Economie
Nieuwe fusie op
komst in zuivel
Economie blijft de ogen sluiten voor het milieu
'Maastricht niet heilig'
Langste recessie
Britse industrie
ANC wil économisch
beleid bijstellen
Dinsdag 18 februari 1992
Redactie: 023-150224 JANINE BOSMA Vormgeving: CLARA KEMPER
NIEUWSLIJN
Bedrijven ontvluchten Duitsland
Steeds meer ondernemers trekken zich met hun produktie terug
uit Duitsland in verband met de hoge lonen en belastingen.
Daardoor gaan jaarlijks zeker 100.000 banen verloren. Dat zei
Heinrick Weiss, voorzitter van de Duitse industriebond BD1. gis
teren tijdens een interview voor de Duitse radio. Volgens Weiss
verplaatst de produktie zich naar Oost-Europa en landen buiten
Europa.
Fusie Krupp-Hoesch krijgt vorm
De fusie tussen de beide Duitse staalconcerns Krupp en Hoesch
krijgt vaste vormen. Nadat de raad van commissarissen van
Hoesch de directie eind vorige week groen licht gaf de onder
handelingen voort te zetten, besloten de eigenaren van Krupp
het bedrijf te transformeren tot een naamloze vennootschap.
Met terugwerkende kracht per 1 januari moet deze nieuwe ven
nootschap in juli met het op de beurs genoteerde Hoesch sa
mensmelten.
Geen lagere kosten door bankfusies
Fusies tussen grote banken in de Verenigde Staten hebben niet
geleid tot lagere kosten voor de gefuseerde banken. Dat is de
conclusie van een onderzoek dat de Federal Reserve of Atlanta,
één van de twaalf centrale banken in de VS, heeft uitgevoerd. De
banken die een fusie aangingen, waren tevoren efficiënter dan
het gemiddelde in de bedrijfstak. Na de fusie was de efficiëntie
afgenomen tot het gemiddelde.
Nieuwe voorzitter Voedingsbond CNV
DoekleTerpstra (35) volgt op 1 maart Frits Hanko (57) op als
voorzitter van de Industrie- en Voedingsbond CNV. De bonds
raad, het 'parlement' van de bond, heeft Terpstra eind vorige
week gekozen voor deze functie.
Pirelli draagt leiding over
De 67-jarige Leopoldo Pirelli heeft de dagelijkse leiding van Pi
relli SpA overgedragen aan een zeven leden tellend comité waar
in zijn schoonzoon Marco Tronchetti Provera de hoofdrol speelt.
De bestuurswijziging is naar verluidt afgedwongen door de ban
ken en houdt verband met de financiële crisis waarin het con
cern is beland. Het is voor het eerst in het 120-jarige bestaan van
het bedrijf dat geen Pirelli aan het roer staat.
Friesland Frico Domo/Coberco en Campina-Melkunie
De fusie tussen Friesland Frico Domo en Coberco zal
niet alleen gevolgen hebben voor de beide ondernemin
gen zelf, maar ook voor de zuivel in Nederland en wel
licht in Europa. Het lijkt nog slechts een kwestie van tijd
voordat de nieuw te vormen coöperatie toenadering
zoekt tot de tweede zuivelreus, Campina-Melkunie.
LEEUWARDEN .WILLEM STEGENGA
Twee jaar geleden hebben
Friesland, Frico/Domo en Cam-
pina al eens voorzichtig over
enige toenadering gesproken.
Dat liep op niets uit. De libera
len uit het Noorden waren een
beetje bang voor de roomsen
uit het Zuiden. Coberco zit daar
letterlijk en figuurlijk tussenin
en kan naast de fusie met Fries
land Frico Domo meteen een
brug slaan tussen Noord en
Zuid.
De nieuwe mega-coöperatie
zal veel naar haar hand kunnen
zetten. De kleine coöperaties
moeten daar hun inventiviteit
en flexibiliteit tegenover stellen.
Tot dusver hebben ze daar geen
moeite mee gehad.
Dat blijkt bijvoorbeeld uit de
prijzen die de boeren voor hun
melk krijgen. Er is nog geen gro
te coöperatie in Nederland in
geslaagd hogere prijzen aan de
leden te bieden dan de kleintjes.
Vorig jaar kwam Coberco op de
zesde plaats terecht van de top
25 van het blad De Boerderij,
Friesland Frico Domo was toen
negende en Campina veertien
de.
