Feiten
Mexicanen wacht barre winter
Miss-verkiezing Albanië
zonder glans en glitter
CVSE dreigt logge mini-VN te worden
Baren op je zeventigste riskant
Palestijnen buitenspel
Donderdag 30 januari 1992 Redactie: 023-150225 JANINE BOSMA ALTAN ERDOGAN RONALD FRISART (chef) ONNO HAVERMANS PATRICK VAN DEN HURK HANS JACOBS JOLANDA OUKES JAN PREENEN SJAAK SMAKMAN
Vertalingen: MARGREET HESLINGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: MITZIE MEUERHOF
2
EN MENINGEN
Twijfels over milieuprogramma overheid
De twintig miljoen inwoners van Mexico-Stad zijn vorig
jaar bijna dagelijks blootgesteld aan vervuilingsniveaus
die door de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) en
de Europese Gemeenschap als gevaarlijk worden be
schouwd. Vorige week kwam een rapport uit waarin be
kend werd gemaakt dat op elf dagen na op alle dagen van
1991 gevaarlijk hoge vervuilingsniveaus waren gemeten
een record sinds de regering in 1986 begon met de re
gistratie van de luchtkwaliteit.
MEXICO-STAD JEFF SILVERSTEIN
THE INDEPENDENT
De publicatie van het rapport
komt precies nu de regering is
begonnen met de uitvoering
van de zoveelste fase van een
ambitieus anti-vervuilings pro
gramma. De meest geruchtma
kende stap in de strijd tegen de
vervuiling was de sluiting in
maart vorig jaar van de giganti
sche Pemex olieraffinaderij in
Mexico-Stad. Sindsdien zijn
honderden fabrieken gesloten
en president Carlos Salinas de
Gortari heeft beloofd geen indu
strie in Mexico toe te laten die
niet voldoet aan 'de meest strin
gente milieu-eisen'.
Deze maand werd een commis
sie in het leven geroepen die
moet toezien op de overgang
van openbare voertuigen op
gas. Eén dag in de week is Mexi
PRAAG HANS DE BRUUN
CORRESPONDENT
Waar houdt Europa op: bij de
Oeral of in Wladiwostok? En zijn
de veiligheidsbelangen van bij
voorbeeld Ierland vergelijkbaar
met die van het islamitisch Kir-
gistan aan de grens met China?
Voor dat soort vragen staan de
ministers van buitenlandse za
ken van de landen van de Con
ferentie voor Veiligheid en Sa
menwerking in Europa (CVSE),
die vandaag in de Tsjechoslo-
waakse hoofdstad Praag bijeen
zijn.
Minder dan een jaar geleden
telde die CVSE 'slechts' 35 leden
(alle Europese landen, de VS en
Canada). Nu stevent de organi
satie af op een ledental van vijf
tig. Alle republieken van het Ge
menebest van Onafhankelijke
Staten (GOS) kunnen lid wor
den van de CVSE. Voor Kroatië
en Slovenië is voorlopig een
waarnemerstatus weggelegd.
De komende dagen zitten de
oude CVSE-ministers, voor zo
ver aanwezig in Praag, voor het
eerst aan één tafel met verte
genwoordigers van het GOS.
Hoewel de overeenstemming
over toetreding van de republie
ken verrassend snel werd be
reikt, vragen sommigen lidsta
ten zich af of de verafgelegen is
lamitische en Aziatische GOS-
republieken wel echt in de 'Eu
ropese' CVSE thuishoren.
Joegoslavië wordt in Praag nog
door Belgrado vertegenwoor
digd, met Kroatië en Slovenië
als waarnemers. Het potentieel
struikelblok van het begin van
de conferentie is daarmee ge
slecht. want de vertegenwoordi
ger van Belgrado was het eens
met de waarnemerstatus van
beide republieken.
De vraag is alleen of al die lan
den in deze CVSE nog wel op
een .zinvolle manier kunnen
praten over veiligheid, mensen
rechten en economische sa-
co-Stad verboden voor privé
voertuigen en taxi's die meer
dan zeven jaar oud zijn, worden
door de politie opgespoord en
van de weg gehaald.
Deze maatregelen bieden de
belegerde inwoners van de stad
echter weinig soelaas, 's Winters
is de vervuiling het ergst, wan
neer koude lucht de warme,
vervuilde lucht naar beneden
duwt en de giftige gassen ge
vangen houdt. De bevolking is
dan ook voorbereid op weer een
winter met brandende ogen,
hoofdpijn en aandoeningen van
de luchtwegen.
