Binnenland
Een vis tegen stress,
een vogel om te praten
Een symbolische navelstreng over het IJ
'Kastelen dreigen naar
de bliksem te gaan'
Zaterdag 15 februari 1992
Redactie: 023-150225 JANINE BOSMA ALT AN ERDOGAN RONALD FRJSART (chef) PATRICK VAN DEN HURK JAN PREENEN SJAAK SMAKMAN FRANS VISSER Vormgeving: RALPH KLEINHOUT
5
>t (GPD), Inter Press Service (IPS).
Helft Nederlanders heeft huisdier
Huisdieren zijn niet erg in trek bij het CDA. Bijna zestig
procent van de stemmers op de partij van Lubbers houdt
de huisdeur gesloten voor kat en hond, vogel en vis.
Groen Links daarentegen houdt van een beestenboel in
de huiskamer. Ruim de helft van deze linkse stemmers
ziet huisdieren wel zitten.
honden. Of het brave Labradors
zijn of pittige pitbulls blijkt ove
rigens niet uit het onderzoek.
LEIDEN «PIETERV
Het zijn enkele conclusies uit de
veelomvattende GPD-enquête,
waarbij aan 25.000 Nederlan
ders onder meer is gevraagd of
zij een huisdier hebben en hoe
zij daarmee omgaan. GPV, SGP
en RPF staan wat welwillender
tegenover beesten in de huise
lijke kring dan het CDA, al is het
maar iets meen één procent. De
hondemand naast het harmoni
um is dus meer uitzondering
dan regel.
Opvallend is dat naast Groen
Links ook D66 'huisdiervriende-
lijk' scoort. Mogelijk is er bij de
Groenen en de Democraten
sprake van het Greenpeace-ef
fect. De liefde voor het dier blijft
niet beperkt tot zeehond en
walvis.
Bij de PvdA is het op het punt
van het huisdier een stuk zorge
lijker, nog geen 45 procent van
de sociaal-democraten houdt er
thuis een beest op na. Bij de
WD is het 48 procent. WD'ers
en CD'ers hebben de meeste
Kater
Het soort poes of kater is even
min te traceren. Wel is opval
lend dat vrouwen vaker huisdie
ren hebben dan mannen. Het
verschil is vooral groot bij kat
ten: van de vrouwen heeft 22
procent een kat, bij de mannen
is dat slechts 16 procent. Ruim
de helft van de mannen heeft
geen huisdier en minder dan de
helft van de vrouwen heeft thuis
geen dier.
Belangrijkste redenen dat
mensen een huisdier hebben,
zijn het plezier dat ze eraan be
leven en de kameraadschap.
hond, kat, vogel of vis op na.
Kameraadschappelijk gezien
scoort de hond het hoogst
Meer dan negentig procent van
de hondebezitters beschouwt
de viervoeter als een trouwe
vriend. Maar ook katten mogen
zich met een score van 85 pro
cent verzekerd weten van een
hoge graad van menselijke lief
de.
Vogels zijn eveneens beste
maatjes met de mens. Ruim
zestig procent van de onder
vraagden ziet de gevederde ge-
kooiden als wezens waarmee je
zelfs kan 'praten'. De vis mag
zich in een groeiende belang
stelling van de 'homo sapiens'
verheugen. Ruim dertig procent
van de ondervraagde dierenbe-
zitters draagt de koudbloedigen
een warm hart toe.
Eenzaamheid
Het plezier dat kinderen aan
dieren beleven, is voor dertig
procent de op een na belang
rijkste reden ze in huis te halen.
Eén op de vijf mensen haalt die
ren in huis in een poging de
eenzaamheid wat draaglijker te
maken. Het leeft, het is warm, je
kunt ertegen praten. Zo'n acht
procent heeft dieren ter be
scherming, om zich te wapenen
tegen een gevoel van onveilig
heid.
Wie de vijftig is gepasseerd,
heeft minder huisdieren dan
jongeren. De 65-plussers heb
ben al helemaal weinig dieren
in huis. De verzorging van het
dier is met het klimmen der ja
ren een toenemende zorg. Dat
is ook de reden dat gescheiden
mensen minder dieren houden:
ze hebben al genoeg sores aan
hun hoofd. Bij gehuwden met
kinderen worden aanzienlijk
meer huisdieren aangetroffen.
De laagst opgeleiden (basis
school, lager beroepsonderwijs)
hebben relatief vaker een hond
dan de hoger opgeleiden. Bij
katten ligt dat anders. Het zijn
vooral de hoger opgeleiden die
meer zien in de kat als huisdier.
Vogels doen het weer goed bij
de minder geschoolden. De vis
is een dier dat het in meer ge
schoolde kring i
doet. Algemeen geldt: hoe lager
de opleiding, hoe vaker een dier
in huis wordt aangetroffen.
