Binnenland
Twente wil na crash
van F-16 maatregelen
'Paradepaardje' F-16 stelt zeer hoge eisen aan vlieger
HENGELOW
Novib gaat samenwerken met
Britse hulporganisatie Oxfam
Grootste dierenmarkt
in Barneveld stopt
Internationale Nederlanden
aast weer op Brussel Lambert
Woensdag 12februarl 1992 Redactie: 023-150225 «JANINE BOSMA ALTAN ERDOCAN RONALD FRISART {chef) PATRICK VAN DEN HURK JAN PREENEN SJAAK SMAKMAN FRANS VISSER Vormgeving: COR HOOGETERP
5
s Persbureau (ANP), Gemeenschappelijke
NIEUWSLIJN
Schorsing Turkse studenten verlengd
De hogeschool De Horst in Driebergen heeft de tijdelijke schor
sing van drie Turkse studenten verlengd tot de wettelijk toege
stane termijn van één jaar. De studenten die van 'discrimine
rend' en 'onderwijsverstorend' gedrag worden beschuldigd, is
daarmee de toegang tot het onderwijs en de hogeschool ont
zegd. Zij zouden onder meer hebben verklaard lid te zijn van de
extreem-rechtse-Turkse organisatie 'De Grijze wolven'. De stu
denten hebben aangekondigd tegen het besluit in beroep te
gaan. Zij ontkennen alle aantijgingen.
Vorig jaar veel meer gas gewonnen
De produktie van aardgas is vorig jaar in ons land met tien mil
jard kubieke meter ofwel 14 procent toegenomen tot 82,4
miljard kubieke meter. De hogere produktie houdt verband met
een toename van de export. Uit gasvelden op het vasteland werd
63,7 miljard kubieke meter gewonnen, uit de 'buitengaatse' vel
den op de Noordzee ging het om 18,7 miljard kubieke meter.
Politie Amsterdam int meer boetes
De parketpolitie in Amsterdam int wekelijks honderdduizend
gulden aan achterstallige boetes. In het verleden werd een der
gelijk bedrag hooguit per maand geïncasseerd. Sinds een maand
gaan medewerkers van de parketpolitie elke dag, vooral 's
avonds, op pad om de achterstand van ongeveer 35.000 niet be
taalde boetes in te lopen. Wie niet ter plekke aan de deur betaalt,
wordt aangehouden en ingesloten. Op de politiebureau's en in
de Huizen van Bewaring zijn daarvoor cellen gereserveerd. De
bereidheid tot betalen zou zijn toegenomen.
Luchtmacht en kamermeerderheid zien geen reden voor vliegverbod
HENGELO-DEN H
De gemeenten in Twente willen
snel met het ministerie van De
fensie en de leiding van de
luchtmachtbasis Twenthe pra
ten over de gevaren van de mili
taire vluchten boven het dicht
bevolkte gebied. Burgemeester
Lemstra van Hengelo zegt dat
het stadsbestuur „zich zal bera
den op de situatie", nu gisteren
met de crash van een F-16 in de
Hengelose woonwijk Hasseler
Es is gebleken dat de bevolking
aan grote gevaren blootstaat.
De Twentse steden klagen al
jaren over de overlast en de ge
varen als gevolg van de aanwe
zigheid van de vliegbasis, die
tussen Enschede, Hengelo en
Oldenzaal ligt. Lemstra wil nu
samen met de buurgemeenten
het parlement onder druk zet
ten om niet akkoord te gaan
met de uitbreiding met vier van
het aantal F-16's op de vliegba
sis. CDA-woordvoerder Frinking
en zijn PvdA-collega Zijlstra zei
den gisteren echter dat de uit
breiding gewoon moet door
gaan.
De twee squadrons F-16-
straaljagers van de basis
Twenthe zullen voorlopig wel
het luchtruim boven de Hasse
ler Es mijden. Ook zullen de F-
16's die gebruik maken van de
zelfde brandstof als de veronge
lukte straaljager voorlopig aan
de grond blijven. Een speciale
commissie gaat nu onderzoe
ken wat de oorzaak van het on-
C. van den Burg, sous-chef ope-
raliën bij de luchtmachtstaf in
Den Haag, gisteren. Hij voegde
eraan toe dat de resultaten van
het onderzoek naar de crash
moeten worden afgewacht,
maar dat er vooralsnog geen
aanleiding is om in te grijpen.
