Economie
'Cao voor iedereen'
nog toekomst
heeft
Een paradijs voor wie
graag met namen strooit
Van minister tot winkelier: allemaal corrupt'
Nederlander lust
weer gedistilleerd
Dinsdag 4 februari 1992
Redactie: 023-150224 JANINE BOS AAA Vormgeving: MITZIE MEUERHOF
6
IN DE EUROPESE kleding- en tex
tielindustrie zullen de komende tien
jaar ongeveer 800 000 banen ver
dwijnen door verminderde afzet. Dat
voorspelt een groep grote Europese
textiel- en kledingconcerns (ELTAC)
in een recente studie
HET AANTAL particuliere be
drijven in Polen neemt gestaag
toe. Hun aandeel in de totale
produktie is gegroeid van 10
procent in 1989 tot 24,2 pro
cent in 1991
DE ZWARE INDUSTRIE en de che
mische bedrijven in Polen zijn sinds
het weekeinde weer in bedrijf, na an
derhalve week te hebben stilgelegen
als gevolg van een vermindenng van
de gasaanvoer vanuit Rusland
Weinigen voelen voor afschaffing Algemeen-Verbindendverklaring
AMSTERDAAA JAN SMIT
ANP
Producenten van binnenlands
gedistilleerd kunnen weer opge
lucht ademhalen. Voor het eerst
in jaren is de afzet van sterke
drank in 1991 met 1 procent
licht gestegen, zo werd vorige
week bekendgemaakt. Uitschie
ter is 'oude klare', met een om
zetstijging van maar liefst 10
procent.
Andere uitschieters waren
vruchtenbrandewijnen (8 pro
cent), bitters (8 procent) en
likeuren (6 7 procent). Jonge
jenever deed het met een om
zetdaling van 0,2 procent aan
zienlijk slechter.
De drank-industrie heeft zich
de afgelopen jaren forse inspan
ningen getroost om de produk
tie te verminderen. Dat moest
ook wel, want in tien jaar tijd
daalde de consumptie sterke
drank van eigen bodem flink.
Werkten Nederlanders in 1980
gemiddeld 2,72 liter pure, gedis
tilleerde alcohol naar binnen, in
1990 was dat nog maar 1,98 li
ter.
En ook al lijkt het nu weer
bergopwaarts te gaan, binnen
lands gedistilleerd kampt nog
steeds met een imagoprobleem.
C. Ultee, secretaris van het Be-
drijfsschap voor de Detailhan
del in Alcoholhoudende Drank
en: „De opa's van tegenwoordig
grijpen niet meer automatisch
naar de jeneverfles. Zij kiezen
vaker voor bijvoorbeeld wijn.
Om mee te blijven draaien
moet je je richten op de klein
kinderen en laten zien dat jene
ver ook in een mix uitstekend
smaakt."
Een andere benadering van
de consument via reclames
moet nieuwe klandizie aantrek
ken. Gedistilleerd moest niet
langer worden geassocieerd met
oud en duf („Ha fijn, ha fijn een
borrel van Florijn"), maar met
jong en modem („Let's Bok-
ma"). „Het gaat om een andere
belevingswereld. Iedere consu
ment wil nu eenmaal op zijn ei
gen niveau worden aangespro
ken", verklaart R. Basart van de
Nederlandse Gedistilleerd Unie.
Niet meteen effect
De (peperdure) reclamecam
pagnes worden niet door de
branche als geheel gefinancierd,
maar door afzonderlijke produ
centen. Het meest aan de weg
timmert Bols Benelux (onder
andere Bokma, Bols, Coeberg,
Henkes), een joint-venture van
Heineken en Bols met een
marktaandeel van maar liefst 50
procent. Deze grootste produ
cent van binnenlands gedistil
leerd trok over 1990 alleen al
miljoenen guldens uit om haar
produkten te verkopen.
Bols publiceert overigens als
enige zijn marktaandeel. Infor
matie op dit gebied wordt bin
nen de branche angstvallig ge
heim gehouden. Daardoor blijft
het onduidelijk in hoeverre de
reclames resultaat opleveren.
