Extra
Er bestaan twee
Man Jaya's
Kabinet Somaliland voorlopig nog in slaapzak
Redactie: 023-150239 FRANS VISSER Vormgeving: DRIES DE BOERS
bied rond de Karstensz-top
door de Freeport Indonesia In
corporated. (De FII is een Indo
nesisch-Amerikaans concern,
met het hoofdkantoor in de VS.)
De FII was vorig jaar de grootste
belastingbetaler van Indonesië.
Er werken meer dan 6000 man,
onder wie 250 ex-patriots (wes
terlingen) en ongeveer 600 pa-
pua's.
nen sago en jagen op vis. Varkens nemen
bij veel stammen een belangrijke plaats in.
De meeste stammen zijn intussen met de
zogenaamde westerse beschaving in aanra
king gekomen. Vaak zijn de missionarissen
hiervoor verantwoordelijk. Zo heeft de Ne
derlandse pater Rombouts het binnenland
van de westelijke Vogelkop opengelegd.
Schrift
Deze missionarissen werden natuurlijk ge
motiveerd door hun geloof, maar de vaak
gehoorde bewering dat zij slechts naar Irian
Jaya kwamen om zieltjes te winnen, doet
hen onrecht aan. Zij offerden hun hele le
ven op om het bestaan van de papua's te
verbeteren. Die pioniers verricht(t)en ont
zaglijk veel werk, achter de schermen. Pater
Hylkema bij voorbeeld, antropoloog, woon
de acht jaar lang alleen in een blokhutje in
Abmisibil. Een houten bed, twee houten
stoeltjes, een kleine tafel met een radio erop
en paar foto's aan de muur. Zijn enige con
tact met de buitenwereld was het vliegtuigje
dat elke week een keer landde op de korte,
hobbelige landingsbaan.
De missieposten groeiden, werden be
stuursposten (eerst onder Nederlands en la
ter onder Indonesisch bewind). Er kwamen
scholen bij, polikliniekjes, een generator
voor stroom, er werden vliegveldjes aange
legd. Op dit punt heeft een nieuwe tweede
ling van Irian plaatsgehad. Op en rondom
deze centra leven de Papua's tegenwoordig
met één been in onze tijd, de jaren negen
tig-
Zij reizen af en toe naar de stad, doen er
hun inkopen. Ze dragen Westerse kleding.
Loop echter een paar kilometer van zo'n
centrum vandaan en je bent terug in het
originele Nieuw-Guinea. Einde zinken da
ken, scholen, poli's en overheid. De relatief
ontwikkelde centra oefenen aantrekkings
kracht uit op het gehele omliggende gebied.
Er treedt een soort van migratie op naar de
Gevaarlijk
Die laatste groep is uitermate
klein, maar niet zo eenvoudig
uit te breiden. Het is een hele
stap van het stenen tijdperk
naar bij voorbeeld chauffeur op
zo'n grote Amerikaanse Mack-
truck.
De FII is zich bewust van de
enorme overstap die de papua's
moeten doen. Het bedrijf pro
beert het aantal autochtone
werknemers toch op te schroe
ven.
De Indonesische overheid heeft
voor de komende jaren een zeer
hoog budget vrijgemaakt voor
de ontwikkeling van Irian Jaya.
Een van de prioriteiten vormt
de verbetering van de infra
structuur. Dat is gemakkelijker
gezegd dan gedaan. Een directe
verbinding van Jayapura naar
Wamena zou dwars door het
Idenburg/Memberamo-stroom-
gebied, een moeras ter grootte
van half Nederland, moeten
worden getrokken. Dat is niet te
doen.
Daarom wordt er nu een weg
aangelegd langs de oostgrens
richting het zuiden, waarbij het
moeras wordt vermeden.
Tot welke voorlopige conclusie
moet ik komen na twee jaar
werken en wonen tussen de pa
pua's? Allereerst: Irian Jaya is
een Indonesische provincie. Wij
Hollanders 'hebben' Nieuw-
Guinea niet meer.
Het is ook zinloos om ons wes
ters begrip van democratie los
te laten op een land dat het ste
nen tijdperk nog niet heeft los
gelaten en waar elke stam zich
belangrijker acht dan de andere.
Je hoeft geen helderziende te
zijn om te voorspellen dat Irian
Jaya tot ongekende anarchie en
onderlinge geweldsexplosies
zou vervallen, indien de papua's
volledig zelfbestuur zouden krij
gen.
Ingewikkeld
zia's. De bovenstaande voorbeelden over
het aantal militairen op bevolkingsdelen
hebben ook alle betrekking op 'verboden'
gebieden.
Waarom dan toch een reisverbod als er
achter die gesloten deuren niets onoirbaars
gebeurt? Ik weet het echt niet. Wel ben ik
blij met zo'n reisverbod. Het is in het voor
deel van de papua's. De piepkleine dorpjes
zouden blijvend ontwricht raken als daar
toeristen in Torremolinos-stemming door
heen walsten.
