Feiten
Toearegs vechten voor vrijheid
Rammelend B VD-rapport
misschien toch nuttig
'Die tien kilo heroïne was niet van ons
Vrijdag 21 februari 1992 Redactie. 023-150225 janine bos ma altan erdogan Ronald frjsart (chef) on no havermans patrjck v
Vertalingen: MARGREET HESUNGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIFT Vormgeving: ESTHER NY PELS
HANS JACOBS JOLANDA OUKES JAN PREENEN
TOM JANSSEN
EN MENINGEN
De democratisering in Mali komt moeizaam op gang. De
eerste ronde van de vrije presidentsverkiezingen stond
voor deze maand op de agenda maar is uitgesteld tot
eind maart. Een oorzaak hiervan vormen de Toeareg-re-
bellen, die strijden voor een onafhankelijke staat. Onder
andere omdat zij in zes van de acht Malinese regio's ac
tief zijn, zijn de verkiezingen moeilijk te organiseren.
den. Niger riep de veizetsstrij-
ders onlangs op met een duide
lijk eisenpakket te komen. Over
alles valt te praten, behalve over
één ding: een onafhankelijk 'Air
en Azawad', dat zich volgens de
rebellen moet uitstrekken over
delen van Mali, Niger, Algerije,
Libië en Burkina Faso.
AMSTERDAM IPS
Ook voor Mali's buurland Niger
zijn de Toeareg-rebellen een
flinke luis in de pels. De Natio
nale Conferentie die vorig jaar
in Niger als opstapje moest die
nen naar een nieuw democra
tisch begin, had als gevolg dat
de rebellen hun strijd opvoer
den en verschillende politie
agenten gijzelden. Zij vonden
dat tijdens de conferentie weer
bleek dat er te weinig rekening
met hen werd gehouden.
Zowel de Malinese regering on
der generaal Ali Saibou, als de
Nigerese regering onder luite
nant-kolonel Amadou Toumani
Touré doen herhaaldelijk toena
deringspogingen aan het adres
van de rebellen. Zo kwam Mali
vorige maand met de vrijheids
strijders een bestand overeen,
dat echter alweer is geschon-
Wraak
Zoals de Toearegs een pro
bleem vormen voor de Malinese
en Nigerese regering, zo vor
men deze regeringen een pro
bleem voor de Toearegs. De be
rovingen en moorden die de
Toeareg-guerrilla's op hun ge
weten hebben worden ruim
schoots gewroken. Het zijn vaak
de vreedzamen onder de
Toearegs. waarvan een groot
deel gewoon met rust gelaten
wil worden en slechts om een
zekere mate van autonomie
vraagt, die het slachtoffer wor
den van de represailles. Zij wor
den verkracht, vernederd en
vermoord.
De gewapende Toeareg-op-
stand brak uit in mei 1990 in
het noorden van Niger en het
vuur waaide een maand later
over naar Mali. Sindsdien zijn er
aan alle kanten doden gevallen,
vooral burgers. Sommige rebel
len is het te doen om de buit,
anderen om een onafhankelijke
staat. Intussen vlucht het groot
ste deel van de Toearegs weg
voor het geweld en voor racisti
sche uitingen van de zijde van
Arabieren ten noorden en zwar
te Afrikanen ten zuiden van het
Toeareg-gebied.
Het gewapende conflict wortelt
voor een groot deel in het Fran
se koloniale verleden. Toen de
Fransen begin deze eeuw West-
Afrika binnendrongen, was de
woestijn het domein van de
Toearegs. De Fransen vonden
een trots woestijnvolk dat zwar
te slaven had, zich op dromeda
rissen verplaatste en altijd ge
huld ging in indigo-blauwe slui
ers. De Toearegs leefden van de
handel en de roof. Zij kenden
de woestijn als hun broekzak en
gidsten karavanen door het on
herbergzame gebied.
Overheersers
Maar ook de Toearegs moesten,
na een verbitterde strijd, hun
hoofden buigen voor de Franse
overheersers.
Toen de Fransen uiteindelijk
vertrokken lieten ze Afrika in
stukken gesneden achten het
domein van de Toearegs was
versnipperd over verschillende
nieuwe landen. De scherpe
grenzen blokkeerden de voorde
Toearegs zo belangrijke han
delsroutes. Hun welvaart waren
ze kwijt. Als gevolg van de hon
gersnood in 1973 raakte het
volk op drift en sindsdien vluch
ten de Toearegs over de gren
zen heen en weer en zijn ze ner
gens meer welkom.
