Feiten
Anti-Britse houding valt goed
De politiek is voor iedereen
te ingewikkeld geworden
Gorbatsjov looft werk paus
Vervuilers brievenbus
willen niet betalen
Woensdag 4 maart 1992
Redactie: 023-150225 JANINE BOSMA ALTAN ERDOGAN RONALD FRISART (chef) ONNO HA VERMANS PATRICK VAN DEN HURK HANS JACOBS JOLANDA OUKES JAN PREENEN SJAAK SMAKMAN
Vertalingen: MARGREET HESUNGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: HENK GEIST
2
cialisten dragen de financieel-sterkste schouders
de zwaarste lasten. De principiële liberaal stelt ie
ders persoonlijke verantwoordelijkheid voor ei
gen gezondheid en medische zorg centraal. Maar
beiden roepen in koor dat het er in de eerste
plaats om gaat de kostenstijging aan banden te
leggen, zodat gezondheidszorg voor iedereen be
taalbaar blijft. En dat leidt tot politiek veel moei
lijker te beantwoorden vragen. Want waar komt
die kostenstijging vandaan en wat we moeten we
doen om de geest weer in de fles te krijgen?
ledereen heeft een mening, niemand de waarheid
in pacht. Wordt de gezondheidszorg te duur
doordat steeds moderner apparatuur steeds kost
baarder behandelingen mogelijk maakt? Moeten
we daarom afzien van die apparatuur? Verdienen
specialisten, huisartsen en verplegend personeel
teveel? Zelf denken ze er anders over; de één
„stapt uit het overleg" met de staatssecretaris, de
ander dreigt met stakingen. Houdt de geneesmid
delenindustrie de prijzen van medicijnen kunst
matig hoog? Het wordt krachtig ontkend. Worden
teveel mensen te oud en doen die bejaarden te
vaak een beroep op medische zorg? Maar moet
HANS SIMONS
bejaarden dan medische zorg worden onhouden?
Doen mensen te vaak een beroep op medische
bijstand? Moet daarom een hoog eigen risico
worden vastgesteld, of leidt dat er weer toe dat
mensen ook afzien van medisch noodzakelijke
zorg? Al is op al die vragen een praktisch-feitelijk
én een politiek antwoord denkbaar, dat vergt
meer dan een huis-, tuin- en keukenkiezer kan
opbrengen. Dus ziet hij er maar helemaal van af
of vlucht in een eenvoudiger vraag- en antwoord
spel. „Ik betaal veel voor m'n ziektekostenverze
kering. Staatssecretaris Simons van de PvdA heeft
een plan bedacht. Nu moet ik meer betalen. Dat
is de schuld van de PvdA."
Komt er een kabinetscrisis? Misschien, vanwege
het Plan Simons. Daar valt voor de PvdA geen ga
ren bij te spinnen. Voor de ene kiezer is de kos
tenstijging te ingewikkeld, voor de andere de
schuld van de PvdA. Als ze er bij de stembus niet
al te beroerd willen afkomen, kunnen de sociaal
democraten het er dus maar beter niet op laten
aankomen.
Dit is het derde deel van de van een korte serie
over een mogelijke kabinetscrisis, door onze me
dewerker Wouter Gortzak. Het eerste deel stond
in de krant van zaterdag 29 februari; het tweede
in de krant van gisteren.
EN MENINGEN
TOM JANSSEN
Komt er een kabinetscrisis? Dan komen er verkie
zingen. Maar gaan de mensen nog wel stemmen?
Er is algemeen kiesrecht, voor mannen en vrou
wen, maar geen stemplicht. Vroeger hadden we
het allebei. Wie van z'n kiesrecht geen gebruik
maakte, ontdook zijn plicht tot stemmen en kon
daarvoor worden bekeurd. Toch waren er ook
toen al mensen die zich aan de gang naar de
stembus onttrokken, niet zoveel als nu natuurlijk,
maar toch. Omdat het ze niet interesseerde, of
omdat ze dachten dat het toch niets uitmaakte:
„of je nu door de hond wordt gebeten of door de
kat".
Het is een zwartgallige kijk op de parlementaire
democratie maar helemaal onzinnig is ze niet.
Oppositionele verkiezingsleuzen als 'het roer
moet om', of 'het is tijd voor ander beleid' klinken
prikkelend, maar beloven meestal meer dan valt
waar te maken. Wijlen Joop den Uyl, toch een
hervormer van formaat, herinnerde eraan dat „de
smalle marge van de democratie" verhindert al te
onstuimige veranderingen door te voe
ren. De maatschappij is minder „maak
baar" dan de hervormer denkt of hoopt.