Een gevaar waarover veel wordt gesproken,
is de verdwijning van het regenwoud. Irian
Jaya is zo groot als Groot-Brittannië en was
altijd volledig bedekt met regenwoud.
Maar, er wordt hout gewonnen en hier en
daar in hoog tempo. Rondom mijn verblijf
plaats Nabire, aan de Geelvinkbaai, draaien
verscheidene projecten. Dat spinneweb van
kapwegen wordt wekelijks groter.
Die ontboste gebieden worden bewoonbaar Let wel:
gemaakt voor de transmigranten die nog
steeds regelmatig op vliegveld Nabire aan
komen. Ik kan niet inschatten waar dit alles
eindigt, maar ontbossing op de schaal van
het Amazonegebied heb ik hier niet aange
troffen. De meeste ontbossing heeft hier
nog plaats door de inwoners zelf.
Het grootste economische project in Irian
Jaya is de goud- en koperdelving in het ge-
FOTO HANS VISSER Het lot van de papua ligt mij na
aan het hart. Het is een hartver
warmend volk. Welke stam je ook neemt.
Maar de ontwikkeling van een gebied dat zo
complex, zo divers en zo onbegaanbaar is,
is ingewikkeld. Het ontwikkelingsproces zal
over generaties uitgesmeerd worden. Pro
blemen en schermutselingen zijn daarbij
niet te vermijden.
De meeste Papuakinderen kunnen nu naar
school, er staan overal (eenvoudige) polikli
nieken, de mensen slachten elkaar niet
meer af, er is een basisbesef van hygiëne;
het contact met de buitenwereld is gelegd,
de wereld eindigt niet meer achter de berg.
Als de huidige stabiliteit kan worden ge
handhaafd, de Indonesische overheid geld
blijft vrijmaken en'grote internationale con
cerns het belang van de bevolking zullen
respecteren, kunnen de kinderen van de
huidige kinderen langzamerhand terecht
komen in een variant op onze manier van
léven.
inier van leven. Dat is onaf
wendbaar. Uiteindelijk zullen de laatste pijl
en boog in een museum worden gehangen
en stapt Naok de Dani in zijn door zonne-
energie aangedreven vervoermiddel. Maar
dat maken wij niet meer mee.
Na twee jaar onbeperkt reizen door ge
heel Irian Jaya ontkom je niet aan de
vaststelling dat er twee Irian Jaya's zijn.
Aan de ene kant dat van de Indonesi
sche transmigranten, die zich voor 99
procent hebben gevestigd in en om de
grote kustplaatsen op het enorme ei
land; aan de andere kant het Irian van
de papua's. Voor hen is er het gehele
binnenland en enkele nog ongerepte
kusten. Het handjevol transmigranten
in het binnenland en wat papua's aan
de kust doen nauwelijks iets af aan de
ze tweedeling.
In de kustplaatsen is niets meer terug te
vinden van nog in het stenen tijdperk le
vende papua's. Het zijn kleine stadjes ge
worden met redelijk moderne wegen en
voorzieningen als hotels, bioscopen en win
kels, maar ook met troep, roest en rommel.
In een periode van twee jaar is de vooruit
gang waarneembaar. Er zijn meer en be
tere wegen gekomen, de winkels bieden
een ruimer assortiment en de elektriciteits
levering wordt steeds minder vaak ge
stoord. Er is stadswaterleiding aangelegd en
er kan automatisch worden getelefoneerd.
Dat maakt het ook mogelijk faxen te sturen.
In het binnenland staan de zaken er veel in
gewikkelder voor. De verscheidenheid aan
culturen en gewoonten is daar ongekend
groot, met maar liefst meer dan 200 stam
men, die alle hun eigen talen en hun eigen
gebruiken hebben. De grootste stam, de
Dani's, telt meer dan 150.000 leden. Elke
stam, hoe groot of klein ook, beschouwt
zichzelf als centrum van de wereld.
Er zijn ook vaak veel overeenkomsten tus
sen de stammen. Sommige papua's spre
ken twee en enkelen zelfs drie inheemse ta
len. Ze hebben verwante jachtmethoden,
telen zoete aardappelen en witte kool, win-
Een vliegtuig is op
Irian Jaya nog altijd
een bezienswaardig
heid.
FOTO HANS VISSER
Verdacht
Bij velen is de surat jalan bekend. Dat is de
reisbrief die je officieel moet aanvragen om
in Irian te kunnen reizen. Meestal wordt ge
suggereerd dat het hier om een bijzondere
toestemming gaat om verboden gebieden
te betreden. Dat is verdacht... Welnu, als
Europees paspoorthouder heb je geen enkel
visum of reisbrief nodig om via Biak naar
Jayapura te vliegen, om daar met een vlieg
tuig naar Wamena in de Baliem af te reizen,
in de Baliem mooie trektochten te maken
en vervolgens terug te gaan naar Neder
land.
