Kunst
Schedels en prachtige
oude Javaanse beelden
vidre
Niet veel echt interessante stukken
van World Saxophoile Orchestra
Museum Naïeve Kunst
niet naar Rotterdam
Zaterdag 29 februari 1992
Redactie: 071-161400 CEES VAN HOORE ANNEMIEK RUYGROK JAN RUSDAM SASK1A STOEUNGA Eindredactie NIEK FAAS Vormgeving: RLfTGER J HOOGERDUK
19
Volkenkunde verwacht 100.000 bezoekers
Ai
Een traditionele krijger van het eiland Nias in het uiterste westen van de
Indonesische archipel. Te zien bij de tentoonstelling Voorbij de Java-
zee'. foto pr
Een dertlende-eeuwse tempelwachter uit het rijk van Singasari uit de ei
gen collectie van het Rijksmuseum voor Volkenkunde. foto pr
bod komt, maakt het Volken
kundig museum met een selec
tie van de eigen collectie ge
deeltelijk goed. Onder de titel
'Boeddha en Shiva op Java' be
steedt het museum aandacht
aan de periode tussen de zesde
en vijftiende eeuw waarin het
hindoeïsme en boeddhisme
daar van grote betekenis waren.
Het hoofdbestanddeel van deze
expositie bestaat uit stenen
beelden. Grappig is het feit dat
de geëxposeerde tempelbeelden
getoond worden tegen een foto-
achtergrond van diezelfde tem
pels.
Ook hier wordt de bezoeker
mee op reis genomen. Maar dit
keer niet op een geografisch uit
stapje maar op een reis door de
tijd. Beginnend bij de 4-hoofdi
ge Brahma beelden' uit de op
komst van de beide godsdien
sten laat de tentoonstelling zien
hoe tussen de tiende en vijftien
de eeuw hindoeïsme en boed
dhisme met elkaar versmolten.
De reis door de tijd stopt op het
dat het Majapahit rijk,
'Stills/photographs', een choreografie van Jaqueline Knoops voor Stichting De Nieuwe Dansgroep.
FOTO BOB VAN DANTZlG
'Insulinde in Leiden': on
der die titel zijn in het
Leidse Rijksmuseum voor
Volkenkunde twee grote
tentoonstellingen over
Indonesische kunst en cul
tuur te zien. 'Voorbij de Ja-
vazee' is de ütel van de
Amerikaanse expositie die
een overzicht geeft van tra
ditionele kunst en cultuur
van de eilanden buiten Ja
va en Bali. De tentoonstel
ling 'Boeddha en Shiva op
Java' laat de wereldbe
roemde Leidse museum
collectie oude Javaanse
beelden zien. In de acht
maanden dat de gecombi
neerde tentoonstelling in
Leiden te zien is, worden
100.000 bezoekers ver
wacht.
LEIDEN» ERIC WENT
De Amerikaanse tentoonstelling
Voorbij de Javazee' staat uitge
breid stil bij de traditionele
kunst- en cultuurvormen van
acht Indonesische regio's. Be
ginnend bij het eiland Nias in
het uiterste westen wordt via de
Batak, het Lampung gebied, Ka-
limantan, Sulawesi, de kleine
Soendra eilanden en de Zuid-
Molukken uiteindelijk Irian Jaya
bereikt. Terugkerende thema's
tijdens deze reis zijn voorouders
en families, huwelijksrelaties en
het bovennatuurlijke en rituele
leven.
De door de Amerikaanse sa
mensteller Paul M. Taylor uitge
stippelde reis over de Indonesi-
ROTTERDAM GPD
Het Museum voor Naïeve
Kunst, dat sedert 1985 bezig is
in Rotterdam een geschikte
üfimte te vinden, wil zich nu in
25volle gaan vestigen. Na ruim
zes jaar afwachten en touwtrek
ken over een definitieve ruimte
waar de aandacht voor de naïe
ve schilderkunst zich zou kun
nen ontplooien is de stichting
nu in gesprek met Zwolle, dat
wel bereid is gebleken om het
museum adequaat te huisves
ten.