Ondanks de grote fusies blij
ven de kleintjes het ook goed
doen op de kaasmarkt. Die
wordt nu nog gedomineerd
door Campina-Melkunie, met
10 procent van de totale pro
duktie. De combinatie Frico
Domo/Coberco heeft minstens
45 procent van de Nederlandse
produktie in handen. Alles wat
niet een gevestigd eigen merk
heeft, is straks afhankelijk van
het commerciële vermogen van
deze coöperatie.
Van dat vermogen is tot dus
ver nooit veel gebleken. De gro
te coöperaties hebben altijd ge
roepen dat je goed lopende
merkkazen moet verkopen. Ter
wijl zij erover praten, hebben
enkele kleinere kaasfabrieken
daden gesteld. Dat geldt vooral
voor de fabrieken die met West-
land in Huizen kazen hebben
ontwikkeld met een eigen merk.
Friesland Frico Domo en Co
berco hebben aangekondigd
arm in arm de Europese markt
op te willen. Zij treffen de om
vangrijkste concurrenten aan in
Frankrijk. Maar de nieuwe co-
operatie zal groter zijn dan de
vier Franse zuivelbedrijven die
in de Europese zuivel-top tien
staan. Daarmee wordt de nieu
we coöperatie zowel van Neder
land als van Europa de grootste
kaasproducent. Op zuivelgebied
heeft zij alleen Nestlé boven
zich. Maar dit concern doet niet
in kaas.
In de Verenigde Staten heerst grote werkloosheid. Norman Forest uit Hookset maakte dat zijn president Ge
orge Bush, gisteren nog eens op een originele manier duidelijk. De man is ruim twee jaar werkloos en toen hij
vernam dat Bush een bezoek zou brengen aan een vestiging van General Electric in zijn woonplaats, wachtte
hij de limousine van de president op. foto ap marga curtts
KNP denkt er over uit te wijken naar buitenland
MAASTRICHT PETER 8RUUNS
Al 140 jaar staat in Maastricht
één van de grootste papierfa
brieken van Nederland: KNP Fi
ne Paper. Ruim 1.100 mensen
verdienen er hun brood. Maar
SOWETO PETER VAN NUUSENBURC
CORRESPONDENT
Het ANC zal zijn economische
beleid herzien. Dat heeft ANC-
leider Nelson Mandela gezegd
tijdens een persconferentie in
zijn huis in Soweto. Een inves
teringscode voor buitenlandse
beleggers zal deel uitmaken van
de „heroverweging van het eco
nomische beleid" van de groot
ste zwarte oppositiebeweging.
„Zo'n code moet de angst
wegnemen van potentiële in
vesteerders dat hun beleggin
gen door een ANC-regering
worden genationaliseerd", al
dus Mandela, die daaraan toe
voegde dat nationalisering nog
steeds het officiële beleid van
het ANC is.
Mandela heeft drie dagen
overlegd met de werkgroep eco
nomie van het ANC en haar in
gelicht over zijn ervaring tijdens
de internationale bijeenkomst
van staatslieden, bankiers en
zakenlieden, twee weken gele
den in Davos. In deze Zwitserse
wintersportplaats werd hij ge
confronteerd met een onvoor
waardelijke afwijzing van natio
nalisering.
Het economische beleid van
het ANC is inzet van een rich
tingenstrijd tussen voorstanders
van een gemengde economie
en aanhangers van een socialis
tische economie. De laatste
maanden kwam dit vooral tot
uiting in het geschil over de te
rugbetaling van door de huidige
regering gesloten leningen in
het buitenland.
In Davos had Mandela zijn
gehoor vezekerd dat een ANC-
regering aan deze verplichtin
gen zal voldoen. Een dag later
gaven zijn collega's in Johan
nesburg een verklaring uit
waarin stond dat een „nieuwe
democratisch gekozen rege
ring' deze leningen niet auto
matisch zal terugbetalen. Later
werd dit standpunt, in een po
ging om het te verzoenen met
Mandeia's uitspraak, bijgesteld:
alleen leningen die na het in
stellen van financiële sancties,
in 1985, waren gesloten, zouden
worden 'heroverwogen'.
zal KNP in de toekomst nog in
Maastricht investeren? Direc
teur Doeko Bosscher wil niets
garanderen. Nu het Rijk dreigt
met een aanzienlijke milieuhef
fing is volgens hem de verlei
ding sterk uit te wijken naar het
buitenland.
Bijvoorbeeld naar het vijf ki-
lometer verderop gelegen kana
ken. „In ieder geval is daar het
grondwater voor niks, de ener
gie vrij goedkoop en we krijgen
waarschijnlijk ook nog investe
ringssubsidies". weet Bosscher.