Daar zijn series redenen voor aan te
voeren. Als voorgenomen beleid wordt
uitgevoerd, loopt het vaak anders dan in
de plannen werd voorzien, terwijl zelfs
een goed-uitgevoerd plan soms onge
wenste neven-effecten heeft. Ook be
grenzen internationale verhoudingen
en economische omstandigheden de
bewegingsruimte van de hervormer.
Voorts leiden de partijpolitieke verhou
dingen in ons land ertoe dat ook de her
vormer coalities moet aangaan om een
kabinet te kunnen vormen. Maar zelfs
als de hervormer over een comfortabele
parlementaire meerderheid zou be
schikken, schrijven de regels van de
rechtsstaat hem voor de rechten van de
minderheid niet te veronachtzamen.
Wie dit allemaal bedenkt, realiseert zich
dat de politiek de samenleving niet
'maakt', maar hoogstens de richting be-
invloedt waarin ze zich ontwikkelt.
Daarom leiden verkiezingen slechts zel
den tot ingrijpende veranderingen. Als
dat al het geval is, komt dat meestal
doordat zich in de samenleving al een
verstrekkend veranderingsproces heeft
voorgedaan, dat dan zijn neerslag krijgt
in de politiek. Zo kwam in het kabinet-
Den Uyl (1973/77) de in de jaren '60 op
gehoopte maatschappelijke vemieu-
wingswil tot uitdrukking. En de 'no
nonsense'-lijn van het eerste kabinet-
Lubbers gaf helder gestalte aan de toen
aanwezige onvrede over een teveel aan
vaak uit de hand gelopen maatschappe
lijke experimenten en een overvloed
aan staatsbemoeienis. Maar ook derge
lijke hervormers-kabinetten echter ko
men weer onverwachte, soms zelfge
schapen problemen tegen. Het CDA
vroeg de kiezer „Lubbers zijn karwei te
laten afmaken", de premier kreeg de gr-
vaagde volmacht, nu wekt hij soms de
indruk toch te zijn vastgelopen.
De afstand tussen politieke pretenties
(„kies ons en wij veranderen het land") en prac-
tisch-politiek gemodder ondermijnt de betrok
kenheid van de kiezer bij de politiek. Toch is dat
niet de enige reden waarom, nu de stemplicht is
opgeheven, steeds minder van het kiesrecht ge
bruikmaken. Minstens zo belangrijk is een andere
ontwikkeling. Een 'verantwoordelijke' overheid is
actief op tal van terreinen: „de Staat als Heer Al-
'bedil" noemde Van Agt dat. De privatisering en
deregulering van Lubbers' no nonsensebeleid
hebben daar wel iets aan afgedaan, maar het
beeld toch niet ingrijpend veranderd. Een over
heid die veel vragen rechtvaardig wil oplossen,
ontwerpt steeds meer regels. De opeenhoping
van regels onttrekt uiteindelijk het zicht op de po
litiek, waarna de burger, die er geen vinger meer
achterkrijgt, het verder wel gelooft.
De politiek is te ingewikkeld geworden. Dat komt
trouwens niet slechts omdat een bemoeizieke
overheid steeds meer regels bedenkt, maar ook
omdat steeds gecompliceerder vraagstukken
moeten worden opgelost. Het is steeds moeilijker
iedere burger passende gezondheidszorg te ga
randeren en tegelijkertijd de kostenontwikkeling
te beheersen. Hoe moet die prijziger zorg worden
betaald? Dragen de sterkste schouders de zwaar
ste lasten? Moet wie het vaakst ziek is ook het
meest betalen? Bij zulke vragen laat zich nog een
politiek antwoord denken. Voor beginselvaste so-
Australische premier Keating heeft gegokt en gewonnen
AMSTERDAM ONNO HAVTRMANS
Elke week kleppert de bus een
paar keer teveel. Overbodig
drukwerk, dat rondslingert in
gang of trappehuis, voordat een
nijvere hand het toevoegt aan
de stapel oud papier. I Iet
wemelt in Nederland van de re
clamefolders en huis-aan-huis-
bladen, die ongevraagd in de
brievenbus glijden.
I let Direct Marketing Instituut
Nederland (DMIN) in Amster
dam heeft daar wat op gevon
den. Deze maand kunnen u en
ik op het postkantoor voor
2,40 een sticker kopen, die
klevend aan onze voordeur laat
zien dat wc geen prijs stellen op
die rommel.
