'Super Tuesday' maakt of
breekt presidentskandidaten
Kroaten nationaliseren taal
Feiten &Meningen
Berlijn wellicht pas rond
eeuwwisseling regeringszetel
SUPER DINSDAG IN VS
Islamitisch web sluit zich om Sudanese vrouwen
DINSDAG 10 MAART 1992
2
ZOH gpKE
CULTUUR SM muurOCH
20\je£L WOÖÊPÖO V0OÊ
Hfcr
Vandaag moet blijken of Pat Buchanan hier op verkiezingstoemee in Massachusetts werkelijk een bedreiging is voor president Bush.
Als er op dit moment presidentsverkiezingen zouden
worden gehouden in de Verenigde Staten zou George
Bush in een nek-aan-nekrace verkeren met zijn belang
rijkste Democratische rivalen. Dit blijkt uit een onder
zoek dat het Amerikaanse dagblad Washington Post gis
teren heeft gepubliceerd. Bush ligt slechts twee punten
voor op Bill Clinton en maar één op Paul Tsongas. Als al
leen degenen gaan stemmen die nu geregisteerd staan
bij de Republikeinen en de Democraten, zou de presi
dent het zelfs verliezen.
AUSTIN HENK DAM
CORRESPONDENT
Te oordelen naar de kranten in
Texas, hoeft de Democratische
presidentskandidaat Bill Clinton
zich geen al te grote zorgen te
maken over de nieuwe onthul
ling waarmee de New York Ti
mes zondag kwam. De krant
schreef op die dag in een uit
voerig en gedocumenteerd arti
kel, dat Clinton en zijn vrouw
Hillary van 1978 tot in het mid
den van de jaren '80 hadden
meegedaan aan een mistig on
roerend - goed project.
Het zou kunnen dat gouverneur
Clinton zich heeft schuldig ge
maakt aan het behartigen van
tegenstrijdige belangen, aldus
het artikel. 1 let zou kunnen dat
hij de belastingen verkeerd
heeft voorgelicht, aldus het arti
kel. Het was allemaal wat vaag,
en Clinton ontkende alles di
rect, maar de nieuwe beschuldi
gingen leken toch slecht nieuws
voor hem. Immers: hij had niet
dan met grote moeite eerder
beschuldigingen over huwe
lijksontrouw en ontduiking van
de dienstplicht overleefd.
Nerveus
Clintons campagneleiders moe
ten zondag flink nerveus zijn
geweest, Ze moeten hebben ge
dacht: waar of niet, de nieuwe
aantijgingen zullen twijfels bij
veel kiezers over Clintons karak
ter alleen maar doen toenemen.
En dat net twee dagen voor Su
per Tuesday, wanneer in elf sta
ten wordt gestemd.
Ze moeten ook. hebben gedacht:
alles zal afhangen van de ma
nier waarop de andere media
over het artikel in de New York
Times gaan rapporteren. En
daarom moeten ze gisteren met
een zucht van verlichting de
kranten in in ieder geval Texas
veruit de grootste staat waar
vandaag wordt gestemd heb
ben opengeslagen. De kranten
brachten het bericht klein op de
binnenpagina's.
En dus staat Clintons meester-
plan nog overeind: hij denkt
vandaag, Super Tuesday, flink
te kunnen winnen, met name in
het zuiden van het land waar hij
vandaan komt. Dat moet elders
in het land de golf van enthou
siasme losmaken waarmee hij
zijn grote concurrent Paul
Tsongas kan overspoelen.
En Clinton is niet de enige die
zo denkt. Bij de Republikeinen
is het president Bush die zijn
kaarten op Super Tuesday heeft
gezet. Hij wil zo ruim winnen
dat elke tegenstand daarna al
leen maar futiel is. De hoop in
het Bush-kamp is, dat niet al
leen de kiezers dat vinden, maar
vooral ook zijn concurrent
Buchanan.
Bedoeling
Zo belangrijk is Super Tuesday
dus, niet alleen voor Clinton en
Bushmaar ook voor Tsongas
en Buchanan en op een lager
plan voor ex-gouvemeur Jer
ry Brown en ex-KIanlid David
Duke. Super Tuesday maakt of
breekt presidentskandidaten.
Dat is ook altijd de bedoeling
geweest. Super Tuesday werd
verzonnen door zuidelijke De
mocratische politici die meer
invloed wilden hebben op de
manier waarop hun partij een
presidentskandidaat aanwijst.
