De Grote Sprong Voorwaarts
van de Warm Springs-lndianen
TUT
ZATERDAGS
ZATERDAG 8 FEBRUARI 1992
De nazaten van de
oorspronkelijke bevol
king van Noord-Ame-
rika, de Indianen, le
ven vrijwel allemaal
onder armoedige om
standigheden. In de re
servaten waar zij door
de blanken zijn sa
mengedreven heerst
grote werkloosheid, en
het dagelijks leven
wordt er gevuld met
veel te veel drank,
drugs en vooral met
grenzeloze verveling.
Een uitzondering vor
men de Warm Springs-
Indianen in de Noord-
amerikaanse staat
Oregon.
rijke beslissingen. Kinderen werden gedwon
gen om naar Amerikaanse scholen te gaan.
zich Amerikaans te kleden, en Engels te spre
ken. Daarin kwam verandering in 1938, toen
de stammen het recht kregen een stamraad
te kiezen die vrij vergaande besluiten kon ne
men. Het was dank zij de leden van de stam
raad onder wie de opperhoofden van de
drie stammen dat de Grote Sprong Voor
waarts begon.
De raadsleden beseften al gauw. dat zij
hun gebied economisch tot ontwikkeling
moesten brengen. Daarom werd in 1967 een
houtfabriek gekocht, waar de naaldbomen
die meer dan de helft van het reservaat be
dekken. werden verwerkt. In de jaren '60
werd ook begonnen met de bouw van het
Kah-nee-ta vakantieoord, om toeristen te
trekken. Het werd neergezet in de buurt van
de warme bronnen waaraan het reservaat
zijn naam dankt.
In 1981 werd een derde peiler onder de
economie van het reservaat gezet met de
bouw van een dam in de door het reservaat
stromende rivier Deschutes. Die dam levert
nu 8400 gjgawatt aan elektriciteit per jaar.
Dam, hotel, houtfabriek en andere com
merciële projecten leverden de Warm
Springs-stammen vorig jaar 27 miljoen dollar
aan inkomen op. Dat is niet slecht, vooral als
men zich realiseert dat er in het hele reser
vaat niet meer dan 3500 Indianen wonen. De
uitgaven bedroegen vorig jaar 19 miljoen dol
lar. vooral aan salarissen voor de 700 mensen
die de stammen in dienst hebben. De rest
werd in het algemene fonds gestopt, waarin
nu een totaal bedrag van 80 miljoen dollar
De rente die het fonds oplevert, wordt weer
gebruikt om alle stamleden een uitkering van
100 dollar per maand te geven. Wie 60 is.
krijgt daar nog 200 dollar bovenop Wie 65
jaar wordt heeft recht op in totaal 350 dollar
pensioen per maand, plus vrij wonen, plus de
helft van gas, water en licht.
Om het beeld compleet te maken: iedereen
krijgt aan het eind van het jaar ook nog een
tantième van de BV Warm Springs, van soms
meer dan 500 dollar. En jongeren die naar de
universiteit' gaan krijgen het totale lesgeld
van de stam terug, en bovendien 80 procent
van hun kosten van levensonderhoud.
Paradiis
Dat is ongekend luxueus voor een Indianen
stam. Ook uiterlijk zijn de tekenen van rijk
dom te zien. Er wordt de laatste hand gelegd
aan een gezondheidscentrum, er is een nieu
we school en een modem administratief ge
bouw. Bovendien gaat binnenkort een 7.5
miljoen dollar kostend museum open, waar
in de stammen hun oude voorwerpen, man
den, hoofdtooien, werktuigen en dergelijke
zullen laten zien. Het gaat om de grootste
collectie die buiten de grote musea in New
York en Washington te vinden is.
En dat. terwijl de Warm Springs-stammen
in cultureel opzicht toch al veel voor hebben
op bijna alle andere Indianenstammen in
Amerika, jongeren leren de oude dansen, lie
deren en verhalen. Ceremoniële bijeenkom
sten worden druk bezocht. De oude talen
worden geboekstaafd.