Zulke stickers bestonden toch
allang, zegt U. Dat klopt. Ver
scheidene consumentenorgani
saties hebben jaren geleden al
plakkertjes verspreid, gratis, of
tegen de kostprijs van een paar
dubbeltjes. Trouwens, wie een
beetje handig is met schaar,
plastic folie en plakstift maakt
de waarschuwing 'Hier geen re
clamedrukwerk a.u.b.' eenvou-
digzetf.
Probleem is alleen: het helpt
geen zier. Polders en krentjes
blijven binnenstromen. En
waarom zou dat bij de sticker
van DMIN anders zijn?. Simpel:
DMIN is de club van brieven
bus vervuilers, waarbij acht op
de tien verspreiders van onge
vraagd drukwerk zijn aangeslo
ten.
De organisatie garandeert dat
onze brievenbus voortaan ver
schoond blijft van ongewenst
drukwerk, als wc haar sticker
plakken en ons adres en postco
de doorgeven. Dat laatste moet
via een een bon, die deze week
in de dagbladen te vinden zal
zijn als onderdeel van de adver
tentie-campagne 'Is ongevraagd
soms ongewenst?'. Even scherp
opletten dus.
De bezorger krijgt in het vervolg
minder drukwerk mee. De bus
die hij moet mijden, herkent hij
aan de sticker. Dat spaart pa
pier, zeggen ze bij het DMIN.
Want wc moeten niet denken
dat de verspreiders niet aan het
milieu denken. Hoe nobel. Die
folders en krantjes verspillen sa
men 'maar' 10 procent van het
totale papierverbruik in Neder
land.
Dat de methode werkt, is af te
leiden uit de reactie van de uit
gevers van huis aan-huisbla-
den, die het DMIN van hun ont
stemming op de hoogte hebben
gebracht. Een lagere oplage be
tekent immers minder inkom
sten. Die adverteerders zijn ook
niet gek. Ze betalen per druk
werk, of we het nou inkijken of
niet.
Toch blijft het vreemd dat we
nog bijna een rijksdaalder moe
ten neertellen om de deurmat
vrij te houden voor de post en
onze eigen krant. We moeten
dat zien als een bijdrage in de
kosten voor administratie en de
PTT, verklaarde een woordvoer
der van het DMIN gisteren voor
de AVRO-radio. Me neus. Hul
digt Nederland niet hel principe
dat de vervuiler betaalt
Gorbatsjov in 1989, toen Gorbatsjov tijdens een bezoek aan Italië door de
FOTO ANP
Paus Johannes Paulus II en Michail
paus op audiëntie werd ontvangen
ROME CHAtQlS RICHARDS
THE INDEPENDENT
Michail Gorbatsjov heeft de
paus deze week in zijn column
in de Italiaanse krant La Stam
pa, die in Nederland wordt
overgenomen door de Volks
krant, bedankt voor zijn beslis
sende rol in het teweegbrengen
van veranderingen in de Sov
jetunie ondanks dat die heb
ben geleid tot zijn aftreden.
Toch is het niet de inhoud van
het artikel die zo opmerkelijk is.
Opvallender is de kruiperigheid
waarmee Gorbatsjov de Poolse
paus eert.
In zijn column in de krant ont
hult Gorbatsjov dat hij een re
gelmatige correspondentie met
de paus onderhoudt sinds zij el
kaar in 1989 voor het eerst ont
moetten in het Vaticaan. In feite
begon de correspondentie eer
der.
In 1988 stuurde de paus tien
kardinalen naar Moskou om de
viering bij de wonen van het feit
dat Rusland 1000 jaar geleden
was bekeerd tot-het christen
dom. De leider van de delegatie
was kardinaal Agostino Casaro-
li, destijds minister van buiten
landse zaken van het Vaticaan.
Hij bracht een brief mee van de
paus, waarvan de inhoud nooit
is gepubliceerd. De brief zou
echter voorstellen hebben bevat
over hoe de kerk president Gor
batsjov zou kunnen assisteren
bij de uitvoering van zijn pe
restrojka (hervormingen) en het
aanpakken van de ernstige soci
ale misstanden van zijn land.
In zijn column in La Stampa
spreekt Gorbatsjov zijn vertrou
wen uit dat de briefwisseling
met de paus zal doorgaan. „Er
bestaat een grote sympathie en
wederzijds begrip tussen ons",
schrijft hij. „Bovenal bestaat er
de wil om iets wat wij samen
hebben geschapen, af te maken
en verder te brengen. Ikzelf zou
gebruik willen maken van iede
re gelegenheid om het werk met
de paus voort te zetten."
