Feiten
Schot moet flexibeler worden
Hongaarse politie kan
drugssmokkel niet aan
Een mooi middagje voor Kok
Vrijdag 31 januari 1992
EN MENINGEN
Een onafhankelijk Schotland zou hoog scoren in de wereldorde
Moet Schotland onafhan
kelijk worden? Tot nu toe
spitst het belangrijkste eco
nomische debat over de
vraag of het land wel of
geen baat heeft bij de unie,
zich toe op de financiële
voorwaarden: betalen de
Schotten meer belasting
dan zij terugkrijgen in de
vorm van overheidsuitga
ven? Dat debat moet wor
den gevoerd, want als
Schotland onafhankelijk
wordt, moet er een over
eenkomst worden gesloten
over de belastingopbreng
sten van de Noordzee-olie.
Maar andere zaken zijn be
langrijker: grootte, rijkdom,
efficiency en flexibiliteit.
LONDEN HAMISH McRAE
THE INDEPENDENT
Wie denkt dat Schotland niet
groot genoeg is, heeft het mis.
Als onafhankelijk land zou het
in termen van het bruto natio
naal produkt (bnp) op de 30e
plaats van de wereld komen, na
Saudi-Arabië en Turkije, maar
voor Polen, Iran en Venezuela.
Het land zou een iets kleiner
bnp hebben dan de Scandinavi
sche landen Noorwegen, Fin
land en Denemarken, waarmee
het vaak wordt vergeleken.
Maar het zou veel groter zijn
dan dat van Griekenland of Por
tugal en meer dan twee keer zo
groot als de Republiek Ierland.
Wie denkt dat Schotland niet
rijk genoeg is, heeft het mis.
Toegegeven, het heeft een iets
lager inkomen per hoofd van de
bevolking dan het Verenigd Ko
ninkrijk. Maar het zou toch een
relatief rijk land zijn: op de 23e
plaats, tussen Australië en
Nieuw-Zeeland.
De echte vraag is of Schoüand
efficiënter zou worden, en dus
flexibeler. Als de wereld iets ge
leerd heeft van de uiteenlopen
de ervaringen van landen als
Korea en Polen, is het dat alert
heid en wendbaarheid belang
rijker zijn dan het hebben van
een grote staalindustrie.
Schotland lijkt de afgelopen ja
ren terrein te hebben verloren.
In de jaren tachtig was er een
minder snelle groei dan in de
rest van het Verenigd Konink
rijk. In 1983 was het Schotse
aandeel in het gemiddelde bru
to binnenlands produkt nog
97,4 procent, maar in 1989 nog
maar 93,2 procent.
Olie-exporteur
Als het alleen om Schotland zou
gaan, heeft het land objectief
gezien een aantal voordelen die
van pas zal komen. Het land is
sterk in energie en financiële
diensten. Afgezien van olie-ex
porteur is het land ook expor
teur van elektriciteit uit zijn wa
terstof- en vooral kernenergie-
industrie. Schotland zou in ter
men van het aandeel dat kern
centrales hebben in de energie-
Schotland zal het ook
wat natuurschoon
betreft goed doen in
de wereldorde. fo
to gpd
In welke handen ko
men de opbrengsten
van de Schotse olie
terecht? Die vraag
houdt Schotse natio
nalisten al jaren be
zig. Het antwoord
moet nu snel komen,
want eerder deze
week sprak meer
dan de helft van de
Schotten zich uit
voor onafhankelijk
heid. foto ap
voorziening, in de Europese Ge
meenschap na Frankrijk op de
tweede plaats komen.
Het land zou een sterke finan
ciële dienstverlenende industrie
hebben, met twee grote onaf
hankelijke banken en vijf of zes
grote verzekeringsmaatschap
pijen. Het belangrijkste investe
ringskartel heeft er zijn hoofd
kantoor. In termen van fonds-
beheer is Edinburgh het der
tiende financiële centrum ter
wereld, na Los Angeles maar
voor Chicago.