De veiligheid heeft bij de lucht
macht al de hoogste voorrang,
zo zei de commodore.
Van den Burg, met zelf 550
vlieguren in een F-16 en een
veelvoud daarvan in andere
jachtvliegtuigen op zijn naam,
is verantwoordelijk voor het vei
ligheidsbeleid. Hij noemt de F-
16 „een veilig toestel". Het
vraagt meer van de vlieger dan
andere jachtvliegtuigen, maar
daar wordt de piloot op ge
traind, zei Van den Burg.
Groen Links-woordvoerder
Sipkes stelde gisteren in de
Tweede Kamer dat er een vlieg
verbod voor F-16's moet ko
men, tot er duidelijkheid is over
de inmiddels 25 ongelukken
met dit type vliegtuig. Zij sprak
van „vliegende doodskisten".
De WD-fractie steunde het ver
zoek. PvdA en CDA vinden het
nog te vroeg om nu al te zeggen
dat de toestellen aan de grond
moeten blijven.
Minister Ter Beek wil daar
over evenmin een uitspraak
doen, zo bleek gisteren bij zijn
bezoek aan Hengelo. Hij nam
persoonlijk een kijkje op de
plaats waar het vliegtuig neer
stortte. Hij sprak met vertegen
woordigers van de gemeente,
de vliegbasis en met bewoners.
De neergestorte F-16 zou een
oefenvlucht maken naar een
Amerikaanse vliegbasis in
Duitsland. Vrij kort na de start
ontstonden problemen met de
motor. De piloot draaide vervol
gens weer in de richting van de
basis. Daarbij pikte hij volgens
commandant Vogelpoel de bui
tenrand van de woonwijk mee.
„Normaal gesproken valt
Hengelo niet in het vliegpa
troon, ook niet bij slecht weer",
aldus Vogelpoel. Vanwege de
storing moest de piloot echter
afwijken van de standaardpro
cedure. Hij vloog op dat mo
ment in bewolking. Toen hij
daar uit kwam vloog hij op circa
700 voet, zo'n 225 meter. Pas
toen zag hij dat hij boven de
wijk vloog. De piloot is zo lang
mogelijk in het toestel gebleven,
om te trachten over de woon
wijk heen te komen. Op het
laatste moment heeft hij het
toestel verlaten, dat vervolgens
rechtstandig naar beneden
kwam- De piloot, toevallig ook
woonachtig in de Hasseler Es,
landde veilig op een schuurtje,
vrijwel in zijn eigen achtertuin.
Bij de crash is ook de uiterst
giftige brandstof hydrazine ont
snapt. Iedere F-16 heeft 26 liter
van deze brandstof bij zich als
noodrantsoen. Een deel is door
het vliegtuig verbruikt, een an
der deel is weggestroomd. De
met hydrazine vervuilde grond
zal moeten worden afgegraven.
Aanvankelijk meldde Defensie
dat de tank onbeschadigd was
teruggevonden.
DEN HAAG-ENSCHEDE
LOUIS BURGERS-GPD
Hoe vreemd het ook klinkt, niet
de machine, maar de mens
vormt de zwakke schakel in de
oorlogsmachine die F-16 heet.
Het paradepaard van de Neder
landse luchtmacht beschikt
over een cockpit met zeker vijf
honderd instrumenten, die de
piloot tegelijkertijd in de gaten
moet houden. Daarnaast be
schikt het toestel over een mo
tor die enorme krachten veroor
zaakt. Door de wendbaarheid
■van het toestel kan de vlieger
ook nog eens volstrekt gedesori
ënteerd raken.
Een vlucht in de F-16 stelt het
lichaam van de piloten bloot
aan onwaarschijnlijk grote
krachten. Het is, in de ware zin
van het woord, een „slopende
machine" zoals Henk Them-
men, dé vroegere testvlieger van-
Fokker, het vliegtuig omschreef.
Themmen noemde de F-16 het
mooiste toestel dat hij kent. Het
levert vliegtechnisch onwaar
schijnlijke prestaties, door de
combinatie van vormgeving,
elektrische besturing en super-
Maar Themmen zag ook min
punten: „De wervels van de pi
loten worden door de enorme
krachten in de F-16 zodanig be
last, dat de meeste vliegers al op
jonge leeftijd rugklachten krij
gen. Langer dan tien jaar moet
je er niet mee bezig zijn. Het
draait vooral om de plotselinge
versnellingen, waardoor je on
danks een speciaal drukpak
bont en blauw terugkeert"
Kapitein Aad Fokkema van de
Luchtmachtvoorlichting beves
tigt dat een F-16 piloot aan de
strengste eisen moet voldoen.
