Kunst
Nog 15 dagen, dan schijn
ik in Delft te hangen.
Ananas op Marekerk
Leiden krijgt Nederlands-
Indonesische kunstuitleen
Topjaar Van Goghmuseum
Het verstand zit niet in de weg
Nieuw fonds voor gastschrijvers
Dinsdag 4 februari 1992
Redactie: 071-161400 CEES VAN HOORE ANNEMIEK RUYCROK JAN RUSDAM SASKIA STOEUNGA Eindredactie: NIEK FAAS Vormgeving: HENK BUIS
9
Jazz-concert Mijke Loeven
LEIDEN De Birdlandtour organiseert morgen een concert van
zangeres Mijke Loeven en haar band in café De Tregter aan de
Herenstraat. De groep maakt jazz-muziek en grijpt daarbij vaak
terug op oude tradities uit de Swing en Bebop. De optredende
musici zijn allen studenten aan het Koninklijk Conservatorium
in Den Haag. De zaal gaat open om 20.00 uur. Het concert be
gint om 21.30 uur.
Combinatie fotografie en grafiek
LEIDEN Bij Onderzoekscentrum Sturing en Samenleving aan
de Maresingel exposeert Mieke Bijleveld een aantal heliogravu
res. De werken laten door een geheel eigen druktechniek een
zeldzame combinatie van fotografie en grafiek zien. De expositie
is tot 24 april tijdens kantooruren te bezichtigen.
Lunchconcert met Wanda Groesz
LEIDEN De sopraan Wanda Groesz geeft op donderdag 6 fe
bruari een lunchconcert in de Kapelzaal van het K&O-gebouw
aan de Oude Vest in Leiden. Aan de vleugel begeleid door Vaug-
han Schlepp brengt zij liederen van Mahler, Rossini en Adam
ten gehore. Het concert begint om 12.45 uur.
Concert Combattiomento Consort
ALPHEN Het Combattimento Consort Amsterdam brengt op
donderdag 6 februari werken van Biber, Schmelzer, Bach, Han
del en Zelenka ten gehore tijdens een concert in de Oudshoorn-
se Kerk. Het Consort staat onder leiding van Jan Willem de
Vriend. De aanvang van het concert is 20.15 uur.
Toneel op British School
VOORSCHOTEN The British School in Voorschoten komt ook
dit jaar weer met een toneelproduktie op de planken: 'Carousel'
van Rodgers and Hammerstein. Het verhaal is gesitueerd eind
vorige eeuw in een klein vissersplaatsje in New England. Als de
kermis in de stad komt wordt Julie hopeloos verliefd op de knap
pe draaimolenman Billy en dat brengt heel wat problemen met
zich mee. De voorstellingen zijn op 5,6,7 en 8 februari in de
school aan de Rosenburgherlaan 2, aanvang 19.30 uur.
Opdracht voor vijf fotografen
AMSTERDAM Vijf fotografen hebben van het bestuur van de
stichting Amsterdams Fonds voor de Kunst opdrachten gekre
gen op het gebied van de documentaire-fotografie. Het budget
voor de opdrachten bedraagt in totaal 100.000 gulden. De vijf
uitverkorenen zijn Hans Aarsman (stadsgezichten), Michele Ta-
lens (archetypen mannen), Henze Boekhout (luchthaven Schip
hol), L. Creyghton (logies in Amsterdam) en Maya Pejic (carrière
en ouderschap).
Madeleine van Strien promoveert op Franse 'toeristen
NIEUWSLIJN
Enkele Leidse kunstenaars zul
len deze week een Indonesisch-
Nederlandse kunstuitleenstich
ting in het leven roepen. De be
doeling'is dat er in Leiden een
kunstuitleen komt met moder
ne Indonesische grafiek en in
Djakarta een soortgelijke instel
ling die moderne Nederlandse
grafiek uitleent. Het initiatief
voor dit plan is van Marjolijn
Grouwstra, beeldend kunstena
res uit Leiden.
Tijdens een studiereis in
Djakarta kwam zij Apin tegen,
een vooraanstaand kunstenaar
uit Indonesië. Samen met hem
en de Leidse beeldende kunste
naars Ans Zuyderhout, Elbert
Ploos van Amstel, Hermance
Mees, de kunsthistorica Helena
Spanjaard en Leidenaar Ed van
der Veen hoopt Grouwstra dit
plan snel te verwezenlijken.
Tijdens haar reis door Indo
nesië viel het Grouwstra op
hoeveel werk van goede kwali
teit er door Indonesische kun
stenaars werd gemaakt. Grouw
stra: „Het gekke is dat wij daar
in Nederland niets van weten.
De meeste mensen hebben
toch nog steeds een traditioneel
beeld van de kunst die daar
wordt gemaakt. Maar de Indo
nesische kunstenaars beginnen
mee te tellen in de internationa
le kunsthandel. De Japanners
leggen nu reeds grote bedragen
neer voor moderne Indonesi
sche kunst."
