en grote
zoogdieren en reptielen, zijn
onderverdeeld. Per categorie is
een prijs beschikbaar van 1000
gulden. De winnaar met het
hoogste puntenaantal krijgt bo
vendien een prijs van 10.000
gulden en wordt gehuldigd als
de eerste Europese kampioen
prepareren.
De inzendingen voor het
kampioenschap worden, aange
vuld met topstukken uit de ei
gen collectie van het toekomstig
museum, veertien dagen ten
toongesteld (12 t/m 26 april) in
het Pesthuis dat over enkele ja
ren de kern zal zijn van een ge
heel nieuw en modem ingericht
Nationaal Natuurhistorisch Mu
seum. Verwacht wordt dat de
expositie enkele tienduizenden
bezoekers zal trekken.
Onder de inzendingen bevin
den zich onder meer een paard
met een indiaan die een bison
aanvallen, een marter met
prooi, een grote groep kaaiman
nen, eekhoorns met voedsel,
veel vogels en zoogdieren als
herten, vossen, marters en we
zels. Ook worden modellen ten
toongesteld van dieren die
reeds uitgestorven zijn, zoals
dwergpaardjes van slechts 50
centimeter hoog.
„De dieren zijn met de
grootst mogelijke zorg opge
zet", vertelt Frits de Leeuw, pu
bliciteitsmedewerker van het
Natuurhistorisch Museum.
„Niet voor niets heet de ten
toonstelling 'Dood of levend?'.
De bezoeker zal zich bij het zien
van de geprepareerde dieren
telkens opnieuw de vraag stel
len: kan ik nog dichterbij ko
men of zal ik maar liever een
stapje terug doen, voordat ik
een haal krijg. Zó levensecht
zijn de dieren opgezet."
Onder de dieren die deel uit
maken van de collectie van het
Natuurhistorisch Museum be
vinden zich ook vele topstuk
ken. Zo is er onder meer een
volwassen gorilla, die ruim 20
jaar in Blijdorp heeft gewoond
en daar is overleden. Ook is er
een gorillakleuter te zien en een
skelet van hetzelfde dier dat in
precies dezelfde houding is op
gesteld. Bijzonder is ook een ka
meel die aan de ene kant is op
gezet en aan de andere kant zijn
skelet toont. Van Aart Walen,
een van de beste preparateurs
van Nederland, wordt een edel
hert tentoongesteld. Onder de
huid van dit dier zijn zelfs,
nauwkeurig en op de juiste
plaatsen, kunstmatige aders
aangebracht. Door dit soort in
grepen lijkt het model echt te
leven.
Op de tentoonstelling zijn
verder twee preparaties te zien
van de vermaarde preparateur
Hermanus Ter Meer, die in het
begin van deze eeuw de grond
slag heeft gelegd voor de mo
derne wijze van prepareren. Hij
was de chef-preparateur van de
Leidse universiteit en vervaar
digde onder meer een orang
Film 'Rubber' alom gekraakt
Het thema van de boekenweek
('het prachtig rijk van Insuiin-
de') duikt de komende weken
op allerlei plaatsen in de Leid
se binnenstad op. Er kunnen
Indische wandelingen worden
gemaakt die voeren langs de
Leidse musea, de Hortus Bota
nicus, het Gemeentearchief, de
openbare en universiteitsbi
bliotheek. Vandaag het Indi
sche kinderboek in een vitrine
in de bibliotheek aan de
NieuwstraaL
LEIDEN SASKIA STOELINGA
Ada, apa nonna? Wat is er juf
frouw? Nonna Sophie staat op
een stoel, bang voor een muis.
Bediende Ali komt aanrennen
en probeert het beest met een
stok te verjagen. Zo waren de
verhoudingen in het voormalig
Nederlands-Indië, de blanke
vrouw werd bijgestaan door
bruine bediendes en het kind
werd gekoesterd door de baboe.
In veel kinderboeken kom je dit
soort illustraties tegen. Bruin te
genover blank.
Gerard Brantas (1926) verza
melt en onderzoekt kinder- en
jeugdboeken uit vroegere tij
den. Hij werd geboren op Java
en kwam in 1946 naar Neder
land om hier als bioloog te wer
ken. De kinderboeken in de
openbare bibliotheek komen uit
zijn verzameling. De scheeps
jongens van Bontekoe, De
Katjangs, Jo Jo 't grappige Ja
vaantje. Kinderboeken over Ne
derlands-Indië die veel Neder
landse kinderzieltjes hebben ge
raakt.
Brantas schrijft daarover in
het blad Nusantara (eilanden
rijk), dat speciaal voor de boe
kenweek door Stichting Propa
ganda van het Nederlandse
Boek is uitgebracht: „Ze gaan
over een voorbije tijd, maar ze
geven ons inzicht in de wijze
waarop de Nederlanders in de
toenmalige kolonie leefden, hoe
ze dachten, en hoe hun kinde
ren leefden. Steeds wanneer
hun vaders een andere stand
plaats kregen toegewezen, kre
gen die kinderen te maken met
verhuizingen, naar een andere
plaats, of naar een ander eiland,
of soms naar Nederland".