Minder dan tien procent van de
kandidaten komt door de stren
ge keuring. Daarna volgt een
bijzonder zware opleiding. Fok
kema ontkent echter dat de
techniek van het jachtvliegtuig
zó geperfectioneerd is dat de
mens hel niet kan bijbenen.
,,De techniek is er voor de pi
aties is dat zeer belangrijk. Zo'n
man moet van zich af kunnen
praten en z'n emoties kwijt
kunnen. En dat kun je het beste
met mensen die hem begrijpen.
We heben er zelfs Maarten Pla-
det (die november '90 neer
stortte en nu bij de KLM vliegt-
red) bijgehaald'
De squadroncommandant is
vol lof over de manier van han
delen van de Hengelose vlieger.
In de procedure staat dat een
vlieger op minimhal 2000 voet
zijn toestel moet verlaten. Doet
hij dat niet, dan worden zijn
overlevingskansen „dramatisch
verminderd„De parachute
krijgt onvoldoende tijd zich te
openen. Tim Saft besloot echter
te blijven zitten. Hij wachtte tot
het laatste moment en onder
nam verwoede pogingen de kist
over de stad te laten 'wippen'
en stelde daarbij zijn eigen le
ven in de waagschaal", aldus
Tiggelman.
Dat Tim Saft de procedure
aan zijn laars lapte, zal hem niet
op een reprimande van zijn
commandant Lomen te staan.
Integendeel. Tiggelman: „Hij
heeft het gewoon onzettend
goed gedaan. Bovendien zijn
procedures adviezen, en geen
spijkerharde regels waar je je
ten koste van alles aan moei
houden."
ters die in 22 jaar tijd veronge
lukten.
e bekijkt de ravage op de plaats waar de F-16 is neergestort. foto anp Raymond rutting
Minister Ter Beek van df
loot. Het is niet zo dat hij er
voor de techniek is", zegt de
woordvoerder. Daarbij wijst hij
erop dat de boordcomputers
kunnen bepalen of bepaalde
manoeuvres kunnen worden
uitgevoerd. „U moet het verge
lijken met een vrachtwagen met
een snelheidsbegrenzer. De F-
16 is zo afgesteld, dat het vlieg
tuig te zware patronen niet uit-
De F-16 wordt, net als moder
ne passagiersvliegtuigen, be
stuurd via het 'fly-by-wire'-sys-
leem. De vleugelflappen en het
roer worden niet meer mecha
nisch (met de hand) bewogen,
maar de computer bepaalt wat
de beste mogelijkheden zijn.
„Het betekent dat het vliegen in
een F-16 eigenlijk weer heel
eenvoudig is, omdat de piloot
niet meer hoeft te weten hoe de
techniek werkt", aldus Fokke
ma.
Desoriëntatie
Professor W. Oosterveld, ver
bonden aan de medische facul
teit van de Universiteit van Am
sterdam, zei in 1983 dat
desoriëntatie een belangrijke
oorzaak is van veel vliegtuigon
gelukken. Een piloot die zijn in
strumenten niet vertrouwt,
loopt de kans recht een wolk in
te vliegen en er op de kop weer
uit te komen.
Daarom adviseerde hij alle
- vlieggegevens in de computer te
stoppen. „De enige taak die de
mens dan nog heeft, is de su
pervisie. Dat is ook de enige
taak die hij aankan", aldus de
hoogleraar, die onderzoek ver
richt naar het evenwichtsstelsel.
„Van nature is de mens niet ge
schikt om in de lucht te zitten.
Vogels horen daar thuis, zoals
vissen in het water en de mens
met beide benen op de grond."
Toen Nederland besloot de F-
16 aan te schaffen als opvolger
van de roemruchte Starfïghter,
reageerde de Luchtmacht en
thousiast. De zwaarbewapende
en wendbare F-16 kwam geheel
tegemoet aan de Navo-eisen
voor Nederland en was zijn tijd
ver vooruit.