De gedachte was: als we onze
voorverkiezingen allemaal tege
lijk houden,-en bovendien vroeg
in het seizoen, dan kan nie
mand om ons heen. Dat is dit
jaar maar voor een deel waar,
want lang niet alle zuidelijke
staten doen deze keer aan Su-
gaan winnen. In de meeste zui
delijke staten houden de peilin
gen het op 60 tot 70 procent.
Clinton heeft dat aan zijn her
komst te danken zuiderlin
gen stemmen nu eenmaal het
liefst op iemand die, net als zij,
mighty fine uitspreekt als
maahdiefaahn aan zijn
steun onder de zwarten, en aan
het feit dat in de meeste zuide
lijke staten de economie redelijk
draait.
Want het is Tsongas die bij de
Democraten tot dusver het het
best heeft gedaan in de staten
met economische problemen.
Het is daarom dat hij vandaag
in Massachusetts (bovendien
zijn thuisstaat), Rhode Island en
Delaware gaat winnen.
Werkloosheid
De economie draait ook niet
goed in de grote staat Florida
de werkloosheid is er de afgelo
pen twee jaar fors gestegen
en het is hier dat de felste strijd
tussen Tsongas en Clinton
wordt verwacht. Dè peilingen
houden het op een nek-aan-nek
De typische demografische sa
menstelling van Florida met
veel bejaarden en veel inwoners
die vanuit het noordoosten van
het land naar de zon zijn ge
vlucht maakt het moeilijk om
te voorspellen hoe de stemming
zal uitpakken. Maar één ding is
zeker: Clinton heeft veel tijd,
geld en moeite in Florida gesto
ken en als hij daar van Tsongas
verliest dan is hij, ondanks de
zekere overwinningen in het
zuiden, ook de morele verliezer
van Super Tuesday als geheel.
Bij de republikeinen zal Bush
vrijwel zeker overal winnen. De
vraag is alleen met welke mar
ge. Als hij wederom overal min
stens 30 procent aan de radicaal
Buchanan moet prijsgeven, dan
is dat pijnlijk voor hem, en een
slecht omen voor de finale ver
kiezingen in november.
Buchanan gokt op de econo
misch slecht draaiende staten
in het noordoosten, met name
Massachusetts, en de altijd zeer
eigengereide, hoogst conserva
tieve staat Louisiana in het zui
den. Zijn campagneleiders den
ken zelfs, dat hij daar kan win-
20 procent van de gedelegeer
den die je als kandidaat nodig
hebt om door je partij te wor
den genomineerd. Geen won
der dat alle mannen die graag
de volgende bewoner van het
Witte Huis willen worden, de af
gelopen weken als bezetenen
campagne hebben gevoerd.
Tekenend is bijvoorbeeld wat
Bill Clinton zondag dééd, toen
hij in één middag vijf grote ste
den in Texas langsging. Jn alle
gevallen bestond zijn bezoek uit
een persconferentie op het
vliegveld van aankomst, waarna
hij weer snel naar de volgende
stad vloog. De bedoeling daar
van: beelden op de lokale tv,
plaatjes in de lokale krant
Hoe ziet het beeld voor Super
Tuesday er uit? Afgaande op de
peilingen zal bij de Democraten
Clinton inderdaad in het zuiden
per Tuesday mee. Georgia en
South Carolina zijn al naar de
stembus gegaan. Alabama, Nor
th Carolina, Kentucky, Arkansas
en Virginia gaan later.
Maar een aanzienlijk blok is
niettemin overgebleven. Van
daag wordt in de zuidelijke sta
ten Texas, Oklahoma, Louisia
na, Mississippi en Tennessee
gestemd, alsmede in de „rand
staat" Missouri. Bovendien
gaan de stembussen open in
Florida (dat wel in het zuiden
ligt, maar niet cultureel zuide
lijk is), Delaware, Massachusetts
en Rhode Island in het noord
oosten van het land, en in
Hawaii.
Campagne
Alles bij elkaar zijn de verkiezin
gen bepalend voor de kleur van
Florida
Percentage zwarte kiezers
Delaware |16%
Florida 112%
Hawaii g 2%
Louisiana Q
Massachusetts □5%
Mississippi
Missouri 110%
Oklahoma I 17%
Rhode Island □4%
Tennessee
Texas I 112%
In elf staten worden
vandaag voorver
kiezingen gehouden,
waarbij de
Republikeinse kiezers
421 van hun in totaal
2209 gedelegeerden
kiezen.
