Een aanslag is zo gepleegd
ZATERDAGS
BIJVOEGSEL
GEEN TOEGANG VOOR
ONBEVOEGDEN
eindredactie: willem schrama margot klompmaker ZATERDAG 8 FEBRUAR11992 vormgeving: fred van gelderen marco kroes ruud vogelesang
■p
en knappe jongen die ongemerkt
m binnenkomt bij beveiligingsexpert
JÊLmaJÊ Gert Hoffmann senior. Oe bezoe
ker van zijn kantoor in het Amsterdamse Bui-
tenveldert wordt niet bespied door camera's,
maar verder is de 'penetratiegraad' hier ge
ring: installatie voor key-cards, magneettoe-
gangsinstallatie, en last but not least het kijk
gaatje in de zwaar gepantserde deur. Met één
oog tegen het gaatje gedrukt kan de secreta-
resse per intercom met de bezoeker c
Wat is er toch mis met de beveiliging van onze militaire objecten?
Hoffmann Bedrijfsrecherche' adviseert be
drijven en overheidsinstellingen hoe ze zich
kunnen beveiligen tegen ongewenste bezoe
kers. Zoals actievoerders. De affaire-Deelen -
actievoerders richtten miljoenenschade aan
in een loods met militaire helikopters - past
volgens Hoffmann in het rijtje Klassieke
Blunders. Net als het verhaal over die peper
dure brandkast die, na de kraak, vijf wanden
van ondoordringbaar staal bleek te hebben,
de zesde was van hardboard. Waar gebeurd.
Hoffmann: „Als je een militair terrein be
veiligt moet je je wel afvragen wat je eigenlijk
wil beschermen. Die vraag heeft men zich in
Deelen dus blijkbaar niet gesteld."
Wat is in Deelen kostbaar, zegt hij hardop
denkend, „de helikopters dacht ik zo." Pakt
een kladblokje en tekent drie kringen rond
een: denkbeeldig loodsje. „Vanaf die buiten
ste cirkel moet je aan beveiliging doen. De
offerte: in de buitenste ring moeten loopdra-
dem liggen, zoals bij kerncentrales. Op het
moment dat iemand in dat gebied komt, gaat
elders een stil alarm af. In de volgende ring
plaats je sensoren die de meldka
mer: alarmeren als iemand daar
is binnengekomen. En op de
loods met de helikopters staan
videocamera's die automatisch
personen volgen, een luid alarm
in werking stellen en de omge
ving in een zee van licht zetten."
Hoffmann maakt een klaar-is-
Kees gebaar.
- Kleurenmethode
J. Hom, in dienst van
terie van justitie als landelijk co
ordinator ter voorkoming van
misdrijven, zegt het diplomatiek: „In het al
gemeen is het veiligheidsbesef bij beheerders
van gebouwen en terreinen hier niet zo hoog.
Het is moeilijk hen er van te overtuigen dat je
maatregelen moet nemen om je zaakje te be
schermen. Want dat kost tijd, geld en ener
gie.
Hom staat aan de top van een ambtelijk
apparaat dat in het gehele land regionale ver
takkingen kent en dat adviezen levert aan
openbare instellingen over hoe ze zich kun
nen wapenen tegen ongewenste indringers.
Het is zijn ervaring dat men zich vooral laat
overtuigen nadat het een paar keer flink is
misgegaan. „Gemeentehuizen werdeh pas
actief nadat er vele malen blanco paspoorten
en rijbewijzen waren gestolen."
Voor de beveiliging van openbaar toegan
kelijke gebouwen ontwikkelde het team van
Hom de zogeheten kleurenmethode. Een af
deling die absoluut gevrijwaard moet zijn van
indringers, bijvoorbeeld omdat er privacy-ge-
voelige documenten liggen opgeslagen, krijgt
een rode kleur. Een groene ruimte is vrij toe
gankelijk voor publiek. Daartussen liggen de
oranje zones. Horn: „Een groene zone kan
nooit grenzen aan een rode. Bij een bank
vind je de ruimte waar de geldvoorraad ligt
nooit naast de publieksafdeling."
Volgens dit stoplicht-principe zijn veilig
heidsambtenaren de gemeentehuizen in de
afgelopen jaren te lijf gegaan na een golf van
inbraken, waarbij duizenden ongebruikte
identiteitspapieren werden ontvreemd. 'Veel
gemeentehuizen vragen om diefstal van
blanco documenten', schreef het Algemeen
Politieblad nog in mei 1989. Het lijkt er nu op
dat dit probleem onder controle is, maar niet
nadat ambtenaren, politiefunctionarissen en
de Vereniging van Nederlandse Gemeenten
verschillende malen druk hadden uitgeoe
fend op onwillige gemeentehuizen.
Nu liggen blanco paspoorten en rijbewij
zen in inbraakwerende kasten, die in ruimten
staan waar infrarood-alarm is geïnstalleerd.