Is Warm Springs dus een soort modem In
diaans paradijs? De ontnuchterende realiteit
komt van Delbert Frank, vice-voorzitter van
de stamraad. „Meer dan de helft van onze
jongeren maakt de middelbare school niet af
De helft van onze bevolking is verslaafd aan
drank of drugs. De werkloosheid bedraagt 40
procent. De gemiddelde leeftijd waarop de
mehsen hier overlijden is 44 jaar."
Over de oorzaken kan men heel poëtisch
doen: vervreemding, tussen twee culturen In
zitten, de diepe frustratie tweederangsburger
in eigen land te zijn. Men kan ook harde»
oordelen: passiviteit, tekort aan aan passings
vermogen aan de moderne tijd.
Het doet er niet zo veel toe wat je aan oor
zaken aanvoert. De cijfers zijn en blijven
shockerend Maar ze krijgen perspectief door
de wetenschap dat het 10. 15 jaar geleden al
lemaal nog veel erger was. Toen was 80 pro
cent van de bevolking verslaafd. Toen wer
den de mensen gemiddeld niet ouder dan 32
jaar. Wat het succes' van het Wanp Spring
reservaat bewijst, is dat de Indianen daar al
een lange weg hebben afgelegd Maar tegelijk
ook dat ze een nog veel langere weg hebben
te gaan.
(Dit is het derde i er haai in de Amerikase
rie. Volgende weck een rcjxtrtage uit Peru.
een archeologisch luilekkerland
HENK DAM
kg n et verhaal van de
afgelopen 500 jaar
JL aJL over de oorspron
kelijke inwoners van de VS is niet
bepaald vrolijk. De komst van
Columbus en zijn navolgers
bracht de Indianen ziekten waar
tegen ze geen verweer hadden,
slavernij, afslachtingen, honger
en vernederingen.
Wie Wild Westfilms uit de ja
ren '30 tot en met '50 ziet, begint
er iets van te begrijpen. Indianen
worden in die films vrijwel altijd
afgeschilderd als halve wilden die
geen grotere vreugde in het leven
kennen dan godvrezende pio
niers van hun schedelkap te ont
doen.
De blanken zagen de Indianen
als beesten, en behandelden hen
ook als zodanig. Pas in de jaren
'60 kwam daarin enige verande
ring, toen de tegendraadse jon
geren van die tijd Indianen be
gonnen te romantiseren en wel
haast bovenmenselijke wijsheid
en goedheid toeschreven. Boven
dien werden de Indianen helden
voor de milieu-beweging. Im
mers, hadden zij niet eeuwen
lang in harmonie met de natuur
geleefd, in schrille tegenstelling
tot de blanken die al wat hun
ogen zien kapot maken?
Dat deed in de loop der jaren
wonderen voor de reputatie van
de Indianen. Wie een beeld wil
De omslag van het jaarverslag van de Warm Springs-lndianen. Ze promoten zichzelf liever als onderneming dan als Indianen in een reservaat. foto henkdam
bruiken kenden. Nu vragen jongeren uit
zichzelf hoe ze op de trommel moeten spe
len."
Rudy, de publiciteitsman: „Onze ouderen
zeggen dat het einde der tijden naderbij
komt. Je ziet het aan de uitbarsting van
Mount Helena, een paar jaar geleden. Aan de
seizoenen die niet meer regelmatig komen,
zoals vroeger. En aan het geringe respect van
de mensen voor heilig voedsel." Dan neemt
Grant het woord, en iedereen zwijgt. Grant is
een oud stamhoofd. Hij hoort niet meer
goed, en daarom praat hij op onverwachte
momenten.
„Twee maanden geleden werd ik 80", ver
telt hij. „en ik heb veel veranderingen gezien.
Ik zie de jonge mensen dansen, maar zij we
ten niet wat ze doen. Vroeger had elke bewe
ging een betekenis. De jongeren kunnen be
ter eerst van de drank en de drugs afblijven."
Hij pauzeert, en herneemt dan het woord.
„Maar dat doen ze niet. omdat ze het groot
ste deel van de dag tussen de blanken door
brengen. Als dat niet verandert zal onze cul
tuur langzaam wegzinken."
