Feiten
'SDI-Nik', nieuwe uitdaging
dih A K
Bandieten vormen
het grootste gevaar
Banktarieven
Zaterdag *15 februari 1992
tedactie 023-150225 JANINE BÖSMA ALTAN ERDOGAN RONALD FRISART (chef) ONNO HA VERMANS PATRICK V
'ertalingen: MARCREET HESUNCA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving; RALPH KLEiNHOUT
SJAAK SMAKMAN
EN MENINGEN
Russen willen met VS meedoen aan alternatieve Star Wars
Navo-chef Manfted Wörner stelde onlangs voor dat het westen overbodig ge
worden Russische (kern)wapengeleerden aan banen helpt. Daarmee wordt
voorkomen dat zij hun kennis tegen een fikse betaling ten dienste stellen van
landen die eigen atoombommen en/of raketten willen. En bovendien zijn
het deskundige lui die we hier best kunnen gebruiken.
nn..rrr. betekenen van de afschrikkingsstrategie,
die veertig jaar lang heeft standgehouden.
Maar Amerikanen en Russen zijn geen te
genstanders meer doch partners. Nucleaire
afschrikking heeft nauwelijks betekenis
meer en duizenden kernwapens belanden
op de schroothoop. Een verdedigingssys
teem in de ruimte tegen Russische strategi
sche kemraketten, doel van het door presi
dent Reagan in 1983 gestarte programma,
lijkt daardoor dus ook overbodig te worden.
Maar met de koude oorlog is de dreiging
van oorlog niet verdwenen, zo betogen zo
wel Amerikanen als Russen. Er zijn nog
steeds kernraketten in handen van vroegere
Sovjet-republieken. En steeds meer landen
in de wereld beschikken over de technolo
gie om kernwapens te maken, als zij die al
niet hebben. En nog meer hebben raketten
voor de korte en middellange afstand.
CORRESPONDENT
De Russische president Boris Jeltsin wist
iets beters. Laten Amerikanen en Russen
samen een wereldwijd verdedigingssysteem
tegen zulke raketten ontwikkelen, als alter
natief voor het Amerikaanse 'Star.Wars'-
programma. Dat is voor die geleerden zo'n
uitdaging, dat ze wel thuis zullen willen blij
ven. Zij doen er nieuwe kennis mee op en
we maken en passant de wereld er weer wat
veiliger op.
Een opmerkelijk standpunt, want tot voor
kort trokken de Russen fel van leer tegen
het 'strategische defensie-initiatief (SDI),
dat de Amerikanen aan een ondoordringba
re verdediging tegen (Sovjet-)raketten
moest helpen. Moskou vreesde dat de VS
onkwetsbaar zou worden, wat het eind zou
De Russische president Jeltsin (op de foto tijdens een gezellig onderonsje met zijn Amerikaanse ambtgenoot
Bush) wil dolgraag samen met de Amerikanen werken aan de ontwikkeling van een wereldwijd verdedigings
systeem. foto afp
Behalve de erkende kemwapenlanden, de
VS. Rusland/GOS, Frankrijk, Groot-Brittan-
nië en China, wordt aangenomen dat India,
Pakistan en Israël kernwapens hebben, ter
wijl Irak, Libië, Noord-Korea en Iran met de
ontwikkeling ervan bezig zouden zijn. Lan
den als Argentinië, Brazilië, Zuid-Afrika, Al
gerije, Taiwan en Zuid-Korea zijn mogelijke
kemwapenlanden.
Enkele van deze landen hebben ook chemi
sche wapens. Zij vormen geen directe be
dreiging voor de VS of de vroegere Sovjetu
nie, maar wel voor de buren van deze sta
ten in het Midden-Oosten en Azië, en voor
de Europeanen, die onder bereik liggen van
raketten vanuit het Midden-Oosten of
Noord-Afrika. Een effectieve defensie daar
tegen bestaat niet.
Ontmantelen
Daar komt 'SDI' in beeld. Niet het plan
zoals dat negen jaar geleden werd gelan
ceerd, maar een aan de eisen van de tijd
aangepaste versie. En daaraan willen de
Russen graag meedoen, onder het motto if
you can't beat them, join them(als je ze niet
kan verslaan, doe dan mee) Jelt
sin werd daarin vorig jaar door
Gorbatsjov overigens al voorge
gaan.