„Het is niet gemakkelijk om de
relatie die tussen mij en de paus
groeide, te omschrijven, want
die had iets instinctiefs en per
soonlijks. wat enorm belangrijk
was. Eenvoudig gesteld, zou ik
kunnen zeggen dat ik van dicht
bij de rol heb opgemerkt en be
grepen die de paus heeft ge
speeld in de vorming van wat
later het nieuwe politieke den
ken werd genoemd. Ik heb er
geen moeite mee te erkennen
dat hij in zijn toespraken veel
ideeën liet horen waar we het
over eens waren."
Maar niet alleen op politiek ni
veau hechtte Gorbatsjov waarde
aan het advies van de paus.
„Bovenal waardeer ik altijd de
spirituele inhoud van het den
ken van de paus, de poging een
bijdrage te leveren aan de ont
wikkeling van een nieuwe be
schaving in de wereld."
„En vandaag kunnen we zeggen
dat alles wat de afgelopen jaren
in Oost-Europa is gebeurd, niet
had kunnen gebeuren zonder
de aanwezigheid van deze paus,
zonder de grootse rol, zelfs een
politieke rol. die hij op het we
reldtoneel kon spelen."
Gorbatsjov benadrukt ook de
menselijke waarden in het werk
van de paus. .Alles wat het ge
weten van de mens en zijn we
zen kan versterken, is vandaag
belangrijker dan ooit", aldus
Gorbatsjov, die overigens in de
openbaarheid is teruggekeerd.
Hij opende gisteren in Moskou
zijn stichting voor sociaal-poli
tiek onderzoek.
VERTAUNG LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
Nadat Paul Keating afgelo
pen december premier van
Australië werd, heeft hij
zich bijna twee maanden
koest gehouden. Veel
Australiërs begonnen zich
al af te vragen wat er van
de meedogenloze beelden
stormer was geworden.
Maar vorige week presen
teerde hij zich op een on
gemeen rauwe manier aan
de Britse koningin en de
Australische kiezers.
LONDEN THE INDEPENDENT
Tijdens het staatsbezoek van
koningin Elizabeth lapte hij het
protocol aan zijn laars door zijn
arm om het middel van de vor
stin te leggen. Vervolgens hield
hij een welkomst-rede die sterk
naar republikanisme riekte en
waarin hij de koningin onder de
neus wreef dat zij haar langste
tijd als staatshoofd van Australië
wel had gehad.
Toen hij in het Australische par
lement ter verantwoording
werd geroepen voor zijn onhof
felijke gedrag jegens de konin
gin, trok hij in ongekend felle
bewoordingen van leer tegen
Groot Brittannië, dat Azië en
Australië in de Tweede Wereld
oorlog aan de Japanners zou
hebben overgeleverd. „Ik heb
geleerd respect en achting te to
nen voor Australië. Ik heb niet
geleerd mij kruiperig te gedra
gen tegenover een land dat wei
gerde Malakka en Singapore te
verdedigen en dat weigerde ons
onze troepen terug te geven op
dat wij ons zelf te weer konden
stellen tegen de Japanse over
heersing." Keating verklaarde
furieus dat hij in hart en nieren
Australiër was. Hij zei trots te
zijn op de Australische cultuur
en hij weigerde door het stof te
gaan voor pro-Britse liberale
monarchisten met hun 'voor
wereldlijke, steriele ideologie'.
Keatings krasse taal was voor
Australiërs niets nieuws, maar
zijn anti-Britse uitbarsting
kwam als een donderslag bij
heldere hemel. Keatings anti-
autoritaire inslag komt voort uit
het milieu waarin hij opgroeide.
I lij werd geboren in een Iers ka
tholiek arbeidersgezin, waar het
leven draaide om de kerk en de
vakbond. Hij ging naar een ka
tholieke school en, aangemoe
digd door zijn vader, deelde hij
ill op zijn twaalfde politieke
pamfletten uit voor de Australi
sche l,abor-partij. Het politieke
virus heeft hem sindsdien niet
meer losgelaten.
Keating ging op zijn vijftiende
van school. Op 17-jarige leeftijd
was hij vakbondsfunctionaris en
op zijn 22ste was hij voorzitter
jaar.
