MÊtT:
Waag middelpunt
van kerkencirkel
De
Stemming
I
k L
A
,.ia-
■Hüh V'I 1 T
la
Éf
Het ontbreekt gemeente
aan sociale vaardigheid
Hoogleraar bestudeert de grammatica van de stad
In literatuurrecensies worden boeken dikwijls beschre
ven met stedebouwkundige begrippen, zodat een pas
verschenen roman iets krijgt van een plattegrond. Boe
ken zijn dan een 'labyrinth' of 'doolhof, waarin de lezer
op een 'dwaalspoor' wordt gezet. Schrijvers bewandelen
'zijwegen' in het 'bouwwerk' van hun oeuvre, ook al
'staat de roman als een huis' dat natuurlijk 'vele kamers'
telt. Favoriet is de schrijver die als een geoloog 'gelaagd
heid' weet aan te brengen in zijn werk.
LEIDEN KAREL BERKHOUT
Andersom zien stedebouwkun
digen de stad als een soort boek
met een historisch verhaal en
een eigen grammatica. „Het
V"gaat erom de stad leesbaar te
maken", omschrijft een Leidse
stedebouwkundige zijn werk.
Kerktorens zijn leestekens,
grachten vormen zinnen, hui
zenrijen rijgen alinea aan alinea
en straten borduren soms
recht soms kronkelig aan een
ingenieus plot. De vraag is al
leen hoe de stad te lezen en te
doorgronden.
„Er zijn talloze manieren om
naar een stad te kijken, sociaal-
economisch, historisch, archeo
logisch, stedebouwkundig. Het
gaat erom patronen te ontdek
ken in de plattegrond en geo
metrische verhoudingen in de
gebouwen. Soms drukt de pre
historie met de wegen en de
loop van de rivieren een stem
pel pp de stad, in andere geval
len is het de bouwstijl van de
Nieuwe Zakelijkheid in de jaren
twintig zoals in de Kop van Zuid
in Rotterdam dat ondanks zijn
jeugd een historsch centrum
mag heten", zegt de stede-
bouwkundige F. van Voorden
die hoogleraar is aan de techni
sche universiteit in Delft.
Van Voorden geeft les in de res
tauratie van stadsgezichten en
deed begin jaren tachtig met
andere stedebouwkundigen een
uitgebreid onderzoek in Maast
richt en Rotterdam. De kennis
die daarbij werd opgedaan,
wordt nu toegepast bij de stads
vernieuwing in Groningen,
Nijmegen èn Leiden. „Op zich
zelf is deze manier van kijken
naar een stad helemaal niet
nieuw, in de jaren zestig waren
wij er al mee bezig. Alleen staat
het nu plotseling overal in Ne
derland op de agenda".
Gaaf en uniek
Voor de bouw van een luxueus
winkelcentrum in de Leidse
binnenstad maakte Van Voor
den een naar zijn zeggen opper
vlakkige analyse van de gram
matica van de gebouwen,
"grachten en straten. „De bin
nenstad is duidelijk laat-mid-
deleeuws vermengd met be
bouwing uit de jaren twintig.
Dat laatste is het gevolg van de
stadsvernieuwing van na de
Eerste Wereldoorlog die werd
ingezet nadat het stadhuis gro
tendeels was afgebrand".
„In Leiden zijn in vergelijking
met andere steden ook opval
lend veel bijzondere gebouwen
bewaard gebleven", zegt Van
Voorden wijzend op een zelfge
tekende kaart 'historische ge
bouwen', waarop inderdaad tal
loze plattegrondjes zijn geken
merkt als 'gaaf, uniek, oud en
van architectonische betekenis'.
De huizenrijen liggen aan de
Oude Rijn nog dicht bij elkaar
om na de splitsing in Oude Rijn
en Nieuwe Rijn ver van elkaar
verwijderd te raken.
Zaterdag 8 februari 1992 Redactie: 071-161400 KAREL BERKHOUT JANET VAN DUK EMIEL FANGMANN ROY KLOPPER LOMAN LEEFMANS ERNA STRAATSMA GERT VISSER (chef) WIM WEGMAN Eindredactie: NIEK FAAS Vormgeving: RON VAM HAASTREGT
4
Waterplein
„Als je dieper graaft, doe je
grappige ontdekkingen. Kijk bij
voorbeeld naar de Marekerk, de
Hooglandse Kerk en de Pieters
kerk: die liggen precies in een
cirkel en de punt van de passer
staat bij De Waag'', klinkt het
enthousiast. „Dit kan bijna niet
zijn bedacht, dit moet haast wel
toeval zijn maar het is wel
een patroon". Op deze manier
vormt De Waag het middelpunt
van een religieus-cultureel cen
trum, terwijl de verderop gele
gen Burcht het brandpunt is
van de vesting die Leiden ooit
Het 'lezen' van de stad is na
tuurlijk een aardige bezigheid,
nog aardiger is om er iets mee
te doen bij de stadsvernieu
wing. „Als je in de historische
binnenstad een gebouw neer
zet, moet je dat niet doen in de
zelfde historische stijl maar met
behulp van patronen die je hebt
ontdekt. Neem bijvoorbeeld de
maatvoering die architect Pieter
Post toepaste in De Waag, die
heeft een bepaalde geometri-
Kerktorens zijn leestekens, grachten v
sche ratio die je kunt gebruiken
voor het nieuwe gebouw. In fei
te maak je een nieuw ontwerp
met de gegevens die je hebt ge
vonden".