Al drie keer sloten de Malinese
regering en de Toeareg-rebellen
een bestand: het meest recente
in januari van dit iaar. Een
staakt-het-vuren nad op 8 fe
bruari in moeten gaan, maar er
worden weer, of nog steeds, ge
vechten gemeld tussen
Toearegs en het leger. Een deel
van de rebellen weigert conces
sies te doen en wil slechts ak
koord gaan met volledige zelf
standigheid.
Zo hielden ook de eerdere be
standen het niet. Een jaar gele
den bereikten de Malinese rege
ring en de Volksbeweging van
Azawad (MPA) een eerste ak
koord. Een vreedzame oplos
sing was toen in zicht, ware het
niet dat een radicalere groep
zich van de MPA afscheidde en
de strijd voor een onafhankelijk
Azawad onverminderd voort
zette.
Wapens
Toch is er, vergeleken met an
derhalf jaar geleden, wel iets
veranderd. Terwijl de Toearegs
voorheen altijd unaniem als
'bandieten' werden afgeschil
derd, erkennen nu zowel Niger
als Mali dat de Toearegs voor
een zaak vechten. De regering
van Niger riep onlangs de guer
rilla's, waarvan in Niger een
groot deel verenigd is in het
Front voor de Bevrijding van Air
en Azawad (FLAA), op voor on
derhandelingen. Het lijkt er niet
op dat het FLAA staat te sprin
gen om om de tafel te gaan zit
ten: het eist dat het leger eerst
de wapens neerlegt.
MAK&I BMV-,
Docters van Leeuwen doet stevig aan public relations
HENRI KRUITHOf
Twee Toeareg-'
in de woestijn bij Timboektoe, in Mali.
Plotseling lag het er. Een open
baar rapport van de Binnen
landse Veiligheidsdienst (BVD)
over de taak en werkwijze van
deze tot nu toe uiterst geheime
'sectie stiekem'. Vrijwel onaan
gekondigd en zonder enige toe
lichting werd de Tweede Kamer
en het publiek een kijkje ge
gund in de keuken van onze
Geheime Dienst.
Het rapport is een uitvloeisel
van de nieuwe inzichten van di
recteur Docters van Leeuwen en
zijn baas, minister Dales van
binnenlandse zaken. Docters
- van Leeuwen doet stevig aan
1n ilk public relations, want anders
kan het rapport niet worden ge-
- zien. Hij wil ermee voorkomen
dat De Dienst drastisch wordt
t ingekrompen als gevolg van de
veranderde omstandigheden in
de wereld.
De vele honderden medewer-
v kers van de BVD waren tot voor
kort vrijwel uitsluitend bezig
met al dan niet vermeende infil-
V y* trades vanuit het Oostblok. En
V >1 ofschoon die werkzaamheden
r niet helemaal overbodig zijn ge-
worden, is toch heel wat van het
1 voormalige werk vervallen.
-• -V Met het nu gepubliceerde rap-
V port zoekt Docters Van Leeu-
- wen naar nieuwe werkterreinen.
Terreurbestrijdingbijvoorbeeld,
v r alüjd al een onderdeel van het
BVD-werk, wordt belangrijker.
Maar ook eventuele ongeoor
loofde beïnvloeding van politici,
corruptie en dergelijke.
Bij veel van de opgesomde
nieuwe taken past de vraag of
de BVD daarvoor wel is bedoeld
en of de medewerkers wel zijn
opgeleid voor dergelijke taken.
Corruptie van politici moet
vooral door de politiek zelf aan
archieffoto ap de kaak worden gesteld en niet
door de BVD. En het voorko
BARCELONA «RUUD PC V
CORRESPONDENT
Ria Hilhorst en Zora Abed hebben geen
oog voor het prachtige uitzicht over
Barcelona. Daar hebben ze hun rede
nen voor. Nog geen twee uur eerder te
kenden zij bij een Spaanse rechter hun
voorlopig vrijlatingsbewijs, dat een ein
de maakte aan bijna zestien maanden
opsluiting in de vrouwengevangenis
Wad-Ras.
„Ten onrechte, dat verblijf ip de gevan
genis", houden de twee 30-jarige Am
sterdamse vrouwen vol. „Die bijna tien
kilo heroïne was niet van ons. Ja, het
een vreemde aannamen, zonder te kij
ken wat er in zat", aldus de blonde Ria,
die in Wad-Ras dertig kilo gewicht
kwijtraakte.
Aan een tafeltje in een koffiebar op de
negende verdieping van een warenhuis
In net centrum van de olympische stad
vertellen de dames hun verhaal.
Het uit de hand gelopen Spaanse avon
tuur van de in Hilversum geboren Ria
en de uit het Marokkaanse Ousda af
komstige Zora begon begin november
1990. De twee bijstandsmoeders, met
ieder twee dochters van rond de tien
iaar en een verblijf in een Blijf van mijn
lijf-huis achter de rug, vonden dat ze
een weekje vakantie in Spanje hadden
verdiend. Zora: „Ik weet het bedrag nog.