Toch is het volgens Hom niet goed om blind
te vertrouwen op de techniek. „De menselij
ke factor is minstens even belangrijk. Het
personeel moet een zekere veiligheidsdisci-
pline hebben. We constateerden ooit dat een
ambtenaar in een gemeentehuis een video
camera in de kluis voor de paspoorten legde.
Dat kan dus niet. Men moet zich strikt aan de
voorschriften houden."
Naïef
Zo klaagde laatst de manager van een groot-
winkelvestiging bij Hom over het toenemen
de aantal diefstallen in zijn bedrijf, sinds no-
tabene geüniformeerde functionarissen de
klanten in de gaten hielden. „Het winkelper
soneel vertrouwde geheel op die geünifor-
De recente aanslagen op de
vliegbases Deelen en Gilze-Rij-
en hebben de discussies over de
ontoereikende bewaking van
onze militaire objecten weer
doen oplaaien. Maar die RaRa-
bom in het ministerie van bin
nenlandse zaken mocht er en
kele maanden terug ook zijn.
Past de overheid zo slecht op
haar spulletjes? Experts weten
het zeker. Maar dit is een open
samenleving, dus een zekere
mate van onveiligheid moet je
accepteren.
meerde lieden en lette zelf niet meer op."
Beveiligingsdeskundigen beoordelen veel
mensen nog altijd als behoorlijk naïef als het
gaat om de risico's die men loopt met actie
voerders, dieven of zelfs terroristen. Anno
1990 waren er nog gemeentesecretarissen en
wethouders in kleine gemeenten te vinden
die veiligheidsmaatregelen afwezen onder
het motto: 'Hier is al 30 jaar niets gebeurd,
grote inbraken komen alleen maar in de gro
te stad voor'.
Spaanse en Noordierse func
tionarissen die al jaren te maken
hebben met de activiteiten van
de Baskische ETA en de Noor
dierse IRA, hebben in het verle
den openlijk hun verbazing uit
gesproken over de nonchalance
inzake de openbare veiligheid die
zij in Nederland meenden te be
speuren. Inderdaad konden ter
roristen in 1989 en 1990 een
reeks van aanslagen plegen op
Spaanse doelen in ons land, wat
er uiteindelijk zelfs toe leidde dat
de Spaanse regering officieel vroeg om meer
bescherming van haar diplomaten in Neder
land.
G. Stolwijk, ooit veiligheidsambtenaar en
nu staffunctionaris bij de Nederlandse Veilig
heids Dienst, vindt echter dat Nederland ze
ker niet slordiger is bij het hanclhaven van de
openbare veiligheid en bewaking dan andere
landen. Stolwijk: „Wij zijn hier niet ingesteld
op bomaanslagen, zoals die een paar maan
den geleden werden gepleegd op staatssecre
taris Kosto en het ministerie van binnenland
se zaken. Het is hier. net als in een aantal an
dere Europese landen, een open
samenleving. Een paar duizend
mensen wordt per jaar in militai
re dienst geleerd met explosieven
om te gaan. Honderdduizenden
zijn tijdens open dagen in de ge
legenheid rond te kijken op de
fensieterreinen. Dan weet je dat
een kwaadwillende informatie
kan opdoen waarmee hij een
aanslag kan plegen."
Stolwijk spreekt de hoop uit dat
de Nederlandse samenleving zo
open blijft als-ie nu is, „anders
worden we gek met z'n allen."
En, hoewel het vreemd klinkt uit
de mond van een man die van
veiligheid zijn beroep heeft ge
maakt, hij voegt er aan toe „dat
we dus een zekere mate van on
veiligheid accepteren." Hom, van
Justitie, formuleert dat zo: „We
moeten het evenwicht vinden
tussen goed beveiligen en het for
tificeren van de samenleving. Je neemt een
gecalculeerd risico."
Niet optimaal
Bij defensie hebben met name actievoerders
de laatste jaren haarfijn aangetoond dat het
evenwicht, op z'n zachtst gezegd, nog niet
optimaal is. Afgelopen maandagnacht knip
ten enkele lieden zich in Deelen simpel door
een hek, sloegen het juiste ruitje in en richt
ten vervolgens voor twintig miljoen schade
aan door enkele legerhelikopters te vernielen.
Het bewakingspersoneel raakte pas gealar
meerd toen de vlammen uit het dak van de
loods sloegen. Een etmaal later was het raak
op de basis Gilze-Rijen, waar de leidingen
van tien landingslichten werden doorgesne
den.
Het was niet de eerste maal dat de beveili
ging van een militair object compleet faalde.
Zo toonde de bekende vredesactivist Kees
Koning enkele jaren geleden hoe je onbelem
merd een bijl kon zetten in een gevechts
vliegtuig. Wapenkamers in kazernes zijn re
gelmatig leeggeroofd en dienstplichtige
'wachtlopers werden enkele malen ma
chinepistolen afhandig gemaakt. Vier leden
van de actiegroep De Zwabberende Zend
masten betraden in november 1991 's mor
gens vroeg de militaire vliegbasis Twenthe,
hingen spandoeken op en vertoefden ander
half uur in de koepel van de verkeerstoren.
