Kunst
Leidse pianolerares maakt
eigentijds muzieksprookje
Nog 2 nachtjes, dan speel ik
de hoofdrol in Delft.
De reiziger die nooit aankwam
Leiden gaat vreemd
humor en kwaliteit
Wesp plaagt pianist
in muzieksprookje
Martha Noguera heejt
een visie op Chopin
Maandag 17 februari 1992 Redactie: 071-161400 CEES VAN HOORE ANNEMIEK RUYGROK JAN RUSDAM SASKIA STOELINGA Eindredactie: NIEK FAAS Vormgeving: SIMON DE GRAAF
NIEUWSLIJN
Nieuwbouw museum gaat door
GRONINGEN Het nieuwbouwplan voor het Groninger Muse
um kan toch worden uitgevoerd. De bezwaren tegen een daar
voor noodzakelijke wijziging van het bestemmingsplan zijn door
de kroon afgewezen, waardoor binnen enkele weken met de
nieuwbouw kan worden begonnen. Tegenstanders vreesden dat
een waardevol stadsgezicht door de bouw verloren zou gaan.
Het Groninger Museum zal worden gebouwd in het water van
hqt verbindingskanaal tegenover het NS Hoofdstation, naar een
ontwerp van de Italiaanse architect Alessandro Mendini. De
nieuwbouw duurt twee jaar en vergt een investering van 39,5
miljoen gulden.
Beeldjes shockeren
HILVERSUM De NMB in Hilversum heeft twee beeldjes van
de expositie van amateurkunstenaar Ditty Visscher omgedraaid
omdat ze 'te aanstootgevend' zouden zijn. Volgens een mede
werkster is het exposeren van 'naakten' in de bank verboden.
,,Ook een Rubens zouden wij hier niet ophangen", laat zij we
ten. „Dat zijn nu eenmaal de regels hier."
Vlaams geld Nederlandse schrijvers
BRUSSELNa de ophef die is ontstaan door de aanvraag door
twintig Vlaamse schrijvers van subsidies uit het Nederlands
Fonds voor de Letteren, is er misschien goed nieuws voor minis
ter Hedy d'Ancona (WVC): Nederlandse schrijvers kunnen op
hun beurt nog deze maand subsidie aanvragen in Vlaanderen.
De Vlaamse toezegging kwam er niet van harte (ze zitten nog
meer in geldnood dan het Nederlandse fonds), maar de Vlamin
gen moesten toegeven dat er geen wet is die de Nederlanders
verhindert een aanvraag in te dienen.
'Leiden gaat Vreemd' bleef za
terdag voortdurend verbazen.
Sommige gelegenheidscombo's
dreven het verbindende seks-
thema misschien erg ver door.
Maar vervelend werd het nooit.
Een greep uit het handje vol ui
tersten. Wat denk je van een
vijftal heren die in jacquet in ca
baretachtige stijl 'De Babbel
box' bezingen? Of neem een elf
tal kinderen in rode T-shirts die
de voorkeur geven aan ganze-
borden boven gymnastieken.
En niet te vergeten de in uit
dagende lingerie gestoken sexy
zangeres Anjavan Beelen, met
de vertolking van een handvol
countrynummers.
Er werd in het L.V.C. zaterdag
absoluut niet alleen maar lollig
Sudderen bij 'Heren op zicht'
DZEILSTRA
'Zicht op heren 2' van en door 'Heren op
zicht' Gezien 15/2. Muzenhof, Leider
dorp.
De cabaretformatie 'Heren op
zicht' speelt 'Zicht op heren 2'.
Het is de ietwat leukdoenerigc
titel van het tweede programma
van Evert dc Vries, Herman
Fluitman en Johan Hoog-
eboom. Net als bij die naamge
ving krijg je bij sommige pro
grammaonderdelen het idee,
dat de heren er iets heel leuks
van hebben verwacht, wat er
lang niet altijd uit komt. Dat be
treft dan vooral de gesproken
entr'acts, waar matige tot zeer
zwakke teksten bij zitten. Lied
jes vormen echter dc hoofd
schotel, en daar ligt het sterke
punt van hun voorstelling.
'Dal weet bijna niemand' bij
voorbeeld, waarmee zij het pro
gramma openen, is een aardige
liedtekst. De zang van de heren
combineert prima. Het arrange
ment van pianist Johan Hoog-
cboom zorgt voor een ver
trouwde cabareteske klank
kleur. En ook aan het toneel
beeld is ruim voldoende, aan
dacht besteed. De heren nemen
regelmatig een duidelijk geën
sceneerde pose in.
