Regio
'Inademen van gif
ontoelaatbaar hoog'
'Praten tegen depressie'
JÊ
Dit is geen bajesklant, het is een aardig
Air Holland verliest geldschieter
'De straf moet wel
een keer ophouden'
Dinsdag 3 maart 1992
R«dactJ<r. 071-161400 WILLEM SPIERDIJK MEJNDERT VAN DER KAAU JAN WESTERLAKEN MONICA WESSEUNG ERJC JAN WETERINGS Eindredactie: JAN VAN DER NAT Vormgeving: PIET KOOREMAN
14
NIEUWSLIJN
Biotechnologie Leiden naar wereldtop
De vakgroep biotechnologie van de Rijks Universiteit Leiden kan
binnen vijf jaar tot de wereldtop behoren. Dat zegt een commis
sie die in opdracht van de ministeries van economische zaken
en onderwijs en wetenschappen keek naar de effecten van on
derzoek die gericht zijn op vernieuwing.
De ministeries hebben voor die vernieuwing 20 miljoen gulden
uitgetrokken. Veel te weinig, oordeelt de commissie. Met zo'n
bedrag loopt Nederland gevaar zijn goede internationale positie
kwijt te raken.
Lr moet minstens 50 miljoen gulden beschikbaar komen. De
universiteiten in Amsterdam, Groningen, Delft (en Leiden) moe
ten dat bedrag verdubbelen, omdat hun vakgroepen biotechno
logie eveneens een toppositie in de wereld kunnen veroveren.
Eredoctoraat voor prof. Markesinis
De Rijksuniversiteit Gent heeft de Leidse hoogleraar B. Markesi
nis (bugels recht) een eredoctoraat in de rechtsvergelijking ver
leend. Markesinis krijgt het eredoctoraat voor zijn uitzonderlijke
verdiensten' op het gebied van de rechtsvergelijking, in het bij
zonder voor de wijze waarop hij op het continent de kennis over
de Engelse Common Law heeft verspreid. Bovendien is Markesi
nis benoemd tot fellowvan de Koninklijke Academie van Weten
schappen, Letteren en Schone Kunsten van België. Het eredoc
toraat wordt hem 20 maart in Gent verleend.
RUL krijgt instituut voor Azië-studies
De Rijks UniversiteitLeiden (koninklijk instituut taal-, land- en
volkenkunde) moet een onderzoekcentrum krijgen voor Azië-
studies. De commissie maatschappijwetenschappen Azië advi
seert dit aan de minister van onderwijs en wetenschappen.
Voorts zegt zij dat niet twee, maar drie miljoen gulden beschik
baar moet worden gesteld om te voorkomen dat de kwaliteit van
de Nederlandse Azië-studies nog verder wordt aangetast.
Meer rijbewijzen ingevorderd
DEN HAAG MONICA WESSEUNG
Justitie heeft in de maand fe
bruari 751 rijbewijzen ingevor
derd wegens het rijden onder
invloed. Het alcoholbejeid is
sinds 1 februari verscherpt. In
1991 werden over èen heel jaar
slechts duizend rijbewijzen in
genomen. Met name de arron
dissementen Den Haag (216) en
Amsterdam (211) hebben veel
rijbewijzen ingenomen.
Voorlichter F. Vergeer van de
politieregio Hollands-Midden
verwacht dat de komende
maanden het aantal ingevor
derde rijbewijzen op een hoog
peil zal blijven liggen. „Wij zijn
zeker niet van plan de controles
te verminderen. Er staat een
flink aantal regionale alcohol
campagnes op stapel en eind
dit jaar is er weer de landelijke
actie van Veilig Verkeer Neder
land."