De Democratische
kiezers zenden dinsdag
In totaal 783
gedelegeerden naar
hun conventie met
4284 afgevaardigden.
WIM STEVENHAGEN
De Kroatische president Franjo
Tudjman heeft straatnamen
veranderd en oude nationale
vlaggen uit de mottenballen ge
haald. Om het nationale be
wustzijn van de Kroaten te ver
hogen wordt nu ook de taal ge
zuiverd, na decennia van lin
guïstische gelijkschakeling van
Serviërs en Kroaten onder de
communistische machthebbers.
In een poging terug te keren
naar de eigen Slavische wortels
worden alle woorden die als
Servisch, Joegoslavisch, of „in
ternationaal' worden be
schouwd, van de televisie, de
radio en uit de officiële pers ge
weerd. Sommige Kroaten jui
chen dit toe, maar anderen vin
den het een stompzinnige en
mogelijk gevaarlijke manifesta
tie van het nationalisme dat
leidde tot de oorlog met de door
Serviërs geleide federale troe
pen. Weer anderen zijn door de
maatregelen in verwarring ge
bracht.
„Ze doen een bewuste poging
iets nieuws te creëren", zegt
Ivan Kass, docent taalweten
schappen aan de Universiteit
van Zagreb. Tudjman „gebruikt
een puur Kroatische vocabulai
re", aldus Kass. „Ik noem het
super-Kroatisch."
Het Servisch en Kroatisch delen
dezelfde grammaticale basis,
maar verschillen in vocabulaire
en woordvolgorde en -vervoe
gingen. De verschillen zijn in
grote lijnen te vergelijken met
die tussen Brits en Amerikaans
Engels, het Duits in de Bondsre
publiek en dat in Zwitserland,
of Portugees en Braziliaans. Vol
gens taalwetenschappers ver
schillen Servisch en Kroatisch
voor ongeveer 20, procent van
elkaar.
Het Kroatische woord voor trein
bijvoorbeeld is vlak, terwijl rei
zigers in de Servische hoofdstad
Belgrado de voz nemen. Andere
kleinere geschillen zijn er wat
betreft het accent en een iets
andere uitspraak. Zo is melk in
het Servisch mleko en in het
Kroatisch mlijeko.
De taalzuivering treft ook bui
tenlandse woorden. Het woord
informiranje (informatie) wordt
vervangen door zijn puur Slavi
sche tegenhanger: obavjesta-
vanje. De luchtvaart werd aan
geduid met avijacija, afgeleid
van het Engelse en Franse avia
tion. Het woord moet nu plaats
maken voor zrakoplovstvo', af
geleid van het Kroatische woord
zrakoplov, dat letterlijk lucht
schip betekent.
Het fascistische Kroatische
Ustasha-bewind heeft tijdens
de Tweede Wereldoorlog ook
geprobeerd het Kroatisch te zui
veren van buitenlandse woor
den. Telefon werd destijds
brzoglas, ofwel snelle stem, ge
noemd.
Aan het eind van de oorlog kwa
men de communisten als win
naars uit de strijd tevoorschijn
en die ontdeden zich van de lin
guïstische erfenis van het
Ustasha-bewihd en propageer
den hét gebruik van een Servo-
Kroatische taal.
Nadat Kroatië vorige maand
door enkele tientallen landen
werd erkend gingen internatio
nale radiostations als Voice of
America en Deutsche Welle over
tot aparte uitzendingen in het
Kroatisch en het Servisch.
Vele Kroaten verafschuwen de
opgelegde veranderingen ech
ter, vooral de verwijdering van
woorden die voor buitenlanders
makkelijk te begrijpen zijn. Jon
ge Kroaten klagen dat ze Tudj
man niet kunnen verstaan.
„Taal is een levend ding. Het is
dom om dergelijke buitenland
se woorden te vertalen", zegt
Milana Bros, een in Zagreb
woonachtige choreografe. „Ik
zal nooit tendue of flex in mijn
balletten vertalen. Als Kroatië
een lid van Europa wil worden,
lijkt het xenofobisch om alles te
Kroatiseren."
