Leiden
be
Verouderde verkeersborden
blijven nog een tijdje staan
Reisbureau verkoopt 'ander Zuid-Afrika'
J
IPV
TIJD
VAN
TOEN
Maandag 10 februari 1992 Redactie: 071-161400 Eindredactie: NIEK FAAS Vormgeving: RON VAN HAASTREGT
11
Na beschadiging wordt het bord ver\'angen
Verouderde Leidse verkeersborden blijven nog een tijdje
staan. De gemeente zet pas een nieuw vormgegeven
bord neer als het oude exemplaar, met dezelfde beteke
nis, is beschadigd. De nieuwe verkeerswet rept niet over
een uiterste termijn waarop de borden moeten zijn ver
vangen.
LEIDEN ROY KLOPPER
Dc nieuwe Rijkswegenwet is per
l november vorig jaar veran
derd. Op die datum werd ook
een aantal nieuwe borden geïn
troduceerd. Met name de teke
ningetjes op verkeersborden
(zoals van auto's en motoren)
zijn wat moderner vormgege-
Het zal nog wel een tijdje du
ren voordat de oude borden zijn
verdwenen uit het Leidse straat
beeld. Volgens woordvoerder L.
Barendregt van civiele werken is
het onnodig en te duur alle bor
den in een keer te vernieuwen.
Alleen als iemand er tegenaan
rijdt, of anderszins beschadigin
gen zijn aangebracht; komt er
een nieuwe voor in de plaats.
De gemeente verwacht binnen
enkele jaren zover te zijn dat in
de hele stad nog slechts een
paar oude borden staan. „Dan
is het mogelijk het restant tege
lijk weg te halen aldus Ba
rendregt.
Verstandig
De nieuwe wet heeft geen uiter
ste datum gesteld waarop de
gemeenten de nieuwe borden
moeten neerzetten. Volgens Ba
rendregt is dit heel verstandig.
„Anders zeggen handige ver
keersdeelnemers dat ze zich
niet gehouden achten aan de
oude borden. Formeel hebben
die dan immers geen betekenis
Barendregt herinnert zich dat
bij een vorige aanpassingsope
ratie plastic folie met nieuwe af
beeldingen over de oude bor
1HHHL
den is heengeplakt. Mogelijk
dat in enkele gevallen opnieuw
voor deze voorlopige oplossing
wordt gekozen.
Saillant detail is dat fommige
gemeenten er tot begin deze
week van uitgingen dat volgens
de vernieuwde wet ook de
straatnaamborden moeten wor
den vernieuwd. In Nijmegen
waren hiervoor bij voorbeeld al
voorbereidingen getroffen. Er
zouden nieuwe, reflecterende
exemplaren voor in de plaats
moeten komen. In Nijmegen
waren hiervoor bijvoorbeeld al
voorbereidingen getroffen. Dat
blijkt op een misverstand te be
rusten, de oude borden kunnen
volgens de afdeling voorlichting
van het ministerie van verkeer
t blijven hangen.
over een bedrag van 3.000 gul
den.
De gemeentekas was echter
leeg. Om deze 3.000 gulden
toch bijeen te brengen werd de
gegoede burgerij geconfron
teerd met een speciale aanslag.
De aanslagen liepen uiteen van
15 tot 30 gulden per gezin.
Doodstraffen
Op 19 april 1813 begon de on
rust, op 20 en 21 april begonnen
de Franse binnen de Leidse ge
meentegrenzen met arrestaties.
De autoriteiten wilden voor
beelden stellen en dus werden
de gearresteerden al op 24 april
voorgeleid bij de krijgsraad.
Twee personen wisten zich op
tijd uit de voeten te maken en
werden bij verstek veroordeeld.
De vonnisssen waren allesbe
halve licht. Vijf personen wer
den ter dood veroordeeld. Vijf
tien opstandelingen moesten
hun deelname aan de onrust
betalen met ballingschap. Ze
ven aangeklaagden werden vrij
gesproken.