Opmerkelijk is dat werklozen
en arbeidsongeschikten niet va
ker huisdieren hebben dan wer
kenden. Wie een baan buitens
huis heeft, maar ook de huis
vrouw, heeft toch relatief vaker
interesse in het houden van
huisdieren.
Hollen
Vogels worden naar verhouding
het meest gehouden in middel
grote steden (tussen 50.000 en
100.000 inwoners). Hoe kleiner
het dorp, hoe meer honden je er
zult aantreffen. Het zal er wel
mee te maken hebben dat hon
den daar naar hartelust kunnen
hollen, de vrijheid hebben. In
de grote stad (meer dan 100.000
inwoners) komen huisdieren
verhoudingsgewijs het minst
Er kan niet worden gezegd
dat mensen met huisdieren zich
beter voelen of gezonder zijn
dan mensen zonder. Het is niet
zo dat het dier duidelijk heil
zaam werkt op gedeprimeerde
of depressieve mensen.
Opmerkelijk weinig last van
stress heeft de «.vissenbezitter.
Wie regelmatig naar een aquari
um kijkt, ontspant zich. Uit een
united photos de boer
Amerikaans onderzoek blijkt
dat tijdens het kijken naar vis
sen de bloeddruk daalt. De
GPD-enquête ondersteunt dat
Amerikaanse onderzoek. Overi
gens kan hef ook zijn dat rusti
ge, meditatief ingestelde men
sen zich tot vissen aangetrok
ken voelen. Mensen met aqua
ria slapen doorgaans als een
roos en slikken nauwelijks
slaaptabletten.
Vissenbezitters zijn tevens de
minst angstige mensen. Als
geen ander durven zij 's avonds
alleen de straat op te gaan. Ze
voelen zich daar in hun eentje
zelfs veiliger dan mensen met
een hond.
Telefoonverkeer
maandag tien
minuten stil
PTT Telecom gaat in de nacht
van maandag op dinsdag we
derom een poging wagen om
werkzaamheden te verrichten
aan de telefooncentrale In
Haarlem. Als alles volgens plan
verloopt, ligt het telefoonver
keer in Haarlem en omgeving
gedurende tien minuten stil.
De operatie treft alleen klan
ten met netnummer 023 of
met netnummers die met 025..
beginnen. Tussen 01.00 en
03.00 uur zullen zij de telefoon
gedurende tien minuten niet
of in beperkte mate kunnen
gebruiken.
Omdat de onderbreking ook
voor het alarmnummer 06-11
geldt, heeft de PTT noodvoor
zieningen getroffen. Klanten in
HUlegom, Lisse, Noordwijker-
hout, Nieuw-Vennep en Sas-
senheim (die bij het opnemen
van de telefoon een kiestoon
horen) kunnen brandweer, po
litie of ziekenhuis bereiken via
het politiebureau in Sassen-
heim (02522-19029).
Klanten in Castricum,
Heemskerk, Uitgeest en Bever
wijk kunnen beUen met de po
litie in Beverwijk (02510-
44444). Klanten in IJmuidcn
kunnen met hun eigen politie
bureau beUen (02550-37300).
In Haarlem en in de overige
gevallen zijn de hulpdiensten
bereikbaar per autotelefoon.
Daarvoor staan tijdens de
werkzaamheden bij telefoon
cellen auto's van PTT Telecom
opgesteld.
AMSTERDAM THEA V
Het moet een feestelijke strik worden. Want Flip van
den Bergh houdt van Amsterdam. Het gaat om een
doorzichtige brug, die zich als een sliert spaghetti over
het IJ slingert: vanaf het Centraal Station naar Amster
dam-Noord. Met niet te stuiten enthousiasme spreekt
Van den Bergh over een „symbolische navelstreng tus
sen moeder-stad en kindje-Noord".
Het is inmiddels al weer drie jaar geleden dat Van den
Bergh op de proppen kwam met zijn luchttunnelbrug.
Zijn plan werd aanvankelijk met een welwillende glim
lach aanschouwd. Origineel, futuristisch, leuk bedacht.
Maar de leraar aardrijkskunde liet zich niet afschepen.
„Twee jaar lang heb ik met een soort bord voor m'n
kop moeten lopen. Pas afgelopen zomer voelde ik een
omslag. Ze begonnen mij serieus te nemen".
En serieus neemt Van den Bergh zijn luchttunnel-
brug in hoge mate. Want stel je toch eens voor. Amster
dam vangt er vier vliegen in één klap mee: een voetgan
gers- en railverbinding over het IJ, een toeristische at
tractie van de eerste orde en de door Amsterdam zo fel
begeerde 'landmark'.