Woordvoerder Basart van de
Nederlandse Gedistilleerd Unie
wil wel kwijt dat er nogal wat
tijd overheen gaat voordat de
uitwerking van de reclames
zichtbaar wordt. „Voor positie
ve effecten is het nog te vroeg.
Dat heeft meer tijd nodig. Kijk
maar naar de campagne voor
Coeberg-bessenjenever. Die le
verde pas na vijf jaar resultaat
op."
Opmerkelijk is dat het be-
drijfsschap, juist nu eindelijk
een kleine kentering ten goede
optreedt, tot een nieuwe ronde
prijsverhogingen voor binnen
lands gedistilleerd heeft beslo-
een prijsverhoging te verwach
ten van een tot anderhalve gul
den.
Pelotons vakbondsbestuurders en onderhandelaars van
werkgeverskant sjouwen dezer dagen het land door om
nieuwe collectieve arbeidsovereenkomsten te sluiten.
Honderden cao's moeten worden vernieuwd, van betrek
kelijk kleine bedrijven met een eigen contract tot en met
de cao voor de metaalnijverheid die voor zo'n 300.000
werknemers geldt.
DEN HAAG JAN HARREN
Sinds enige tijd staat de waarde
van een aantal cao's ter discus
sie: moeten collectieve arbeids
overeenkomsten die voor een
hele bedrijfstak worden afge
sproken, wel 'algemeen verbin
dend' worden verklaard? Anders
gezegd: moeten deze cao's ook
per se gelden in bedrijven die
aan de onderhandelingen part
noch deel hebben gehad?
De directeur van het Centraal
Planbureau (CPB), prof. drs. G.
Zalm, gooide de knuppel in het
hoenderhok bij zijn aantreden
als buitengewoon hoogleraar
aan de Vrije Universiteit. Hij
vond dat cao-afspraken die
strijdig zijn met het algemeen
belang, niet mogen worden op
gelegd aan ondernemingen die
niet bij de cao-afspraken zelf
zijn betrokken. De CPB-direc-
teur wordt in zijn mening ge
steund door de PvdA-econo-
men Bomhoff en Van der Ploeg.
Nederland kent sinds 1937 de
Wet op de Algemeen-Verbin
dendverklaring (aw). Daarin is
vastgelegd dat een cao die voor
een bepaalde bedrijfstak is
overeengekomen, van toepas
sing kan worden verklaard op
alle ondernemingen en werkne
mers die in die bedrijfstak actief
zijn.
Voor 1937 gold zo'n geza
menlijke cao alleen voor bedrij
ven (en personeel) die waren
aangesloten bij de organisaties
die erover hadden onderhan
deld. De rest was vrij om zelf de
lonen en andere arbeidsvoor
waarden vast te stellen. In de
toentertijd allerbelabberdste
economische omstandigheden
leidde dat tot steeds lagere lo
nen: mensen waren bereid om
voor een schijntje te werken.
In de huidige praktijk is de al
gemeen-verbindendverklaring
een vrij automatisch gebeuren.
Ten onrechte, vindt Zalm. Een
van zijn argumenten: de minis
ter keurt door de aw afspraken
(bijvoorbeeld loonstijging) goed
die mogelijk dwars tegen het re
geringsbeleid indruisen (loon
matiging). Vanuit werkgevers-
en werknemerskring wordt
daarentegen juist beweerd dat
mede dankzij de aw de loon
matiging in de jaren tachtig
zo'n succes kon worden. Boven
dien zorgt aw voor stabiliteit en
arbeidsrust (geen onnodige sta
kingen).
Zalm is voorstander van se
lectieve toepassing van de Alge
meen-Verbindendverklaring.
De CPB-directeur vindt bijvoor
beeld wel dat afspraken over zo
geheten 'goede doelen' voor aw
in aanmerking moeten komen.
Te denken valt aan maatregelen
die scholing bevorderen en de
kansen van langdurig werklozen
en minderheden vergroten. Se
lectieve toepassing zal echter
niet werken, menen werkge
vers- en werknemersorganisa
ties. Je kunt een cao volgens
hen niet splitsen in een aw-deel
en een niet-aw-deel omdat
cao-maatregelen volgens hen
niet los van elkaar kunnen wor
den gezien.