Uit hun optreden spreekt dc
nodige podiumervaring: soms
misschien iets te veel op het
routineuze af. Het is keurig en
gestileerd, en stoelt op een bijna
klassieke cabarettraditie. Dat
Evert cfe Vries in dit programma
een lied van Ramses Shaffy uit
1966 ('t Is stil in Amsterdam) op
het repertoire heeft genomen,
of dat Herman Fluitman dc
Ernst van Altena-versie van het
beroemde Brel-chanson 'Een
vriend' zingt, valt dan ook niet
uit de toon. Het wordt met
merkbare toewijding gedaan.
De zogenaamde onderlinge pla
gerijtjes daarentegen zijn flauw
en achterhaald. Sketches over
een vader die zijn zoon met pia
nolessen terroriseert en over
zijn echtgenote met een Duits
accent leveren slechts loze tijd-
vulling op. Wat bij 'Zicht op he
ren 2' nog het meest stoort, is
het bedaagde tempo van de
voorstelling. In dat opzicht zijn
we immers de laatste jaren ver
wend geraakt. 'Heren op 'zicht'
steekt daar ouderwets bij af. Het
gaat ook ten koste van de geest
drift van de presentatie. Alleen
bij de parodie op de carnavals
kraker ('Ik heb er nog nooit zo'n
grote geile gans gegeten, want 't
is weer carnaval') en bij de toe
gift over het zoenen van de juf
frouw van de riiblio—biblio—bi
bliobus komt er meer pit en
vaart in het programma. Da's te
weinig, het merendeel suddert.
'De avonturen van de Kale Jonker'
Ze liep al lang met het idee rond een sprookje voor piano
te componeren. De natuur inspireerde haar. 'Kale Jon
ker', de spotnaam voor de paarse distel, werd de naam
voor haar avontuurlijke hoofdpersoon, Jonkheer Karei-
Jan van Staeverden. De Leidse pianolerares Loekie van
Milaan-Christiaanse schreef een nieuwe 'Peter en de
Wolf, het aloude muzieksprookje dat tot vervelens toe op
menig schoolmuziekconcert werd behandeld. Dat kan nu
veranderen. De Kale Jonker ^s van deze tijd, heeft paars
stekeltjeshaar en weet wat een walkman is.
LEIDEN SASKIA STOELINGA rug?'
Luister naar het begin. Karei-
Jan kwam uit een deftige fami
lie. Hij heette dan ook Jonkheer
Karei-Jan van Staeverden. Ka-
rel-Jan vond 't helemaal niet
leuk om een jonkheer te zijn.
Hij mocht nooit met een spij
kerbroek en vuile handen aan
tafel zitten. Op een dag zij hij
tegen zichzelf: „Ze kunnen me
wat, ik ga weg". Zo gezegd, zo
gedaan. Toen hij drie uur gelo
pen had, werd hij moe en ging
hij bij een slootje zitten. „Hé",
riep hij, „wie prikt daar in mijn
En dan komt Loekie van Mil
aan-Christiaanse met haar
paarse distel op de proppen.
Verder komt de Kale Jonker op
zijn muzikale reis een specht,
een bange wezel, een koekoek,
fluitekruid, Judaspenning, Blau
we en Gouden regen, bosmie
ren en bevers tegen.
Waarom de Kale Jonker de
natuur in trok? Het irriteerde
Loekie van Milaan-Christiaanse
mateloos om met de hond in de
Merenwijk te wandelen en niets
van de natuur af te weten. Een
cursus milieu- en natuureduca-
gedaan, bij een handjevol groe
pen werd er ook nog eens ra
zend knap gemusiceerd. Eerste
verrassing was de al eerder ge
noemde Anja van Beelen. Maar
het hoogtepunt van de avond
was zonder meer de louter uit
dames bestaande groep 'Trio's'.
Zangeres Francine de Zanger
zette een tweetal puike Velvet
Underground-nummers neer,
aangevuld met 'Dear Prudence'
van de Beatles. ExSpasmodi-
que gitarist Hans Brussee ver
raste vriend en vijand met een
heerlijk heldere gitaarsound
met perfecte heldere zang en
een uitgekiende set nummers.