Een week Benidorm met de bus en vol
pension voor 450 gulden
Bij aankomst in het herfstige Benidorm
wachtte de twee vrouwen een teleur
stelling. De hotelgasten bleken allemaal
de zestig te zijn gepasseerd en de dis
co's, barretjes en winkels waren aan een
toeristische winterslaap begonnen.
Twee Spanjaarden in de hotelbar brach
ten uitkomst. Het tweetal zei op weg te
zijn naar hun woonplaats Barcelona
maar in Benidorm te zijn gestrand met
een kapotte auto. „Waarom gaan jullie
niet met me mee", zei een van hen. „Ik
ga morgen met de trein, terwijl mijn
vriend nier blijft, totdat de auto gerepa
reerd is. Jullie kunnen bij ons slapen en
wij zorgen voor de treinkaartjes", was
het verleidelijke aanbod.
Ria en Zora voelden wel wat voor een
bezoek aan Barcelona en vertrokken
nog diezelfde maandagavond vanuit
Alicante voor de tien uur durende reis.
De Spaanse vriend, waarvan ze zich al
leen maar diens naam Jorge weten te
herinneren, trok zich terug in de vol
gende slaapkabine, maar liet wel een tas
achter bij hen. Ria: „Hij zei: 'Dat is veili
ger. Jullie zijn met z'n tweeën en kun
nen de deur van binnen af sluiten'."
Toen de trein rond half elf de volgende
ochtend in Barcelona arriveerde, was
Jorge verdwenen, maar wachtte de poli
tie Ria en Zora op. Hun paspoorten
werden gecontroleerd en ook hun baga
ge met de tas, waarin 9.7 kilo heroïne
bleek te zitten. „Ik probeerde ze uit te
leggen dat die tas niet van ons was,
maar ze geloofden het niet. We kregen
handboeien aan en moesten mee naar
het politiebureau", aldus Ria. Een dag
later werden ze overgebracht naar de
Wad - Ras gevangenis.
Verslaafd
Daarmee begon een periode die ze zo
snel mogelijk willen vergeten. „Noem
het maar onmenselijk. Of gruwelijk",
meent Ria. „Ik heb me zestien maanden
lang een hondje gevoeld, dat gedres
seerd moest worden".
Wat Ria en Zora in Wad-Ras hebben
meegemaakt, lijkt op een verhaal uit
een Derde Wereldland. Ria opnieuw:
„Van de ruim 300 vrouwen is 99 pro-
cemt verslaafd, lijdt aan aids of is sero
positief. In die zestien maanden zijn
drie vrouwen in de gevangenis aan een
overdosis overleden. Wij gebruiken
geen drugs, maar de rest deed dat wel.
Ik geloof dat er maar drie spuiten in de
gevangenis in omloop waren en we
nebben afschuwelijke spuitscènes mee
gemaakt met kromme en vuile naal-
Op Zora maakte de geboorte van een
babv in haar cel de diepste indruk. De
verslaafde moeder was door de gevan
genisarts onderzocht, maar die achtte
opname in de ziekenboeg niet noodza
kelijk. „Wij belden en bonkten op de
deuren om de aandacht van de cipiers
te trekken. Maar het licht bleef uit en
het alarm werd afgezet
Het babytje werd uiteindelijk om kwart
over zes in de koude, pikdonkere cel ge
boren en pas ruim een uur later kwa
men de cipiers met de dokter aanzetten.
Zora: „Dat kind is geboren, terwijl ik
met een aansteker bijscheen. De vrouw
en het kind hebben aaama nog weken
in het ziekenhuis gelegen. Gelukkig is
de dokter deze week ontslagen, net
zoals het hoofd van de afdeling".
Inmiddels zijn Ria en.Zora teruggekeerd
in Nederland, waar hen ook de nodige
problemen wachten. Zora heeft ^een
nuis meer, haar jongste dochter is in
een pleeggezin opgenomen en haar
oudste woont bij haar moeder in
Marokko. Maar of ze die ooit nog terug
ziet, betwijfelt ze.
Ria heeft haar woning weten te behou
den en haar twee dochters zijn de afge
lopen 16 maanden liefdevol opgevan
gen door het hoofd van hun lagere
school. Hun bijstandsuitkering is stop
gezet.
Schadevergoeding
Naar Spanje willen ze in ieder geval niet
meer terug, ook niet als hun zaak einde
lijk voorkomt. Ria:Alleen als de rechter
ons vrijspreekt, gaan we terug naar Bar
celona om een schadevergoeding te ei
sen voor zestien maanden gevangenis
straf, die we niet hebben verdiend
Volgens de Spaanse wet kunnen ver
dachten overigens tot maximaal vier
iaar worden vastgehouden zonder dat
net tot een proces hoeft te leiden. Dat
gebeurt vooral bij buitenlanders, die in
verband worden gebracht met
drugsmokkel en waarbij de bewijslast
niet zo makkelijk sluitend te maken is.