Het verbaast menigeen trou
wens dat minister De Vries van
sociale zaken enige tijd geleden
een adviesaanvraag bij de Soci
aal-Economische Raad heeft
neergelegd over verruiming van
de aw-mogelijkheden, terwijl
hij constant opmerkingen in
een andere richting maakt. Zo
overweegt de bewindsman om
cao-afspraken die volledige
doorbetaling van loon bij ziekte
garanderen, niet algemeen-ver
bindend te verklaren.
Het advies van de Sociaal-
Economische Raad, waarin
werkgevers en werknemers zit
ting hebben, wordt komend
voorjaar verwacht. De hele
kwestie van de aw zal erin aan
de orde komen, al was het al
leen al omdat Zalm aan de op
stelling van het advies mee
werkt. Nu staat echter al vast
dat hij voor zijn standpunt geen
meerderheid zal vinden.
Pure zakelijkheid wijkt voorpolitiek in Davos
NIEUWSLIJN
Japanse excuses voor VS
De Japanse premier Miyazawa heeft gisteren zijn verontschuldi
gingen aangeboden voor een weinig vleiende opmerking die hij
eerder die dag in het parlement maakte over de Amerikaanse ar
beider, die volgens hem te weinig arbeidsethos heeft. Zijn woor
den vielen slecht in de VS, hoewel president Bush de excuses in
middels heeft aanvaard.
Grolsch: 'Overname Ruddles rond'
Grolsch heeft definitief overeenstemming bereikt over de over
name van de Britse Ruddles-brouwerij van Courage Ltd. Ruddles
is winstgevend en zal positief bijdragen aan de winst per aan
deel over 1992, aldus Grolsch. De Nederlandse brouwer wil niet
kwijt wat voor Ruddles is betaald.
DAVOS CHRISTOPHER HUHNE
THE INDEPENDENT
Het Wereld Economisch Forum
in Davos, dat afgelopen week
einde van start ging, heeft de
bekoring van een massale bij
eenkomst van de rijken en
machtigen der aarde tegen de
idyllische achtergrond van één
van de meest sjieke ontspan
ningsoorden van Zwitserland.
Een soort Dallas en Dynasty
met een Schweizerdeutsch ac
cent. Maar de 'glamour' kan
niet verhullen dat veel trouwe
bezoekers en sommige organi
satoren zich afvrageq af Davos
misschien van de juiste koers is
afgeweken.
Het forum werd in 1971 opge
richt door Klaus Schwab, een
voormalige Zwitserse bedrijfsdi
recteur. De bedoeling was om
Europese ondernemingen met
elkaar in contact te brengen,
waardoor het makkelijker zou
worden coitimerciële banden
aan te knopen.
In zijn begindagen was het fo
rum een relatief kleinschalige
en exclusieve aangelegenheid,
die werd bijgewoond door voor
aanstaande politici en topman
nen uit het zakenleven op basis
van de regel: er wordt niet uit de
school geklapt. Maar op de bij
eenkomst dit jaar in het giganti
sche, modernistische conferen
tiecentrum van Davos, werden
zelfs de kleinste informele zit
tingen voorgezeten door een
panel van minstens vier des
kundigen. Zij gaven leiding aan
de discussie tussen ruim hon
derd deelnemers, waarvan
steeds meer van buiten Europa
komen.
Het conferentieboek, dat door
de deelnemers wordt geraad
pleegd om te zien wie ze graag
zouden willen ontmoeten, be
vat veel namen die op iedere
lijst van internationale zakenlui
voorkomen: Giovanni Agnelli
van Fiat, Akio Morita van Sony,
Carl Hahn van Volkswagen.
Nog steeds worden mensen
afgewezen, maar niet veel. De
magnetische aantrekkings
kracht van vooraanstaande po
litici en grootindustriëlen bete
kent dat tevens ieder jaar een
groeiend leger welgestelden op
het evenement afkomt: welge
manierde internationalisten
met ondefinieerbare accenten,
die alleen lijken te worden toe
gelaten omdat ze het jaarlijkse
lidmaatschap van bijna 20.000
gulden kunnen betalen.