Voor het winkelcentrum dat
is geprojecteerd in het 'gat van
de Aalmarkt' schetste hij uit de
losse pols een waterplein. „Het
echte centrum van de stad is
n, huizenrijen rijgen alinea aan alinea en straten borduren aan een ingenieus plot.
het water van de Oude Rijn tus
sen de brug bij de Hoogstraat
en de Vrouwensteeg. Helaas is
het niet als plein te gebruiken;
pogingen om aan de rand van
het water iets te doen, zoals het
terras bij Annie's Verjaardag,
zijn geen succes geweest. Daar
om had ik als idee om een ge
deelte van de Oude Rijn voor de
Aalmarkt te overkluizen en daar
bijvoorbeeld een terras te ma
ken dat dan echt een middel
punt is".
Het urban design van de oude
stad is een breuk met de stads
vernieuwing van de laatste de
cennia, die vooral was gericht
op het behoud van monumen
tale panden. „Na de kaalslag in
de jaren vijfig en zestig heeft
monumentenzorg vooral gepro
beerd historische gebouwen te
behouden zonder zich te be
kommeren om het stadsgezicht.
Daardoor is een heleboel be
waard gebleven, maar ook din
gen die nooit zo zijn bedoeld.
Het gebied rondom de Rem-
brandtbrug is met onder meer
de Stadstimmerwerf en vroeger
ook molens feitelijk een heel
vroeg industrieel gebied, dal
bovendien ligt aan de oude ves
tingwal bij de Morspoort.
Dat had een heel eigen karakter
kunnen krijgen, maarin plaats
daarvan is namaak-oude molen
De Put daar opgebouwd. Aan
de manier waarop ik dat formu
leer kun je inderdaad enige kri
tiek horen".
POLITIEKE RUBRIEK
Je gemoed zou er inderdaad van volschieten. Deze week werden de bezwaren behandeld van Merenwijk-bewoners tegen de pretentieuze plannen
met de omgeving van winkelcentrum De Kopêrmolen. Doe maar gewoon, dan doe je gek genoeg, zo menen de omwonenden. Zij zien met lede
ogen aan hoe er amper centen zijn voor opknappen van hun eigen flat, terwijl honderd meter verderop een in hun ogen protserig project wordt ge
realiseerd. En trouwens, waren we er jaren geleden al niet achtergekomen dat hoogbouw niet zo'n succes is als iedereen dacht? De Bijlmer ging al
gedeeltelijk tegen de grond. In Leiden is notabene de Slaaghwijk zelf het voorbeeld van hoe het niet moet. En dan komt er nog zo'n toren bij. Zo
veel hardleersheid, daar pink je wel even een traantje bij weg. t foto loek zuyderduin
LEZERS SCHRUVEN
Actievoerders die in de
politiek gaan, daar blijft
meestal weinig van over.
I Binnen de kortste keren
worden ze vermorzeld
door de raderen der
democratie en dragen ze
hun idealen alleen nog
van achter het
spreekgestoelte uit in
plaats vanaf de
barricaden.
Daan Sloos is zo'n
actievoerder. Tot
voor kort was Daan
een relatief onbekende
Leidenaar. Goed, hij was
voorzitter van een regionale
kring van de VARA. En hij
bezocht regelmatig een
ledenvergadering van de
plaatselijke PvdA, een partij
waarvoor hij ooit kandidaat
gemeenteraadslid schijnt te zijn
geweest. Maar echt bekend
word je daardoor toch niet.
Dat gebeurde pas toen Daan
Sloos als voorzitter van de
i eigenarenvereniging
Marepoortkade actie ging
voeren tegen de dreigende
verhuizing van de Koets-o-
theek naar de Langegracht.
Overigens meer eigenbelang
dan idealisme. De disco is zo'n
beetje recht tegenover het huis
van Sloos gedacht. Het was het
moment dat hij zich afkeerde
van de rode familie die maar
niet naar hem wilde luisteren.