Hoe serieus moet dat dreige-
ment worden genomen?
„Maastricht is niet heilig, maar
i ik onderhandel niet met het
mes op tafel", probeert Bos
scher de gemoederen te sussen.
Nu KNP Fine Paper echter op
het punt staat een voorstudie te
beginnen voor een grote inves-
tering in een nieuwe papierma-
chine, wordt het tijd om te kij
ken of het huidige ICNP-tetrem
in het centrum van Maastricht
daar wel de meest geschikte
plek voor is.
Een eventueel vertrek uit
Maastricht kan natuurlijk niet
zomaar. Een verschuiving ZOU
pas over tientallen jaren plaats
vinden. zo wordt duidelijk uit
het betoog van de 47-jarige di
recteur. Een paar jaar geleden is
hog voor ruim honderd miljoen
gulden in de Maastrichtse fa
briek geïnvesteerd. Het totale
complex vertegenwoordigt een
enorme waarde.
J Hoge werkdruk
F-en maand geleden maakte
2 Bosscher bekend dat bij KNP
Fine Paper een reorganisatie op
komst is waarbij 130 banen
worden geschrapt: 70 in Maas
tricht en 60 in Nijmegen. Be
stuurders van de vakbonden
protesteerden meteen heftig.
„Bij KNP is de werkdruk nu al
veel te hoog, het is onaanvaard
baar het werk dOOI flOg miniln
mensen te laten verrichten", al
dus de Unie BLHP en de Indus
triebond FNV. Bosscher is het
daar niet mee eens. „De werk
druk is alleen hoog op de afwer
kingsafdeling. Daar is dan ook
geen sprake van personeelsver-
mindenng."
De directeur windt er geen
doekjes om. De afslanking is
nodig omdat de papierindustrie
zware tijden tegemoet gaat.
Vooral in hoogwaardig papier
wordt de concurrentie erg
groot. De afgelopen jaren heeft
de papierindustrie enorm de
wind mee gehad. De markt
groeide in de jaren tachtig met
liefst 10 procent per jaar omdat
steeds meer vraag ontstond
naar zeer goede kwaliteit papier
voor hoogwaardig reclamedruk
werk.
Op de golven van die groei
hebben alle papierfabrikanten,
ook KNP, flink in nieuwe ma
chines geïnvcMrcr.l Hd gBVOlg
daarvan is een enorme overca
paciteit, vreest Bosscher „Door
het gigantische aanbod worden
de prijzen gedrukt en dat gaat
ten koste van de winstmarges
Bosscher is echter niet bang dat
het KNP in gevaar zal brengen.
KNP Fine Paper is. samen met
een Oostenrijkse deelneming,
nog steeds nummer één in Eu
ropa, constateert hij trots.
In Moskou worden de levensomstandigheden steeds benarder. Door de nog steeds stijgende voedselprijzen wordt het voor de Russen steeds
moeilijker de eindjes aan elkaar te knopen. De straatmuzikant en de verkoper van levensmiddelen beginnen langzamerhand een vertrouwd straat
beeld te vormen. foto epa yuri kadobnov
DEN HAAG ECKART WINTZEN
„Banen, banen en nog eens banen". Ik
hoor het George Bush nog zeggen op
de vliegtuigtrap bij zijn vertrek naar Ja
pan enige tijd geleden. De Amerikaan
se president wilde uit Japan terugko
men met afspraken die tot meer banen
in de Verenigde Staten zouden leiden.
Voorwaar, een voor de hand liggend
motto voor een economische missie
van een land dat kampt met werkloos
heid.
Vervolgens maakte half Amerika zich
ernstige zorgen toen de president tij
dens een diner onwel werd en onder
tafel zakte (de andere helft werd overi
gens nerveus toen hij er ook weer on
der vandaan kwam). Maar waar nie
mand zich zorgen over maakte of
maakt, was het feit dat aan de reis een
totaal verouderde gedachtengang ten
grondslag lag. Met meer banen bedoel
de Bush uiteindelijk alleen maar meer
Eigenlijk een levensgevaarlijke rede
nering vooral in een industrietak waar
steeds méér wordt geproduceerd met
steeds minder mensen. Maar het is wel
een schoolvoorbeeld van het standaard
westerse denken waarbij de behoefte
aan banen min of meer automatisch
wordt vertaald naar produktie. een
denkmodel dat dus ook bij de elektro-
nica-industrie overheerst
Televisie
We hebben meer werk (omzet) nodig,
dus bedenken we een strategie waarbij
wij bijvoorbeeld alle bestaande televi
sies moeten vervangen door een nieuw
soort televisie. De HD TV! Een grote
nieuwe kast, met een liggend beeldfor
maat dat veel scherper is dan wat we
nu zijn gewend. Maar zit de wereld
nou te wachten op een bredere buis of
op betere programma's? Moet de hele
westerse wereld nu de komende jaren
massaal z'n oude beeldbuizen achter
de rododendrons sodomieteren? Want
wie heeft er nou zin om naar een
rechthoekig beeld op een vierkant
kastje te kijken?
