Een zwarte paus in Rome?
I fgt
Na meer dan een eeuw missie en zending op het
Zuidelijk Halfrond is het aantal christenen in
Azië, Afrika, Oceanië en Latijns Amerika groter
dan het aantal geloofsgenoten in Europa. Nog
deze eeuw een zwarte paus in Rome„Kan best",
denkt de Fransiscaan dr. Wiel Creemers van het
Centraal Missie Commissariaat in Oegstgeest.
„Het college van kardinalen is al aardig aan het
verkleuren.Secretaris dr. Jan van Butselaar van
de Nederlandse Zendings Raad twijfelt. „Een
zwarte paus, nee, ik denk dan eerder aan een
paus uit een van de de Aziatische landen, Indo
nesië bij voorbeeld.
De glorietijd van de
christelijke missie en
bijbelse zending is
voorbij. fotocpd
ifmt
twem
T* Zgii vi
%,,r
Missielanden
nemen de fakkel over
van het Westen
r zijn aJtijd nog zo'n 200 Nederlandse
1 deze orde in de missiege
bieden. „De opleiding verplaatst zich meer
en meer naar de Derde Wereld", stelt de rec
tor vast. „In Nederland zijn nauwelijks nog
roepingen, maar de missie gaat wel door."
Tekort
De evangelisten kwamen in het kielzog van
'de kolonisten. Instituten als Mill Hill en Witte
Paters werden een eeuw geleden opgericht
met missiewerk als doel. Talloze missiepa
ters, missiezusters en andere idealisten
stichtten kerken, ziekenhuizen en scholen in
de missielanden.
In het moederland kwam een 'missiecul
tuur' op gang met speciale acties, verenigin
gen, tijdschriften, films en beeldjes van ne
gerkinderen met een gleuf, waarin bijdragen
konden worden gedeponeerd. In hqt begin
van de jaren zestig bereikte het missiewerk
zijn hoogtepunt: bijna 9000 mannen en vrou
wen van rooms-katholieken huize waren
toen werkzaam in de Derde Wereld.
Momenteel zijn het er nog maar 3300. De
meesten zijn boven de 60 en jaarlijks worden
het er honderden minder. Van aanwas is
De ouderwetse missionaris dreigt uit te sterven
nauwelijks nog sprake, zoals ook het aantal
priesters in de westerse kerken alleen maar
terugloopt. Als vrouwen en gehuwde pries
ters de mis mogen opdragen, neemt het aan
tal roepingen misschien weer toe. Maar als
de opvattingen over het celibaat niet veran
deren, dreigt een verontrustend tekort aan
priesters in de meeste landen.
Nederland is volgens dr. Creemers van het
Centraal Missie Commissariaat (CMC) lange
tijd een van de meest actieve missielanden
geweest. Nu worden bijna alleen nog leken
uitgezonden. De snelgroeiende jonge kerken
in de ontwikkelingslanden hebben hun eigen
priesters, bisschoppen en opleidingen. Ne
derlandse rooms-katholieken helpen met
geld en met stagiairs, met leken die in
Utrecht, Tilburg of Nijmegen een opleiding
theologie volgen.
„Vroeger had iedere orde zijn eigen semi
narie", herinnert dr. Creemers zich. „Sinds
de culturele revolutie van de jaren zestig zijn
ze allemaal gesloten." De directeur van het
CMC verwacht dat er omstreeks het jaar 2000
geen Nederlandse missionarissen meer zijn.
Het einde van een tijdperk.
Evangelikalen
Het afscheid van 'het rijke roomsche leven' in
de jaren zestig, toen ook de vroegere koloni
ën een voor een zelfstandig werden, stond
niet op zichzelf. Ook in de protestantse we
reld veranderde veel. Toch is het aantal Ne
derlandse zendelingen groter dan in de jaren
zestig, vooral door de opmerkelijke geloofs
ijver van de zogenaamde 'evangelikalen'. Se
cretaris Hans Keizer van de Evangelische
Zendings Alliantie (EZA) schat dat er zo'n
1000 evangelische zendingswerkers in dienst
zijn bij de 83 onafhankelijke en veelal kleine
zendingsgenootschappen die onder zijn EZA
vallen. Een aantal van hen werkt onder min
derheidsgroepen in eigen land.