Boro Radakovic, een Servische
freelance-publicist die in de
Kroatische hoofdstad Zagreb
woont, zegt dat Serviërs en
Kroaten daar waar ze samenle
ven hetzelfde dialect en bar-
goens spreken. Radakovic
spreekt met een Zagrebs accent.
Een poging van de regering in
Zagreb om een nieuw dialect in
te voeren kan door de Serviërs
op het platteland worden opge
vat als weer een element van
Tudjmans beleid om de Kroati
sche vlag en de namen van stra
ten te veranderen.
„Zowel geschoolde Serviërs als
Kroaten zullen de opgelegde
veranderingen verwerpen", zegt
Radakovic. „Het heeft niets te
maken met nationaliteit. Het is
gewoon een verwrongen poging
om bewustzijn te veranderen
alle totalitaire regimes proberen
hetzelfde. Er is een taal van
heersers en een taal van het
volk."
KHARTOUM JACO VAN LAMBALGEN
De positie van vrouwen in Sudan gaat de laatste maan
den op sluipende wijze achteruit. Onder druk van de
fundamentalistische koers die de junta is ingeslaeen,
moeten vrouwen zich sinds december islamitisch kle
den en worden /ii steeds meer uit het openbare leven
geweerd.
„I let gaat heel geleidelijk zegt een westerse hulpme-
dewerkster. „je ziet nu bijvoorbeeld alleen nog maar
vrouwen op de Sudanese tv in islamitische dracht, dat
wil zeggen met het haar bedekt."
President Omar Hassan al-Bashir kondigde eind vorig
jaar aan dat vrouwelijke werknemers in scholen, uni
versiteiten en regeringsgebouwen islamitisch gekleed
moeten zijn. Daarhij dient het lichaam geheel te zijn
bedekt. De klassieke Sudanese dracht, de thohe, die niet
tot de enkels en de polsen reikt is onvoldoende.
In het noorden van Sudan wonen overwegend mos
lims. maar in de hoofdstad Khartoum verblijven veel
vluchtelingen uit het i hnsteli|ke en animistische /ui
den. In totaal is rond 70 procent van de Sudanese be-
volking islamitisch. „Maar", voegt zij er direct aan toe,
„er is een aanzienlijke groep vrouwen die zich verzet."
Vooral het afwijzen van de traditionele Sudanese thobe
heeft veel vrouwen, zowel islamieten als christenen, de
hoogste boom ingejaagd.
Vrouwen en mensenrechtenactivisten vertellen dat op
de markten in Khartoum inmiddels rechtbanken zijn
opgericht waar vrouwen die aanstootgevend gekleed
zijn direct worden bestraft: op een eerste overtreding
staat 20 zweepslagen en een boete van 200 Sudanese
pond (vier gulden). Als vrouwen nog eens worden op
gepakt, krijgen zii gevangenisstraf.
Er worden zoveel vrouwen opgepakt dat het bisdom
van Khartoum een project is gestart om borg voor hen
te betalen. Maar het bisdom kan niet alle vrouwen te
hulp komen, dat zou te zeer in de papieren lopen. „Wij
betalen alleen in noodgevallen, bijvoorbeeld als er nie
mand is die voor de kinderen zorgt", zegt een mede
werker. „En wij betalen maar één keer. Als zij nog eens
worden gearresteerd dan hadden zij beter moeten we
ten", verzucht hij.
Ook zijn er al vrouwen ontslagen die niet decent ge
noeg gekleed waren. Een bankdirecteur in Khartoum
bijvoorbeeld stuurde oen vrouw die sandalen droeg te
rug naar huis omdat hij blote tenen niet fatsoenlijk
achtte. De gouverneur van Oost-Sudan bepaalde op
zijn beurt dat vrouwen geen secretaresse meer mogen
zijn, omdat een man niet alleen met een vrouw in een
kamer mag zitten'.
De fundamentalistische leider Hassan al-Turabi, vol
gens velen de sterke man achter Omar Hassan al-
Bashir, voert aan dat de president slechts richtlijnen
heeft gegeven, die zeker niet als wetten moeten worden
beschouwd. Hij onderstreept dat de bepalingen alleen
gelden voor islamitische vrouwen en dat bijvoorbeeld
christelijke vrouwen aan mogen trekken wat zij willen.
Mits het maar netjes is.