„Indische jeugdboeken ver
tellen van het leven op een
plantage of op een bestuurs
post, ver van een stad vandaan,
ver van een school. Deze boe
ken werden vooral geschreven
voor kinderen in Nederland, om
hen te vertellen hoe kinderen in
Indië leefden en wat voor nuttig
werk hun vaders daar deden.
Door middel van deze boeken
kunnen we achterhalen hoe er
indertijd werd gedacht over het
kolonialisme, over de relatie
tussen blank en bruin, over de
inheemse cultuur en het Indo
nesisch nationalisme". Het ver
haal is vaak toegespitst op blank
en bruin. De held heeft meestal
de 'juiste' opvatting en de slech
terik niet. Blank en bruin zijn
afwisselend held en slechterik.
De protestantse schrijver Hil-
brandt Bosch schreef in 1902
een verhaal over twee neven,
een volbloed Nederlandse neef
en zijn leeftijdgenoot die een Ja
vaanse moeder heeft. De vol
bloed neef is oneerlijk en lui,
wreed en laf. De neef van ge
mengd bloed is daarentegen
eerlijk, moedig en behulpzaam.
In 1946 kwam de schrijfster H.
Sevenhuysen-Verhoeff met het
omgekeerde. In haar boek is de
volbloed Friezin in alle opzich
ten voorbeeldig. Maar haar half-
boed nichtje is slecht en steelt
zelfs. Aangezet door haar Ja
vaanse moeder.
Zo komt Gerard Brantas met
nog veel meer voorbeelden. Wie
meer van hem wil horen kan
zondag 15 maart om 14.00 uur
terecht in de Openbare biblio
theek aan de Nieuwstraat in
Leiden.
Het was even slikken voor de
filmliefhebbers in de bomvollle
Kapelzaal van het K&O gebouw
gisteravond toen de essayist
Rudy Kousbroek 'Rubber', de
eerste van de twee te vertonen
Indië-films tot de grond toe af
brak. 'Een banaal prul' noemde
hij dit produkt uit de jaren der
tig van G. Rutten en J. de Mees
ter, terwijl de organisatie van
het Leids Literatuurfestival de
film had aangeko
'verbluffende kijk
op het koloniale leven' en als
een 'aangrijpend melodrama'.
'Rubber' is de verfilming van
M. Székely-Lulofs roman 'Koe
lie'. Het gaat over een eenzame
plantersvrouw op Sumatra, wier
minnaar door een Koelie wordt
doodgestoken. In de film echter
wordt geen moord gepleegd,
maar wordt de arme minnaar
verpletterd onder een omval
lende boom, waardoor het ver
haal veel aan kracht inboet.
'Een verminkte kopie' noemde
Kousbroek deze al te vrije be
werking.
Hij had nog meer gal te spu
wen. Het beroerdste van de film
was volgens hem de muziek, die
in de jaren dertig ook al op ver-
/«•i Muitte. Kousbroek: „Toen
dacht men nog dat de compo
nist zijn tijd ver vooruit was en
dat de muziek over vijftig jaar
mooi zou worden gevonden.
Spontaniteit
en dynamiek
muziek
RECENSIE UDY VAN DER SPEK
Concert Zoeterwoudse Mandoline Vereni
ging o I v Betsy Camphofst-van Marsber
gen, mm v het Balkanodcest Armleed,
o.l v D Minderovic Gehoord 13 maart in
'Ons Huis' te Zoeterwoude
Ongeveer 25 mandolines en
mandola's. versterkt met een
paar gitaren, een contrabas en
een accordeon. Dat was gister
avond de bezetting van de Zoe
terwoudse Mandoline Vereni
ging-
In Nederland zijn er 65 van
zulke orkesten. Dat is nog niet
echt veel als je het vergelijkt
met de honderden fanfarekorp
sen en harmonieën die ons land
telt. Maar de mandoline is sterk
in opkomst. Op veel muziek
scholen melden zich jonge
klantjes met dit instrument en
sinds kort kun je hoofdvak
mandoline studeren op het
conservatorium.
Betsy Camphorst, zelf direc
teur van een muziekschool, di
rigeerde haar orkest met groot
enthousiasme. Bijna alle mu
ziek die gisteravond ten gehore
werd gebracht is origineel voor
deze bezetting geschreven.
Contrastrijke sferen werden er
opgeroepen.
Na de pauze speelde het gast
gezelschap 'Balkanorkest Am-
5telland' onder leiding van D.
Minderovic in kleurrijke folklo
ristische kledij. Dit orkest heeft
eenzelfde bezetting, maar de
accordeon is hier meer geïnte
greerd in het geheel. Met zwier
speelden ze oosteuropese rei
dansen uit Joegoslavië, Rusland,
Roemenië met een klein uit
stapje naar Griekenland. Bij ver
schillende nummers werd er
meerstemmig gezongen.