„En de kunstenaars, ja, die
willen wel verkopen. In Indone
sië wordt er erg slordig met hun
werk omgesprongen. Ik heb
daar in musea het prachtigste
werk zien verkommeren. Er is
nauwelijks toezicht, de doeken
hangen te klapperen in de
tocht. Ik heb het meegemaakt
dat prachtige olieverfschilderij
en zomaar tegen elkaar aan
werden gezet en dat in de hitte
dë verf ervan smolt, zodat je ze
niet meer van elkaar af kon krij
gen. Dat is doodzonde."
„Voordat nu al die prachtige
werken worden weggekocht
door de Japanners, leek het mij
raadzaam dat Nederland iets
ging doen. Onder de Indonesi
sche kunstenaars heerst over
het algemeen een pro-Neder
landse stemming. Apin was
meteen enthousiast over mijn
plan. Om het gevaar van be
schadiging te voorkomen, heb
ben we gekozen voor grafiek.
Dat is handelbare kunst. Je kunt
een tekening of een ets oprollen
en in een beschermende koker
verzenden."
Grouwstra is ervan overtuigd
dat er in Indonesië een afzetge
bied is voor Nederlandse kunst.
„En hier bij ons zal zeker ook
Indonesische kunst gretig aftrek
vinden. Er is daar op dit ogen
blik een zeer interessante ont
wikkeling gaande."
mste^m.anp~ndeenegnaarhe,mUSe"
Vanwege de grote publieke
belangstelling zal de tentoon
stelling 'Edgar Degas, sculptor',
die vanaf 29 november te zien
is, tot 1 maart worden verlengd.
Tot nu toe bezochten 90.000
mensen deze expositie.
Het Van Goghmuseum in Am
sterdam heeft in 1991 een re
cordaantal bezoekers getrok
ken: 800.000. Het vorige record
werd, met uitzondering van het
Van Goghjaar, in 1989 geregi
streerd. Toen wisten 701.912
Michael Jackson naar Nederland
De zanger Michael Jackson zal
in de zomer in Nederland een
aantal popconcerten verzorgen.
De optredens maken deel uit
van een wereldtour, die de zan
ger naar Azië, Australië en Zuid-
Amerika voert.
De concerten volgen op het
recent verschenen album 'Dan
gerous', waarvan inmiddels
meer dan 10 miljoen exempla
ren zijn verkocht. Hoeveel con
certen het popidool in ons land-
geeft, is nog niet bekend. Ook
staat nog niet vast waar hij op
treedt, maar naar alle waar
schijnlijkheid in Rotterdam.
Werk geestelijk gehandicapten op unieke expositie
LAREN ANP
„Heel lang van tevoren moest ik
de schilderijen selecteren, om
dat de verstandelijk gehandi
capten moesten worden voor
bereid op de expositie. We heb
ben te maken met mensen in de
leeftijd van 11 tot en met 71
jaar, van allerlei niveaus, die
soms bang zijn voor grote groe
pen mensen. Vaak hebben ze
ook moeite met communice-
Karin Verboeket is samenstel
ster van de tentoonstelling
'Zonder omweg' die tot en met
29 maart in het Singer Museum
in Laren is te zien. Voor het
eerst in de geschiedenis laat een
nationaal museum aan het gro
te publiek zien wat er aan beel
dende kunst wordt gemaakt op
de dagverblijven en de zorgin
stellingen van verstandelijk ge
handicapten. In totaal doen aan
de tentoonstelling 13 Neder
landse instellingen en tussen de
veertig en vijftig exposanten
mee.
De naar schatting honderd
schilderijen, tekeningen, aqua
rellen en keramische voorwer
pen zijn volgens Verboeket
emotioneel zeer direct. „Je zou
kunnen zeggen dat bij deze ex
posanten het verstand niet in de
weg zit", constateert ze. „Hun
emoties of dat wat ze voelen,
kunnen ze zo aan het papier
toevertrouwen. Beelden zijn
vaak voor verstandelijk gehan
dicapten belangrijker dan woor
den."
Een groot verschil tussen de
kunstenaars uit de zorginstellin
gen en de doorsnee exposanten
is, vertelt Verboeket, dat de
mensen vooral geen kunst wil
len maken. Vaak ontstaan schil
derijen ook op een voor ons on
gewone manier. Verboeket: „Zo
kwam één van hen eens naar
een begeleider toe met een
schilderij dat volgens hem nog
niet af was. Er stond een huis op
het doek afgebeeld, maar com
positorisch miste er toch nog
iets, vond hij. Na enig denkwerk
bedacht hij dat er nog ramen op
moesten worden aangebracht.