Algemeen kenmerk van Jeugd met een Op
dracht, Wycliffe Bijbelvertalers en andere
veelal uit de Pinksterbeweging afkomstige or
ganisaties is volgens Keizer, „onze bijbelge
trouwheid." Het begrip fundamentalisten,
zoals anderen de 'evangelikalen' wel aandui
den, weigert hij te hanteren. „Dat is een
scheldwoord geworden."
Secretaris dr. G. J. van Butzelaar van de
Nederlandse Zendings Raad (NZR), waarin
de grote protestantse en oud-katholieke zen
dingsorganisaties samenwerken, stelt tevre
den vast, dat „het aandeel van de Afrikanen
en Aziaten in het doorgeven van de bood
schap oneindig veel groter is dan in de jaren
20 of 30". Maar het 'christelijk beschavings
werk in de tropen' is nog lang niet achter de
rug, de onverschrokken strijd van blanke
evangelisten tegen de demonen van het bij
geloof in de rimboe gaat door, zij het met een
andere intentie dan vroeger.
Bij de 'uitzendingen' door Nederlandse
zendingsorganisaties wordt nu gestreefd naar
wederkerigheid, naar 'bondgenootschappen
met de partnerorganisaties in de Derde We
reld'. De idealen uit het verleden hebben
plaats gemaakt voor nuchterheid en zakelijk
heid, vrijwilligers werden ontwikkelingswer
kers en veel meer dan voorheen wordt de na
druk op de daad gelegd in plaats van op het
woord.
Van Butzelaar „Ontwikkelingssamenwer
king wordt een steeds belangrijker element in
de missionaire opdracht. Het lekenaandeel
groeit en de kerken vragen eerder om artsen,
economen en landbouwdeskundigen dan om
kerkelijke werkers. De hele structuur is gewij
zigd. In Afrika zijn bij voorbeeld geen kerken
meer onder Europese leiding."
Zonder zending was er nooit een Wereld
raad van Kerken ontstaan, stelt Van Butze
laar. „De oecumenische beweging is een van
de vruchten van het zendingswerk." De vraag
is nu hoe de Derde Wereld zijn zendingsop
dracht in de richting van de westerse samen
leving vorm gaat geven." De kerken in de
Derde Wereld zenden al geruime tijd mensen
uit. Zo gaan er uit Korea mensen naar Duits
land, Indonesië en Latijns-Amerika.
Islam
De 'kerstening' heeft miljoenen christenen
en grote aantallen kerken, scholen en zieken
huizen op het zuidelijk halfrond opgeleverd.
Toch twijfelt de socioloog dr.Jan Nederveen
Pieterse in zijn boek 'Wit over Zwart' of de
christelijke missie succesvol kan worden ge
noemd. „De uitgaven die er mee waren ge
moeid in aanmerking genomen, waren de re
sultaten bescheiden", schrijft hij. „Christen
dom van welke gezindte ook slaagde er niet
in om een serieuze concurrent te worden van
de enige werkelijk groeiende religie, de islam.
Deze ging door zich onweerstaanbaar te ver
breiden, zonder ondersteuning van een mis
sionaire organisatie, geld of steun van groot
machten, door dé achterlanden van Afrika en
delen van Azië, zonder twijfel geholpen door
een bewustzijn van superioriteit aan de
waarden van de veroverende Europeanen."
De snelle groei van het aantal volgelingen
van de profeet Mohammed vervult de wes
terse wereld al eeuwenlang met zorg. West-
europese kruisridders meenden in de periode
1096 - 1270 de christelijke waarden met het
zwaard in de vuist in het Midden-Oosten aan
de man te moeten brengen het lukte niet.
Missionarissen en zendelingen trokken pre
dikend rond in de jungle het aantal mos
lims groeide tegen de verdrukking in. Pro
centueel groeide het aantal moslims in de
20ste eeuw het hardst. In het jaar 2000 zullen
er volgens de verwachtingen 2,1 miljard
christenen zijn en 1,2 miljard moslims.