„lammer, want er was genoeg
belangstelling voor de naïeve
kunst in Rotterdam en omstre-
sche archipel gaat van west
naar oost.In acht verschillende
zalen worden evenzovele regio's
uitgebreid onder de- loep geno
men. Zo is te zien hoe de bevol
king van Nias via zogenaamde
'Adu' contact probeert te ma
ken met de voorouders. Deze
'Adu' zijn houten beelden die
de geesten van de voorouders
moeten voorstellen. Bij de Batak
van Noord-Sumatra staan weer
de clan-en huwelijksrelaties
centraal. Bruidsgeschenken in
de vorm van messen, dansmas-
kers en beschermbeeldjes geven
een boeiend overzicht van
plaatselijke gebruiken in de on
derlinge sociale relaties.
Opvallend zijn de scheepjes
doeken uit het Lampung district
in Zuid-Sumatra. Deze ceremo
niële doeken symboliseren de
reis of de overgang van de ene
fase in het leven naar een vol
gende. De afbeelding van het
schip op deze doeken staat vaak
voor de 'middelste wereld' of
het aardoppervlak. Op de ten
toonstelling is een aantal van
deze doeken te zien, waaronder
een kastanjebruine 'Tampan'
met een gedetailleerd uitge
werkte voorstelling van een
schip, vogels uit de bovenwe
reld en zeedieren uit de onder
wereld.
Tegenstellingen
Interessant is het te zien hoe
het uit tegenstellingen opge
bouwde wereldbeeld van bewo
ners van de Kleine Soena eilan
den een vertaling heeft gekre
gen in de plaatselijke kunst-en
cultuuruitingen. Volgens het
traditionele geloof van deze vol
keren is de wereld opgebouwd
ken. Alleen de gemeente schijnt
er niet zo veel mee op te heb
ben," zegt vice-voorzitter me
vrouw E. Benjaminse van de
stichting Nederlands Museum
voor Naïeve Kunst. „We zijn
lang genoeg aan het lijntje ge
houden, dan is het niet zo
vreemd als je een kans elders
benut," zegt ex-bestuurslid
Hans Horsting, die namens het
bedrijfsleven en de Kamér van
Koophandel vier en een half
jaar getracht heeft het museum
in Rotterdam van de grond te
tillen en drie weken geleden af
haakte toen bleek dat het alle
maal voor niets was geweest.
uit tegenpolen die elkaar in
evenwicht houden. Dit 'tweede
lingensysteem' komt onder
meer terug in twee houten
voorouderfiguren -een manne
lijke en een vrouwelijke- die uit
hetzelfde stuk hout zijn gesne
den. Ook bij een stenen offer
paal is aan de ene kant een
wouwen- en aan de andere
kant een mannengezicht te on
derscheiden. Andere te herken
nen tegenstellingen zijn licht en
donker en oud en jong.
Enigszins luguber zijn de
'Korwars' van de bewoners van
Irian Jaya, de Indonesische helft
van het eiland Nieuw Guinea.
Een Korwar is een voorouder
beeld waarin de schedel van de
voorouder zelf. verwerkt wordt.
Met zo'n Korwar wordt de toe
komst voorspeld. Kloppen de
voorspellingen niet, dan wordt
zo'n Korwar begraven omdat de
geest hem verlaten heeft. Het is
gebruikelijk deze beelden in
huis te bewaren. Op de ten
toonstelling is een aantal vrees
aanjagende exemplaren te zien.
De Amerikaanse tentoonstel
ling is door het Leidse Volken
kundig museum integraal over
genomen. Dit betekent dat ook
de teksten bij de verschillende
kunstvoorwerpen in het Engels
zijn. Speciaal daarvoor heeft het
Volkenkundig museum speciale
Nederlandstalige 'wandelkaar-
ten' ontworpen die tijdens de
zwerftocht door de diverse za
len kunnen worden meegeno
men en weer worden achterge
laten.