De maaltijd is afgelopen. Betty, de dichte
res. gaat staan. „Wij moeten danken voor het
heilige voedselzegt ze met zachte stem te
gen me. .Als we dat niet blijven doen. dan zal
de wereld vergaan." Iedereen gaat nu staan.
Betty zet in, en allen zingen mee. Hoge ijle
stemmen van de vrouwen, lage mompel
stemmen van de mannen, iedereen in dezelf
de cadans. Het is een ontroerend gezicht, al
die schuchtere, zachtmoedige mensen die
met gebogen hoofd hun gebed zingen. In
eens is het afgelopen. Betty s gezicht is nat
van de tranen.
Rudy vertelt de volgende dag dat Betty en
Frank beiden lang buiten het reservaat heb
ben gebivakkeerd. „Ze woonden in Los An ge-
krijgen van de veranderingen, moet opnieuw
naar de film. In de recente rolprent 'Dances
with wolves' zijn het de blanken die zich als
bloeddorstige halve wilden gedragen.
Treurig beeld
Die ommekeer heeft er in elk geval voor ge
zorgd dat steeds meer Indianen trots zijn ge
worden op hun afkomst. Dat was vroeger
heel anders, getuige de cijfers van volkstellin
gen die elke tien jaar in Amerika worden ge
houden. Daaruit blijkt dat in 1960 nog
600.000 mensen opgaven van Indiaanse her
komst te zijn. Dat waren er in 1990 1,8 mil
joen, drie keer zoveel dus.
Dat heeft niets te maken met een geboor
te-explosie, maar alles met het feit dat hon
derdduizenden Amerikanen die vroeger niet
durfden te bekennen dat'ze Indiaan waren,
daar nu helemaal geen moeite mee hebben.
Integendeel, velen zijn zelfs met hun In
diaanse afkomst gaan koketteren.
Levert dit gewijzigde beeld de Indianen
iets op? Wie door reservaten rijdt cn wat de
mografische gegevens opzoekt, krijgt een
duidelijk, treurig stemmend antwoord. Het
blijkt dat veel Indianen een inhoudsloos en
marginaal bestaan leiden. Er heerst in de re
servaten grote werkloosheid, en het dagelijks
leven wordt er gevuld met veel te veel drank,
drugs en vooral met grenzeloze verveling.
Eén op de vier Indianen leeft beneden de ar
moedegrens. Van alle bevolkingsgroepen zijn
het de Indianen die het slechtst zijn opgeleid,
het zwaarst zijn verslaafd en het kortst leven.
Het feit alleen al dat de oorspronkelijke be
woners van Amerika door hun overheersers
in de rol van banneling zijn gedrongen, is
daarbij niet zonder betekenis. Én dan moe
ten de stammen het óók nog goedvinden dat
zij in hun reservaten onder curatele staan
van het gehate federale Bureau of Indian Af-
Wie buiten de reservaten gaat wonen, is
zijn familie kvyijt, heeft- nog minder van de
overheid te verwachten dan in de reservaten,
en dient er rekening mee te houden dat hij
subtiel of openlijk wordt gediscrimineerd. Is
het verhaal van de Amerikaanse Indianen
een verhaal van wanhoop, verloedering en
mislukkingen? Een verhaal van leven van de
Steun en drank? Nee. er zijn uitzonderingen.
De Passamaquoddy-Indianen uit de noor
delijke staat Maine bijvoorbeeld zijn handige
zakenlui die de gemeenschappelijke eige
naars zijn van een reeks florerende bedrijven
alsmede een portefeuille aandelen met een
waarde van 100 miljoen dollar.
Er is een Cherokee-stam die de grootste
spiegelfabriek van Amerika bezit. De White
Mountain-Apachen zijn de eigenaars van het
belangrijkste ski-gebied in het zuidwesten
van Amerika. Een Sioux-stam uit Zuid-Dako-
Patroon van verveling, werkloosheid, drank en drugs doorbroken
ta maakte 30 procent van alle ra-
darabsorberende tankcamoufla
ge zoals gebruikt in de Golf-oor-
log.
Kortom, niet bij alle Indianen
stammen gaat het beroerd. Som
mige stammen draaien bevredi
gend. Enkele gaat het zelfs heel
goed. Maar als je aan Indianen
zelf gaat vragen wat nu de meest
succesvolle stam in Amerika is,
dan zeggen ze: de Warm Springs-
stammen uit Oregon.