De doorbraak voor onze
actievoerder kwam toen
architect-in-ruste Koos
Barendse zijn pad kruiste. Het
duo Don Quichot en Sancho
Panchez, zoals ze op het
stadhuis worden genoemd, trok
ten strijde tegen het plaatselijk
V ^onrecht en richtte de Club van
"Boze Buurtverenigingen op.
Zowat half Leiden werd
aangeschreven om de grieven
tegen de gemeente kenbaar te
maken. Het resultaat van dit
alles, een heus zwartboek, werd
aangeboden aan de wethouder
die het na lezing aan het oud
papier meegaf.
Leiden had er een actievoerder
bij. En, eerlijk gezegd, de.stad
kon hem goed gebruiken. Op
een handje vol krakers na en
een wethouder die ooit per
vergissing in een cel belandde
omdat hij illegaal een affiche
had geplakt, viel er weinig meer
te beleven in dit stadje dat toch
al heeft te kampen met een wat
suffig imago. Hulde dus aan de
Boze Buurtverenigingen en hun
voorzitter.
Helaas blijkt de aanwezigheid
van Daan aan het actiefront van
korte duur. Hij is door de
Socialistische Partij aangezocht
om fractieassistent te worden.
Hoe kan het ook anders. Daan
was er een paar maanden
geleden als de kippen bij om
SP-Iijsttrekker Cor Vergeer uit te
roepen tot 'politicus van het
jaar' en een betere sollicitatie
lijkt nauwelijks mogelijk.
Van Daan zullen we weinig
meer horen. Hij dient de stad
voortaan vanuit het
partijbureautje van de SP. In
plaats van een manifest dat
oproer predikt tikt Daan
voortaan de vragen van Vergeer
aan het college uit. De orde
verstoort hij nog slechts op het
gemeentehuis maar daar zal
niemand van opschrikken.
Een gemiste kans voor onze
actievoerder. Als Daan nu zo
nodig de politiek in moet, laat
hij dan tenminste een eigen
actiepartij oprichten. 'Daan
Sloos maakt zich boos, voor al
uw burgerlijk ongerief. Een
partij van plaatselijk belang, een
boer Koekoek in de
gemeenteraad.
We hadden nog veel plezier van
Daan kunnen hebben.
De I Iockse en
Kabeljauwse
twisten lijken nu
dan echt opnieuw te zijn
uitgebroken. Warmond gooit
een dranghek in de Breestraat
neer omdat de gemeente
Leiden zich iets te veel
bemoeide met de stukjes
gemalen schuurdak met asbest
die op haar recreatie-eiland
Strengen en Tengnagel zijn
gevonden, Zoeterwoude windt
zich nog altijd op over het feit
dat Leiden zonder overleg met
haar een pad naar de in
Zoeterwoude gevestigde
bierbrouwer heeft vernoemd en
Valkenburg is gepikeerd omdat
de Sleutelstad maar blijft lonken
naar op het Marinevliegkamp.
Echt hard tegensputteren
durfden ze tot nog toe niet,
want de groene-
polderbewoners beseften altijd
heel goed dat Leiden haar
grenspalen maar hooguit tien
kilometer verder hoefde te
zetten, en ze moesten op 3
oktober ook aan de haring en
wittebrood. Maar of de vrede
nog lang bewaard kan worden
is de vraag, nu de Oegstgeester
D66-fractie in de tegenaanval is
gegaan. In plaats van lijdelijk
toe te zien hoe de Leidse
schrokoppen de Broek- en
Simontjespolder inpikken, eisen
ze op hoge toon de zeventig jaar
geleden geannexeerde
Raadsherenbuurt op.
Een ongekende brutaliteit, die
in Leiden dan ook is ingeslagen
als een bom. Tenminste, dat
mogen we begrijpen uit de
reactie van PvdA-wethouders
hier ter stede. Een uitnodiging
van de Oegstgeester
democraten om eens te
debatteren over de kwestie,
werd met enige gretigheid
aanvaard. De bestuurders
deden er wel wat lacherig over
'laten we over dit belachelijk
voorstel maar op l april gaan
praten' maar toch... PvdA-
wethouders die van gedachten
willen wisselen met D66-
raadsleden. Zoiets is in de
Leidse raadszaal al in geen jaren
meer vertoond. Op het stadhuis
moeten ze in volstrekte
verwarring zijn geraakt.
De Leidse bestuurders zullen er
in Oegstgeest stevig tegenaan
moeten, want als ze tijdens de
gedachtenwisseling ook maar
één steekje laten vallen, is de
desintegratie van het Sleutelrijk
onafwendbaar. Voorschoten
pikt de Stevenshof en Zuid-west
in, Warmond annexeert de
Merenwijk en bezet voor de
zekerheid ook maar Leiden-
Noord en Groenoord,
Leiderdorp rukt op naar het
Waard-eiland, en Maredorp en
De Camp verklaren zich na 600
jaar weer onafhankelijk.