Java collectie
Dat met name Java in de Ameri
kaanse tentoonstelling niet aan
concert
recensie john may
World Saxophone Orchestra
Gezien 28/2 De Waag Leiden
Het is weer eens wat anders, twaalf saxo
foons in een ensemble Het geeft een heel
goed beeld van wat instrumentbouwer
Adolphe Sax bedoelde toen hij zijn blaas
instrument ontwikkelde
Een optimale versmelting van boven
toonreeksen zoals bij bijvoorbeeld strijkin
strumenten het geval was. Van sopramno
tot bassaxofoon, het World Saxophone
Orchestra heeft het in zich Met een totaal
bereik dat bijna even groot is ah de piano.
biedt het ensemble voor componisten na
tuurlijk ongekende mogelijkheden
In de Gaudeamussene speelde men
voor een redelijk bezette Waag een aantal
composities speoaal voor hen geschreven
Onder leiding van Ed Bogaard (Neder
lands Saxofoon Kwartet), opende het
twaalftal met 'Liederen voor R*tbnes'
(1991) van de beeldend kunstenaar/com
ponist Immanuel Klem
Het stuk bouwde mooi op Vanmt een
secunde tussen tenor en banton werden
de oven ge instrumenten toegevoegd tot
dat er akkoorden ontstonden die vervol
gens met elkaar m strijd raakten Klem
maakte Ner mooi getxmk van klankkleu
ren maar werd ietwat langdradig Dingent
Bogaard merkte terecht op dat men er
niet vrolijk van werd maar het volgende
stuk zou daar verandenng in brengen En
inderdaad. 'Sax Sux' (1991) van Ch*l
Meyenng was van een ander kaliber Dit
rond funkrttmes opgebouwde werk gaf de
voor het publiek bekende sa*ofoonfccks te
horen en regelmatig waande h*| tussen
de blazerssectie van Earth. Wind and F«e
Moo* effecten en sterk dynamnch De la
ge instrumenten speelden regeknatrge pa
tronen terwy de hoge blazers Ner ah
het laatste hindoeïstisch-boed
dhistische rijk, uiteen valt en de
Islam de rol van beide gods
diensten gaat overnemen. Veel
van de daarbij getoonde werken
zijn nog nooit eerder door het
Leidse museum geëxposeerd.
Museumdirecteur E.M. Storm
verwacht dat de dubbeltentoon
stelling zeker 100.000 bezoekers
Utl trokken. Jk denk dat ieder
een die naar het 'Goddelijk ge
zicht van Indonesië' is geweest,
deze tentoonstellingen zeker
ook moet komen bekijken. In
stoorzenders doorheen speelden Een erg
goed stuk en spatgefcjk uitgevoerd
De 'Song lines' (1986) van Loms An
dnessen was oorspronkefc|k voor drie maar
werd later bewerkt voor zes saxofoons
Het hele stuk rs doorspekt met elementen
uit de pop en jazzmuziek. Andnessen ei
gen. maar jammer genoeg deed het me
meer denken aan PhAp Glass op klompen
Minimale mobeven met typnch holindse
metodeën Het is zeker net het sterkste
stuk uit het repertoire van Andnessen
Ovengens werd het wel mcx* gespeeld
Misscfven geschikt voor een meuwe Ne
derlandse speetWm?
De 'Golden Symphony" (1991) van de
Franse componiste Ida Gotkovsky was
weer een stuk waarwi «De instrumenten
tot hun recht kwamen Deze sterk door
Messiaen beïnvloedde componiste werkte
vooral met ritmisch interessante patronen
zoak we die ook van Mess»am kennen Er
ontstond een mocx samenspel tussen de
musceerd
Het is jammer dat er r*et zoveel echt
interessante stukken zyi voor een bezet
bng ah deze want het World Saxophone
Orchestra rs er meer dan njp voor
Amsterdam zijn er in een paar
weken tijd al 35.000 bezoekers
geweest, dus ik denk dat wij dat
streefgetal makkelijk kunnen
halen", aldus de museumdirec
teur.
De dubbeltentoonstelling is
nog tot I november te bezich
tigen in het Rijksmuseum voor
Volkenkunde, Steenstraat 1
Leiden.
Beelden
komen soms
zwak over
DANS
recensie maarten baan de rs
VoorstHkng 'SttK/Photographs' door
De N«uwe Dansgroep
Gezien 28/2 LAK theater LevJen
Nog te zien 29/2 LAK the a ter Leiden.