Het uitverkochte L.V.C. genoot
zichtbaar van de geboden pop
waar. Niet alleen was de humor
goed vertegenwoordigd maar
daarnaast waren er volop band
jes met kwaliteit te zien en te
beluisteren. De Leidse popsce-
ne gaf zaterdag een mooi visite
kaartje af.
RECENSIE MONICA SCHIKS
'De avonturen van de Kale Jonker", een
muzieksprookje van Loekie van Milaan-
Christiaanse, 17,50 Verkrijgbaar bij
muziekboekhandel en kinderboekhandel
Sylvester (Rapenburg) in Leiden.
Hoeveel volwassenen zijn er
niet die met afkeer over hun
vroegere pianolessen spreken?
Stokjes waarmee op de vingers
werd geslagen spelen een rol
in die verhalen, maar ook de
langdradige lessen en vooral
de saaie oefeningen. Nooit
eens een leuk stukje!
Tegenwoordig is het gewoon
als de leraar zich inleeft in de
wereld van het kind. Daar is
'De Kale Jonker' een mooi
voorbeeld van. Vijftien mu
ziekstukjes over dieren en
planten vormen samen het
verhaal van een jongetje dat
de wijde wereld in gaat. De
liedjes zijn heel beeldend ge
schreven. Je zou 'De avontu
ren van de Kale Jonker' ook als
een muzikaal verhalenboek
kunnen gebruiken. Zoals ver
tellers in hun stem alle emo
ties proberen te laten weer
klinken, zo zou de muziek uit
dit boekje de verteller kunnen
helpen. Zo hoor je de specht
in de boom kloppen en de
koekoek zijn tweetonig liedje
zingen.
Echt aan klassieke muziek
doet het allemaal niet denken.
Het zijn opgewekte, of juist
wat treurige wijsjes. Soms
wordt er een boogie-woogie
gedanst. De akelige wesp
plaagt niet alleen de jonker
maar ook de pianist die er te
gelijk een oefening aan heeft.
Alle wijsjes zijn tegelijk oefe
ningen in bepaalde pianotech
nieken. Leuke oefeningen die
het de leerling makkelijk ma
ken om zich in de muziek in te
leven. De verhaaltjes ziin fris
en niet zoetelijk, maar kinde
ren van tien jaar en ouder zul
len toch liever iets anders le-
Handjevol publiek in Stadsgehoorzaal
foto ar£nd nijkamp
RECENSIE WILFRED SIMONS
Concert: Martha Noguera, piano i
Chopin-cydus van K&O Progra
s brillantes opus 12, Polonaise opus
44, twee Nocturnes opus 62 en Sonate
opus 58
Gehoord 15/2, Stadsgehoorzaal,
Leiden
Een openbaring, een sensatie.
Met andere woorden kan ik het
Chopin-concert van Martha
Noguera zaterdagavond in de
Leidse Stadsgehoorzaal niet
omschrijven. Nadat het applaus
had weerklonken, verliet ik de
zaal in opperste verwarring. No
guera had Chopin niet ge
speeld, maar werkelijk tot leven
gebracht. Dat deed zij door haar
verpletterende virtuositeit en
door haar warme, emotionele
persoonlijkheid die, zo stel ik
mij voor, aan die van Frédéric
Chopin verwant moet zijn, an
ders kun je zo niet spelen.
Martha Noguera is een Ar
gentijnse pianiste die in Neder
land niet zo bekend is. Dat ver
klaart misschien het handjevol
publiek in de bovenzaal van de
Stadsgehoorzaal. Maar hoe on
terecht was die kleine opkomst!
Bij haar vergeleken zijn andere
virtuoze pianisten stoethaspels,
pianola's. In haar spel legt ze de
totale klankrijkdom van
Chopins composities bloot: ze
brengt iedere stemmingswisse
ling tot leven. Haar virtuositeit
is geen leeg vertoon van vinger
vlugheid, maar staat in dienst
van de vertolking en is daardoor
tie in het park Cronesteyn
bracht daarin verandering. De
Kale Jonker was geboren.
Loekie van Milaan schreef
eerst de pianomuziek en maak
te daama de-tekst. Ze schat dat
iedereen met twee jaar pianoles
de muziek kan spelen. De leuke
tekeningen in het tekst/muziek
boek liet ze maken door Loes
van der Mark. Met dit kant en
klare pakket, toog ze naar de
uitgeverijen. Tot haar verbazing
kreeg ze de ene afwijzing na de
ander. 'Niet commercieel ge
noeg' of 'past niet in het fonds'
waren de smoezen.