En als het een beetje tegenzit, komen
er trouwens eerst nog drie verschillen
de systemen op de markt, het Ameri
kaanse, het Europese en het Japanse.
Zodat we zeker weten dat ook de helft
van die mooie nieuwe HDTV's nog een
keer vervroegd bij het grof vuil wordt
gezet als er uiteindelijk na eindeloos
politiek steekspel toch nog één stan
daard komt.
Maar misschien zullen onze kinde
ren of kinds kinderen ons toch nog wel
dankbaar zijn voor dat grootbeeld tele
visietoestel. Vooral als zij geen zin heb
ben om buiten te spelen, of niet kun
nen als de ozonlaag weer eens te dun
Een wel héél sombere gedachten-
gang, maar het grote probleem is niet
zozeer dat wij nog te weinig oog heb
ben voor de ecologische zorgen, maar
dat we ons kennelijk nog steeds niet
bewust (willen) zijn van het causale
verband met de economie, die wij zo
vreselijk graag willen opkrikken.
Natuurlijk snoepen we met z'n allen
van de vruchten van onze economie.
En natuurlijk moeten we ervoor zorgen
dat er werk voor iedereen komt. Maar
we hebben nog wel meer keuzen voor
de manier waarop we dat doen. En bij
die keuzen denk ik dan natuurlijk niet
aan het onlangs voorgestelde alterna
tief om die zware industrieën naar de
Derde Wereld te exporteren. Want dat
is gewoon hetzelfde als je rotzooi bij de
buurman over de schutting gooien.
Philips
Nee, ik denk meer aan andere opties,
zoals bijvoorbeeld die van Jan Timmer,
de opper-spullenbaas van Philips, die
met zijn ambitieuze CD-I plannen een
interessantere richting in slaat. Hij wil
aan onze televisie een kastje hangen
waarin we interactieve CD's kunnen
stoppen. En daarmee kun je dan aller
lei slimme, leerzame, leuke en mis
schien zelfs wel gezellige dingen doen.
Met dat soort programma's en je ei
gen creativiteit kun je eindeloos nieu
we situaties oproepen. Het (weliswaar)
plastic schijfje is in milieuopzicht rela
tief onschuldig, terwijl er bij de pro
duktie van de programma's die zich
daarop bevinden, een gigantische ar
beidsinspanning komt kijKen. Dat lijkt
me een stuk heilzamer voor economie
en werkgelegenheid dan de wereld vol
te plempen met tigmiljoen nieuwe
beeldbuizen. Want voor dat CD-idee
hoef je niets weg te gooien, en voor de
produktie heb je geen sterk vervuilen
de industrie nodig. Een aardige bij
komstigheid is dat we hier in Europa
met onze creativiteit uitstekend in
staat zijn om programma's voor dat
soort nieuwe media te maken, terwijl
ik vrees dat straks de Japanners toch
weer in staat zullen blijken om HD
TV's goedkoper te maken dan wij.
In de toekomst zullen we onze eco
nomie waarschijnlijk prima kunnen la
ten draaien op dergelijke activiteiten.
Als we maar bereid zijn te investeren in
de daarvoor noodzakelijke infrastruc
tuur en in opleidingen. We zullen ons
daarom met onze technologie- en an
dere stimuleringsprogramma's vooral
op die activiteiten moeten richten.
Daar is op mondiaal niveau een massa
werk in te vinden en Europa (en daar
binnen zeker ook Nederland) kan
daarin op korte termijn een aardige rol
gaan spelen.
En dat vraagt heel wat anders dan
het beleid dat nu nog vaak wordt ge
voerd. Laat de Japanners maar hun
gang gaan met de dingen waar zii goed
in zijn: kleine en grote precisie-aingen
kunnen ze daar heel goed ontwerpen,
maken en vermarkten. Maar dan moe
ten Wie hier in F.uropa niet roepen ii.it
wij dat met alle geweld óók willen. En
helaas meneer Bush, Japan heeft in
middels bewezen dat ze auto's beter en
goedkoper kunnen maken dan Detroit.