De stijging in het aantal inge
Onderzoek TNO naar gebruik bestrijdingsmiddelen
LEIDEN. MEINDERTV
Werkers in de bollenteelt krijgen veel meer gif te verwer
ken dan maximaal is toegestaan. Met name via de adem
haling krijgen deze werknemers veel grotere hoeveelhe
den grondontsmettingsmiddelen binnen dan toelaatbaar
wordt geacht. Van twee van deze stoffen ademen werk
nemers tijdens het injecteren van de grond, tot 40 keer
zoveel in dan verantwoord wordt geacht, zo schat het
TNO. De betreffende stoffen zijn onder meer schadelijk
voor de vruchtbaarheid.
yan de bestrijdingsmiddelen op
ae Nederlandse markt, zijn vol
gens het TNO in ieder geval veel
te grof om de werkelijke giftig
heid te meten.
TNO heeft met behulp van
computerprogramma's en -mo
dellen in kaart gebracht in wel
ke hoeveelheden en bij welke
werkzaamheden werkers in de
bollenteelt met giftige bestrij
dingsmiddelen in aanraking ko
men. Zo blijkt dat bij het in-, en
uitladen van de stoffen weinig
aanraking met giftige stoffen
met zich meebrengt.
Anders ligt dat bij het mengen
van de stoffen en het daadwer
kelijke ontsmetten van bollen
en grond. TNO schat het risico
bij blootstelling bij deze werk
zaamheden veel hoger in dan
toelaatbaar geacht wordt. Daar
bij stelt het Adviescentrum voor
Dat blijkt uit een nog vertrou
welijk rapport van TNO dat is
gemaakt in opdracht van het
ministerie van sociale zaken en
werkgelegenheid. Al langer is
bekend dat het gebruik van be
strijdingsmiddelen in de bollen
teelt schadelijk is voor de ge
zondheid van de medewerkers
in die bedrijven. Onbekend is
nog echter welke middelen pre
cies verantwoordelijk zijn voor
huidafwijkingen en aantasting
van het zenuwstelsel.
Ook het Adviescentrum voor
Chemische Arbeidsomstandig
heden TNO, dat het onderzoek
heeft verricht, kan nog niet met
zekerheid de mate van giftig
heid van de afzonderlijke stof
fen vaststellen. De proeven die
destijds zijn gedaan bij toelating
Chemische Arbeidsomstandig
heden TNO in haar vertrouwe
lijk rapport, dat het eigenlijk
ook bedroevend is gesteld met
de kennis van de precieze giftig
heid van de bestandelen van
verschillende pesticiden.
In april 1990 werden resulta
ten bekend van een uitgebreid
onderzoeks van de Leidse we
tenschapswinkel. waaruit bleek
dat huid en zenuwstelsel van
mensen uit de bollenteelt waren
aangetast. Er kon echter nog
niet worden vastgesteld welke
stoffen nu verantwoordleijk wa
ren voor welke aandoeningen.
Daarvoor worden er te veel
middelen gebruikt en lopen ook
de aard, duur en hevigheid van
het contact met de stoffen te
uiteen.
TNO heeft nu een inventari
satie gemaakt van de 21 ge
bruikte stoffen en proberen aan
te geven wat de tot dusver be
kende giftige werkingen zijn.
Voor de oudere middelen blijkt
dat de gegevens over de giftig
heid achterhaald en ontoerij
kend zijn. Juist in de bollenteelt
wordt volgens het TNO nog veel
oude stoffen gebruikt.
Bij de bolontsmettingsmidde-
len hebben werknemers volgens
het rapport soms wel vier keer
nomen rijbewijzen is enerzijds
een gevolg van intensieve con
troles. maar anderzijds ook van
een strengere wetgeving. Het is
sinds 1 februari mogelijk een
rijbewijs direct nadat iemand
heeft geblazen en een promilla
ge van meer van 1.3 heeft ge
scoord, in te nemen. Voorheen
ging aan de inname een maan
denlange procedure vooraf. Bo
vendien zijn de grenzen voor
inname begin dit jaar ver
scherpt.