Terneergeslagen en soms wan
hopig likte de U'idse bevolking
haar wonden. Het Franse gezag
stond niet meer ter discussie,
maar niet voor lang. Op de ne
derlaag in Rusland volgden
meer tegenslagen voor Napo
leon. De slag bij Leipzig bete
kende het begin van het einde
van de Franse keizer. Hij werd
verbannen naar Elba, kwam
nog een keer terug op het poli
tieke toneel, maar leed opnieuw
een nu beslissende nederlaag
bij Waterloo.
Toen Gijsbrecht Karei van Ho-
gendorp na de slag bij Leipzig
een werkelijk nationaal verzet
tegen de Franse overheersers op
gang probeerde te brengen,
kreeg hij weinig steun. Velen
durfden niet. De schrik zat er na
de vorige poging tot verzet, ze
ker in leiden, nog goed in.
Maar. de situatie was heel an
ders dan in het voorjaar van
1813. De Fransen waren versla
gen en nu definitief.
De populaire pret-popgroep Pa
ter Moeskroen wist met haar op
treden afgelopen zaterdag in het
redelijk gevulde LVC niet haar
faam als grandioze geintrappers
waar te maken. Hun hitsingle
'Roodkapje' met de bekende uit
roep 'naar oma' blijkt voorlopig
het enige hoogtepunt uit hun re-
pertoir te zijn. Voor de rest is het
voornamelijk veel van hetzelfde.
Muzikaal een dikke voldoende
maar er is meer voor nodig om
het LVC-publiek een uur lang te
kunnen amuseren.
VRIJE TUD
Huwelijk
Kerkelijk Centrum 'De Regen
boog' aan de Watermolen 1
houdt vanavond een infomia-
tte-avond over 'Marriage En-
counter'. Echtparen kunnen
zich een weekeinde terug trek
ken om onder begeleiding tot
zichzelf te komen. Inl. M. en L.
Boogmans. Tel. 214359.
Ondernemers
De Stichting Werkgelegenheid
Leiden houdt morgen een bij
eenkomst voor mensen die een
eigen bedrijf willen beginnen.
Verteld wordt wat daarbij zoal
komt kijken. Dc bijeenkomst
wordt gehouden van 20.00 tot
22.00 uur (Evertsenstraat 99).
Aanmelding: 071-219811
Handvaardigheid
Bij voldoende belangstelling be
gint morgen een cursus creatie
ve handvaardigheid in bejaar
dencentrum Zijloever. Informa
tie 2.U20H
Vrouwen
Vrouwen en sociale vernieu
wing is het onderwerp van drie
bijeenkomsten van de werk
groep Politieke Scholing van de
Leidse vrouwenraad. Op 12 fe
bruari houdt K. de Vries, ge
meentesecretaris van Leiden,
Voortgekomen uit het kroegen
circuit van Amersfoort is de ze
venmans formatie nog niet toe
aan grote zalen door heel het
land. Wat zaterdag nog leuk be
gon met 'Balalaika's in Siberië'
boeide al niet meer toen hun
nieuwe plaat 'Hela Hola. tut
Hola' werd gespeeld. Slechts een
kleine groep hardnekkige fans
die, voornamelijk vooraan, het
hossen toch niet konden laten,
hadden toen nog pret.
FOTO LOFK ZUYDERDUIN
een inleiding. Op 19 febniari
spreekt N. Meijer van het minis
terie van sociale zaken. Op 26
februan wordt een bezoek aan
dat ministerie gebracht. Inl
(171 I II Oï en 177 140 ut 0171 I
12941.