De laatste stelde in oktober voor
dat de VS en de (toen nog) Sov
jetunie samen een verdedi
gingssysteem in de ruimte zou
den ontwikkelen. Niet tegen el
kaar, maar tegen die onbekende
atoomdreiging van elders in de
ze wereld. Jeltsin gaat nog ver
der, en zegt bereid te zijn zelfs
de bestaande, tegen de VS be
doelde, anti-raketsystemen in
Rusland te ontmantelen.
De Amerikanen hebben wel
oren naar zo'n samenwerking
(in Washington al spottend
'SDI-nik' genoemd), al zal die
nog lange onderhandelingen
vergen. Het moet op een gelijk
waardige basis gebeuren. Het
simpelweg overnemen van
Amerikaanse kennis en techno
logie dient de Amerikanen noch
de Russen, die met hun grote
ruimtevaartkennis een zinvolle
bijdrage kunnen leveren.
Volgens Henry Cooper, direc
teur van het SDI-programma,
zijn de Russen zelfs beter op
een aantal terreinen, zoals de
toepassing van gerichte energie
(lasers) en het gebruik van kernenergie in
de ruimte. Als het zover komt, zal de VS zijn
plannen moeten aanpassen, terwijl ook het
ABM-verdrag uit 1972 tegen anti-raketsys
temen (Anti Ballistic Missile Treaty) op de
helling moet.
De Sovjets vonden het SDI altijd een schen
ding van dat ABM-verdrag. Dat stond beide
partijen één anti-raketsysteem bij hun
hoofdstad of een grote rakettenbasis toe,
met niet meer dan honderd raketten om
vijandelijke raketten te kunnen neerhalen.
De VS bouwden in de jaren '70 zo'n sys
teem bij Grand Forks in de staat North
Dakota, maar dat werd in 1976 al gedeacti-
veerd.
De Russen bouwden een groot radarcom
plex, maar schakelden later ook op een ra
kettenbasis over. Effectief waren die syste
men niet, vooral door hun beperkte om
vang. Beide partijen beschikten immers
over meer dan tienduizend kernkoppen
voor strategische raketten. Daarmee was de
afschrikking natuurlijk wel gediend. Kwets
baarheid is de beste rem op kemwapenge-
bruik.
Naarmate de koude oorlog wegsmolt, werd
vooral in Amerika negedacht over systemen
tegen dreigingen van elders dan uit de Sov
jetunie. De Amerikaanse president Bush gaf
daarom vorig jaar opdracht voor de ontwik
keling van 'GPALS', wat staat voor Global
Protection Against Limited Strikes, een we
reldwijde bescherming dus tegen beperkte
aanvallen.
Waterdicht
Volgens Cooper moet GPALS een water
dichte bescherming bieden tegen een aan
val met maximaal 200 raketten, waar ook
vandaan. Dat kan uit de vroegere Sovjetu
nie zijn, uit kwaadwillende Derde-Wereld
landen, maar ook per ongeluk afgevuurde
raketten. Vorig jaar werd bovendien een
Theatre Missile Defense Initiative gestart
voor verdediging tegen korte-afstandsraket-
De VS hebben daar als geen ander ervaring
mee: de Patriot-raketten die in de Golfoor
log zo succesvol werden ingezet (van 47
lanceringen tegen Iraakse Scuds waren er
45 raak), waren een simpel anti-raketsys
teem. GPALS gaat verder. Het gaat bestaan
uit gevoelige satellieten ('Brilliant Eyes',
schitterende ogen, genoemd), die zien wan
neer ergens een raket wordt gelanceerd.
Computers rekenen dan meteen de baan en
de snelheid uit, waarna vanaf de grond,
vanaf schepen of vanuit de ruimte raketten
kunnen worden gelanceerd die de (kem)ra-
WERELDWIJDE BESCHERMING
Satelliet Brilliant Eyes signaleert een gelanceerde raket
Computers rekenen de baan en snelheid uit waarna vanaf schepen, grondstations of
vanuit de ruimte raketten worden afgevuurd, die de vijandelijke raket op yote hoogte
vernietigen.
BRILLIANT EYES
gebracht
afweer
tegen vijandelijke
raketten.
NIEUWE RAKETTEN
Deze raketten zijn in ontwikkeling.
Ze kunnen zowel vanaf de grond als
vanaf schepen worden gelanceerd.