Astma en bronchitis
Artsen zien nu al een scherpe
toename in het aantal gevallen
van astma, longontsteking en
bronchitis. Het Algemene Zie
kenhuis meldt dat ademha
menwerking. Want daartoe is zij
bijna twintig jaar geleden in het
leven geroepen. Het lijkt er nu
op dat de CVSE een soort mini-
VN gaat worden, met alle nade
len vandien. Bovendien is de
belangstelling voor de CVSE ta
nende. In verband met de top
van de Veiligheidsraad die mor
gen in New York begint, heeft
een fiks aantal ministers af laten
weten.
Belangrijk jaar
Toch staat de CVSE voor een
belangrijk jaar. Eind maart be
gint in Helsinki de conferentie,
waar de doelstellingen van de
Akte van Helsinki uit 1975 op
nieuw onder de loep zullen
worden gehouden. Geen luxe in
een wereld die er nu wel wat
anders uitziet dan zeventien
jaar geleden. Die discussie
wordt beslissend voor de toe
komstige rol van de CVSE in Eu
ropa.
Na de CVSE-top van november
1990 in Parijs, waar het 'Hand-
lingsmoeilijkheden met 62 pro
cent zijn gestegen en een toena
me van 97 procent van het aan
tal longontstekingen, en dat al
leen in de afgelopen twee
maanden. Volgens een studie
van de Harvard Universiteit ne
men sommige kinderen zoveel
lood op, dat hun IQ vier tot acht
punten is gezakt wanneer ze
twee jaar oud zijn.
Milieubewegingen dringen al
langer bij de regering aan op ra
dicalere maatregelen. Eén voor
stel, om de schoolvakanties te
veranderen zodat de kinderen
in de winter tijdelijk kunnen
ontsnappen aan de luchtvervui
ling, is al afgewezen. Maar de
regering overweegt een werkdag
van 9.00 tot 17.00 uur in te stel
len, waardoor de vier spitsuren
in Mexico worden terugge
bracht tot twee. De traditionele
werktijden geven werknemers
een lunchpauze van twee tot
drie uur, waarin de meesten in
hun auto naar huis gaan.
Functionarissen geven toe dat
de snelle industriële groei, die
verantwoordelijk is voor de
enorme uitbreiding van Mexi
co-Stad, nog steeds het grootste
probleem vormt voor de stad.
Dagelijks verhuizen ruim 2.000
mensen naar de stad, waar
meer dan drie miljoen motor
voertuigen en 33.000 fabrieken
vest van Parijs' werd vastge
steld, is wel gespeculeerd dat de
CVSE de rol van de Navo als dé
Europese veiligheidsorganisatie
zou kunnen overnemen. Voor
het oude militaire blok-denken
was immers na de onttakeling
van het Warschaupact geen
plaats meer. En met de men
senrechten zit het in de nieuwe
democratieën ook wel snor.
Samenwerking werd het nieuwe
toverwoord, op alle terreinen en
tussen alle landen. Ook de
Navo-leiders staken op hun
Londense top van 1990 de
'hand van vriendschap' uit naar
de vroegere tegenstanders.
Maar de situatie is er door het
verdwijnen van de Sovjetunie
voor de Navo en de CVSE niet
duidelijker op geworden.
Beide organisaties zoeken naar
een nieuwe rol. De Navo door
zich op te werpen als humani
taire organisatie, die voedsel
hulp aan de Russen coördi
neert, de CVSE door de nieuwe
democratieën in Midden- en
Oost-Europa een forum te bie-
dagelijks 12.000 ton vervuilende
stoffen uitspuwen.
René Altamirano, hoofd van het
ministerie van ecologie en
stadsontwikkeling, geeft toe dat
er niet genoeg wordt gedaan
om deze groei af te remmen.
Met een blik naar de bruinach
tige smog die over de stad
hangt, zegt Altamirano dat er
niets is ondernomen om de
openbare sector te decentralise
ren, wat een precedent zou
kunnen scheppen voor de parti
culiere industriële sector.
„Veel ministeries hoeven hele
maal niet in de hoofdstad te zit
ten", aldus Altamirano, met na
me visserij, landbouw en de
marine. Van de tienduizenden
fabrieken in de vallei van Mexi
co-Stad zijn slechts 16 naar een
andere lokatie verhuisd.
Politieke hefboom
Hoewel er nog veel moet gebeu
ren om de waarschijnlijk meest
vervuilde stad ter wereld
schoon te krijgen, heeft het
vooruitzicht van een handels
overeenkomst met de Verenig
de Staten en Canada de rege
ring van Salinas een politieke
hefboom gegeven om de ver
vuilers aan te pakken. Maar
milieudeskundigen vrezen dat
deze verandering in het rege
den, waarin zij hun veiligheids
problemen aan de orde kunnen
stellen, zonder zich meteen on
der de Navo-paraplu te hoeven
scharen.
De CVSE wordt daarbij vooral
gezien als het 'geweten' van Eu
ropa, waarin de lidstaten de uit
gangspunten van hun samen
werking en hun veiligheidsbe
leid bespreken, maar zonder de
bevoegdheden om die uit te
voeren. De CVSE kent geen vre
desmachten, heeft geen geld en
kan geen besluiten afdwingen.
