Buitenland
Overgave rebellen
tl
Sombere Weizman verlaat Israëlische parlement
Nederland doet niet mee
aan Duitse hulpactie GOS
'Overgangsregering voor
Zuid-Afrika nog dit jaar'
Lawines
niet te
voorspellen
Beroering in Italië
over brief CP-leider
Ozal krijgt landen rond
Zwarte Zee op één lijn
Dinsdag 4 februari 1992
Redactie; 023-150225 RONALD FRJSART (dief) ONNO
OUKES Vertalingen: MARGREET HESUNGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving; ANDRIES DETMAR
DE BANKENCOMMISSIE van het
Amerikaanse Huis van Afgevaardig
den heeft bewijzen dat tientallen be
drijven in de VS Irak geholpen helpen
om raketten en andere wapensyste
men te ontwikkelen.
United Press International (UPI).
VOLGENS DE COMMISSIE hebben
Amerikaanse bedrijven een doorslag
gevende rol gespeeld in de ontwikke
ling van de Condor II raket en in
technische aanpassingen van Scud-
raketten, die Irak door de Sovjetunie
werden geleverd.
NIEUWSLIJN
Gorilla verliest teen
In een dierentuin in het Amerikaanse Cleveland heeft de gorilla
Katie een teen verloren in een gevecht met een nieuwe kooige
noot op wie zij niet gesteld was. Haar vroegere levensgezel Tim-
my, met wie zij een innige relatie had, werd in november naar
een dierentuin in New York overgebracht om daar voor nage
slacht te zorgen. Met Katie was dat niet mogelijk, omdat die on
vruchtbaar is. Activisten voor dierenrechten waren zelfs naar de
rechter gestapt, maar die zag geen reden om de scheiding van
beide gorilla's ongedaan te maken.
Gelukkig nieuwjaar 'dankzij' executies
Kort voor het Chinese nieuwjaar zijn op last van drie rechtban
ken in Chjna 49 mensen doodgeschoten. „De executies waren
bedoeld om de bevolking te verzekeren van een veilig, gelukkig
nieuwjaar", aldus meldde het ChonggingJuridisch Dagblad.
Nieuwe bankbiljetten in Belgjë
De Belgische Centrale Bank is van plan om nog deze eeuw twee
nieuwe bankbiljetten, van 200 en van 2000 francs, uit te geven.
Dit heeft een woordvoerder van de Nationale Bank gisteren ge
zegd. Op de vraag of België hiermee ook door zal gaan als de EG
voor het jaar 2000 één Europese munt zal uitgeven, antwoordde
de woordvoerder: „Daar is niets bijzonders aan. Landen geven
altijd nieuwe biljetten uit."
Parker Pen te koop
De schrijfwarenfabrikant Parker Pen Commpany is te koop. Gis
teren verklaarde Peter Bentley, directeur Noord-Amerika van de
onderneming, dat de directie heeft besloten dat de tijd daarvoor
nu rijp is. Parker boekt jaarlijks een omzet van ongeveer 322 mil
joen dollar. Voor het eind deze maand aflopende boekjaar wordt
een winst verwacht van 61 miljoen dollar.
Portugal sluit akkoord over Macao
De Portugese premier Cavaco E Silva en zijn Chinese collega Li
Peng hebben gisteren een akkoord getekend dat voorziet in de
teruggave van Macao aan China in 1999. In het protocol zijn ook
de Portugese belangen vastgelegd. Na vijf eeuwen van Portugese
bestuur zal na Hong Kong, dat nu nog een Britse kolonie is, ook
Macao, „Chinees grondgebied onder Portugese administratie"
onder Chinees bestuur gaan vallen.
Doden bij zware zandstorm in Egypte
Bij één van de hevigste zandstormen van de afgelopen jaren zijn
in Egypte ten minste veertien doden gevallen. Door de zand
storm, die een groot deel van Egypte met een gele sluier bedek
te, kwam het lucht- en scheepvaartverkeer maandag grotendeels
stil te liggen. De haven van Alexandria bleef ook na het afzwak
ken van de storm vandaag gesloten.