De tijd dat een 'alcoholmobilist'
zijn rijbewijs kwijt is, varieert
van enkele maanden tot maxi
maal vijf jaar. Het rijbewijs
wordt direct na het blazen inge
nomen en enkele maanden la
ter beslist de rechter welke straf
er moet worden gegeven. Men
sen die het niet eens zijn met de
inname kunnen direct in be
roep gaan bij de officier van jus
titie. De behandeling voor de
rechtbank wordt dan versneld.
LEIDEN «ETER V
„Desnoods klets je als telefonische hulpverlener
de hele nacht met zo'n depressieve man die het
niet meer ziet zitten. Of ga je met 'm wandelen
of zwemmen. Als-ie maar niet z'n nest in komt.
Zo kun je misschien voorkomen dat hij een eind
aan zijn leven maakt." De'Leidse prof.dr. H.A.C.
Kamphuisen, ook wel de 'slaapprofessor' ge
noemd. denkt dat dit de lering is die leken kun
nen trekken uit een Gronings onderzoek waar
uit blijkt dat ernstig depressieve mensen zich na
een nacht waken een stuk beter kunnen voelen.
Nachten doorgaan kan alleen een langdurig
positieve uitwerking hebben als het in combina
tie met een anti-depressief geneesmiddel zoals
clomipramine gebeurt. Drs. S. Elsenga, psycho
loog in Franeker. onderzocht een honderdtal
aan depvnstas lillende patiënten die baat had
den bij slaaponthouding. Morgen promoveert
hij aan de Groningse universiteit op dat onder
zoek. Prof. Kamphuisen, klinisch neuro-fysio-
loog bij de 'slaapkliniek' van het Academisch
Ziekenhuis in Leiden, denkt dat er in samen
werking met de Franeker psycholoog 'ontzet
tend leuk onderzoek' is te doen. „In de Groning
se hoek van de depressiviteit zijn ze goed be-
zig."
De kamer van Kamphuisen in het Acade
misch Ziekenhuis is huiselijk. Sneeuwklokjes
horen op zijn bureau. Mensen boeien hem. In
die sfeer praat hij ook. „Een endogene depressie
kan verschrikkelijk zijn. Het komt vanuit de ziel,
van binnenuit, zonder een aanwijsbare oorzaak.
Er is geen reden om verdrietig of ongelukkig te
zijn en toch zit je vast in een diepe put.
Die lieve Claus van Trix heeft heel boeiend
verteld welk een diep lijden zo'n depressie is.
De openheid waarmee hij dat deed heeft me
nigeen gegrepen. Durven te laten zien dat het
ook een 'koninklijke' aandoening kan zijn."
Volgens het onderzoek van TNO krijgen werknemers in de bollensector met name via de ademhaling veel
grotere hoeveelheden grondontsmettingsmiddelen binnen dan toelaatbaar wordt geacht archieffoto
zoveel contact met middelen
dan toelaatbaar wordt geacht.
Voor de meeste stoffen geldt dat
twee keer zo veel huidcontact
optreedt, dan goed is. Via de
ademhaling komt er volgens de
schatting minder schadelijke
stoffen het lichaam binnen dan
schadelijk is.
Dat ligt anders bij de grond-
ontsmetingsmiddelen. Daar
ademen werknemers veel meer
giftige stoffen in dan maximaal
toelaatbaar is. De overschrij
dingsfactor. zoals TNO dat
noemt, ligt bij metam-natrium
en bij methylisothiocyanaat res
pectievelijk op 29,2 en 41,7. Met
name deze stoffen zijn in kleine
hoeveelheden schadelijk voor
de vruchtbaarheid van werkers
in de bollenteelt. Het TNO stelt
voor om zo snel mogelijk de
werkzaamheid van deze stoffen
nader te onderzoeken.
In het rapport staat boven
dien de aanbeveling om een
uitvoerige huidbeschermings
programma op te zetten. De
frequentie van voorkomen van
.huidafwijkingen bij handmatige
arbeid verdient veel meer aan
dacht.