20 30 u
Dans is bewegingskunst Het z^n dc
bewegingen die een choreografie
overtuigend maken Toch is er vaak
een concreet uitgangspunt een ver
haal of een beekJ. dat de choreograaf
inspireert en dat tn sterke of mmder
sterke mate m de choreografe terug
Bij Jacqueline Knoops, de choreo
grafe van De Nieuwe Dansgroep
heeft tot op heden de pure dans over
heerst Bs haar rveuwste werk. 'SbK-
s/Photographs'. wordt echter nadruk
kelijk aangekondigd dat het gemaakt
is naar foto's van Henn Carter-Bres
son Het resultaat rs een mcx> dans
stuk. dat echter ah zwak punt heeft
dat de aangekondigde beelden en
thema s onvoldoende op de lujker
overkomen Er zitten elementen m die
aan foto's doen denken fn het decor
staat een fotoljst In het begmdeH
maken de dansers van rechts naar
knies bewegingen langs een hjn CM
deed aan ah dans m het platte vlak
Een b^zonder sterk moment volgt
ah de dansen plotseling het twee»
menvonale verlaten en zich naar het
pubkek draaien Dft gaf een indruk
wekkende schok Wat ook aan foto
grafie deed denken was de fVts cke wcr
dansmomenten vastlegde Soms was
<*t een indrukwekkend moment b v
ah een danser en een danseres na lang
om eikaar heen dansen eikaar vinden
en m een harmonische pose staan
Maar op een ander moment, n! ah
twee dansers aan het begwi van een
duo op de grond Iggen vraagt de k*-
ker nch af waarom wcxdt er op dR
moment een foto genomen?
De kracht van de voorsteng zat m
de brede, energwke bewegmgen. soe
pel en met grote vaart door de dne
vorrd Een hoogtepunt rs de passage
waarin een danser en een danseres el
kaar volgen, maar Hkaar ook net te
na moeten komen Van de afwerende
gebaren gaat ren grote dreiging urf
Aan het md wordt de tweeckmenso-
nale dans herhaald Danseres Ineke
Drabbe maakt nch enxt kas en begint
met een solo CM rs het meest door
leefde gedeeft» De derde <kme*mr
bracht een grote depte
Vergrootglas
nodig bij
kriebelletters
van Van As
beeldende KUNST
RECENSIE IRENE VAN SEVEREN
Expositie Geschreven tekeningen van
Tom van As. ma t/m z.i van 0900
22 00 uur, zo 12 00 -17 00 uur lot ,21
maart tn LAK-galene. Oevermgaplaa» 1
Lerden
De titel 'Geschreven tekenin
gen' dekt bij lange na niet de la
ding van Tom van As' expositie
in de LAK-galcrie. l>c meeste
werken zijn te omschrijven .als
schilderingen en al dan niet be
schilderde foto's, waaraan een
stuk tekst is toegevoegd. Tekst
vormt beeld' is een titel die be
ter bij de tentoonstelling zou
passen. Hij is minder poëtisch
maar geeft wel de essentie van
ieder werk weer. Heel letterlijk i
als het beeld, vaak een drie
hoek. is gevormd uit letter- of
getallenreeksen. (Dan dus in
derdaad een geschreven tcke
ning.) Figuurlijk bij foto's en
schuderingen. waarbij de tekst
een andere manier van kijken
dicteert en iets extra's aan bei
beeld toevoegt.
Eén werk bestaat uil twee fo 1
to's waarop uitgestrekte lande
tijen «ijn te zien >p één van
beide is een wolk witte verf aan
gebracht, waarin een compact
tekstje is geschreven De prie
gellettertjes doen denken aan
de spiekbriefjes van dp middel
bare school. De aardige tekst vol j
kwinkslagen en dubbele bo
dems vertelt over Mondnaans
ontwikkeling van abstracte naar
concrete schilderkunst en over j
een bezoek van de schilder aan
Domburg.
Deze informatie geeft de neu
trale. nietszeggende land
schapsfoto's enige meerwaarde
Zoiets van: „Goh, zou Mondn
aan zich hebben l.itrn inspire
ren door het vlakke Zeeuwse-
land?" Het doet je nog een tori
met andere Ogen kijken I
plaatjes. Dat wel
Het is alleen jammer dat de
meeste opnamen die Van As
laat zien het niveau van een ge
middelde vakanuekiek hebben.
En alsof hij aan dat toeristische
image wil voldoen, heeft de
kunstenaar geregeld gebruik' ge
maakt van zijn of andermans
vereeuwigde vakantichcnnm
Ifngn (.elukkig met om di
toeschouwer deelachtig te rrra
ken van het achterliggende Uti
haal, maar voor de meest Bit
ecnlopende experimenten Jtnet
tekst en beeld Zoals het toevtw-
gen van een wiskunderaadsel
MR een hei je VOO I n ,uri
eethuis.