Later bleek dat hij de ramen
niet in het huis had geschilderd,
maar los ervan ergens in de lin
ker bovenhoek van het schilde
rij. Een voor ons misschien on
gebruikelijke oplossing, maar
het schilderij was qua composi
tie gered."
Omdat het artistieke niveau
zo hoog was, hanteerde Verboe
ket voor een groot deel dezelfde
selectiecriteria als bij een ten
toonstelling van werk van men
sen zonder verstandelijke han
dicap; ofwel het kwaliteitscrite
rium. Daarnaast wilde ze dat de
tentoonstelling ook een beeld
zou geven van datgene wat er
zoal in de instellingen wordt ge
maakt. De tentoonstelling laat
dus ook de artistieke stand van
zaken in de zwakzinnigenzorg
zien.
Voor Nederland is de ten
toonstelling met werk van ver
standelijk gehandicapten uniek.
Nooit eerder was werk van hen
in zo n omvang in een museum
te zien, iets wat in het buiten
land overigens wel het geval is.
In het Centre Pompidou in Pa
rijs bij voorbeeld werd enige tijd
geleden een tentoonstelling met
werk van gehandicapten door
de Franse president Mittemand
geopend. Waarom het in Ne
derland nooit eerder tot een
dergelijke expositie is gekomen,
weet Verboexet niet. „Ik denk
dat niemand er ooit aan heeft
gedacht."
Nederland heeft over zijn toerisme nooit te klagen gehad. Ook in vroeger eeuwen be
zochten veel buitenlanders onze moerasdelta. Onder hen bevonden zich beroemde
Franse aristocraten, maar ook schrijvers en politici, zoals Diderot, Voltaire en Malher-
bes. De Oegstgeestse Madeleine van Strien-Chardonneau promoveerde vorige maand
tot doctor in de letteren op het proefschrift 'Le Voyage de Hollande'. Van Strien, die als
docent taalverwerving werkt bij de vakgroep Frans van de Leidse universiteit, analy
seerde alle bekende reisverslagen die door Fransen zijn geschreven over hun reis door
de Verenigde Nederlanden tussen 1748 en 1795.
OEGSTGEEST CEES VAN HOORE
„Als je de reisverhalen moet ge
loven lag, achter onvruchtbare
grensgebieden, het rijke Hol
land met zijn tot in de kleinste
hoekjes getemde natuur. Er zijn
schitterende tuinen met land
huizen maar vooral steden waar
alle wanorde uitgebannen lijkt."
Sommige bezoeken aan Ne
derland maakten volgens Ma
deleine van Strien deel uit van
een 'Grand Tour', een educatie
ve reis die de vreemdeling in
opdracht van zijn, veelal welge
stelde, familie moest maken. De
reizigers maakten een verslag
om thuis te laten zien dat ze tij
dens hun reis door Nederland
niet alleen maar hadden gelui
erd. En vaak was dat verslag
meteen een soort huishoud
boekje, waarin de uitgaven
naast de belevenissen werden
genoteerd. Maar natuurlijk wa
ren er ook Fransen die puur om
het plezier dingen noteerden.
Reizen doet schrijven. Op reis
zijn de indrukken zo talrijk dat
je naderhand nog wel eens wilt
nalezen wat je hebt gezien.
Madeleine van Strien-Char
donneau, die is geboren in Lille
maar al eenentwintig jaar in
Nederland woont, analyseerde
de reisverslagen van de Fransen
die hier kwamen tussen 1748 en
1795. De opvallendste uitkomst
van haar literair-historische on
derzoek is dat het er met de
Verenigde Nederlanden hele
maal niet zo rampzalig voor
stond als de historici ons heb
ben willen doen geloven. In veel
van hun geschriften kun je le
zen dat het economische en
culturele klimaat zich na de
Gouden Eeuw hier in neer
waartse richting bewoog. Dat is
dus niet helemaal waar, al zijn
de reisverslagen die Madeleine
van Strien-Chardonneau onder
ogen kreeg natuurlijk niet voor
de volle honderd procent be
trouwbaar.
„Je ziet dat die verslagen toch
bijna allemaal geschreven zijn
met behulp van de bekende
reisgidsen uit die tijd. Dat kun
je aflezen aan de onderwerpen
die worden behandeld. De ver
slagen volgen vaak precies de
opbouw van die reisgidsen en
geven aandacht aan dezelfde
bezienswaardigheden. Maar af
en toe kom je er natuurlijk ook
echt persoonlijke ontboezemin
gen en observaties in tegen. /Ms
je dan bedenkt dat er bij de his
torische beschrijving van het le
ven in de Verenigde Nederlan
den erg vaak de nadruk wordt
gelegd op de misère, dan con
trasteert het idyllische beeld dal
deze Franse reizigers in hun
verslagen oproepen wel erg op
vallend met dat van sommige
historici. Ik heb de indruk dat
het hier destijds allemaal nog
niet zo slecht was."