Naast het nieuwe type Patriot de
THAAD (Theatre High Altitude
Anti-missile Defense), die het
paradepaardje van het nieuwe
verdedigingssysteem GPALS moet
worden.
I ik
PATRIOT THAAD
ket op grote hoogte raken en uitschakelen.
Vanuit de ruimte gebeurt dat door kleine,
50 kilo zware, satellietjes ('Brilliant Pebbles',
schitterende kiezels) die tegen de vijandelij
ke raket aanvliegen.
Vanaf de grond gaat het om nieuw te ont
wikkelen raketten. De Patriot is door zijn
bereik van enkele tientallen kilometers niet
geschikt, omdat lange-afstandsraketteri tot
ruim honderd kilometer hoogte kunnen ko
men. Er zijn drie raketten in ontwikkeling,
waaronder een betere versie van de Patriot,
de PAC-3, die sneller is en hoger komt dan
de oude versies.
Paradepaardje van GPALS moet echter de
THAAD (Theatre High Altitude Anti-missile
Defense) worden, een raket die volgens Co
oper „kleiner en dus beter te vervoeren is
dan de Patriot, mobiel is en zowel op land
als op schepen kan worden geplaatst". Dat
is van belang omdat oorlogsschepen nu
eenmaal makkelijker en snel bij een crisis
gebied kunnen komen.
Wedloop
Aan deze programma's kunnen en willen de
Russen nu graag meedoen. Hun kennis is
voor de Amerikanen zeer bruikbaar. Het
zou de gigantische kosten van het SDI-pro-
jekt (de ontwikkeling van GPALS gaat vol
gens Cooper zeker tien miljard dollar kos
ten, elke raket minstens een miljoen) kun
nen drukken. Al is de vraag hoeveel de arm
lastige Russen kunnen bijdragen.
De Amerikanen staan open voor samen
werking. Zij werken al samen met Israël
(dat de eigen Arrow-raket ontwikkelt), Ja
pan en Zuid-Korea aan enkele raketpro-
jekten. De vraag is natuurlijk waar die af-
weerraketten moeten worden opgesteld. Als
iedereen die zich bedreigd voelt mee wil
doen. dan zal al gauw een soort nieuwe
plaatsingswedloop van raketten ontstaan.
Weliswaar defensieve en zeker niet-nucleai-
re raketten, maar toch. Het ligt meer voor
de hand dat zij over een beperkt aantal lan
den worden verspreid, en aan boord van
Amerikaanse, Russische en wellicht Franse
en Britse schepen en onderzeeboten. De
aantallen zullen toch al gauw in de honder
den lopen gezien het grote aantal kemra
ketten dat in de wereld overblijft.
Na de Golfoorlog beseffen echter veel lan
den het nut van een effectief anti-raketsys
teem. En de Russen zijn nu ook bereid om
te praten over een aanpassing van het
ABM-verdrag. Washington ziet dat als dè
winst van het voorstel van Jeltsin. De Ame
rikanen en Russen hebben samen de kans
om die wereld weer een beetje veiliger te
maken, maar het zal veel geld gaan kosten.
De VS hebben aan het SDI-programma tot
nog toe al 25 miljard dollar uitgegeven. Het
Amerikaanse Congres heeft, na er tot vorig
jaar nog op te hebben gesnoeid, voor 1993
een recordbedrag van 5 miljard dollar uit
getrokken voor het onderzoek naar ruimte
verdediging. Het SDI-programma, dat even
een zachte dood tegemoet leek te gaan,
krijgt zo een nieuwe toekomst.
STANDPLAATS LONDEN
De eenwording van Europa is
een goede zaak, zo stelden wij
onmiddellijk na verhuizing naar
Londen proefondervindelijk
vast. Stekkers en auto's moes
ten vervangen worden, televi
sies omgebouwd. Wie van Ne
derland naar Engeland gaat en
de stekker van zijn televisie vol
verwachting in de muur plugt,
heeft wel beeld maar geen ge
luid. Gelukkig wist de televisie
zaak op de hoek daar iets op, en
reeds na vier weken was het ap
paraat omgebouwd. Alleen,
toen hadden we ook geen beeld
meer. De monteur had een klei
ne vergissing gemaakt. Maar hij
had alleen maar een onderdeel
uit de Lage Landen nodig om
het probleempje op te lossen.