En laten we in Europa niet de fout ma
ken straks premier Lubbers naar Japan
te sturen met de vraag of ze daar toch
alsjeblieft ook een paar tv's van ons
willen kopen.
Dienstverlening
Nee. het wordt echt de hoogste tijd dat
wij bij het oppeppen van onze indu
strie toenemend denken aan 'softe'
produkten en bij het opkrikken van de
werkgelegenheid aan uitbreiding van
de dienstverlening. Wat dat betreft ben
ik dan ook wèl benieuwd naar de plan
nen van de regeringscommissie Wolfs-
on. Lastenver/waringen in de vorm
van energie-toeslagen, daar zit natuur
lijk niemand op te wachten, zéker als
blijkt dat de opbrengsten niet voor her
stel van het milieu worden gebruikt. Zij
dragen ook zéker niet bij tot verbete
ring van onze concurrentiepositie.
Maar anders wordt het als ze gepaard
gaan met lastenverlichtingen aan de
andere kant. En dat lijkt me een prima
zaak: belast het gebruik van energie en
grondstoffen en verlicht de druk op het
gebruik van mensen. Dat zal een gun
stige werking op zowel de werkgele
genheid als op het milieu hebben.
En tot slot nog even terug naar Bush
en z'n auto-industrie. Dat was gemak
kelijk inkoppen, maar ook ik rijd van
avond gewoon weer met de auto naar
huis. We zijn immers zo vreselijk ver
knocht aan ons comfort en materiele
verlangens en willen daarbij zo min
mogelijk aan de consequenties den
ken. Zeker wanneer die op langere ter
mijn of ver van ons bed plaatsvinden.
Tót we dan ineens zien dat er niet al
leen een ozongat bij die pinguins is,
maar ook bij ons, hier en nu Dan
schrikken we ons weer (even?) rot.
Maar dat zijn dan wél dé momenten
die we moeten uitbaten om af te ko
men van het oude denken.
Eckart Wintzen is algemeen directeur
van het automatiseringsconcern BSO.
ROBERT CMOTfCOUN
THE INDEPENDENT
De Britse industrie maakt de
langste recessie door sinds de
Tweede Wereldoorlog. Al zes
kwartalen achtereen gaat de in
dustrie door een dal, zo heeft
Iu t Blftae Centrale Bureau voor
Statistiek bekendgemaakt.
Prijsstijgingen zijn sterk afge
nomen nu het erg slecht gaat
met de economie. Vorige
maand viel de inflatie onver
wacht scherp naar 4,1 procent,
omdat noodlijdende winkeliers
de handel weer op gang pro
beerden te brengen door onge
meen hoge kortingen in de ja-
nuari-uitverkoop, aldus het
CBS. In één maand werden kle
ding en schoeisel 5,1 procent
goedkoper, de sterkste prijsda
ling sinds februari 1921. Huis
houdelijke artikelen zijn sinds
1956 niet meer zo sterk in prijs
gedaald.
De industriële produktie be
reikte in het midden VU 1980
een absoluut hoogtepunt, maar
is inmiddels gedaald tot een
nieuw dieptepunt. Chemie was
de enige tak van industrie die in
het vierde kwartaal van het af
gelopen jaar een toename in de
proouktie vertoonde. De techni
sche industrie kreeg de zwaar
ste klap te verwerken. Het ener
gieverbruik nam toe door het
koude weer.
Industnéle lonen zijn het af
gelopen kwartaal met slechts
4.4 procent gesU'gen, de ge
ringste loonstijging sinds juni
1989
Volgens de econoom Simon
Briscoe zal de lagere inflatie een
gunstige uitwerking hebben op
de financiële markt en op de
vooruitzichten voor een daling
van het rentepercentage. Maar
de financiële markten houden
vooralsnog een slag om de arm.
Eerst wachten ze af welke gevol
gen het slechte economische
nieuws zal hebben op de pro
duktie en de werkgelegenheid,
en bovenal op de populariteit
van de conservatieven in de
opiniepeilingen voor de alge
mene verkiezingen van 9 april
De Britse conservatieven gaan
de verkiezingsstrijd in met de
belofte van belastingverlaging,
gekoppeld aan een verlaging
van de rentevoet. Bovendien
maakt het ministerie van finan-
len schoon schip door toe te
geven dat fouten zijn gemaakt.
Ondertussen wijzen de conser
vatieven er steeds op dat de
economische ellende onder een
socialistische I^bour-regering
niet te overzien zal zijn.
Vertaling: Margreet licslinga.