De Baliem is ook van harte aan te bevelen
aan toeristen. Een schitterend deel van
Irian, waar je tochten kunt maken langs Da
ni-dorpjes waar de mensen nog grotendeels
gekleed gaan in peniskoker en neten rok.
Op de hellingen staan de traditionele ronde
hutjes en over de paadjes lopen knorrend
de varkentjes. Het klimaat op 1.600 meter
hoogte is heel aangenaam en zeer goed te
verdragen.
Goed, de surat jalan. Een papua moet zo'n
ding elke keer aanvragen ^ls hij op stap
gaat. Dat systeem stamt nog uit de Holland
se tijd. De papua krijgt altijd zijn of haar
reisbrief.
Alleen toeristen wordt de toegang tot som
mige gebieden, zoals het Wisselmerenge
bied of de streek rondom de Karstensz-top,
geweigerd. Ik reis zelf met een ongelimi
teerde reisbrief. Het 'gesloten' gebied wordt
niet geterroriseerd door zuiveringen of raz-
In de kustplaatsen is de 'stenen-tijdperk-papuaverdwenen
Hans Dekker (29) uit Alk
maar vertrok twee jaar ge
leden met zijn echtgenote
Rikki (24) naar Irian Jaya,
het voormalige Westelijk
Nieuw-Guinea. Met een
contract op zak voor drie
jaar 'rimboe-vliegen'. Hij
koos daarvoor na een aan
tal jaren als vlieger bij de
luchtmacht. Het aanbod
van de Associated Mission
Aviation (AMA) in Jayapura
hield in: de verbinding in
stand houden tussen het
kantoor van de organisatie
zonder-winstoogmerk en de twintig missionarissen op hun posten in het binnenland. Mensen, goede
ren en medicijnen reizen er door de lucht, een alternatief is er bijna niet. Hans Dekkers zit er in principe
zes dagen per week van 's morgens zes tot 's middags twaalf uur in de lucht. In het eerste jaar heeft het
echtpaar Dekkers het binnenland uitgebreid verkend. Hans heeft zelfs een keer deelgenomen aan een
klimexpeditie naar de hoogste bergtop van Irian Jaya. De (positieve en negatieve effecten van de) voor
uitgang. Dekkers constateert dat er twee Irian Jaya's zijn: dat van de Indonesische migranten en dat van
de Papua's.
vliegveldjes. Een vorm van ver
stedelijking. Op sommige plaat
sen is weinig meer over van het
bos, omdat alle beschikbare
grond gebruikt moet worden
voor de landbouw.
In artikelen over de papua's
wordt regelmatig gerept over on
derdrukking van dit volk door
Indonesië. Hoe de omstandighe
den waren voordat ik hier kwam,
weet ik niet. Maar mijn indruk is
dat enige temghoudendheid op
dit gebied raadzaam is. Ik wil dat
onderbouwen met enige voor
beelden.
Bilogai/Sugapa, een gebied ten
noorden van het Karstensz-
hooggebergte waar ongeveer
15.000 papua's wonen, telt in to
taal acht politiemensen en/of
militairen. In Ilaga, met onge
veer 20.000 inwoners, zijn tien
dienstplichtige agenten/militai
ren gestationeerd (hoewel dit dal
in 1978 nog in openlijk conflict
was met de overheid). Paniai,
het wisselmerengebied met ze
ker 50.000 F.kagi-Papua's, kent
niet meer dan 40 agenten/mili
tairen. Veel papua's lopen nog
rond met pijl en boog. En leven
nog deels in hun oude, tot voor
kort zeer gewelddadige cultuur.
F.en dienstplichtig soldaat, bij
voorbeeld gestationeerd in
Ayawasi, die samen met zijn ze
ven collega's meent een terreur
bewind te moeten voeren over
10.000 mensen, leeft niet lang.
papua's.
Traditonele
HARGEISA DIDRIKKE
Somaliland, het noordelijke gedeelte
van Somalia dat zich ruim een half
jaar geleden onafhankelijk verklaarde,
vertoont nog steeds de sporen van
drie jaar oorlog tegen het regime van
de verdreven dictator Siad Barre. De
Somalilanders leven met karige voor
zieningen en de ziekenhuizen zitten
vol met mensen die in aanraking zijn
gekomen met de landmijnen die het
regeringsleger bij tienduizenden heeft
achtergelaten.
Volgens de 60-jarige president Abdi-
rahman Ahmed Ali is Somaliland een
niet meer weg te denken eenheid. Hij
Zegt dat het volk en de leiders bewust
voor de onafhankelijkheid hebben ge
kozen en hun eigen weg zullen gaan.