Turabi ontkent in eerste instantie dat vrouwen op
markten opgepakt en berecht worden. Later legt hij uit:
„Dat zijn geen islamitische hoven, dat zijn gemeentelij
ke rechtbanken. Die zijn ingesteld om gemeentelijke
verordeningen te handhaven, dat is iets anders."
Een vrouw uit het zuiden van Sudan vertelt dat zij een
paar weken geleden werd opgepakt omdat zij een lange
broek droeg. „Het werd een hele scène op straat. Uit
eindelijk moest ik mee naar het politiebureau. Daar zei
ik dat nergens in de Koran staat dat lange broeken niet
mogen. Ik vroeg hen ook of het decent is een rok te dra
gen als je bovenop een vrachtwagen zit, zoals ik."
Ze vervolgt: „Na veel discussie mocht ik weg, nadat ik
een overeenkomst had ondertekend waarin ik beloofde
dat ik over mijn lange broek een lang hemd zou dra
gen." Dan fel en met tranen in haar ogen: „Ik blijf een
lange broek dragen. Ik ben christen en Christus is voor
zijn geloof gestorven. Het kan mij niet schelen of zij mij
vermoorden."
Y EISENHAMMER
THE INDEPENDENT
Iedere donderdagavond komen
de meest volhardende voor
vechters van Bonn als hoofd
stad van het herenigde Duits
land op het marktplein bijeen
om hun bezwaren kenbaar te
maken tegen de verhuizing van
de regering en het parlement
naar Berlijn.
Maar dit zijn niet de enige
stemmen die zich roeren. Sinds
het Duitse parlement vorig jaar
juni koos voor Berlijn als de toe
komstige zetel van de federale
regering, is een ware kakafonie
van protestgeluiden losgebar
sten. Het tijdschema dat toen
werd vastgesteld dat het par
lement in 1994 in Berlijn zou
zetelen is inmiddels over
boord gegooid als 'totaal onrea
listisch'.
Volgens de parlementaire com
missie die de verhuizing in goe
de banen moet leiden, kan de
operatie op zijn vroegst in 1998
worden voltooid. In regerings
kringen wordt echter openlijk
gespeculeerd over een verhui
zing in het begin van de volg-
dende eeuw, gezien de om
vangrijke en kostbare verbou
wingen die in Berlijn moeten
worden uitgevoerd. „Het duurt
nog wel acht jaar" aldus de fe
derale bouwminister Irmgard
Schwatzer.
De parlementaire commissie,
die de verhuizing moet voorbe
reiden, heeft als voorwaarde
voor de verhuizing gesteld dat
het Reichstaggebouvj geheel in
gebruik kan worden genomen,
dat er voldoende faciliteiten zijn
voor het functioneren van het
parlement, dat het belangrijkste
deel van de regering tegelijker
tijd meeverhuist en dat de
14.000 extra fiats die nodig zijn
voor het onderbrengen van de
functionarissen gereed zijn. En
aangezien de bouwplannen
zich nog in het beginstadium
bevinden en ministeries onder
ling ruziën over hoeveel ruimte
ieder krijgt toegewezen en waar,
ligt alles nu al hopeloos achter
op schema. „Er staat geen da
tum vast", beaamt Bondsdag-
voorzitter Rita Sussmuth.
In Berlijnse kringen heet het dat
rond 1994 met de bouw begon
nen moeten kunnen worden,
maar de plannen voor het nieu
we regeringscentrum worden
geplaagd door problemen rond
de verkeerssituatie en de finan
ciering. De ambitieuze bouw
plannen voorzien in een geheel
nieuw verkeerssysteem voor het
centrum van de wereldstad,
compleet met tunnels, nieuwe
spoorwegstations en autowe
gen.
Deze radicale plannen stuiten
echter op het nodige verzet bij
de Berlijnse autoriteiten. En af
gezien van het feit dat de reno
vatie van het Reichstag gebouw
hiermee meerdere jaren zal
worden vertraagd, bestaat er
nog onduidelijkheid over de fi
nanciering. Deskundigen bera
men de kosten van de nieuwe
infrastructuur alleen al op ruim
28 miljard gulden. Niemand
waagt zich nog aan een schat
ting van de kosten van renova
ties en verbouwingen. Omdat
de kwestie van de kosten van de
hereniging in Duitsland nogal
gevoelig liggen, wordt het kos
tenaspect uiterst omzichtig be
naderd.