VN boos over uitzetting Haïtianen
Het Hoge Commissariaat voor de Vluchtelingen van de Verenig
de Naties (UNHCR) heeft gisteren de gedwongen deportatie van
Haïtiaanse vluchtelingen door de Verenigde Staten bekritiseerd.
De eerste boootvluchtelingen zijn gisteren weer in Haïti aange
komen.
BRUSSEL-MOSKOU ANP-GPD-AP
Nederland schrijft niet in voor
de luchtbrug die Duitsland naar
Amerikaans voorbeeld volgende
week maandag vanuit Frankfurt
naar het Gemenebest van Onaf
hankelijke Staten (GOS) opent.
Volgens staatssecretaris Dan
ken (Europese zaken) voelen de
GOS-republieken daar niets
voor, omdat hun vliegvelden en
de zeehavens de stroom goede
ren niet aankunnen. De Duitse
actie druist in tegen adviezen
van de Europese Commissie die
vreest dat het luchtruim en de
vliegvelden in Rusland overvol
raken.
De Duitse minister Genscher
(buitenlandse zaken) heeft het
voornemen gisteren aangekon
digd tijdens een vergadering
met zijn EG-collega's. Genscher
hoopt op die manier te voorko
men dat de Amerikanen, die
ook volgende week met een
luchtbrug beginnen, publicitair
aan de haal gaan met de nood
hulp.
Azerbajdzjaanse legereenhe
den hebben gisteren met pant
serwagens voor de derde keer in
vier dagen het Armeense dorp
Chramort, in de omstreden en
clave Nagomo-Karabach, aan
gevallen. D^ werd vol
gens het directoraat binnen
landse zakenn van de enclave
door de Armeense burgerwacht
Staatsgreep tegen president Perez van Venezuela verijdeld
De militaire opstandelingen in Venezuela hebben zich
overgegeven. Dat hebben bronnen in het leger vanoch
tend gezegd. De opstand tegen de regering van president
Carlos Andres Perez begon vannacht. Perez had eerder al
gezegd dat de coup was neergeslagen, maar daarna hield
de onrust in de hoofdstade Caracas en andere delen van
het land nog aan.
CARACAS IPS-AFP-Rtr-DPA
Volgens Perez behoren de op
standelingen tot het Jose Leo
nardo Chirinos-regiment dat
zijn basis heeft in Maracay, 200
kilometer ten westen van Cara
cas. Hij riep de rebellen op naar
de kazerne terug te keren.
nezuela. Perez had net een
rondreis gemaakt door de Vere
nigde Staten en Europa.
Regeringseenheden hadden
vanmorgen het presidentiële
paleis omsingeld,
standelingen een
tank hadden ge
posteerd. De troe
pen hebben met
onderhandelingen
de overgave van
de rebellen, die
onder leiding van
een luitenant zou-
de op-
Ooggetuigen verklaarden dat
kort na middernacht „een groep
mensen" het presidentiële pa
leis bestormde. Ook zou gedu
rende enige tijd de internatio
nale luchthaven Simon Bolivar den staan, bereikt,
door opstandige militairen zijn
bezet. Volgens onbevestigde be
richten hadden de coupplegers
president Perez willen gijzelen
op het moment dat hij vanuit
Zwitserland terugkeerde in Ve-
de r
land blijft overigens nog ondui
delijk. De gouverneurs van een
aantal districten in het oosten
en zuidoosten van het land ver
klaarden voor de radio dat de
situatie in hun gebieden nor
maal is. Bronnen uit de directe
omgeving van de regering lieten
daarentegen weten dat er ook in
andere delen van Venezuela
sprake is van onrust.