Freelancen
Speciaal voor freelancers houdt
de Stichting Werkgelegenheid
leiden donderdag 13 Febniari
een bijeenkomst. De verschil
lende aspecten van het werken
als freelancer worden behan
deld (neveninkomsten, inkom
sten uit de onderneming, BTW
plichtig of niet) De avond be
gint om 20.00 uur (Evertsen
straat 99) en de toegang kost 15
gulden. Informatie: 071 219811
Cursussen
Bij voldoende belangstelling
gaan binnenkort drie taalcur
sussen van start in buurthuis
Vogelvlucht. Deelnemers kun
ncn zich inschrijven voor Frans,
Engels en Arabisch (voor begin
ners). Informatie: tel. 313648
Gespreksgroepen
Verzorgers van dementerende
familieleden kunnen zich aan
melden voor het deelnemen
aan een gespreksgroep van de
stichting Ouderenwerk. Infor
matie: tel. 123741
'Ik wil voorkomen dat de toerist een scheef beeld krijgt'
ROELOFARENDSVEEN
HANS KOENEKOOP
Michel Bender nam zijn besluit
na het vrijkomen van Nelson
Mandela. Het werd hem inge
fluisterd door zijn afkeer van
het apartheidsregime in Zuid-
Afrika. De democratie zou nu
voorzichtig zijn intrede doen en
westerse touroperators zouden
zich op dat land storten, be
dacht hij. „En de toerist een vol
komen scheef beeld voorscho
telen. Die foute promotie wil ik
voorkomen." Vandaag opent
Bender zijn reisbureau op het
Noordplein in Roelofarends-
veen. Met als enige in Neder
land als specialité suprème: al
ternatief Zuid-Afrika.
Michel Bender, 30 jaar, begint
niet aan een ondoordachte on
derneming, ook al wil zijn bank
voor de zekerheid dat hij ook
reizen naar andere landen aan
biedt. Hij woonde van zijn 9de
tot zijn 23ste jaar in het land
waar de inheemse zwarte bevol
king al zolang met geweld wordt
overheerst door de blanken.
„Ik wilde graag terug naar Ne
derland, maar durfde niet. ]e
bouwt ten slotte toch een vrien
denkring op. In Zuid-Afrika
werd ik als siiperlinks gezien,
maar op een reis door Europa
merkte ik dat dat wel meeviel,
dat ik zelfs iets naar rechts neig
de. Dat krijg je in zo'n strak ge
leid land. Ook al ben je fel te
gen, onbewust word je meege
sleurd en ga je sommige du
bieuze aspecten doodnormaal
vinden."
Als blanke de naam ANC la
ten vallen werd al beschouwd
als een doodzonde. En een on
schuldig nachtje doorbrengen
in een township, de leefge
meenschap van de zwarten, had
meestal tot gevolg dat de vol
gende dag de politie op de
stoep stond. Uiteindelijk hakte
Bender de knoop door. „Dat
was na die reis door Europa. Bij
mijn terugkeer waren er wetten
veranderd. Iedereen die langer
dan vijf jaar immigrant was,
moest zich laten naturaliseren
tot Zuid-Afrikaan. Dat beteken
de dat ik in militaire dienst zou
moeten en dus gedwongen
werd tot vechten vóór het apart
heidsregime. Dat vertikte ik."
Gepantserde voertuigen
En dus keerde Bender terug in
zijn geboorteland. Alwaar hij vijf
jaar moest wachten op het goe
de nieuws over ANC-leider
Mandela. „Niemand heeft een
objectieve kijk op de andere zij
de van Zuid-Afrika. Men gaat er
drie weken op vakantie en ziet
alleen de prachtige natuur, de
stranden en de reservaten. Wie
een township wil zien, kan in
een gepantserd voertuig een ex
cursie maken van een paar uur.
Zodat ze achteraf kunnen zeg
gen: 'het valt allemaal best
Maar Michel Bender wil zijn
toeristen op een ongekleurde
manier laten kennismaken met
de townships. Hij biedt ze de
mogelijkheid enkele dagen te
gast te zijn bij een zwart gezin.
„Dat wordt voor iedereen een
waanzinnige ervaring. Zelfs
voor mij, en ik heb er toch veer
tien jaar gewoond, was het een
cultuurschok. De zwarten zijn
zo totaal anders dan wij blan
ken. Iedereen kent elkaar en
helpt elkaar. De gastvrijheid is
enorm, ook ten aanzien van de
blanken. .Al kom je nog zo on
verwacht en al is-het huis nog
zo vol, altijd krijg je eten en on
derdak."