Oosterdok
In zijn plan gaat het voorlopig om een drie kilometer
lange luchttunnel. Vanaf het Centraal Station, langs het
Oosterdok, maakt die een slinger naar het IJ. En daar
hangt-ie, tussen twee honderd meter hoge pylonen, op
vijftig meter hoogte met het mooiste uitzicht van de
wereld. Grote schepen moeten er met gemak onder
door kunnen varen.
In de stalen, met veel glas uitgevoerde buis bevinden
zich twee verdiepingen. Onderin rijdt een sneltram of
andere vorm van railvervoer. Daarnaast begeven voet
gangers zich op het rollend trottoir voort. Voor de 'lang
zame, toeristische genieter', heeft hij bovenin een wan
delpromenade bedacht.
De luchttunnel voert vervolgens tot diep in Amster
dam-Noord. Onderweg zijn halteplaatsen voor leuke
activiteiten zoals: een panorama, een museum, horeca-
voorzieningen. Het moet kortom een feest zijn om je
door die attractie te begeven.
Voorzichtig fantaseert Van den Bergh al verder: „Je
zou er zelfs aan kunnen denken de tunnel aan weerszij
den door te trekken. Zeg maar een alternatief voor de
door Amsterdam gedachte, deels ondergrondse Noord-
Zuidlijn. Hij zou ook prachtig aan kunnen sluiten op de
geplande Oost-West-rail langs het IJ."
Van den Bergh: „Als kind kreeg ik eens een elektrisch
treintje. Daar hoorde ook zo'n tunneltje bij. Ik vond het
toen al niks." foto nieuw anefo
- Hoe komt een leraar aardrijkskunde op zo'n lucht
tunnel?
„Als kind kreeg ik eens een elektrisch treintje. Daar
hoorde ook zo'n tunneltje bij. Ik vond het toen al niks.
Nee, ik nam het vloerkleed en rolde dat op tot een lan
ge buis. Fantastisch. Spannend. Als je die rol dan ook
nog op twee stoelen legde zakte die niet door, ontdekte
ik. Ik denk dat deze luchttunnel daarmee te makert
heeft."
Flip van den Bergh woont in het centrum van Am
sterdam en werkt in Amsterdam-Noord. „Elke dag op
de fiets met de pont het IJ over en weer terug. En als het
een beetje tegenzit soms vier en zelfs zes keer per dag.
Een goede verbinding voor voetgangers en fietsers is er
nog steeds niet". Omdat hij dol op Amsterdam is en er
alles over wil weten, kwam hij ook eens terecht op een
inspraakavond over de IJ-oevers. „Mijn God, dacht ik,
dat wordt straks een soort zilveren kamerscherm met al
die gebouwen die daar moeten komen. Ik zal me er
maar eens mee gaan bemoeien, anders wordt het niet
mooi genoeg".
Maquettemaker
Van den Bergh vond al snel enthousiaste medestanders
in industrieel designer Horst Grütring en maquettema
ker Alois Ruitenbeek. Zij zorgden voor de eerste uitwer
king. Toen de plannen werden tentoongesteld in de
Zuiderkerk, voegde ook ir. Henk de Jong van de Techni
sche Universiteit Delft zich bij hen. Hij becijferde de
kosten van het project op ongeveer tweehonderd mil
joen gulden.
De doorbraak kwam vorig jaar zomer. Toen gaf de
Amsterdamse raad aan het college van B en W de op
dracht de luchttunnel te betrekken bi; een onderzoek
naar een vaste oeververbinding over het IJ.
Na een eerste globaal ondezoek door het gemeente
lijk Projectbureau IJ-oevers, luidt het advies het plan te
laten onderzoeken door een extern ingenieursbureau.
Verantwoordelijk wethouder Jeroen Saris beslist binnen
een paar weken of hij daarvoor geld wil uittrekken.
Echt te springen staat de gemeente vooralsnog
bij het plan. Een ondergrondse railtunnel en snel
rende pontjes verdienen voorlopig de voorkeur.
Voorlopig. Want de aardrijkskundeleraar verwachi
van zijn plan een grote meerwaarde voor de IJ-oevers.
Niet alleen kan de luchttunnel bedrijven over de streep
trekken zich hier te vestigen. Ook ziet hij het als ee
langrijke toeristische trekker. „Misschien komen er wel
anderhalf miljoen toeristen. Als je die allemaal pakweg
een tientje laat betalen voor die wandelpromenade,
verdient de tunnel zichzelf weer terug".