Geen nood
Loekie van Milaan, moeder van
vier kinderen, (piano)lerares
met conservatorium en kweek
school, liet zich niet uit het veld
slaan. „Ik weet gewoon dat het
een leuk idee is. En dat er een
markt voor is. Grootouders kun
nen hun kleinkinderen ermee
vermaken, ouders hun kinde
ren, en kinderen kunnen het
aan elkaar laten horen. Het is
ook voor de muziekles op
school goed bruikbaar. Ik heb
het zo ingedeeld dat de muziek
en tekst die bij elkaar horen op
twee pagina's staan. Dus je ver
telt eerst een gedeelte van het
sprookje en dan volgt de piano.
Je herkent dan onmiddellijk het
verhaal in de muziek".
Geen uitgever, geen nood. Ze
besloot haar sprookje in eigen
beheer uit te geven. En dat is
haar gelukt. Het is een mooi
muziekboek geworden. Ze vond
de muziekhandel Poeltuyn uit
Hillegom bereid om de ver
spreiding naar de muziekhan
dels te verzorgen.
De pianolerares, die het ple
zier in het lesgeven nog lang
niet heeft verloren, gaat verder.
Een nieuw verhaal van de Kale
Jonker heeft ze al in haar hoofd.
En ze heeft onlangs twee nieu
we sinterklaasliedjes gecompo
neerd. „Ach, dat genre is ook
eens aan verandering toe". Ze
hoopt, zeker als deel 2 ver
schijnt, een uitgever te hebben.
Loukie Milaan-Christiaanse: „Ik zal bewijzen dat er een markt is voor
nieuwe muzieksprookjes." foto hielco kuipers
Ze wil er ook graag een casette- 'De avonturen van De Kale
bandje bij hebben. „Dan kun- Jonker'door Loekie van Milaan-
nen ook nietpianospelende Christiaanse. Prijs: f 17,95. Te
kinderen ervan genieten. Ik zal verkrijgen bij de muziekboek-
bewijzen dat er een markt voor handel en kinderboekhandel
is'Sylvester (Rapenburg) in loeiden.
Bob den Uyl 1930-1992), schrijver in Rotterdam
ROTTERDAM RIEN VROEGINDEWEU
Bob den Uyl werd maar 62 jaar.
Voor wie hem gekend hebben
kwam het bericht van zijn dood
als een schok. Weliswaar leefde
hij de laatste tijd teruggetrokken
en vroeg men zich wel eens af
hoe het toch met hem ging,
maar verontrustende berichten
werden er niet gehoord.
Bovendien was men het wel
gewend hem een tijdje niet te
zien omdat hij vaak op reis was.
En het literaire leven in Rotter
dam is allang niet meer van
dien aard dat de geruchten
stroom van goede en slechte
berichten vrijelijk door de stad
waait. Men moet er vaak te veel
moeite voor doen om elkaar te
ontmoeten. Dat kan een voor
deel zijn, en ik denk dat Bob
den Uyl het eens was met J.C-
Bloem, die opmerkte dat Rot
terdam de kunstenaar de groot
ste weldaad geeft die hem te
beurt kan vallen: het Iaat hem
met rust. Aan de andere kant is
die zogenaamde rust een ver
schraling van het culturele le
ven die met geen honderd wol
kenkrabbers is te compenseren.
Bob den Uyl was geen Rotter
dams schrijver, maar een schrij
ver die in Rotterdam woonde.
Dat zijn twee verschillende za
ken. De stad waar hij in 1930 als
enige zoon van een politieman
en een Duitse moeder werd ge
boren en waar hij zijn hele le-
verhaal was, om
zijn afstand.
Woede
Bob den Uyl: voor vlijt een 9, voor
gedrag een 6. foto cpd
ven woonde en werkte, speelt in
zijn oeuvre nauwelijks een rol,
hooguit op de achtergrond.
Het was verre van hem om de
chauvinist uit te hangen, en al
helemaal niet in de geschreven
taal. Op dat gebied was hij een
purist, hij schreef een prachtig
en secuur Nederlands. De
schrijver die zoveel 'onzin' in
zijn werk deed, hield niet van
onzin als het om de taal ging.