„Holland maakte in elk geval
een rijke indruk op de Fransen.
Ze vonden het vooral opmerke
lijk dat er zoveel steden waren.
De ene stad na de andere
doemde op. Een echt platte
land, zoals in Frankrijk, was er
niet. De reizigers beschrijven de
straten hier, de regelmatige rij
en huizen, de sociale organisa
tie. Als je hun enthousiaste ver
slagen leest, lijkt het wel alsof
Utopia in Holland werkelijkheid
is geworden."
Leiden
Vooral Amsterdam en de Zaans
treek waren trekpleisters voor
de 'toeristen'. Leiden is meer
een doorgangsstad, waar de
nacht werd doorgebracht na
een vermoeiende reis. Gewilde
hotels waren De Gouden Bal,
tegenover het stadhuis, en Het
Hof van Holland, waar je voor
een gulden een koningsmaal
kon bestellen. Maar de Gouden
Leeuw in de Breestraat spande
de kroon. Het was een soort
achttiende-eeuws driesterren
hotel. Ene baron Montboissier
meldt dat De Gouden Leeuw
een van de beste gelegenheden
van het land is. Het is er niet al
leen goedkoop, het is er ook nog
eens kraakhelder. De vloeren
van gangen en keukens zijn be
legd met prachtig marmer. En
in de kamers, ter bescherming
van de dure Turkse tapijten, lig
gen fijne biezen matten uit
Spanje.
Hoe komen de Nederlanders
zelf er eigenlijk vanaf in deze
verslagen?
Wij zijn, ten opzichte van de
andere Europese volkeren,
nogal „flegmatiek" zegt de kers
verse doctor in de letteren.
„Sommige reizigers hebben het
over een gebrek aan gastvrij
heid, maar degenen die in wel
gestelde families worden uitge
nodigd, hoor je daar niet over."
„In die tijd vond je in de reis
gidsen nog wel het beeld van de
sobere Hollander. Dat zie je in
de verslagen niet terug. De Hol
lander. zo blijkt, is helemaal
niet zo sober. Hij houdt er al
leen een ander soort luxe op na
dan de Fransman. Het copieuze
dineren, zoals dat in Frankrijk
gebeuft. komt over het alge
meen niet zo vaak voor. Maar
de Hollanders hebben prachtige
paarden, interieurs en schilde
rijen. En ook het linnengoed is
wonderschoon."
„De Nederlanders zijn in deze
verslagen meestal groot en
blond. Dat geldt vooral voor de
vrouwen. Opvallend is hun fris
se gelaatskleur. Vooral de vrou
wen uit de Zaanstreek blijken
nogal aantrekkelijk. Maar de ge
bitten zijn hier meestal slecht."
Het is al gezegd: Leiden was
voor de Franse reiziger vooral
een doorgangsstad. Maar de
Burcht, de Hortus en de univer
siteit worden vaak nog wel even
bezocht. Volgens ingenieur Le
Turc was de Burcht een heuvel
in de vorm van een suikerbrood
en stond er bovenop de koepel
van de Marekerk een ananas.
Madeleine van Strien-Chardon
neau: „Ik zat die tekst te bestu
deren en dacht: ananas, ana
nas, staat dat er wel? En toen
kwam ik op de fiets eens langs
de Marekerk en verdomd: het
'Greenpeace' van Louise Guardia. Acryl op papier. Het is een van de stukken die op de expositie 'Zonder Om
weg" te zien zijn in het Singermuseum in Laren. foto anp
AMSTERDAM ANP
Het Prins Bemhard Fonds heeft samen met LJ.
Pieters een fonds gesticht, het Ludo Pieters Gast
schrijver Fonds, waarvan de jaarlijkse opbrengst
wordt besteed aan de verblijfskosten van een bui
tenlandse schrijver of dichter. Het gaat in totaal,
zo blijkt uit een bekendmaking van het Prins
Bemhard Fonds gisteren, om de jaarlijkse op
brengst van een vermogen van 30.000 a 40.000
gulden.
De schrijver of dichter zal op uitnodiging van
de Stichting Poetry International in Rotterdam,
gedurende één of gedeeltelijk academisch jaar
een schrijversschap vervullen aan één van de Ne
derlandse universiteiten. De voorkeur gaat uit
naar een schrijver of dichter die zijn of haar land
om politieke redenen heeft moeten veria ten, of
anderszins in moeilijkheden is geraakt.
De Chinese schrijver Duoduo, die in Nederland
in ballingschap leeft, is gedurende het lopende
academische jaar 1991-1992 als gastschrijver ver
bonden aan de Leidse universiteit De middelen
hiervoor werden door het Prins Bemhard l onds
ter beschikking gesteld.