Hij had gelijk, en drie maanden
na onze triomfantelijke intocht
in Londen zaten wij voor het
eerst weer aan onze oude buis
gekluisterd.
Gelukkig gaat de Europese een
wording aan al deze perikelen
een einde maken. Televisietoe
stellen en grasmaaimachines
zullen straks overal in het
Avondland aan dezelfde nor
men moeten voldoen, zodat de
Spanjaarden zonder problemen
Nederland kunnen binnenval
len en de Duitsers weer de Rijn
over kunnen trekken. In het Eu
ropa van de toekomst zullen
overal dezelfde spelregels gel
den.
Helaas voor de Nederlander
geldt dat ook voor banktarieven.
Het was slechts een voetnoot in
een recent Brits rapport over
het Nederlandse bankwezen:
„De Nederlandse banken beho
ren tot de weinige banken in
Europa die een minimaal be
drag in rekening brengen voor
hun dienstverlening. Een over
eenkomst over banktarieven zal
hier over enkele jaren een einde
aan maken".
Om aanschouwelijk te maken
wat dit voor de thuisbankieren
de Nederlander gaat betekenen,
zouden wij het volgende per
soonlijke leed onder de aan
dacht willen brengen.
Door een kleine onoplettend
heid onzerzijds waren wij in de
maand juni enige ponden rood
komen te staan bij onze bank,
de alom gewaardeerde National
Westminster Bank. We kwamen
daar tamelijk laat achter, daar
de bank er een gewoonte van
heeft gemaakt slechts eenmaal
per week een overzicht van het
betalingsverkeer te sturen. Maar
zodra het afschrift ons bereikte,
hadden we het tekort aangezui
verd.
Niettemin troffen we op het
overzicht van 27 juni een aantal
geheimzinnige afschrijvingen
aan. Er was een 'service charge'
van 60 pond en een 'main
tenance charge' van 12 pond,
tesamen 72 pond ofwel 237 gul
den. Daarnaast was er een aan
trekkelijke rente afgeschreven
wegens „ongeautoriseerd le-
Wij waren er van overtuigd dat
hier een vergissing in het spel
was. Bankiers zijn ook maar
mensen. Maar na een verhelde
rend gesprek met de 'loans offi
cer' van de bank was het ons
duidelijk dat wij ons hadden
vergist. Bij de National West
minster Bank, zo verklaarde hij
geestdriftig, was het zo geregeld
cjat „ongeautoriseerd lenen"
(rood staan) 60 pond kost.
Hoe hadden wij zo stom kun
nen zijn, dachten we nog, de
bank van een fout te verden
ken? Wij voelden ons een stelle
tje wereldvreemde heikneuters
die de polder nog niet helemaal
waren ontgroeid. Kuifjes in Lon
den.
Inmiddels weten wij beter. Hele
volkstammen op dit eiland le
ven op voet van oorlog met hun
bankmanagers over de bankta
rieven. Het aantal klachten over
grijpgrage banken steeg vorig
jaar met 60 procent en een con
sumentenonderzoek bracht aan
het licht dat een op de tien re
keninghouders woedend is.
Nederland is gewaarschuwd.
Mariniers gaan mijnen ruimen in Cambodja
Niet de enge beestjes of de tientallen soorten
mijnen vormen het grootste gevaar voor het de
tachement, dat op 26 februari in het kader van
United Nations Advanced Mission (Unamic)
naar Cambodja vertrekt, maar de in de jungle
opererende bandieten zijn de onberekenbare
factoren waar de mannen mee te maken krij-
gen.
Marinier Ronald Waasdorp (27) uit Utrecht, voor
wie een staffunctie op het Unamic-hoofdkantoor
in Phnom Penh is weggelegd, vindt het daarom
jammer dat de Nederlandse militairen ongewa
pend vertrekken. „Het is een keuze van de Vere
nigde Naties, waar wij ons uiteraard bij neerleg
gen. We worden als waarnemers gezonden en
niet als militairen."
Mocht het toch tot schermutselingen komen tus
sen de VN-waarnemers en Cambodjaanse ban
dieten dan is er volgens majoor Koestal, hoofd
bureau Vredesmachten van de Koninklijke Land
macht, maar een devies: wegwezen. „De Cam
bodjaanse regering zal er echter alles aan doen
om overvallen te voorkomen. Het oog van de we
reld is per slot van rekening op deze actie ge
richt."