De couppoging werd de afge
lopen dagen voorafgegaan door
indirecte waarschuwingen van
het leger dat Venezuela „van
binnenuit en buitenaf' werd
bedreigd. Venezuela heeft een
democratisch gekozen regering
sinds 1958 en heeft daarmee de
langste democratische traditie
van alle landen in Zuid-Ameri-
ka. Het 19,3
miljoen inwo-
ners tellende
land is echter
de laatste tijd
getroffen door
een golf van
protesten.
Nog maar tien
jaar geleden was Venezuela
dankzij de hoge olieprijzen een
van de rijkste ontwikkelingslan
den. De prijzen zijn inmiddels
gekelderd en het land was in het
afgelopen decennium veel geld
kwijt aan het nakomen van zijn
Toestand
in binnenland
onduidelijk
i het
aflossingsverplichtingen voor de
buitenlandse schuld van 35 mil
jard dollar. De armste lagen van
de bevolking zagen hun koop
kracht uitgehold worden en de
werkloosheid wordt geschat op
40 procent.
De regering-Perez is nu drie
jaar aan de macht en heeft in
die periode met een golf van so
ciale onrust te kampen gehad.
Afgelopen najaar besloot de re
gering de universiteiten en mid
delbare scholen voor enige tijd
te sluiten in een poging een ein
de te maken aan het verzet van
studenten en scholieren. De
protesten zijn inmiddels al lang
niet meer beperkt tot deze
groep, maar leven in veel brede
re kring. Het is vooral het strin
gente bezuinigingsbeleid dat
veel weerstanden oproept. Vol
gens de statistieken kan slechts
20 procent van de bevolking
van Venezuela in de basisbe
hoeften voorzien.
Venezuela is een buurland
van de Nederlandse Antillen en
Aruba.
PARUS HANS GERTSEN
Juryvoorzitter Kissinger (rechts) overhandigt ANC-leider Mandela de
eerste UNESCO-vredesprijs, terwijl president De Klerk (midden), die de
prijs al in handen heeft, toekijkt en applaudiseert. foto epa
De Klerk zei niet tegen het
idee van een overgangregering
te zijn, maar volgens de presi
dent moet er eerst onderhan
deld worden over de vraag hoe
die regering er uit dient te zien.
Volgens Mandela is alleen een
regering die echt representatief
is in "staat een eind maken aan
de huidige geweldsgolf in Zuid-
Afrika en het land te leiden naar
een pluriforme democratie.
De Houphouet Boigny-vre-
desprijs ter waarde van ruim
275.000 gulden is aan de twee
Zuidafrikaanse leiders toege
kend vanwege hun beider in
spanningen voor de vrede in het
verscheurde Zuid-Afrika.
CORRESPONDENT
De Zuidafrikaanse president
F.W. de Klerk en ANC-leider
Nelson Mandela hebben giste
ren in Parijs de verwachting uit
gesproken dat Zuid-Afrika nog
voor het eind van dit jaar be
stuurd zal worden door een
overgangsregering. Beide lei
ders hebben de Franse presi
dent Mitterrand verzekerd dat
in die regering alle bevolkings
groepen zullen zijn vertegen
woordigd. De Klerk en Mandela
waren in Parijs om de eerste
Unesco-vredesprijs in ont
vangst te nemen.
ANKARA-DAVOS LOUIS BURGERS
VERSLAGGEVER
Elk jaar opnieuw eist de berg
wereld zijn slachtoffers. Zo erg
als de afgelopen dagen in het
zuidoosten van Turkije, waar
honderden mensen bij lawines
zijn omgekomen, is het ge
lukkig meestal niet.
Volgens Bruno Salm van het
Zwitserse Institut für Schnee-
und Lawinenforschung in Davos
kunnen deskundigen niet pre
cies voorspellen wanneer en
waar lawines voorkomen. Zij
kunnen hooguit vaststellen of
de klimatologische omstandig
heden de vorming van lawines
in de hand werken.
De belangrijkste factoren bij
het ontstaan van lawines zijn
volgens Salm nieuwe sneeuw,
harde wind en erg koude lucht.