Alleen de Burcht blijft over als
echt Leids grondgebied. Hier
wordt het restantje Leidenaars
gehuisvest in een fikse torenfiat
van waaruit men een prachtig
uitzicht heeft op de groen
gebleven polders.
REDACTIE GERT VISSER
EN WIM WEGMAN
Naar aanleiding van uw artike
len over het bouwplan van mi
nimaal 45 bejaardenwoningen
op de hoek van de Willem de
Zwijgerlaan - Kooilaan het vol
gende. Als lid van de wijkgroep
sociale vernieuwing Leiden-
noord ben ik betroldcen bij de
verontwaardiging en het wan
trouwen van bewoners uit het
Noorderkwartier over de invul
ling van dit terreintje aan de
Kooilaan.
Deze bouwlokatie was in 1987
tot mijn verbazing opgenomen
in de nota 'bouwen in bestaan
de wijken'. Uitgangspunt van
deze nota was om aanvullende
woningbouw te plegen in de re
latief groene wijken buiten de
singels. In strijd met deze uit
gangspunten werd ook in derè
dichtgebouwde, en een van de
minst groene, wijk op twee
plaatsen woningbouw aange
kondigd. Dit getuigde naar mijn
overtuiging van een dubbele
moraal bij de gemeente.
Op de emotionele hoorzitting
in 1988 over dit plan was ieder
een in Noord en de Kooi vooral
erg opgefokt over het gemeen
telijk voornemen om een ge
deelte van de volkstuinen te be
bouwen. De emoties liepen zo
hoog op dat het bouwplan aan
AGENDA
ZATERDAG 8 FEBRUARI
Leiden
4e Wandeltocht m de Molen Winter -
serie over 10 en 15-km. start bij hel
WV. stationsplein 210 tussen 09 00
en 13 00 uur.
Bijeenkomst over Turkse literatuur en
lezen m het algemeen, inleiding van
de Turkse schrijver Fakir Baykurt.
muziek van 'Ozan'. in het Volkshuis,
aanvang 19.30 uur.
Noordwijk
'Candeia'. een Spaans feest van mu
ziek en dans in De Rank. Golfbaan
99. aanvang ?0 15 uur
optreden van Engelse Rythm and
Blues Band The Doctors' in JOlN-
centrum. Weteringkade 2. aanvang
21 00 uur
Noordwijkerhout
Boerenbal in De Scheift. aanvang
20 30 uur
de Kooilaan vrij onopgemerkt
aan de gemeente cadeau werd
gegeven.
De ondankbaarheid met dit
cadeau mag blijken uit het feit
dat afspraken uit 1988 blijkbaar
nu niet worden nagekomen. De
reacties op de gepresenteerde
varianten tonen aan dat men op
het stadsbouwhuis er nog
steeds geen benul van heeft hoe
een goed overleg met de buurt
moet worden voorbereid.
Als lid van de wijkgroep soci
ale vernieuwing moet mij van
het hart dat de gemeente blijk
baar opnieuw de voorkeur geeft
aan een confrontatie met de
buurt. En dat terwijl ik enige
hoop begon te koesteren dat de
uitgangspunten van de sociale
vernieuwing mogelijkheden bo
den om met een wijk vroegtijdig
overeenstemming te bereiken
over de randvoorwaarden van
dit soort bouwplannen. In ieder
geval had met wat meer sociale
vaardigheid en openheid van
ambtenaren onnodig wantrou
wen kunnen worden voorko-
A. Groencweg
Soembastraat 65
Leiden
ZONDAG 9 FEBRUARI
Leiden
Grote bingomiddag met prachtige
prijzen, org De Spoorbumpers. in
buurthuis 't Spoortje. Bernhardkade
40. zaal open 13 30 uur, aanvang
14 00 uur
Ontspanningsmiddag voor 55-pluv
sers. org. Ouderen Activiteiten Com
missie. in 'Rijn en Vliet'. Aaitje Noor
dewienaan 1. van 14 30 tot 16 30
uur. zaal open om 14 00 uur
Kindercafé in De Tregter. aanvang
14 30 uur
Kindervoorstelling 4-6 jr.. Sanders
Ko: 'Verdwaalde vuilniszak'. LAKthe
Rondleiding door de Pieterskerk, aan-
Noordwijk
Strandnengeiwedstnid.org HSVDe
Sportvisser, op het strand ter hoogte
van de Kon W.lhelmma Boulevard,
vistijd van 8.15 tot 12.15 uur