In Nederland, waar de Koran pas in 1953 in
vertaling beschikbaar kwam, valt het nog wel
mee met de missionaire arbeid van de mos
lims, afgezien van een enkel propaganda-
kraampje op een stadsmarkt. Er zijn in korte
even wennen toen een zwarte
predikant de kansel in de her
vormde Vredeskerk in Utrecht beklom. Do
minee David Nii Anum Kpobi uit de Ghanese
hoofdstad Accra ging in Nederland als 'zen
deling in omgekeerde richting' aan de slag.
Missionaire voorgangers op Nederlandse
kansels. Geen eenrichtingverkeer noord-zuid
meer, maar mondiale samenwerking en
hulpverlening op basis van zogenaamde we
derkerigheid in de christelijke kerken.
De Zuidafrikaanse zwarte bisschop Tutu is
een welkome gast in de Nederlandse kerken
geworden en zo zijn er steeds meer. Al enige
jaren werken twee Indonesische predikanten
in ons land. Geldermalsen en Buren hebben
een zwarte pastor. Het aantal Poolse priesters
iri het aartsbisdom Utrecht is onlangs uitge
breid naar vijf. En de Missionarissen van
Scheut hebben in België zelfs al een zwarte
priester die kandidaten voor de missionaris-
senopleiding werft.
In de missie-instituten hebben Europese
missionarissen niet langer de touwtjes in
hpnden. „In Nederland hebben wij niet eens
meer een opleiding", zegt rector Folkert
Kruis van het missionarissencollege van de
paters van Mill Hill in Roosendaal.
Evenals de Witte Paters en de Missionaris
sen van Scheut heeft Mill Hill de missionaris-
senoplciding naar het buitenland verplaatst.
Honderd jaar lang zijn in Roosendaal zeker
duizend missionarissen opgeleid, schat rec
tor Kruis. Zijn collegezalen hebben sinds
1988 de functie van 'missionair centrum'
„Het aandeel van Afrikanen en Aziaten in het doorgeven van de boodschap is oneindig veel groter dan in de jaren 20 of 30."
tijd weliswaar ongeveer 400.000 moslims en
300 moskeeën gekomen, vaak zeer eenvou
dig gehuisvest, maar de bekeringsijver die
hier van uitgaat, raakt vrijwel uitsluitend de
islamitische Turken, Marokkanen en Surina-
mers in ons land.
In Den Haag staat sinds 1955 een moskee
waar volgens imam Abdul Akmal al zeker
3000 bekeringen hebben plaatsgehad. Hij
werkt voor de Ahmadiyya-missie en noemt
zich moslimmissionaris. „Natuurlijk is de is
lam de snelst groeiende godsdienst", zegt hij.
„Wij hebben een begrijpelijk en eenvoudig
geloof, zonder eeuwige verdoemenis."
Zijn beweging, die vanaf 1945 reeds vele
tientallen missionarissen naar de westerse
landen heeft gezonden, is in de islamitische
wereld de enige die zendingswerk bedrijft. De
beweging probeert misverstanden omtrent
de islam uit de weg te ruimen, streeft naar
eenheid en wijst het onverdraagzame funda
mentalisme af.
„Ik aanvaard de volledige legitimiteit van
alle wereldgodsdiensten", zei de rooms-ka-
tholieke professor dr. Edward Schillebeeckx
vorig jaar in een tv-uitzending van de VPRO.
„Het gaat om dezelfde god. Als God het
diepste levensmysterie van de mens is, van
alle mensen, als je uitgaat en dat doen
toch vele godsdiensten als jodendom, islam
en christendom van God als schepper van al
le mensen dan wil dat zeggen: een en de
zelfde god is het heil van alle mensen. Van de
moslims, van de joden, van de christenen,
van de hindoes, van de boeddhisten."
De glorietijd van de christelijke missie en
bijbelse zending is voorbij: de bijbelse bood-