Die samenloop van omstandig
heden leidde het afgelopen
weekeinde tot de ramp waarbij,
zoals nu bekend is, zeker 300
mensen omkwamen. De afgelo
pen weken werd het gebied ge
teisterd door enorme sneeuw
val, een harde wind en de aan
wezigheid van veel koude lucht
uit Rusland.
Uit ervaring blijkt dat door
deze combinatie tot gevolg
heeft dat de nieuwe sneeuw niet
kan hechten aan de oudere
sneeuwlagen. Elk geluid kan
dan een lawine veroorzaken.
Salm: „Een grote catastrofe kun
T fox wachten wanneer er veel
sneeuw meer dan 1 meter
is gevallen en de temperatuur
laag blijft, zoiets als min tien
Bewoners van Gormec, in het zuidoosten van Turkije, helpen reddingswerkers bij het bergen van slachtoffers.
Het gebied werd de afgelopen dagen geteisterd door lawines. Daarbij zijn honderden mensen omgekomen.
fotoepa
Die buitengewone situatie
doet zich, zo blijkt uit de gege
vens van het instituut, niet va
ker voor dan eens in de twintig
tot dertig jaar. In Oost-Zwitser-
land wordt bijvoorbeeld nog
met afschuw teruggedacht aan
de ramp in 1968, toen de berg
massa's rondom Davos in be
weging kwamen.
Het instituut in Davos bestaat
sinds 1936. Het vormt een on
derdeel van de Technische
Hochschule van Zürich. De
veertig medewerkers zien de
belangrijkste taak. Daarnaast
adviseren zij de regering en de
plaatselijke bestuurders over
het voorkomen van lawines.
Daarbij wordt veel aandacht be
steed aan het behoud van de
bossen, die immers een natuur
lijke beschutting tegen lawines
vormen. Daar waar de bossen
zijn gekapt, moeten stalen en
houten hekken de omlaag stor
tende sneeuwmassa's vertra
gen. Deze installaties zijn echter
kostbaar per hectare wordt ge
rekend op 1 miljoen Zwitserse
franken (ongeveer 1,15 miljoen
gulden). Zwitserland geeft jaar
lijks 100 miljoen franc uit aan
het voorkomen en stabiliseren
van sneeuwlawines.
Oost-Turkije kampt met een
enorme ontbossing en is te arm
om installaties la Zwitserland
te betalen. „Verhuizen is mis
schien in dit geval de enige op
lossing", aldus Salm.
ROME EELCO V
CORRESPONDENT
Een brief in 1943 geschreven
vanuit Moskou door de toen
malige leider van de Italiaanse
Communistische Partij (PCI),
Palmiro Togliatti, heeft in Italië
grote beroering gewekt. Op het
verzoek van een partijgenoot
iets te doen voor de Italiaanse
soldaten die met duizenden te
gelijk stierven in Stalins gevan
genkampen. antwoordde Togli
atti dat de 'rouw in de Italiaanse
gezinnen het meest probate ge
neesmiddel is voor de fascis
tische infectie'.
Het weekblad Panorama
heeft de brief, die zich samen
met andere documenten be
vindt in het archief van de Ko
mintern in Moskou, deze week
gepubliceerd. Enige tijd geleden
werden in de archieven van de
KGB de steekkaarten gevonden
van 14.000 Italiaanse krijgsge
vangenen. Men vermoedt dat
zeker 27.000 (van de 50.000)
krijgsgevangenen in de concen
tratiekampen van Stalin stier
ven. De dictator Mussolini
stuurde in 1942 200.000 Itali
aanse soldaten naar het Oost
front. Van hen keerden er
80.079 niet terug, maar men
heeft nooit geweten waar, wan
neer en onder welke omstan
digheden zij de dood vonden.
De in'eücctueel Palmiro Tog
liatti was een van de historische
leiders van de PCI. Door de fas
cistische machtsovername was
hij gedwongen 18 jaar (van 1926
tot 1944) buiten Italië te leven.