Schotland heeft, in tegenstelling
tot wat vaak wordt gedacht, niet
echt een uitgebreide industriële
sector. In verhouding is zijn in
dustrie kleiner dan die van het
Verenigd Koninkrijk als geheel.
Dat kan in feite meer een kracht
blijken te zijn dan een zwakte,
wanneer de Europese industrie
de komende tien jaar wordt af
geknepen maar dat is specu
latie.
Aan de debetzijde wordt in
Schotland naar verhouding ech
ter minder nieuwe industrie ge
creëerd dan in Engeland. Als ge
volg daarvan is het land afhan
kelijk van grote industrieën die
hun hoofdkantoor gewoonlijk
elders hebben. Het zijn dus niet
alleen de belangrijke politieke
besluiten die buiten Schotland
worden genomen, maar ook de
belangrijkste commerciële be
sluiten. Het is moeilijk voor een
economie om flexibel te zijn
wanneer dergelijke besluiten op
afstand worden genomen en
politieke onafhankelijkheid
hoeft niet automatisch te leiden
tot commerciële onafhankelijk
heid.
Arbeidspotentieel
Aan de andere kant zal Schot
land een buitengewoon flexibel
en goed opgeleid arbeidspoten
tieel hebben: 77 procent van de
me»
«yÉ4v f
16-jarigen volgt onderwijs tegen
63 procent in het Verenigd Ko
ninkrijk als geheel.
Schotlahd is als elk land met
plussen en minnen. Maar om te
beweren dat het land zelfstan
dig beter af zal zijn, moet men
geloven dat onafhankelijkheid
haar eigen dynamiek met zich
meebrengt. En dat de economie
zich beter zal aanpassen en
flexibeler zal worden als de
Schotten hun eigen politieke lot
in handen nemen.
Maar eerst moet er een over
eenkomst zijn. Hoe kan dat ge
regeld worden? De Scottish Na
tional Party (SNP) heeft bere
kend dat Schotland in 1989-90
20,7 miljard pond (68 miljard
gulden) heeft opgebracht voor
het Verenigd Koninkrijk en
slechts 18,7 miljard pond (61,7
miljard gulden) heeft terugge
kregen in de vorm van uitgaven
van de regering. Maar dat som
metje hangt af van de i
waarop de belastingopbreng
sten van de olie worden toege
kend aan de twee landen. De
SNP is er bij haar berekeningen
gemakshalve maar vanuit ge
gaan dat de olieopbrengsten in
zijn geheel Schotland toeko-
Afgezien van de olie-opbreng
sten, komt Schotland er in ter
men van overheidsuitgaven vrij
goed vanaf. Per hoofd van de
bevolking wordt aan gezond
heid meer besteed dan in Enge
land 432 pond (1396 gulden)
in 1988-89 tegen 312 pond
(1030 gulden). Ook wordt er
meer uitgegeven aan sociale ze
kerheid, hoewel hier de afgelo
pen maanden, nadat in het zui
den vele banen verloren zijn ge
gaan, de kloof tussen de werk
loosheidscijfers een eind is ge
dicht.
Aan de andere kant zijn de in
komens in Schotland lager (93
procent van het gemiddelde in
het Verenigd Koninkrijk), en
wordt er ook minder inkom
stenbelasting betaald.
Balans
Maar er zijn zaken die juist de
andere kant uit gaan: subsidies
voor de spoorwegen gaan voor
namelijk naar de forenzentrei-
nen in het zuidoosten en amb
tenaren in Londen krijgen een
tegemoetkoming in de woon
lasten. Zelfs een verlaging van
de hypotheeklasten doet de ba
lans doorslaan naar de andere
kant, want die gaat voorname
lijk naar mensen in het zuidoos-
Dus wat zal er gebeuren met de
belasting op de olie? Er zijn
twee manieren waarop een
overeenkomst tot stand kan ko
men. Of door de zaak uit te
vechten voor internationale ge
rechtshoven, waar Schotland
waarschijnlijk zestig procent
van de belastingopbrengsten
zou krijgen. Of door de zaak
snel en in den minne te schik
ken, waarbij beide landen mis
schien ieder de helft krijgen.