Het rapport met de resultaten
wordt morgen naar de Tweede
Kamer gestuurd. De Tweede-
Kamerfractie van D66 heeft
aangekondigd over de resulta
ten kamervragen te stellen.
Het opstellen van een nieuw
bedrijfsplan voor de onlangs
heropgerichte chartermaat
schappij Air Holland heeft tot
onenigheid geleid. Een van de
zeven financiers, W. Rooders
van de participatiegroep Mat-
corp uit Hoofddorp, bevestigde
gisteren dat zijn onderneming
zich heeft teruggetrokken uit Air
Holland.
Rooders stak met nog zes ande
re financiers onder leiding van
'bedrijfsredder' P. Langendijk
vorig jaar 25 miljoen in de res
tanten van de luchtvaartmaat
schappij Air Holland. De groep
wilde met één overgebleven
Boeing 757 het luchtruim kie
zen na het faillissement van de
moedermaatschapij. „Het
hoofdstuk is af. Je wenst "elkaar
het allerbeste toe", aldus Rood
ers. Hoe groot zijn belang was
in de luchtvaartmaatschappij,
wilde hij niet mededelen.
Woordvoerder F. Boetes van
Air Holland bevestigde gisteren
dat het belang van Matcorp op
'enkele miljoenen guldens' uit
kwam. Volgens ae zegsman
komt er een nieuw bedrijfsplan.
In het stuk wordt onder meer de
toekomstige strategie van Air
Holland besproken, zo zei hij.
Deze week moet het stuk klaar
zijn. Over de inhoud wilde hij
niets loslaten. Of er naar een
nieuwe geldschieter wordt ge
zocht, kon hij evenmin bevesti
gen.
Volgens berichten in de fi
nanciële pers zou een duurder
dan verwachte revisie van de
vliegtuigmotoren het vermogen
van de maatschappij sterk aan-,
tasten. Voor groot onderhoud
was in het oorspronkelijke be
drijfsplan een bedrag van 3,4
miljoen gereserveerd. Door cor
rosie in de vliegtuigmotoren
zou die post met enkele miljoen
guldens omhoog moeten gaan.
Volgens het oorspronkelijke,
in oktober 1991 opgestelde be
drijfsplan waren er twee scena
rio's voor de 'nieuwe' maat
schappij mogelijk. In het opti
mistische scenario wordt ervan
uitgegaan dat Air Holland in het
eerste jaar van haar bestaan
(1991/92) een resultaat vóór be
lasting van 1,42 miljoen zou
kunnen behalen. Bij het pessi
mistische toekomstbeeld komt
het verlies vóór belastingen uit
op 4,52 miljoen.
Ex-gedetineerde geeft voorlichting op Stedelijk Gymnasium
'Waarvoor hebt u gezeten?' Een
bankoverval? Gaaf!! 'Hoef je in
de gevangenis echt niets anders
te doen dan een beetje tv kijken
en video draaien?' 'Kunnen ze
ex gedetineerden niet een rap
port van een psychiater meege
ven als garantiebewijs?' 'Bent u
beter uit de gevangenis geko-
man dan ar in mmbT
Vragen en nog eens vragen.
De maatschappijleerles over de
linquentie en samenleving zal
de leerlingen van de vijfde klas
van het stedelijke gymnasium
aan de Fruinlaan in Leiden lang
heugen. Lx gedetineerde Ge
rard. voorlichter van het project
Delinkwentie en Samenleving
verzorgde afgelopen week in el
ke vijfde klas twee lesuren
maatschappijleer. Het werden
uren die niet alleen bol stonden
van de vragen, maar ook onge
kend veel emoties losweekten.