Michel Bender laat wel een
waarschuwing horen: „Ver
wacht geen luxe. De armoede in
de townships is groot. Ze ken
nen geen hotels. Soms moet je
genoegen nemen met een matje
om op te slapen. Niet iedereen
heeft een douche. Maar wie alle
aspecten van de apartheid wil
zien, neemt dat graag voor lief."
Flexibel
De reizen van Bender zijn overi
gens flexibel van opzet. „Ik be
grijp best dat een toerist niet
twee weken lang in een towns
hip wil doorbrengen. Het is im
mers vakantie." Hij biedt voor
3500 gulden een basisarrange
ment van zes dagen aan, waar
bij inbegrepen het vliegticket,
tal van excursies, overnachtin
gen in hotels en bij gastgezin
nen en reisleiding. „Die begelei
ding is wel nodig. )e kunt met
een gerust hart het hele land op
de bonnefooi bereizen, maar op
je eentje een township bezoe
ken is af te raden.
Bender stelt zijn klanten voor
om na die zes dagen een auto te
huren en een tent te kopen.
„Dan kun je altijd nog lekker
genieten van de natuur, de wil
de dieren en de stranden."
De reacties op zijn initiatief
zijn positief. „Ik heb de goed
keuring van het ANC en het Co
mité Zuidelijk Afrika. Dat komt
door de maatschappelijke on
dertoon van mijn reizen. Bang
voor terreuraanslagen? Dat zou
ik zijn wanneer ik mijn toeristen
in een gepantserd busje door de
townships liet rijden. Ik werk
samen met een stichting van
zwarten die zich al jaren inzet
voor een democratisch Zuid-
Afrika. Die stichting heeft be
trouwbare contacten in de
townships. Ik weet dat mijn toe
risten veilig en vrij rond kunnen
lopen en met de zwarten kun
nen praten. Kunnen ze eindelijk
eens een shebeen, een echte
zwarte Afrikaanse kroeg, bin
nenstappen."
Vandaag opent het reisbureau
zijn deuren onder de naam All
Over Tours. Voor Michel Bender
vangt een spannende tijd aan.
„Na een maand of twee heb ik
een indruk. Ik moet eerst eens
kijken of het aanslaat." Is zijn
kantoor in een dorpje als Roelo-
farendsveen geen nadeel? „Nee.
Als gespecialiseerd reisbureau
moet ik me profileren op de
landelijke markt. En dan is een
plaats vlakbij de Randstad en
Schiphol juist een voordeel. Ik
moet alleen wel wennen aan die
Veners. Ze willen werkelijk alles
AGENDA
g Ie Fransen waren in
n B 1795 ook in Leiden
met gejuich bin
nengehaald. Niet iedereen deel
de in de feestvreugde, maar je
krijgt de indruk dat de meerder
heid van de mensen wel in
stemde met de komst van de
Zo'n zeventien jaar later was de
stemming volledig omgeslagen.
De Fransen wérden gehaat. Het
was weer mode om pro-Oranje
te zijn. De nederlaag van Napo
leon in het verre Rusland kostte
een aantal landgenoten het le
ven, maar werd toch begroet als
het begin van het einde.
Voor hel eerste ontstond er ook
zo iets als massaal verzet. De
onmiddellijke aanleiding tot dit
verzet was een nieuwe vorm
van dienstplicht. Alle mannen
tussen de twintig en zestig jaar
konden worden opgeroepen
voor de Nationale Garde. Dit
was voor velen de druppel die
de emmer deed overlopen. In
laten we zeggen de Leidse
regio begon de onrust in Ouds
hoorn op 19 april 1813. De dag
daarna volgden Alphen, Aarlan-
derveen, Boskoop en Woubrug-
ge, spoedig gevolgd door Rijns
burg en Leiden.