Een vriendelijk 'goedemorgen' was hun deel
toen de eerste luchtverkeersleiders op hun
werkplek arriveerden.
Het leger is, om in termen van topambte
naar Hom te spreken, nog het best in staat
om tot fortificatie over te gaan teneinde de
veiligheid op defensieterreinen te maximali
seren. Geld genoeg: in de periode 1984-1993
Vredesactivist Kees Koning toonde enkele jaren geleden op het marine
vliegkamp Valkenburg aan hoe je onbelemmerd een bijl kon zetten in
een gevechtsvliegtuig. foto martijn de jonge
werd 380 miljoen gulden uitgetrokken voor
extra beveiliging. Personeel genoeg: per jaar
kan de krijgsmacht putten uit 40.000 dienst-
uitgereikt. Een uitkomst zijn ook
zeer gedetailleerde stafkaarten
die vrij verkrijgbaar zijn. Zo kun
je terrein na terrein afwerken."
De overvloed aan personeel
binnen de krijgsmacht is verder
ook geen garantie voor afdoen
de bewaking. Commandanten
van militaire complexen kunnen
niet over onbeperkte aantallen
dienstplichtigen beschikken
voor wachtdiensten. Het wacht
lopen is een uitermate onpopu
laire bezigheid en het inzetten
van extra manschappen vereist
bovendien flinke aanpassingen
in het organisatieschema in ka
zernes. De twee belangenorga
nisaties voor dienstplichtigen
wijzen er verder al jaren op dat
de gewone soldaat veelal niet
geschikt is voor bewaking.
Nicky Jansen, woordvoerder
van de Algemene Vereniging
Nederlandse Militairen (AVNM):
„Instructies voor de wacht worden bijna
nooit goed doorgenomen. Aan de procedures
i, ondanks de vele incidenten, niets
plichtigen. En wapens genoeg, dat spreekt derd. Een deel van de soldaten staat gewa-
rzich.
Stolwijk relativeert echter het vermogen
van het leger om zichzelf afdoende te beveili
gen. „Hoe strenger je de beveiliging maakt,
hoe vindingrijker men wordt. Toen de doos
'Zeer gedetailleerde
terreinstafkaarten
zijn vrij verkrijgbaar'
met de tikkende bom niet meer werkte vond
men de bombrief uit. Actievoerders kunnen
testen hoeveel tijd ze hebben tussen het laten
afgaan van een alarm en het arriveren van
bewakingspersoneel. Uiteindelijk win je de
slag nooit
Wachtlopen
Actievoerders hoeven overigens niet eens al
tijd naar illegale middelen te grijpen om zich
een beeld te vormen van de toegankelijkheid
en de inrichting van een militair terrein. Kees
Brinkman, medewerker van het Anti-Milita-
risties Onderzoeks Kollektief (AMOK) in
Nijmegen: „Het wordt actievoerders gemak
kelijk gemaakt. Er zijn vele openbare bron
nen. zoals de Defensiekrant en de l>egerkoe
rier. Tijdens open dagen op i
als bezoeker plattegrondjes
pend op wacht zonder dat ze goed getraind
zijn in het gebruik van dat wapen. Er worden
nachtwachten gedraaid na een hele dag wer
ken. Denk je dat mensen dan nog op scherp
staan?"
Bewust het risico nemen op lichamelijk
letsel wijst de AVNM ook af. De bond advi
seert haar leden hun vuurwapen af te pevcn
als ze bedreigd worden. „Het is natuurlijk on
zin om je leven in de waagschaal te leggen
voor een machinepistool."
Weggehoond
Een vrij recent voorstel van de Vereniging
van Dienstplichtige Militairen (WDM) om d(
bewaking van defensie-complexen te privati
seren, werd echter weggehoond. Ook door de
minister van defensie, die zich dezer dagen
haastte aan te kondigen dat de bewaking van
militaire vliegvelden zal worden verscherpt,
nadat hem door de Tweede Kamer was ge
vraagd wat hij er aan denkt te doen om te
voorkomen dat opnieuw voor enkele tiental
len miljoenen belastinggeld in roqk opgaan.
Met geld smijten om de meest geavanceer
de elektronische detectie apparatuur te kun
nen inzetten, hoeft niet in alle gevallen. Vol
gens Gert Hoffmann, de Amsterdamse bevei
ligingsexpert, zijn er enkele ouderwetse,
maar zeer beproefde middelen te gebruiken
die niet veel kosten. Zo is volgens hem het
kiezelpad nog altijd een van de meest doel
treffende alarmsystemen. „Want geen men:
grintpad komen aan
basis krijg je kan ReruüJoos
het terrein l°P«?n
Experts buigen zich over de wrakstukken van een totaal uitgebrande helicopter op de vliegbasis Deelen, waar actievoerders maandagnacht toesloegen. foto anefo