Tot diep in de jaren negentig
zou het vliegtuig het voornaam
ste luchtverdedigings- en aan
valswapen zijn. De bouwer, Ge
neral Dynamics, kreeg een or
der van 213 vliegtuigen, die ge
deeltelijk door Fokker werden
gebouwd. Vanaf het begin hield
de Luchtmacht rekening met
een fors percentage 'vredesver-
liezen'. In 1979 werd nog uitge
gaan van zo'n dertig ongeluk
ken, later werd gedacht aan vre-
desverliezen van rond twintig
procent van alle F-16's.
Het ongeluk van dinsdagoch
tend in Twente was het 25e met
een F-16. Daarmee steeg het
verliescijfer tot iets boven de
tien procent. Dat is in elk geval
nog steeds aanzienlijk gunstiger
dan de 44 (van de 138) Starfigh-
Trauma
De Hengelose vlieger Tim Saft
heeft waarschijnlijk een enorm
trauma opgelopen door de
crash van zijn F-16, vrijwel in
zijn eigen achtertuin. „Hij heeft
een half uur in de veronderstel
ling geleefd dat er burgerslacht
offers waren gevallen. Hij heeft
gezien dat zijn 'kist' in een
woonwijk terecht kwam. Je kunt
je niet voorstellen wat voor een
enorme spanning zoiets teweeg
brengt. Hij zal met dat trauma
moeten Ieren leven", zegt com
mandant Fred Tiggelman van
het 315-squadron van de vlieg
basis Twenthe, waarvan Saft
deel uitmaakt.
De hoofdpersoon werd giste
ren zorgvuldig van de media af
geschermd. Om de piloot bui
ten schot te houden, werd hij
dinsdagavond op een geheime
'schuilplaats' ondergebracht.
Tiggelman: „Ik moet voorko
men dat die 'Jcerel' op wat voor
manier dan ook schade op
loopt. Daar komt bij dat de on
derzoekscommissie ongestoord
haar werk moet kunnen doen
om de oorzaak van het ongeluk
te achterhalen."
Het moet voor Saft ook een
vreemde gewaarwording zijn
geweest dat zijn vliegtuig op
nog geen 400 meter van zijn ei
gen woning in de Hasseler Es
terecht kwam. Nadat hij was ge
crasht. stelde hij de militaire ba
sis volgens de procedure direct
telefonisch op de hoogte. Al snel
daarna kwam van Tiggelman de
geruststellende mededeling dat
er wonderwel geen dodelijke
slachtoffers of gewonden waren
gevallen.
Geen reprimande
Praten, praten en nog eens pra
ten met collega's. Dat is de eni
ge remedie voor vliegers die een
crash meemaken. De squadron
commandant: „In dit soort situ
De Nederlandse Organisatie
voor Internationale Ontwikke
lingssamenwerking (Novib)
gaat samenwerken met de Brit
se hulporganisatie Oxfam bij
het verlenen van noodhulp.
Oxfam en Novib maken voort
aan bij het geven van hulp van
eikaars contacten en projecten
gebruik, zo heeft de Novib van
daag bekendgemaakt.
Volgens de Nederlandse
hulporganisatie kan door de sa
menwerking op meer plaatsen
in de Derde Wereld effectiever
en alerter worden opgetreden.
De Novib zoekt met meerdere
ontwikkelingsorganisaties in
Europa soortgelijke samenwer
kingsverbanden. Met Save the
Children (Groot-Brittannië en
Zweden) worden momenteel
gesprekken gevoerd.
De overeenkomst tussen
Oxfam en Novib bepaalt dat de
twee hulporganisaties direct
contact met elkaar opnemen,
als er sprake is van een noodsi
tuatie in de Derde Wereld. Ver
volgens wordt nagegaan op wel
ke manier hulp het meest effec
tief kan worden verleend. De
noodhulp-actie kan dan via No
vib-, dan wel via Oxfam-projec-
ten worden uitgevoerd. Daarbij
wordt zo veel mogelijk samen
gewerkt met lokale particuliere
organisaties.
De Novib zegt de eenwording
van Europa aan te grijpen om
nauwere banden aan te halen
met andere buitenlandse ont
wikkelingsorganisaties. De or
ganisatie gaat er daarbij vanuit
dat een samenbundeling van
krachten, uitwisseling van ken
nis en een gezameidijk optre
den de hulp aan de arme lan
den versterken.