Het 800 man tellende bataljon mariniers dat heel
misschien in mei zal volgen, zal wel bewapend
zijn. Wanneer de VN daarom vragen, vertrekken
zij en een detachement marechaussee om te hel
pen bij politietaken, de terugkeer van de vluchte
lingen en het goed laten verlopen van de verkie
zingen. Deze grote VN-missie, Untac (UN Transi
tional Authority in Cambodja), krijgt een civiele
en een militaire poot. De laatste telt 16.000 man.
De 27 man - twaalf mariniers, twaalf landmacht
mensen en drie man luchtmacht - die eergisteren
een drie dagen durende overlevingscursus in de
Edese Simon Stevinkazeme afsloten, gaan in
principe voor zes maanden naar Cambodja. Zij
maken daai deel uit van 1100 man tellende
missie Unamic. Deze grootste en meest gecom
pliceerde VN-vredesoperatie is gericht op het rui
men van een deel van de naar schatting 3 tot 5
miljoen mijnen in Cambodja. Hoofdtaak van de
Nederlandse militairen is het trainen van Cam-
bodjaans personeel en het toezicht houden op
het ruimen van mijnen ih het noordwestelijk deel
van het land. Wanneer de toegangswegen veilig
zijn, keren de honderdduizenden vluchtelingen,
die thans in Thailand verblijven, terug naar hun
vaderland. „Via buitenlandse inlichtingendien
sten hebben we al gehoord dat er mijnen van alle
mogelijke makelij in dat gebied liggen", vertelt
Culemborger Uding, expert van de Explosieven
Opruimingsdienst (EOD). „Je kunt niet zo gek be
denken of landen hebben wel mijnen geleverd,
die soms zelfs in lagen in de grond zitten. Vaak
diep weggezakt door de moesson. Bovendien lig
gen er nogal wat door de Cambodjanen zelf gefa
briceerde mijnen."
„Maak gebruik van de kennis van de plaatselijke
bevolking", was het devies dat zowel sergeant
Bakker van de jungle-overlevingscursus de man
nen meegaf - „zij weten alles over de enge bees-
sies die er rondlopen". Koestal: „De plaatselijke
bevolking weet op haar duimpje waar de mijnen
liggen. Daar zijn geen kaarten van; dat moet ge
woon worden verteld. Probleem is alleen dat het
grootste deel van de intelligentia uit dat gebied is
gevlucht en de wat minder geschoolden ons nu
wegwijs moeten maken. Dat zal dus wel handen
en-voetenwerk worden."
Nuchter
De afgelopen periode trainden teams van de Ko
ninklijke Marine en de EOD op diverse situaties
die zich in Cambodja voor kunnen doen. „In
principe is het ontstekingsmechanisme van veel
mijnen hetzelfde". legt sergeant majoor Scheel
uit I larmelen uit. „Bovendien hebben we enorm
veel materiaal gekregen over de verschillende
soorten mijnen."
Bijna een jaar geleden ruimde Waasdorp zes
maanden lang mijnen op in Irak. Een trauma
hield hij van dat verblijf niet over. „Daar zijn wij
mariniers te nuchter voor. Maar ik heb wel din
gen meegemaakt die ik mijn leven niet zal verge
ten. Alleen al de lucht van overleden mensen in
een totaal verlaten legerkamp."
Het avontuurlijke en afwisselende werk bij de
mariniers trok Ronald Waasdorp zo, dat hij zich
na zijn opleiding in Den Helder in de Van Braam
Houckgeestkazeme in Doom meldde. Hij werd
op zijn wenken bediend: wintert raining in Noor
wegen, bergtraining in Zuid-Duitsland. mijnen
ruimen in Irak en nu weer zes maanden Cam
bodja. „En dan volgt natuyrlijk de vraag: hoe
denkt je vrouw erover", neemt Scheel het gesprek
in handen. „Nu, mijn vrouw is een echte mari
niersvrouw, die wist waar ze aan begon. Maar
mijn probleem is: hoe vertel ik het m'n hond
Voor de deur van de Simon Stevinkazeme wordt een groepsfoto gemaakt van de 27 Nederlandse militairen
die deze maand naar Cambodja worden gestuurd om mijnen te ruimen. foto Raymond rutting