Er kan, zonder al te veel moei
lijkheden, een overeenkomst
worden geconstrueerd waarin
erop wordt toegezien dat de
olieopbrengsten rechtvaardig
zullen worden verdeeld.
Maar uiteindelijk maakt dat
toch niet veel uit. Twee of drie
jaar behoorlijke groei zal een
slechte overeenkomst over de
opbrengsten uit de Noordzee
meer dan compenseren. Belas
tingopbrengsten uit de olie zul
len het komende jaar wellicht
twee miljard pond bedragen.
Twee jaar lang een groei van
vier procent zou meer dan drie
miljoen pond toevoegen aan
het bnp van Schotland.
Maar het krijgen van die hogere
groei is het moeilijkst: De
Schotten zullen hun effficiënte
maar inflexibele economie
moeten veranderen in een meer
wendbare. Het is niet duidelijk
of de SNP deze noodzaak inziet.
VERTALING LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
CORRESPONDENT OOST-EUROPA
Of het geluk of wijsheid was van de Tsjechoslo-
waakse douane-ambtenaar die op 17 januari bij
de Hongaarse grensplaats Rajka een uitgebreid
onderzoek deed naar de lading van een Turkse
vrachtauto, wilde hij niet verraden. De vrachtpa
pieren waren in orde, de wagen was keurig verze
geld. De Hongaren hadden de lading manderij-
nen daarom zonder problemen doorgelaten.
Maar de Tsjechoslowaak vond onder de tropische
vruchten bijna 78 kilo heroïne en andere drugs,
met een totale straatwaarde van zo'n 12 miljoen
dollar.
Het was een enorme vangst en de Tsjechoslowa-
ken waren er wat trots op. Ze wilden niet kwijt of
ze getipt waren of mazzel hadden'gehad. Hun
trots was begrijpelijk. De vroegere socialistische
landen hebben zich de laatste twee jaar in snel
tempo ontwikkeld tot een belangrijke doorvoer
route voor hard-drugs uit het Midden-Oosten.
Bijna elke week staat er wel een berichtje over ge
arresteerde drugssmokkelaars in de krant. Toch
wordt slechts een betrekkelijk klein deel van de
koeriers gepakt. Het ontbreekt de politie en de
douane aan de noodzakelijke opsporingsmidde
len.
„We lopen technisch zwaar achter. De Oosten
rijkse douane kan een vrachtwagen in twee uur
van onder tot boven inspecteren. Onze douane
heeft daar tien uur voor nodig. Dat houdt natuur
lijk ontzettend op, dat kun je niet te vaak doen.
Zulke langdurige inspecties zijn niet bevorderlijk
voor de internationale relaties, dus er moet een
goede reden voor zijn", zegt politie-kolonel dr.
Istvan Balatoni, hoofd van de Hongaarse Crimi
nele Inlichtingen Dienst (CID).
Als een van de grootste problemen van de Hon
gaarse politie ziet hij het gebrek aan een efficiënt
inlichtingensysteem. Met enige jaloezie haalt hij
herinneringen op aan zijn bezoek aan de Vere
nigde Staten, waar de politie met een paar druk
ken op de computerknoppen in staat is te achter
halen of iemand al in de archieven voorkomt.
„Hier kost zoiets uren zoekwerk in de papieren.
En hoe kun je iemand efficiënt verhoren, als je
niet weet wie hij is?"
Sinds de val van het IJzeren Gordijn ligt Hongarije
op de Balkanroute, de doorvoerroute van drugs
uit Turkije en Azië. Volgens sommige schattingen
gaat er jaarlijks zo'n 8 tot 10 ton heroïne over de
Hongaarse wegen, vooral bestemd voor Duits
land. Die schatting is gebaseerd op wat er door
politie en douane aan harddrugs wordt opge
spoord. Dat is, menen deskundigen, hooguit tien
procent van wat er werkelijk wordt gesmokkeld.