Ook onder invloed van Anita,
zijn meer talige Nederlandse
vrouw die in Zwitserland en
Frankrijk is opgeleid, verander
de zijn visie. Het echtpaar beli-
Keating tijdens zijn anti-Britse tirade
van New South Wales Young
Labor. Drie jaar later kwam hij
in het federale parlement te
recht. In 1975 kreeg Keating zijn
eerste ministersbaan en met
zijn 31 jaar was hij de jongste
Labor-minister in de geschiede
nis van Australië.
Maar in datzelfde jaar werd de
federale Labor-regering naar
huis gestuurd door sir John
Kerr, de gouverneur-generaal.
Australië is niet alleen een fede
ratieve staat, maar ook een con
stitutionele monarchie onder de
Britse kroon. De gouverneur-
generaal vertegenwoordigt de
kroon en wordt door haar be
noemd; hij regereert door mid
del van het kabinet, dat verant
woording schuldig is aan de
volksvertegenwoordiging. De
ontbinding van de Labor-rege-
ring in 1975 heeft in Australië
veel kwaad bloed gezet en ge
leid tot de opkomst van de hui
dige republikeinse beweging.
De affaire heeft ook haar sporen
nagelaten op Keating, die even
aan het ministerschap had ge
roken om vervolgens de fel be
geerde positie te verliezen.
Keating liet het er niet bij zitten.
Door hard te studeren wist hij
zich op te werken van een
slecht opgeleid parlementslid
tot minister van financiën. In
1984 werd hij zelfs door het tijd
schrift Euromoney uitgeroepen
tot financiën-minister van het
in het parlement.
chaamt de verschuiving van de
Australische demografie en
houding. Niet langer voeren de
angelsaksische pro-Britse pro
testanten de boventoon. Nog
maar 41 procent van de Austra
liërs is van Britse afkomst. De
rest stamt uit andere delen van
Europa en uit Azië. De meeste
nieuwe immigranten komen
niet langer uit Groot-Brittannië,
maar uit Hong Kong. En de
anglikanen zijn ingehaald door
de katholieken als grootste reli
gieuze groep.
Achterste poten
Toen Anita Keating tot twee
maal toe de Britse koningin met
een gewone buiging begroette
in plaats van met de protocolair
vereiste kniebuiging, maakten
de Australische media daar wei
nig ophef van. Waarschijnlijk,
zo werd geredeneerd, dacht ze
aan het Nederlandse protocol,
waarin een gewone buiging vol
staat.
En terwijl de Britse pers op de
achterste poten stond over Kea
tings welkomst-rede aan het
adres van de vorstin, beschouw
de de Australische pers de toe
spraak als geënt op de binnen
landse politiek. Keating pro
beerde niet de koningin van
Groot-Brittannië te beledigen,
hij informeerde de Australische
monarch over de Australische
realiteit. En als het hierbij was
gebleven, was de hele affaire
waarschijnlijk overgewaaid als
een storm in een glas water.
Maar zelfs Keatings vrienden
werden overvallen door zijn gif
tige anti-Britse tirade in het par
lement. Maar dit is Keating ten
voeten uit.
Keating heeft een probleem en
hij is geen man van halve maat
regelen. Het probleem is dat hij
tot premier werd benoemd bij
gebrek aan beter. Wegens zijn
ministeriële verantwoordelijk
heid voor de economische re
cessie waaronder Australië ge
bukt gaat, is hij niet erg popu
lair bij de kiezers. Maar Keating
wil dolgraag premier blijven en
daarom moet hij in de gunst
zien te komen bij de kiezers.
Twee weken nadat hij premier
was geworden, bereikte Kea
tings populariteit een diepte-
Eunt: slechts 25 procent van de
ezers zag hem zitten. In de
week voorafgaande aan de Brit
se ruzie steeg dit percentage tot
32 procent. En Keatings anti-
Britse uitbarsting heeft hem be
paald geen windeieren gelegd:
zijn populariteit steeg met nog
eens 18 procent.
Het ziet ernaar uit dat Keating
heeft gegokt en gewonnen, ze
ker nu Britse historici hem zijn
bijgevallen over het Britse op
treden tijdens de Tweede We
reldoorlog. In geheime rappor
ten van de Britse stafchefs aan
Churchill staat dat Malakka en
Singapore niet konden worden
verdedigd. Churchill beval dat
dit niet mocht worden bekend
gemaakt aan de Australische en
Nieuwzeelandse regering. Zoals
de Britse journalist Phillip
Knightley onlangs schreef:
„Winston Churchill had beslo
ten Singapore op te offeren, sa
men met Australië."
VERTAUNG MARGREET HESUNGA