De sfeer is aan het begin van
de les een beetje afwachtend en
niet direct goedkeurend. Een
man die in de nor heeft gezeten,
kan die wel oké zijn? Hij ziet er
normaal uit, dat wel. maar hij is
wel in de fout gegaan. „Hebt u
zelf wel geprobeerd uit dat cri
minele circuit te komen? Wat
heeft U /elf gedaan om u leven
beter te maken?", zijn de eerste,
behoorlijk kritische vragen.
Gerard heeft meer met het
bijltje gehakt. Hij weet dat een
groep een ex-bajesklant niet
iet open a
vangt. Hij zet ae eerste stap
vertelt een en ander over zich
zelf. Dapper, en de klas waar
deert dat. dat voel je. Na Ge-
rards introductie, hij is 58 jaar
oud en heeft tot 1984 in etappes
gevangen gezeten wegens
bankovervallen en inbraken,
heeft de klas maar een klein
zetje nodig.
Ex-gedetineerde Gerard op het Stedelijk Gymnasium: „Na een paar uur praten zou ik hun vader kunnen zijn. Het u
De vragen bijven eerst wat af
standelijk. De nieuwsgierigheid
naar wat hij gedaan heeft voert
de boventoon. „Na mijn eerste
taakje had ik een paar duttend
gulden en daarmee ben ik als
een speer naar Frankrijk ge
gaan. Lol en mooie vrouwen
zoeken. Door gokken werd ik
stinkend rijk. maar ook drank
en gokverslaafd. Terug in Ne
derland had ik niemand meer.
Ik at uit asbakken en heb me
van ellende maar bij de gevan
genis aangemeld."
De leerlingen zijn danig on
der de indruk. Was de sfeer
eerst nog bravourachtig. zodra
ze horen dat Gerard zijn sociale
leven met zijn criminaliteit
heeft verspeeld, wordt het een
stuk stiller in de klas. Romanti
sche ideeën over de gevangenis
en criminaliteit zijn de wereld
wel uitgeholpen.
Us gebroken
Het ijs is gebroken en het ge
sprek wordt persoonlijker. De
leerlingen durven meer 'op de
man af te vragen' en komen
langzaam maar zeker voor hun
eigen mening uit.
Het probleem van werk vin
den komt ter sprake. Liesbeth
vindt het niet zo raar dat een
werkgever niet happig is op ex-
gedetineerden: „Je zegt zelf dat
je slechter uit de gevangenis
komt dan erin gaat. Eerst was je
fout, wat kan je nu dan ver
wachten." „Nee joh, als ze je
een kans geven dan verpest je
die vast niet", denkt een ander
juist.
Vooroordelen; Gerard weet er
alles van. Jaren achtereen heeft
hij niet durven vertellen dat hij
in de bajes heeft gezeten. Zo
weet zijn schoonmoeder het
nog steeds niet, want dan zou
ze 'door het lint gaan'. „Ze vindt
me een toffe vent, maar ik weet
niet hoe dat is als ze weet dat ik
gevangen heb gezeten."
Nanneke zegt: „Als iemand
mij meteen vertelt dat hij in de
gevangenis heeft gezeten, zou ik
dat dapper vinden en zo ie
mand verder willen leren ken
nen." „Nee", denkt Merlijn, „als
iemand zoiets zwaks heeft ge
daan zou ik hem niet zo snel
meer vertrouwen."
Het overgrote deel van de
leerlingen is echter een andere
mening toegedaan. „Hij is ge
woon aardig, wat gedaan is is
gedaan, we leven nu", zegt Ma-
riekt. Martijn maakt duidelijk
dat de boodschap van Gerard is
overgekomen bij de klas. „Hier
zit geen bajesklant, hier zit ge
woon een aardig mens."
Gerard kijkt even later tevre
den terug op de lessen. „Ik denk
dat ze nu anders denken dan
een paar uur geleden. Je voelt
het. Eerst houden ze me op een
afstand, na een paar uur praten
zou ik hun vader kunnen zijn.