Vermoedelijk zijn de hoeveelheden het afgelopen
jaar fors toegenomen. Vroeger liep de smokkel
route over de Balkan voor een deel door Joegosla
vië. Maar sinds de oorlog in dat land heeft het in
ternationale transport, en daarmee ook de inter
nationale smokkel, zich verplaatst naar Honga
rije.
Tot nu toe is het drugstransport vrijwel geheel in
handen van buitenlanders. Balatoni heeft de in
druk dat Hongaren zelf nog maar op beperkte
schaal betrokken zijn bij de handel in verdovende
middelen. Het land is op dit moment eerder
doorvoerroute en opslagdepot dan eindbestem
ming.
Voor de Hongaarse politie is de drugshandel een
betrekkelijk nieuw fenomeen. „Verdovende mid
delen waren hier vele jaren geen echt probleem",
zegt Balantoni, „Er was wel sprake van misbruik,
maar veel minder van misdaad, omdat de midde
len die gebruikt werden, spullen waren waar je zo
aan kon komen".
„Een echt probleem waren de schoolkinderen die
lijm snoven. Daar zijn in de loop der jaren 50
slachtoffers bij gevallen. Verder zag je op een be
paald moment dat mensen combinaties van me
dicijnen en geneesmiddelen gingen gebruiken.
Dat leidde wel tot criminaliteit, de gebruikers ver
valsten recepten of braken in in apotheken. Maar
gebruik van harddrugs, dat kwam eigenlijk zelden
voor".
Er worden in Hongarije op beperkte schaal ma
rijuana en hasjiesj gewonnen uit industriële hen
nep, die voor de touwproduktie wordt geplant.
Daarnaast is er een bescheiden produktie van
opiaten. Die wordt illegaal gemaakt uit papaver,
die legaal wordt geplant voor de pharmaceutische
industrie en voor de winst van maanzaad, een
zeer populair ingrediënt in Hongaars gebak. Van
wege de illegale opiaten is de verkoop van papa
vers in bloemenwinkels sinds enkele jaren verbo
den.
Ondanks de thuisproduktie is het aantal drugsge
bruikers in Hongarije nog steeds tamelijk laag. Er
zijn schattingen van 30.000 tot 50.000, maar dat
getal is vermoedelijk overtrokken. De Hongaren
maken geen enkel onderscheid in de aard van de
drugs. Marijuana, hasjiesj en heroïne vallen in de
statistieken allemaal onder de noemer harddrugs.
Bovendien zijn in het cijfer ook medicijnverslaaf-
den opgenomen. Behoudende schattingen gaan
daarom uit van 3000 tot 6000 harddrugs-verslaaf
den.
Ook Balatoni neigt tot een lagere schatting dan
het officiële getal van 30.000. „We hebben geen
enkel systeem om het aantal verslaafden goed te
bepalen", meent hij. Uit de cijfers die hij ter be
schikking heeft, blijkt dat op dit moment zo'n 200
mensen onder doktersbehandeling staan vanwe
ge drugsgebruik, terwijl er in het totaal 43 rechts
zaken tegen gebruikers lopen. Onlangs werd voor
het eerst een vrouw met een overdosis cocaïne in
het ziekenhuis opgenomen. Geen getallen om
van wakker te liggen.
Voor een deel is het een kwestie van koopkracht.
Harddrugs waren en zijn voor de meeste Honga
ren onbetaalbaar, zeker in het verleden, toen he
roïne alleen maar voor dollars of marken te koop
was. Maar nu Hongarije een doorvoerland is ge
worden, vrezen medici dat het aantal verslaafden
spoedig zal oplopen.
DEN HAAG HENRI KRUITHOF
Het moeten een paar mooie uurtjes ge
weest zijn voor PvdA-leider Wim Kok,
woensdagmiddag in de Tweede Kamer.
Lubbers, maar veel meer nog Van den
Broek, kropen door het stof voor de vice-
premier. En Kok liet na, als een echte
staatsman, zout in de wonden van de beide
CDA-bewindslieden te wrijven. Al had hij
daar alle reden toe.