De Amsterdamse VW ziet wel brood in een verdere
uitwerking van het plan. „Op voorwaarde dat het geen
voor de stad ontsierende kermisattractie gaat worden",
zegt woordvoerder H. ter Balkt. „We praten al lang over
een 'landmark' voor de stad. Natuurlijk, die hebben we
al drie eeuwen, namelijk de grachtengordel en het
stadssilhouet. Maar een hoge uitkijktoren of een lucht
tunnel over het IJ kan een prachtig en herkenbaar Am
sterdams silhouet opleveren".
Nieuwe hoogleraar in de kastelenkunde:
DEN BOSCH PATRICK SELBACH
ANP-VERSLAGGEVER
De Nederlandse kastelen wor
den in hun voortbestaan be
dreigd. Het Rijk heeft de geld
kraan voor restauratie en on
derhoud bijna dichtgedraaid.
Daardoor vallen de bouwwer
ken steeds meer ten prooi aan
ondeskundig beheer, particulie
re zelfbeschikking en speculatie.
Dat vindt prof. drs. H.L. Jans
sen. Hij aanvaardt op 24 februa
ri het ambt van bijzonder hoog
leraar in de kastelenkunde aan
de Rijksuniversiteit Utrecht. De
overheid moet volgens de Bos
sche stadsarcheoloog Janssen
kleur bekennen als het gaat over
het behoud van het Nederland
se cultuur-erfgoed.
De subsidies voor het onder
houd en beheer van de Neder
landse kastelen zijn in de afge
lopen jaren drastisch gekort.
Door de nieuwe Monumenten
wet uit 1988 is veel verantwoor
delijkheid bij de gemeenten ge
legd. Die hebben echter vaak
geen geld om de kastelen bin
nen hun grenzen goed te ver
zorgen.
„Als de gemeenschap geen
geld over heeft voor de kastelen,
dan moeten we er rekening mee
houden dat ze over tien of twin
tig jaar naar de bliksem gaan",
aldus Janssen. Hij zet ook
vraagtekens bij de deskundig
heid van de veelal kleinere ge
meentelijke besturen die voor
de kastelen verantwoordelijk
zijn.
Volgens de hoogleraar zullen
in de toekomst steeds vaker
particulieren of het bedrijfsle
ven de kastelen beheren. „Daar
is niets op tegen. Maar het be-
drijfiseven heeft andere belan
gen. Het kastelenbestand is ge
baat bij wetenschappelijk ver
antwoorde restauratie of ver
bouwing. Een kasteel mag best
een party-centrum worden,
maar dan mag de waarde van
het gebouw niet worden aange
tast
De overheid zou in de visie
van de archeoloog in ieder geval
'Kasteel mag
best een
partycentrum
worden
moeten opdraaien voor de be
langrijkste kosten van het be
heer van een kasteel. „Daar
naast zijn genoeg bronnen
denkbaar waaruit meer geld kan
komen, zoals openstelling voor
het publiek of een-andere vorm
van exploitatie."
De huidige staat van de Ne
derlandse kastelen omschrijft
Janssen nog als 'redelijk'. Over
de verschillende ruïnes die ons
land telt, is hij duidelijk. „Die
zijn er gewoon beroerd aan toe.
In de visie van cultuurminister
D'Ancona is Nederland uitgc-
restaureerd. Zo'n zienswijze kan
funest worden voor onze kaste
len."
Nederland telt nu nog onge
veer driehonderd kastelen.
Ruim 140 daarvan zijn in ge
bruik als museum of op een an
dere wijze geheel of gedeeltelijk
voor het publiek toegankelijk.
120 kastelen zijn in particuliere
handen. De overige zijn in ge
bruik als gemeentehuis of
school of ze bieden onderdak
aan instellingen.
Een van de belangrijkste doe
len die Janssen zich ten doel
heeft gesteld is de opstelling van
een Nederlands kastelenlexicon.
„Ons land kende ooit in totaal
2.500 kastelen. De festen daar
van zitten nog onder de grond.
Van 80 procent is de plek be
kend en tweehonderd hebben
al de status van beschermd ar
cheologisch monument", ver
telt hij.
Bezorgd toont Janssen zich
over hoe nogal wat archeologi
sche groepen en heemkun
dekringen in de grond wroeten.
„Er is op dit moment geen goed
overzicht of inventarisatie van
de resten die, al dan niet verant
woord, uit de grond worden ge
haald. Evenmin is er documen
tatie of opslag van resten van
oüde kastelen. De resultaten
van opgravingen voor weten
schappelijk onderzoek zijn zeer
wisselvallig." Met een lexicon
hoopt Janssen de hoeveelheid
aan informatie over boven- en
ondergrondse kastelen te
stroomlijnen.
Janssen met op de achtergrond het 14e-eeuwse kasteel Ammersoyen.
FOTO ANP ID OUDENAARDEN