I lij wijst er op dat niet voor niets een
bittere strijd is gevoerd tegen Siad
Barre, die in de noordelijke guerrilla
de grootste bedreiging van ziin rege
ring zag. Siad Barre probeerde vooral
de IsaaJc-clan van Abdirahman te bre
ken, die de ruggegraat vormde van de
Somalische Nationale Beweging. Na
de onafhankelijkheidsverklaring in
mei herstelde Abdirahman de gren
zen van het voormalige Britse protec
toraat Somaliland, dat in 1960 met de
Italiaanse kolonie Somalia tot een
zelfstandig land was samengevoegd.
Het nieuwe land in Oost-Afrika is nog
door geen enkele buitenlandse rege
ring erkend. De zandvlakte die de Re
publiek Somaliland is heeft ook niet
veel bilaterale hulp gekregen, zodat de
inwoners het met de schaarse midde
len moeten doen die ze voorhanden
hebben. In de drie belangrijkste ste
den, Hargeisa, Burao en Berbera, is
het basisonderwijs weer van op poten,
maar de kinderen m'oeten het zonder
boeken en schrijfgerei doen.
Organisaties als UNICEF, Artsen Zon
der Grenzen en het Rode Kruis probe
ren de Somalilanders te helpen bij het
bouwen van ziekenhuizen en scholen
en het herstellen van waterleidingen
en de voedselaanvoer. In de steden
zijn inmiddels op de markten weer
goederen te koop die geimporteerd
worden uit naburige Arabische lan
den. President Abdirahman zegt dat
zijn land vanaf het absolute nulpunt
moet beginnen. Hij hoopt op steun
uit de hele wereld, maar benadrukt
dat Somaliland niet gaat bedelen om
hulp of diplomatieke erkenning. „We
hebben vrede en stabiliteit bereikt,
vroeg of laat zullen ze dat moeten ac
cepteren", aldus Abdirahman over de
buitenwereld.
Somaliland telt 2 tot 3 miljoen inwo
ners, van wie een groot deel in
Hargeisa woont, de hoofdstad van de
republiek. Hargeisa is nagenoeg on
leefbaar, vooral door de mijnen die
het leger van Siad Barre in de zand
straten en in gebouwen heeft achter
gelaten. Een Brits bedrijf dat is inge
huurd om de mijnen op te ruimen
denkt wel een paar jaar werk te heb
ben. Hargeisa begint weer vol te lopen
door de terugkeer van inwoners die
naar Etiopië waren gevlucht. De stad
telt momenteel echter maar ruim
100.000 inwoners, waar dat eens
400.000 was.
Zo'n 95 procent van Hargeisa werd
verwoest bij een grootscheeps offen
sief van het regeringsleger in 1988. De
meeste gebouwen werden vernield en
de weinige die er nog staan hebben
doorgaans geen dak meer. Het me
rendeel van de 17 ministers woont bij
president Abdirahmen in en brengt de
nacht door op de vloer in slaapzakken
die nog uit de guerrillacampagne da
teren. De centrale regering heeft in
wezen nog niet veel invloed buiten
Hargeisa.
De haven Berbera steekt bij Hargeisa
af als een bedrijvige stad met moder
ne handel. In de stad zijn ook vaste
banen te vergeven, een schaars goed
in Somaliland. Berbera zit niet te
wachten op richtlijnen uit Hargeisa en
heeft een eigen bestuur ingesteld dat
ook de herbouw van water- en elektri
citeitsinstallaties regelt.
De clans in Somaliland leven in rela
tieve harmonie met elkaar en de
meeste burgers zijn ontwapend. Ban
ditisme komt niet veel meer voor, in
scherp contrast met het zuiden - het
huidige Somalia - waar helemaal geen
centraal gezag is en rivaliserende
krijgsheren elkaar bestrijden vanuit
hun leengoederen.
Elektriciteit, posterijen en telecom
municatie zullen voorlopig nog niet
goed op gang komen in Somaliland.
Tienduizenden mensen hebben in de
burgeroorlog, het leven verloren. Het
water is op veel plaatsen verontrei
nigd doordat soldaten van Siad Barre
lijken in spaarbekkens en putten heb
ben gegooid. In Hargeisa kan iedere
stap verminking of de dood beteke
nen als onder de voeten van een in
woner een mijn ontploft. Voordat de
opruiming van de mijnen in augustus
goed begon, vielen iedere dag drie tot
vijf doden of gewonden. Gevreesd
wordt echter voor een nieuwe golf
slachtoffers als tijdens het aanbreken
de droge seizoen nomaden gaan trek
ken om hun dieren te laten grazen of
een veilig heenkomen in Hargeisa te
zoeken. De overheid roept de bevol
king via de radio op alle onbekende
voorwerpen met rust te laten, maar
ook die radio werkt slecht.