Bosbessen
Van Portland, de hoofdstad van
de noordwestelijke staat Oregon,
is het een paar uur rijden naar
het Warm Springs-reservaat en
het hotel, het Kah-nee-ta vakan
tieoord. Kilometers kale hoog
vlakte, niets dan rotsen, dor gras,
dorre struiken en in de verte ber
gen. Dan ineens doemt daar als
een soort maanbasis het hyper
moderne hotel op, een vloek in
dit oude landschap.
„Ik boek voor je in het Kah-
nee-ta hotel. Daar praten we dan
's avonds over onze cultuur",
had de publiciteitsman van het
Warm Springs-reservaat gezegd.
Nu zit ik aan tafel met twintig In
dianen.
Zij eten wat de meeste Ameri
kanen eten: hamburgers, een
berg patat met ketchup, cola er
bij gf een kopje oploskoffie. Alleen de gast uit
Nederland heeft voor Indiaanse gerechten op
de menukaart gekozen. In klei gebakken.kip.
'Indian fried bread' (een soort oliebollendeeg
dat in heet vet is gegooid) en een schaaltje
met bosbessenjam (een plaatselijke speciali
teit).
„Bosbessen zijn heilig", verzekert een ou
dere vrouw tegenover me. Ze heet Betty, en
De eerste r
i de Warm Springs-lndianen die in 1938 werd gekozen.
vult haar dagen met poëzie en het optekenen
van de taal van de Wasco-Indianen, haar
stam. „Al het voedsel dat hier groeit is heilig.
De wortels, de bèssen, het wild."
Tijdens het eten vertellen de Indianen over
hun cultuur. Ieder heeft z'n eigen specialiteit.
Emily, die dik in de zeventig moet zijn, weet
bij voorbeeld alles van kralen af. Ze kan van
200 jaar oude kralen van haar stam zeggen
door wie ze gemaakt zijn. Geraldine leert kin
deren hoe ze de oude dansen moeten doen.
Frank maakt trommels. Anna maakt kleding
stukken die bij ceremoniën worden gebruikt.
Ze zijn allemaal een beetje verjegen. maar
geven graag antwoord op de vragen van de
gast. Emily. „Er is weer een opleving van on
ze cultuur. Twintig jaar geleden waren er al
leen nog een paar bejaarden die de oude ge-
les. Op straat. Allebei zwaar aan
de drank. Maar het gaat nu goed
met hen. Ze weten weer waarom
ze leven."
Vakantieoord
Van oudsher hebben Indianen
stammen geleefd in het gebied
dat nu het Warm Springsreser-
vaat is. Wasco- en Warm Springs-
lndianen visten in de rivieren op
zalm, jaagden in de naaldwou
den. en zochten bessen en wor
tels op de hoogvlakte. Toen Euro
peanen zich vanaf het begin van
de 19e eeuw in Oregon gingen
vestigen, ontstonden al spoedig
problemen. De pioniers eisten
het beste land voor zichzelf op,
en de Indianen konden oprotten.
Al gauw zagen de Indianen in
dat het in hun belang was om
met de blanken een overeen
komst te sluiten. Het resultaat
wii bet vectdng vao 185$, dol de
Indianen recht gaf op een gebied
van meer dan 250.000 hectare.
Alle rechten op het zeker vier
keer zo grote gebied dat sinds
duizenden jaren van hen was.
moesten ze opgeven. F.n wat ze
overhielden, was niet de beste
grond. Het was gedeeltelijk onbe
gaanbaar naaldwoud, het was
grotendeels ongeschikt voor
landbouw, maar het was in ieder
geval, onbedreigd, eigendom.
Het gebied was bovendien zó groot, dat
een stam uit de buurt die door de kolomsten
helemaal was ontheemd, de Paiute-Indianen,
met open armen in het reservaat werd ont
vangen
Vanaf dat moment leidden de drie stam
men een marginaal bestaan in het reservaat.
Baas op eigen grond waren ze niet. Het fede
rale Bureau of Indian Affairs nam alle belang