In bijna alle plaatsen voltrok de
onrust zich volgens hetzelfde
patroon. Voor het raadhuis ont
stonden samenscholingen. De
mensen luidden de klokken en
vanaf de kerktoren werden
Oranjevlag gehesen. De voor re-
crutering van de Nationale Gar
de noodzakelijke registers wer
den verscheurd.
Gearresteerd
Bang dat de onrust van het plat
teland zou overslaan naar Lei
den, deed burgemeester Helde-
wier besluiten de poorten te
sluiten. Dit bevel werd slecht,
en bij enkele stadspoorten zelfs
helemaal niet uitgevoerd. Toen
Van der Lee, een van de-leiders
van de 'opstand', in Alphen pro
Gezicht op de Hoge-
woerdse poort, met
achter de poort de hui
zen van de Hoge-
woerd.
De opstand werd betaald
met vijf doden
beerde Leiden binnen te ko
nten, werd hij onmiddellijk ge
arresteerd.
Deze arrestatie leidde tot grote
onrust bij de Hogewoerdse-
poort. Ook hier werd het bevel
van de burgemeester gene
geerd, de poort bleef open. Via
de Hogewoerd trok een groot
aantal mannen en vrouwen uit
naburige dorpen de stad bin
nen. Een deel van het Leidse
proletariaat sloot zich bij deze
plattelanders aan. Niet alleen de
oprichting van de Nationale
Garde verklaarde de gespannen
situatie in Leiden.
Ook de slechte economische
toestand speelde een belange-
rijke rol. Leiden telde ongeveer
28.000 inwoners in die tijd. Van
deze 28.000 kon de helft niet in
eigen onderhoud voorzien. De
helf van de stedelijke bevolking
was dus aangewezen op bede
ling. Een rampzalige situatie.
Deze armen hadden niets te
verliezen en ook voor hen bete
kende de onrust in 1813 een
mogelijkheid om hun wanhoop
tot uiting te brengen. De door
burgemeester Heldewier geno
men maatregelen bleken in de
praktijk niets voor te stellen.
Van de Hogewoerdsepoort trok
het volk naar het stadhuis. De
daar samengetrokken schutters
boden geen verzet. Het volk be
zette het stadhuis. Burgemees
ter Heldewier vluchtte. Van der
Lee werd bevrijd. Op de toren
werd de Oranjevlag gehesen.
Honger
Tot zover in Leiden hetzelfde
beeld als in de regio. Maar er
gebeurde in Leiden meer. Het
stedelijk proletariaat had mis
schien een politieke voorkeur,
maar in ieder geval ook honger.
Er werd vernield en geplunderd.
Winkels en kroegen werden leeg
geroofd. De chaos was com
pleet.
Het Franse bestuur besloot
krachtig in te grijpen. De pre
fect, de heer De Stassart, gaf ge
neraal De Lorcet bevel de order
te herstellen. Als de naderende
komst van de Franse troepen in
loeiden békend wordt, ontstaat
er paniek. Via de Koepoort trok
ken de Fransen dc stad binnen.
Enkele opstandelingen pleeg
den verzet, maar toen de Fran
sen begonnen te schieten, zakte
het verzet in elkaar.
De opstandelingen hadden
geen organisatie en geen leiders
en dit maakten ze machteloos
tegen het Franse militaire appa
raat. Ondanks het snelle Franse
succes waren de militairen nog
niet gerust over de situatie in
Leiden. Ze besloten nog meer
soldaten naar de stad te sturen.
Generaal Molitor voegde zich
met 2000 man bij de al aanwe
zige troepen. Toen deze waren
gearriveerd begon de Franse
Mrafexcersitie.
De soldaten werden twee bij
twee bij burgers ingekwartierd.
Deze gedwongen gastvrijheid
bezorgde de betrokken burgers
veel overlast. Voor de militaire
autoriteiten geen probleem, de
inkwartiering was duidelijk be
doeld als straf.
Onder Franse druk deed de bur
gemeester het voorstel om de
soldaten van Lorcet financieel
te belonen. Men werd hel eens