Wat je schreef, hoe absurd ook,
moest kloppen. Hij was daarom
ook geen veelschrijver, maar
niettemin schreef hij toch een
flink oeuvre bij elkaar. Dat oeu
vre bestaat voornamelijk uit
korte verhalen, waarvan de
meeste overigens van een be
hoorlijke lengte zijn. Het korte
Bob den Uyl debuteert in 1963
met de verhalenbundel 'Vogels
kijken', waarvoor hij de Novelle
prijs van de gemeente Amster
dam kreeg. Zijn tweede bundel,
'Een zachte fluittoon', uit 1968,
werd bekroond met de Anna
Blamanprijs en in 1976 verwierf
hij met de verhalenbundel
'Gods wegen zijn duister en zel
den aangenaam' de Multatu-
liprijs.
Een van zijn mooiste bundels
vind ik 'De ontwikkeling van
een woede', uit 1972. Maar mis
schien yind ik die zo mooi om
dat ik de schrijver toen leerde
kennen. Dat telt ook mee, hoe
wel het ook kan gebeuren dat je
na een persoonlijke kennisma
king met een schrijver liever
niets meer van hem leest. Maar
bij Bob werkte dat juist anders
om: Je ging je afvragen hoe die
lange, onhandige man zulke
prachtige verhalen kon schrij-
'De ontwikkeling van een
woede' is niet alleen als titel
voor een verhalenbundel type
rend voor Bob den Uyl. In het
verhaal 'Vreemde verschijnse
len' vertelt hij over een voorval
in de hongerwinter. Op de te
rugweg van een voedseltocht in
de Betuwe heeft hij op een lo
geeradres boterhammen met
gekookt spek meegekregen voor
onderweg. „Al fietsend speelde
er zich die hele morgen een ge
weldige tweestrijd in mij af:
opeten of nog maar even uit
stellen. Ten slotte gaf ik het op,
ik stopte op een viaduct, steun
de met één voet op de metalen
leuning en pakte de boterham
men uit. Net toen ik ze in mijn
hand had om ze naar de mond
te brengen, Fietste er een stevig
gebouwde boer met een dikke,
rode nek voorbij die me een
stoot met zijn elleboog gaf
waardoor het brood uit mijn
hand vloog en reddeloos diep
beneden me in het water te
rechtkwam. Nog nooit had ik,
en heb ik, zo'n diepe, bittere
haat jegens iemand in me om
hoog voelen schuimen: ik moet
bekennen dat, als ik een pistool
bij me had gehad, ik hem zon
der meer had neergeschoten."
Op een zijmuur van de oude
bibliotheek in Rotterdam hangt
een ik weet niet hoeveel maal
vergroot schoolrapport uit de
vijfde klas Lagere School van de
'begaafde leerling' Bob den Uyl.
Aqhter vlijt staat het cijfer 9 en
achter gedrag een 6. Ik denk dat
de bovenmeester van het leven
hem deze cijfers tot op zeer ho
ge leeftijd zou hebben gegeven.
Met andere woorden, Rotter
dam heeft een bijzonder mens
en een groot schrijver verloren.
essentieel. Noguera heeft een
visie op Chopin.
Het moet gezegd, bij de ope
ning trof Noguera mij nog niet.
Zij begon met de Variations
brillantes op een thema van
Ludovic d'Herald, die weinig in
druk op mij maakten. Het vuur
werk begon pas met de Polonai
se opus 44. Vanaf het begin was
ik gegrepen door haar uitvoe
ring van dit boeiende werk, dat
met een onheilspellend, somber
begin de toon zet voor wat
volgt. De melodie is woest en
wekt associaties met angst,
wanhoop, een naderende dood.
Ze speelde het magistraal.
In twee Nocturnes opus 62
nam Noguera wat gas terug. Ze
speelde nu verstild en wat one
venwichtig naar mijn smaak. Bij
vlagen was ze geïnspireerd,
maar soms nam de techniek de
overhand en dan werd het een
beetje een notenzee.
Na de pauze stond de Sonate
opus 58 op het programma. In
dit vierdelige stuk was Noguera
weer helemaal terug en vooral
in het largo schitterde ze. Zij
riep een atmosfeer op, die kan
worden gekenschetst als lijdend
en berustend, enigszins the
atraal weliswaar, maar geheel in
overeenstemming met het ka
raktervan Chopins muziek.
Een memorabele avond dus
en het mooie is, dat de Argen
tijnse aanstaande zaterdag op
nieuw in de Stadsgehoorzaal zal
optreden. Muziekliefhebbers
krijgen dus nog een tweede
kans.
19 februari opent het IKEA woonwarenhuis in Delft.