Het was alweer het tweede - en zeker het
niet het laatste - debat over de omstreden
reis van Lubbers en Van den Broek naar
Zuid-Afrika. Het besluit tot uitstel was ein
delijk genomen, al had premier Lubbers het
niet zelf bekend durven maken. Om de po
litieke scha(n)de in Nederland zoveel mo
gelijk te beperken had hij met de Zuidafri-
kaanse president afgesproken dat deze het
vervelende nieuws bekend zou maken. Een
beetje laf was het wel.
Maar dat vonden de kamerleden, van links
tot rechts, niet het ergste. Veel erger was dat
Lubbers en Van den Broek over het voorne
men om naar Zuid-Afrika te reizen, niet
met vice-premier Kok was overlegd. 'Onbe
grijpelijk' vond iedereen het dat een zo om
streden reis niet met de coalitiepartner was
besproken. Zelfs CDA-buitenlandspecialist
Harry Aarts - toch niet de meest kritische
ten opzichte van de eigen bewindslieden -
dwong Lubbers zijn ongelijk te erkennen.
De premier wrong zich in alle mogelijke
bochten om niet een echt excuus te hoeven
uitspreken. Nee, dan was Van den Broek
veel ruiterlijker in de erkenning dat het een
overgeeflijke fout was geweest om de PvdA-
collega niet van het begin af aan bij de
voorbereidingen te betrekken.
Naief
De vraag is of het opzet of gewoon naïvi
teit is geweest van het CDA-duo om Kok
buiten de besprekingen te houden. Ingewij
den gaan er van uit dat het het laatste is ge
weest. Ze hebben er gewoon niet aan ge
ducht. ,,Als het opzet was geweest, zou het
stom zijn geweest, want ze moesten zich
toch realiseren dat het ooit zou uitlekken en
dan zouden de rapen gaar zijn", zo valt in
Den Haag te beluisteren.
Kok toonde zich tijdens het debat meer
staatsman dan Lubbers. Lubbers kon een
ruiterlijk excuus aan zijn vice-premier maar
moeilijk over de lippen krijgen. Kok daaren
tegen stelde zich geenszins rancuneus op
tegen de premier, terwijl hij daar toch alle
reden voor had. Slechts in een tussenzinne
tje liet hij blijken dat hij Lubbers en Van
den Broek duidelijk had gemaakt, dat hij
van dit soort streken niet gediend is.
Intern schijnt het overigens flink gedonderd
te hebben, toen Kok van het voorgenomen
bezoek aan Zuid-Afrika hoorde, nadat Van
den Broek tegenover een Telegraaf-journa-
list zijn mond voorbij had gepraat. Maar
van Wim Kok was daar weinig van te horen.
Hij hield zich groot en zette zich er volledig
voor in om van het bezoek alsnog een suc
ces te maken.
De PvdA-voorman ging, ondanks de stom
miteiten van de CDA-bewindslieden, zelfs
zover dat hij zijn uitstekende relatie met het
ANC van Nelson Mandela op het spel zette
om alsnog een compromis te bereiken. In
de Tweede Kamer ging hij zelfs nog verder.
Hij nam Lubbers en Van den Broek in be
scherming.
Lubbers en Van den Broek mogen hun col
lega wel dankbaar zijn. Want de goede rela
tie tussen Kok en Mandela heeft er inmid
dels toe geleid dat er dit weekeinde ge
sprekken zullen zijn met hem en De Klerk.
Mandela nam daartoe het initiatief, om de
van oudsher goede relatie met het tot nu
toe zeer bevriende Nederland niet op het
spel te zetten. Lubbers en Van den Broek
zouden dat door hun stommiteiten van de
afgelopen weken nooit voor elkaar hebben
gekregen.
Het was daarom des te merkwaardiger dat
Lubbers het uit zichzelf niet opbracht zijn
fout toe te geven. Het zal de toch al niet op
timale verhoudingen in de coalitie er niet
beter op maken. Maar in dit geval kan de
PvdA niet verweten worden een bijdrage te
hebben geleverd aan de verdere verstoring
van de verhouding, integendeel.