Het merendeel daarvan bracht
hij door in Moskou, waar hij se
cretaris werd van de Commu
nistische Internationale.
Togliatti speelde in de turbu
lente jaren direct na de Tweede
De vredesactivist Ezer Weizman, die
betrokken was bij het vredesverdrag
tussen Israël en Egypte en een voor
stander is van besprekingen met de WM
Palestijnse Bevrijdingsorganisatie PLO,
heeft gisteren de politiek verlaten om
dat hij vreest dat de harde opstelling
van Israëlische politici het land naar
oorlog zal leiden.
„Na ernstig beraad heb ik besloten
mijn post in de Knesset (het parle
ment, red.) op te geven en het politieke
leven te verlaten", zei de 67-jarige
voormalige minister van defensie in
het parlement. Hij verduidelijkte „ik
neem ontslag met grote zorg over het
lot en aanzien van Israël in de komen
de jaren. Ik maak mij vandaag de dag
voortdurend zorgen dat het pad dat wij
inslaan niet naar vrede leidt maar naar
een doodlopende straat, waarachter de
verschrikking van oorlog schuilt".
Vrienden van Weizman zeggen dat hij
vreest dat de regering van premier Yit
zhak Shamir de kansen op vrede laat
punt niets meer kan bijdragen. Ik ben
rechts geweest, heb deel uitgemaakt
liggen. Weizman zei het zelf zo: „Ik heb van het midden en ben links geweest."
gewacht op Madrid. Ik heb gewacht op Weizman staat bekend als een politi-
Moskou. Mijn gevoel is dat ik op dit cus met een onafhankelijke opstelling.
Zo was hij minister van defensie voor
de rechtse Likud, maar hij verliet die
partij in 1980 waarna hij parlementari
er werd voor de oppositionele Arbei
derspartij.
Door ontslag te nemen schakelt Weiz
man zichzelf uit voor de parlements
verkiezingen die in juni gehouden wor
den. Hij sloot echter niet uit dat hij de
volgende president van Israël zal wor
den, daar een president naar zijn zeg
gen meer een boegbeeld dan een poli
ticus is. De kans dat Ezer Weizman in
het voetspoor zal treden van zijn oom
Chaim Israëls eerste president van
1948 tot 1952 wordt niet bijster
hoog aangeslagen. De Likud bijvoor
beeld is vierkant tegen. De ambtster
mijn van de huidige president, Chaim
Herzog, eindigt in 1993.
Weizman was minister van defensie
onder Menachim Begin en hij ontwik
kelde een hartelijke vriendschap met
de Egyptische president Anwar Sadat
tijdens de onderhandelingen over het
in 1979 gesloten vredesverdrag tussen
Israël en Egypte. Nog altijd is Weizman
een graag geziene gast in Egypte, niet
in de laatste plaats wegens zijn liberale
opvattingen over het Arabisch-Israëli-
sche conflict.
Die opvattingen ontwikkelde hij in de
loop van de jaren zeventig, tegen de
achtergrond van een familie-tragedie.
Weizmans zoon Shaul raakte in 1970
blijvend invalide toen een Egyptische
sluipschutter het vuur op hem opende.
Volgens mensen uit zijn omgeving
heeft die gebeurtenis een ingrijpende
invloed gehad op Ezers leven, even in
grijpend als Shauls dood, vorig jaar bij
een verkeersongeluk.
Weizman keerde in 1980 de Likud de
rug toe uit frustratie over Begins terug
houdendheid bij het uitvoeren van het
akkoord. Na vier jaar in de politieke
wildernis kwam hij terug als leider van
de kleine Yahad (samen) partij, die in
1986 samenging met de Arbeiderspar
tij.
Weizman was minister van weten
schap in een coalitieregering tussen
links en rechts totdat hij in 1989 in on
genade viel bij Shamir omdat hij con
tact gehad zou hebben met de PLO,
wat in Israël illegaal is. Weizman wilde
niets over een eventuele bijeenkomst
met de PLO zeggen, maar beperkte
zich tot de opmerking dat de Israëli
sche regering op de hoogte was van
zijn pogingen vrede te bewerkstelligen.