Het waren prima lessen", De
betrokken maatschappijleerle
rares M. Rengers-Verscnelüng is
het hier dubbel en dwars mee
eens. „Ze beseffen nu dat ge
vangenisstraf dubbele straf is. Ik
denk dat een flink aantal voor
oordelen uit de weg is ge
ruimd."
Ex-bajesklanten vertellen over vooroordelen
LEIDEN MONICA WESSEUNG
De straf is niet afgelopen zodra
een delinquent uit de gevange
nis komt. Ex-gedetineerden
moeten vaak opboksen tegen
een muur van vooroordelen.
Werk of een woning zijn nau
welijks te vinden, het afsluiten
van een (inbraak)verzekering is
nagenoeg onmogelijk. Het zit in
Nederland niet direct snor met
de ontvangst van ex-gevange-
Vanuit die constatering en voor
al vanuit het idealisme dat dat
beter kan, is in 1975 het voor
lichtingsproject 'Delinkwentie
en Samenleving' opgericht. Met
als motto 'Vooroordeel, je zult
er maar mee zitten', geeft de
stichting voorlichting aan scho
len. Doel is de ideeën die leven
over ex-gedetineerden op zijn
minst een beetje bij te stellen.
De stichting heeft een landelijk
bureau in Groningen en een
zestal regio-bureau s. Op een
enkele betaalde kracht na draait
de Delinkwentie en Samenle
ving op tientallen vrijwilligers,
stuk voor stuk ex-gedetineer
den.
De manier van werken is even
simpel als doeltreffend. De
voorlichters (ex-gedetineerden)
gaan op uitnodiging naar mid
delbare scholen en beroepsop
leidingen en geven in de klas
voorlichting. Er wordt een film
vertoond over het leven binnen
een gevangenis. Dat levert stof
genoeg op om een gesprek met
de klas aan te knopen. Een ge
sprek dat altjd weer uitkomt op
de maatschappelijk tegenwind
die ex-gedetineerden ervaren.
Een beetje voorlichter weet de
jongeren aan het denken te zet
ten. De vraag 'Waarom wan
trouw ik hen eigenlijk, wat is er
mis', komt al heel snel boven
drijven.
„En dan zijn we waar we we
zen moeten", zegt Fred Royé.
Hij is een van de zes regionale
coördinatoren van de stichting.
„Zodra je met andere over hun
vooroordelen spreekt, wordt de
ander wel duidelijk hoe scheef
dat oordeel is."
De voorlichters zetten hoog
in. De les moet ook de jeugd er
van weerhouden zelf op het
slechte pad te gaan. „Gevange
nis en criminaliteit is niet ro
mantisch of leuk. Een bajes
klant is voor het leven getekend.
Geen enkel misdrijf is zo'n straf
waard." De stichting vecht ove
rigens geenszins het strafsys-
teem aan; iemand die een mis
drijf pleegt, moet daarvoor wor
den gestraft. Die straf moet ech
ter wel een keer ophouden.
Royé denkt dat de ex-gedeti
neerden zelf ook profijt trekken
uit hun vrijwilligersbaan. Voor
velen is de terugkeer in de
maatschappij een groot zwart
gat. Een betaalde baan is moei
lijk te vinden en voorlichting ge
ven is leuker dan achter de ge
raniums blijven zitten. „Boven
dien is erover praten voor veel
ex-gevangenen een manier van
verwerken." De meeste voor
lichters doen het een paar jaar
en vinden dan een betaalde
baan. „Mooier kan het niet."
De stichting is van oudsher
f;ericht op het geven van voor-
ichting aan jongeren. Dat zijn
immers de werkgevers, woning
verdelers en politici van de toe
komst. De koers wordt de ko
mende tijd een beetje bijge
steld. Meer en meer wordt ook
aan volwassenen voorlichting
gegeven. „De discussie over de
positie van de ex-gedetineerde
brandt nu pas goed los."