Spontaniteit, dynamiek en rit
mische contrasten volgden el
kaar op, ook in de donkere war
me basstem van een der musici,
onder meer in de "Wolgaklange'
van T. Ritter. Er werd bepaald
virtuoos gespeeld. Uiterst inten
sief werd in deze groep op de
dirigent gelet en dat wierp zijn
vruchten overduidelijk af.
utang en een liggend koetje, die
beide op de tentoonstelling te
zien zijn.
Frits de Leeuw is er van over
tuigd dat het een heel bijzonde
re tentoonstelling wordt waar
mee het Nationaal Natuurhisto
risch Museum opnieuw een vi
sitekaartje afgeeft. „Wat we te
zien krijgen is preparatiekunst
van de bovenste plank. Het gaat
om echte kunst", meent De
Leeuw. „Een goede preparateur
moet immers weten hoe een
dier anatomisch in elkaar zit,
inzicht hebben in het gedrag
van dieren, zodat hij ze in de
juiste houding en situatie kan
plaatsen, maar ook in staat zijn
om de dieren perfect te model
leren, dus eigenlijk een soort
beeldhouwer zijn.'
De tentoonstelling wordt op 12
april om 13.00 uur geopend en
is op werkdagen te zien van
10.00 4ot 17.00 uur en op za
terdagen en zondagen van
12.00 tot 17.00 uur. Tijdens het
laatste (museum)weekend Is
de toegang gratis.
Niet dus."
Ook de filmtechnische kanten
deugen niet volgens de essayist.
Achtereenvolgens kwamen de
'stuntelige dialogen', de 'karika
turale karaktertekeningen' en
de 'stompzinnige teksten' aan
bod. Kortom, zo besloot Kous
broek: „Een onherstelbaar ver
knoeide film, een waardeloos
prul. Alleen de moeite waard
vanwege de historische opna
mes."
Sommige daarvan waren op
genomen in dat deel van Suma
tra waar Kousbroek is opge
groeid. „Ontroerend om terug
te zien", aldus de schrijver.
„Maar eigenlijk zijn er te weinig
opnames om er een goed beeld
van te krijgen." Daarom kregen
de arme toehoorders die de ge
wraakte film nog moesten gaan
zien als doekje voor het bloeden
wat familiekiekjes van de fami
lie Kousbroek te zien op het wit
te doek.
Het vergoedde nauwelijks de
povere vertoning van 'Rubber'.
Van de slechte video-opname
overstemde de ruis en kraak ge
regeld de inderdaad stuntelige
dialogen. Kousbroek had geen
woord te veel gezegd over de
film.
Gelukkig kwam na de pauze
'Indonesia calling', het meester
werk van foris Ivens. Daardoor
werd de kater na het zien van
'Rubber' weer goed gemaakt.
Hoe is het toch mogelijk dat het
organisatiecomité deze dertiger
Vermakelijk
theater van
Rotterdamse
studenten
toneel
RECENSIE CONNY VAN DER ZANDE
De Vliegenier, door derdejaars studenten
van het Rotterdams Centrum voor Thea
ter Regie Ruud Wesseh Gezien 13/3 in
Microtheater Imperium, Leiden
De Vliegenier, het licht absur
distische stuk dat Wanda Reis
sel in 1990 voor Carousscl
schreef, leidt in de vertolking
van de theaterstudentcn tot een
zeer vermakelijke avond.
Een licht gestoorde moeder
en haar drie kinderen vieren
traditiegetrouw de kerstdagen
in hun pension in de bergen. De
vader ontbreekt, want die is ver
moord en de kinderen zijn al
door op zoek naar de dader
Hun samenzijn wordt verstoord
door een vliegenier, die zegt
neergestort te zijn. Hij gaat een
relatie met de moeder aan en
dan blijkt dat zij het nooit zo
nauw heeft genomen met de
huwelijkse trouw, Zij bekent dat
de kinderen alledrie van andere
vaders zijn. Meteen wordt de
vraag wie papa vermoord heeft
terzijde gcscnoven. Hij is im
mers van geen van hen de echte
vader.
Het vreemde verloop van het
verhaal past in de traditie van
het postmodernisme. Daarin
worden verhaallijnen even plot
seling afgebroken als ze ont
staan. In dit stuk wordt een
mooi spel gespeeld met de to
neelwerkelijkheid. Tot twee keer
toe wordt de vliegenier het to
neel afgestuurd omdat hij te
vroeg opkomt. Ook de conver
saties neigen naar het absurdis
me
De regisseur heeft de mini
male middelen optimaal benut.
Een mooi voorbeeld daarvan is
het spel dat de kinderen met
hun bestek spelen als hun moe
der het zoveelste, al lang beken
de verhaal vertelt. Ze lijken dan
net drie kleine kleutertjes die
het plezier van hun moeder wil-
len vergallen.
Het spel is prettig te volgen,
afwisselend van serieus tot
droogkomisch Alleen de moe
der weet nin in te oven df n
Ze moet namelijk een wat ou
dere vrouw voorstellen, maar ze
beweegt als een jong meisje.
Dit stuk is voor de thcatentu
denten een afstudeerstage spel.
Wal mi] betreft zijn na la ij I
met een zeer ruime voldoende.