Zijn rol in de politiek werd kleiner toen
de Arbeiderspartij in 1990 uit de coali
tie stapte.
Wereldoorlog een prominente
rol in Italië. Hij stond aan de
wieg van de 'Eerste Republiek'
die werd gevormd in 1948, het
zelfde jaar waarin een aanslag
op zijn leven werd gepleegd.
Togliatti was tot zijn dood in
19§4 een overtuigd stalinist,
hetgeen altijd een zwaar stem
pel op de PCI heeft gedrukt. In
het GOS is een tot stad uitge
groeid complex van autofabrie-
ken naar hem genoemd.
De verontwaardiging over het
cynisme van Togliatti is zeer
groot in Italië. Maar de huidige
opwinding moet ook worden
gezien in het licht van de nade
rende verkiezingen (op 5 april).
Het document betekent de zo
veelste klap voor de voormalige
Communistische Partij, de De
mocratische Partij van Links
(PDS). In 1988 maakte partijse
cretaris Occhetti juist een begin
met een proces, van 'detogliaiti-
sering', dat precies een jaar ge
leden uitmondde in de ophef
fing van de PCI en de geboorte
van de PDS.
Veel Italiaanse politici hebben
dezer dagen van de PDS geëist
alle geheimen uit het 'tijdperk
Togliatti' te onthullen. Verschei
dene parlementsleden en sena
toren van de PDS die golden als
aanhangers van Togliatti. zijn in
een compromitterende situatie
terecht gekomen. Dit geldt
waarschijnlijk het meest voor
Nilde lotti, de voorzitter van de
Italiaanse 'Tweede Kamer', die
zelfs wordt genoemd als moge
lijk opvolger van president Cos-
siga. Zij was vele jaren de min
naar van Togliatti, met wie zij
samen een kind adopteerde. De
PDS, -tl in een henig conflict
verwikkeld met president Cossi-
ga. gaat een heel moeilijke ver
kiezingscampagne tegemoet.
ISTANBUL-ATHENE GPD-A
Vertegenwoordigers van zes
voormalige Sovjet-republieken,
Turkije, Roemenië en Bulgarije
hebben gisteren op een confe
rentie in Istanbul onder voorzit
terschap van de Turkse presi
dent Turgüt Ozal een economi
sche gemeenschap opgericht
van landen rond en nabij de
Zwarte Zee.
Gestreefd zal worden naar de
instelling van een handelsunie
met vrij verkeer van goederen,
kapitaal en diensten. Ook moe
ten er een handels- en investe
ringsbank komen voor het hele
gebied. Ozal legde in zijn ope
ningsrede de nadruk op de in
frastructuur: voor alles moeten
er nieuwe wegen, havens en
vliegvelden komen. Hij had het
ook over gezamenlijk beleden
waarden als i
mensenrechten.
Van Turkse zijde is betoogd
dat niet wordt gestreefd naar
een nieuwe EG, maar dat de
Zwarte Zee-Unie wel als aanvul
ling daarop kan dienen. Het is
duidelijk dat Turkije in de nieu
we structuur, waarvan het zit h
geestelijk vader beschouwt,
even machtig hoopt te worden
als Duitsland in de EG.
De afgevaardigden in het
Sheraton Hotel in Istanbul on
dertekenden een principe-ak
koord. Het is het plan dat de
overeenkomst over enkele
maanden zal worden gepara
feerd door de regeringsleiders of
de staatshoofden van de betrok
ken landen. De zes voormalige
Sovjet republieken die in Istan
bul vertegenwoordigd waren,
zijn. Rusland, Georgië, Oekraï
ne. Armenië, Azerbajdzjan en
Moldava. De laatste drie gren
zen overigens niet aan de Zwar
te Zee.