Davos is verworden tot een
paradijs voor wie graag met be
roemde namen strooit. Op par
ty's in Davos kun je in korte tijd
meer grapjes uitwisselen met
hoge omes dan waar ook ter
wereld, ook al vliegen de mees
ten maar even naar Zwitserland
om een klein gedeelte bij te wo
nen van de bijeenkomst die een
volle week duurt.
Oudgediende bezoekers van
het forum beklagen zich er over
dat de nadruk niet meer zozeer
ligt op puur zakelijke aangele
genheden, maar op kwesties
van internationaal economisch
beleid. Er wordt gesproken over
economische hervormingen in
Oost-Europa in plaats van over
nieuwe marketingtechnieken.
Dit jaar zijn met name Latijns-
Amerikaanse en Oosteuropese
Toppers bij elkaar in Davos. Van links naar rechts: Carl Hahn (Volkswagen). Donald Keough (Coca-Cola) en
Akio Morita (Sony). «foto epa
ministers en regeringsfunctio
narissen massaal komen opda
gen.
Van de ruim duizend deelne
mers stammen 850 uit het za
kenleven. Het is vaak fascine
rend de zakenlui aan te horen
over de problemen waarmee ze
in hun eigen bedrijven worden
geconfronteerd of over de sub
tiele veranderingen op de
markt. Het is daarom jammer
dat de deelnemers in Davos
hun aandacht steeds meer laten
verschuiven naar politieke aan
gelegenheden in plaats van zich
toe te leggen op het gebied
waarin ze zelf deskundig zijn:
het reilen en zeilen van de za
kenwereld.
VERTALING AAARGREET HESLINCA
Het Moskouse Grand Hotel Europe is een van de hotels in de Russische
hoofdstad dat sinds vorig jaar in buitenlandse handen is. Opgekocht
door Zweedse ondernemers opende het vijfsterren-hotel, dat op de mo
numentenlijst van Moskou staat, na een dure renovatie eind december
zijn deuren. foto anp dmitriev usmanov
CORRESPONDENT
De Russische regering heeft 1992 uitgeroepen tot
het 'jaar van de privatisering'. Dat wordt een hele
klus, want op dit moment is ruim 85 procent van
de Russische bedrijven nog in staatshanden. Dit
jaar wil Rusland minstens driekwart van de onge
veer 110.000 staatswinkels privatiseren. Dat het
een moeizaam proces wordt, maken de taferelen
in Moskou duidelijk waar het privatiseringspro
ces al is begonnen.
De problemen zijn niet van de lucht. De voor
genomen verkoop van staatswoningen aan huur
ders is stukgelopen op ambtelijke tegenwerking.
Bij de privatisering van bedrijven en winkels gaat
het weinig anders. En dat terwijl burgemeester
Popov binnen twee maanden Moskou's bedrijfs
leven in privé-handen wilde brengen.
Geef aan personeel
Larisa Pijasjeva kan er niet verbaasd over zijn.
Deze econome zou de privatisering van Moskou
even regelen, maar kwam van een koude kermis
thuis.
Drie maanden geleden zette Pijasjeva zich aan
een groot karwei. De 43-jarige econome wilde
binnen twee maanden alle Moskouse winkels,
restaurants en bedrijven privatiseren. Haar plan
oogde simpel: geef alle staatsondernemingen aan
het personeel. Als de werknemers de status van
privé-ondememer zóuden afwijzen, zou het be
drijf alsnog aan derden worden verkocht.
Pijasjeva kreeg de steun van Moskou's burge
meester Gavriil Popov, een radicale hervormer.
Met hem kwam ze overeen dat een 'Privatiserings
Centrum' zou worden*opgezet, met haar aan het
hoofd. Snelle privatisering, bedacht Larisa, zou
leiden tot betere dienstverlening, concurrentie,
meer aanbod in de winkels en lagere prijzen.