Hoe vormt een tekst beeld-
Deze andere manier van kunst
kijken vergt \eel \.m de l>«-
schouwer. Ten eerste zijn daar
de minuscule hoofdpijnleftër
pes die vMk m gotvenoe, WWtj
leesbare zinnen tot een mass» t
tekstblok tijD gMOMOd Ba R
veel gevallen moet de tekst toch
wel gelezen worden om de bcel
den te kunnen waarderen
Daar komt nog bij dat bi t
werk meestal niet np de juiste
ooghoogte hangt. Dus te hoog
of te laag. Daardoor krijgt dege
ne die de kriebelteksten toch wil
ontcijferen onherroepelijk cm
stige rugklachten of nekkramp
Kwalen die te ondervangen zijn
door knikken en ladders onder
de werken te zetten en om de
beschouwer helemaal ter wallv
tc zijn: een vergrootglas als loc
gift, want dat is beslist geen
overbodige luxe.
Spiegelwanden
Spiegels op maat GLAS EN SPIEGELS
Spiegels met lijst
Glazen meubelen
Vitrines
Tafels volgens modej Volmolengracht 4
2312 PH Leiden (NL)
Alles uit elgfen atelier Telefoon 071 - 21 80 55
EXTRA VOORSTELLING
PRIVATE LIVES
met WILLEM NIJHOLT.
TRUDY LABIJ e a
»n Bdvvrtfnt* van donderdag j I
rt dMumfoUt Q«lop*n
Da iu*ta datum
WOENSDAG 4 MAART
de voorstelling is voor
iedereen toeqankrl.ik
Er rijn nog kaarten beschikbaar
Telefonisch plaatsbespreken
131941/111944
LEIDSE SCHOUWBURG
Oude Vest 43, Leiden
NIEUWSLUN
Mythische tijgerdans in museum
LEIDEN Met een mythische tijgerdans opent de Utrechtse
groep Lasarati morgenmiddag de dubbelexpositie 'Insulinde in
Leiden' in het Rijksmuseum voor Volkenkunde. Tot en met 31
oktober zijn daar de beide tentoonstellingen 'Voorbij de Javazee'
en 'Boeddha en Shiva op Java' onder die naam te zien.
Tevens is er die middag een optreden van Rudy Tuhusula. Via
tromklanken laat hij wat van de traditionele Molukse bahana
muziek horen. De mythische tijgerdans wordt om 13.30 en 14.30
uur uitgevoerd. De bahana muziek is vanaf 15.30 uur in de aula
van het museum te beluisteren.
'Carnaval' bij galerie
LEIDEN 'Carnaval des Tableaux' is de titel van een speciale
manifestatie in galerie Liga Nieuw Beelden, Pres. Steijnstraat 14
in Leiden. Ter gelegenheid van 'de Carnaval', de krokussen, de
voorjaarsschoonmaak en, met een ironische knipoog, het eerste
halve lustrum van haar bestaan, houdt galerie Liga Nieuw Beel
den, Pres. Steijnstraat 1, deze zaterdag en zondag van 11 tot 18
uur een informeel verjaardagspartijtje.
Bezoekers worden dan behalve met het geëxposeerde werk van
de lopende expositie, geconfronteerd met nog eens zo'n 60 wer
ken uit eigen collectie en stock. Er worden kortingen gegeven.
De prijzen variëren van 100 tot 5000 gulden. Bovendien heeft de
galerie de landelijke tentoonstelling 'Twee kunstbroeders: Neu
mann en Van der Heide' verlengd tot 8 maart.
Koons en Cicciolina gaan scheiden
NEW YORK - Nog geen negen maanden na zijn opzienbarende
huwelijk in Hongarije met de Italiaanse pornoster-parlementslid
Cicciolina heeft de Amerikaanse kunstenaar Jeff Koons aange
kondigd van haar te willen scheiden. Koons zei dat het huwelijk
op de klippen is gelopen wegens „te grote culturele en sociale
verschillen tussen hem en Cicciolina."
De 39-jarige pornoster, wier echte naam Ilona Staller is, haalde
vorig jaar de krantekoppen toen ze aanbod het bed te willen de
len met de Iraakse leider Saddam Husayn in ruil voor vrede in
de Golf.