Volgens de Nederlandse ambassade in
Madrid zitten er op dit moment 120 Ne
derlanders in Spanje vast, allemaal van
wege drugshandel of -smokkel.
Consul Theo Siedenburg in Barcelona,
die Ria Hilhorst en Zora Abed met zijn
staf zo veel mogelijk heeft bijgestaan:
„Veel arrestanten denken dat wij ervoor
moeten zorgen dat zij weer vrij komen.
Wij doen ons best om hen te helpen,
maar veel kunnen we niet doen. Maar
als het verhaal van deze twee vrouwen
klopt, moet het als een waarschuwing
gelden, dat het verstandiger is om geen
pakketjes of tassen van een onbekende
men van sabotage van militaire
objecten behoort niet automa
tisch tot het werkterrein van de
BVD, maar veeleer tot de taak
van defensie zelf.
Het is dan ook de vraag of de
BVD wel de juiste aanpak kiest
bij de aanpassing aan de veran
derde omstandigheden. Docters
van Leeuwen zou misschien ge
loofwaardiger zijn geweest, als
hij eerst de nieuwe taken had
vastgesteld (onder parlementai
re controle) en dan de BVD
grondig had beoordeeld op
kwaliteit en vooral omvang. Nu
heeft hij eerst gereorganiseerd
en komt vervolgens met de
nieuwe taakstelling.
Zou hij het omgekeerde hebben
gedaan, dan was hij waarschijn
lijk tot de conclusie gekomen
dat een kleinere organisatie ook
wel voldoende is. Maar hij voel
de er natuurlijk niets voor zelf
het initiatief te nemen tot in
krimping van zijn koninkrijk.
Daarvoor is hij niet ingehuurd.
De kritiek waaraan de BVD de
laatste tijd, ook vanuit de poli
tiek, onderhevig is, is waar
schijnlijk de belangrijkste drijf
veer voor de nieuwe openheid
van deze dienst. Hij hoopt op
deze manier meer begrip te
kweken voor het belang van het
voortbestaan van de geheime
dienst.
Of het rapport dat doel ook wer
kelijk dient, is echter zeer de
vraag. Daarvoor rammelt het te
veel.
In 35 pagina's worden hier en
daar zeer concreet, dan weer
erg vaag en algemeen, allerlei
bedreigingen van de Neder
landse samenleving gesigna
leerd, waaraan de BVD volgens
Docters van Leeuwen meer
aandacht moet besteden.
Vooral over de problematiek
van de minderheden in ons
land is hij erg specifiek. Hij
schuwt zelfs bloederige details
niet. De uitvoerige aandacht die
aan de minderheden wordt be
steed, zou gemakkelijk kunnen
leiden tot een versterkte groei
van vreemdelingenhaat in Ne
derland. En dat kan toch niet
zijn bedoeling zijn.
Docters van Leeuwen heeft het
geluk gehad dat de zusterorga
nisaties van de BVD (Inlichtin
gen Dienst Buitenland en Mili
taire Inlichtingen Dienst) in
middels al zijn ingekrompen of
binnenkort onder het mes gaan.
Taken die deze diensten daar
door moeten laten liggen,
neemt de BVD met graagte
over. De een z'n dood is de an
der z'n brood.
Dat Dales en Docters van Leeu
wen nog moeite hebben met de
nieuwe openheid, blijkt uit de
manier waarop het rapport
werd gepresenteerd. Plotseling
lag het in de Tweede Kamer. De
vragen die een dergelijk rapport
onvermijdelijk oproept, werden
niet beantwoord. De BVD noch
de minister was bereid enige
toelichting te geven.
Dales zag de bui kennelijk al
hangen, getuige haar opmerkin
gen in het voorwoord bij het
rapport. „Naar mijn stellige
overtuiging kunnen de belan
gen waarvan de beveiliging me
de aan de BVD is opgedragen,
alleen dan effectief worden be
schermd als de actviteiten van
de BVD politiek worden gedra
gen en gelegitimeerd", schrijft
ze. Kennelijk is ze tot nu toe
niet zo zeker van die steun.
Uit democratisch oogpunt kan
het stuk een belangrijke functie
vervullen. De Tweede Kamer
kan na jarenlang alleen maar op
incidenten reageren, nu ook
weer eens structureel over de
taken van de BVD discussiëren.
En zo hoort dat in een parle
mentaire democratie.
BVD-baas mr. Arthur Docters van Leeuwen.