Zo werd in december 1990,
mede op initiatief van de Novib,
Eurostep opgericht, een samen
werkingsverband van twintig
hulporganisaties uit dertien ver
schillende landen. De eerste ac
tiviteiten van Eurostep betreffen
lobby-werkzaamheden richting
de Europese Gemeenschap.
BARNEVELD GPD
De kleindierenmarkt in Barne
veld houdt op te bestaan. Het
college van B W van deze
Middenveluwse gemeente ziet
geen kans de illegale handel en
de mishandeling van dieren bij
en op de Veluwehal aan te pak
ken.
Een commissie van de Barne-
veldse gemeenteraad zal het
voorstel tot sluiting volgende
week behandelen. Vindt ook zij
zoals wordt verwacht geen
oplossing voor de problemen,
dan betekpni dat het einde van
Neerlands grootste dieren
markt.
Medio december 1990 kwa
men de wantoestanden aan het
licht dankzij een vernietigend
rapport van de Landelijke In
spectiedienst Dierenbescher
ming. Daarin werd de handel
bestempeld als 'een rommelige
markt waarop geen enkele eer
bied voor het leven bestaat.' B
W van Barneveld zegden daarop
toe de wantoestanden in de hal
aan te pakken, alsmede de ver
boden handel net buiten het
marktterrein. Het is een publiek
geheim dat de illegale verkoop
welig tiert. Ook worden er wa
pens voor jagers en stropersma
terialen averkocht.
'Samenwerkingsvormen onderzoeken
DEN HAAG GPD-A
De Internationale Nederlanden
Groep (ING) gaat opnieuw een
poging wagen samen te werken
met één van België's grootste
batiken, Bank Brussel Lambert
(BBL). Dat heeft BBL-topman
Peeters gisteren bekendge
maakt. Het verwerven van een
belangrijk aandeel in de Belgi
sche bank wordt niet uitgeslo-
Eind vorig jaar liep de poging
van ING om een controlerende
zeggenschap te krijgen in de
Brusselse bank stuk op een ver
bod van een meerderheid van
de aandeelhouders BBL
Het initiatief tot de bespre
kingen tussen-de Belgen en Ne
derlanders komt opnieuw van
ING. Bestuursvoorzitter Van
Rijn heeft de Belgen laten weten
dat hij graag samen wil onder
zoeken noe succesvol een Bel
gisch-Nederlandse combinatie
van banken en verzekeraars zou
kunnen zijn. Welke vorm de sa
menwerking tussen de twee fi
nanciële instellingen zou moe
ten krijgen, wordt door zowel
ING als door BBL in het midden
gelaten.
Het uitwisselen van aandelen
wordt vooralsnog door ING-di-
recteur algemene zaken, De Ko
ning Gans, afgedaan als „niet
aan de orde". Het gaat immers
om een onderzoek naar de
voordelen van de bank- en as
surantie-activiteiten in België.
Een belangrijke deelname in het
aandelenkapitaal van BBL (fusie
dan wel overname) wordt och
ter in ING-kringen allerminst
uitgesloten.
De Nederlandse financiële
groep staal, gemeten naar ha
ianstotaal. op de elfde plaats in
Europa. Een samengaan met de
veel kleinere Brusselse bank be
tekent een opmars naar de zes
de plaats. INC» heeft nooit onder
stoelen of banken gestoken dat
het een vooraanstaande inter
nationale positie ambieert.
Nederland:
21 -03-83 Soltau
28-05-84 Lienz
L11-12-84 Gross FekfcergfV]
4 k (tweezitter)
I k 03-06-85 Gronau (2
4 k (tweezitter)
*15-0486 Seedorf ff)
100580 Usselmwr O
03-06-81 Usselmeer |U
17-07-81 Leeuwarden [Q
20-10-81 Waddenzee
26-04-83 Hoogeveen jj
(twee toestellen)
04-10-84 Leeuwarden E
13-06-86 Doggersbank y
17-11-86 Noordzee f
11-02-88 Haaksbergen
21-11-90 Coevorden iï
4fk 28-02-91 Noordzee E
4k KM)1-92 bt| Vlieland iï
11-02-92 Hengelo K
[Q Leeuwarden
[vjVoIkH
thuisbasis: lij Twnnttw
Ivl
E
04-04-88 In Goose Bay
10-05-90 In Goose Bay
4J2 toestellen: 1 vlieger
ongedeerd)