Haar droom kwam niet uit. Het Centrum kwam
er niet, haar staf bleef beperkt tot haar echtge
noot, de econoom Boris Pinker (die belangeloos
meewerkt) en een vijftal typistes. Na drie maan
den bikkelharde politieke gevechten is Pijasjeva
het goed zat. Voormalig bondgenoot Popov be
kijkt ze nu met wantrouwen. Met president Jelt-
sin en zijn adviseurs heeft ze het al te vaak aan de
stok gehad. Pijasjeva, een professor die haar
theoretische kennis op de praktijk mocht losla
ten, is verstikt geraakt in de wondere wereld van
de Russische en Moskouse politiek.
Helblauwe kijkers
In het voormalige Comecon-hoofdkwartier aan
de oever van de Moskva verleent ze audiëntie.
Een poppegezichtje. Helblauwe kijkers, wipneus
je, maar ook een pruilmondje. „Er gebeurt ge
woon niets aan privatisering. We blijven voorbe
reiden, discussiëren en intussen heeft 'het appa
raat' de touwtjes in handen. Ik moest een plan
voor privatisering opstellen, maar ik weet nu echt
niet meer wat mijn taak is. Ik ben hier al bijna
weg."
Privé-eigendorri blijft een omstreden zaak, na
meer dan zeventig jaar socialisme. Wie de her
vormers lovend hoort praten over winst en kapi
taal denkt misschien anders, maar Pijasjeva weet
beter. Met Popov was ze overeengekomen dat
werkcollectieven of winkelpersoneel hun bedrijf
voor duizend roebel de vierkante meter konden
opkopen. Die afspraak is al ter ziele, er komt in
Gavriil Popov.
de praktijk niets van terecht. Het Comité ter Con
trole en Beheer van Eigendom, dat is opgericht
naar aanleiding van een decreet van Jeltsin, wil
namelijk niet verkopen, maar alleen verpachten.
Pijasjeva: „Dat is geen privatiseren. De pacht-
contracten bestrijken vaak een periode van niet
langer dan een jaar. Dan kunnen de nieuwe 'ei
genaars' weer op straat worden gezet en de zaak
blijft gewoon in staatseigendom. Het is een half-
legale en zeker incorrecte manier van handelen."
Wie zijn daar dan verantwoordelijk voor? Pij
asjeva aarzelt geen moment. „Jeltsin klaagt dat de
staatshandelshuizen en de chefs van de staats
winkels ervoor zorgen dat de prijzen naar record
hoogte stijgen en goederen niet op de legale
markt komen. Nou, dat heb je ervan als je de
voorwaarden niet helder definieert. Omdat er
niet snel wordt geprivatiseerd, blijven de bedrij
ven en winkels in handen van degenen die er al
tijd al de lakens uitdeelden."
Overal corruptie
Pijasjeva's relaas, kort samengevat: van de top
(de minister) tot de basis (de chef van een staats
winkel) heerst corruptie. De minister wil op z'n
stoel blijven zitten en steunt op het oude appa
raat. De staatswinkelier heeft er geen baat bij om
te privatiseren omdat hij de toegeleverde waar
veel winstgevender via de achterdeur aan de
zwarte markt kan leveren. Dit hele stelsel, de erfe
nis van zeventig jaar staatshandel, houdt de prij
zen hoog en het aanbod laag.
Toch klinken de argumenten van haar tegen
standers niet slecht. Jelena Kotova van het stede
lijk Eigendomscomité zegt dat je bedrijven en
winkels niet zomaar kunt verkopen. De nieuwe
eigenaar zou van een bakkerij (weinig winst), wel
een computerzaak (veel winst) kunnen maken.
Op grote schaal zou dit de hele stedelijke infra
structuur kunnen ontwrichten. Dus moet je ver
pachten, onder voorwaarde dat de bakker bakker
blijft.
Pijasjeva: „Dat is precies wat ik bedoel! Ze spe
len slechts in op de angst van de bevolking, om
dat dat vrije markt voor 'gewone mensen' gelijk
blijft staan aan hoge prijzen en lege winkels. Dat
is sociale demagogie van het ergste soort."