Daarvoor zijn andere instanties,
zoals de Navo, de EG en de
Westeuropese Unie (WEU).
Abstract
Geen wonder dat de Oosteuro
peanen dan ook meer vertrou
wen hebben in de Navo als ga
rantie voor hun veiligheid, dan
in de abstractere CVSE. Het be
wijs is de verkapte sollicitatie,
die de Russische president Jelt-
sin vorige maand bij de Navo
indiende. De CVSE kent nog te-
ringsbeleid slechts van korte
duur zal blijken.
Het milieuprogramma zou
meer zijn gericht op het gerust
stellen van de VS en Canada
dan op het daadwerkelijk aan
pakken van de problemen, met
name op de langere termijn.
Homero Aridjis, een dichter en
voorzitter van de Groep van
Honderd, een milieubeweging
van artiesten en intellectuelen,
zegt dat de meeste fabrieksslui-
tingen en milieuwetten werden
doorgevoerd toen het Ameri
kaanse Congres (het parlement)
op het punt stond een beslis
sing te nemen over een versnel
de procedure voor het tot stand
brengen van de vrijhandels
overeenkomst.
Wat Aridjis en andere milieuac
tivisten graag zouden zien, is
een vrijhandelsovereenkomst
waarin de kwestie van het
milieu wordt aangepakt en een
duurzame ontwikkeling wordt
nagestreefd. Maar nog belang
rijker is volgens hen dat het po
litieke systeem wordt bevrijd
van de twee-handen-op-één-
buik verhouding tussen de in
dustrie en de regerende Institu
tionele Revolutionaire Partij.
VERTALING: MARGREET HESLINGA
veel bezwaren, zoals de nood
zaak het over alles met zijn al
len, straks vijftig, eens te zijn.
Dat geeft San Marino evenveel
macht als de VS of Rusland. Zo
kan ook Joegoslavië (lees Servië)
straks toetreding van het inter
nationaal erkende Kroatië en
Slovenië blokkeren. Daarom ligt
er nu een voorstel om de unani
miteit als voorwaarde voor gel
dige besluiten in te ruilen voor
een regel van 'alle stemmen
Maar de CVSE mag niet alleen
een praatclub worden. Daarom
worden vanaf dit voorjaar alle
ontwapeningsonderhandelin
gen onder de CVSE gebracht.
Daarmee worden die bovendien
uitgebreid tot de - vaak grote -
wapenarsenalen van de landen
die geen Navo-lid zijn of tot het
Warschaupact behoorden, zoals
Zweden en natuurlijk Joegosla
vië of wat daar van over is.
De CVSE kan ook in Europa de
rol vervullen die de VN op we
reldniveau speelt: bemiddelaar
in conflicten en initiatiefnemer
voor eventuele vredesoperaties.
Dat vereist een aanpassing van
de CVSE-regels en (wellicht zelfs
de oprichting van een soort vei
ligheidsraad. Navo-secretaris-
generaal Wömer zei deze week
al dat de Navo voor CVSE-ope-
raties troepen zou kunnen leve-
Frankrijk houdt dat tegen, om
dat het - terwijl het zelf buiten
de militaire Navo-organisatie
staat - vindt dat de Navo geen
nieuwe taken op zich mag ne
men. Bovendien heeft de CVSE
ook zelf nog niet bewezen daad
krachtig te zijn. Het vorig jaar
opgerichte Centrum voor Con-
flictvoorkoming in de Oosten
rijkse hoofdstad Wenen heeft
bijvoorbeeld in de Joegoslavi
sche crisis geen enkele rol ge
speeld. We zijn nog te nieuw,
luidde het slappe excuus. Daar
mee werd een uitgelezen kans
gemist.
TIRANA AP
Op de disco-dreun van Wester
se popmuziek leren 25 aan
staande missen in mini-rókken
elegant een smal trapje af te lo
pen als voorbereiding op de
eerste schoonheidswedstrijd
van Albanië. De deelnemers, die
tussen de 15 en de 23 jaar oud
zijn, doen dit weekeinde mee
aan de wedstrijd Miss Albanië
1992 - tenminste als de voor
stelling niet moet worden uitge
steld wegens één van de veel
voorkomende stroomstoringen
in de hoofdstad Tirana.
In het hoofdstedelijke congres
centrum, dat werd gebouwd
voor de puriteinse communisti
sche elite van de achtergeble
ven Balkanstaat, heeft nog nooit
een dergelijke kleurrijke verto
ning plaatsgevonden. De Miss
verkiezing vindt echter plaats in
een land dat aan anarchie ten
De Palestijnen hebben het gro
tendeels aan zichzelf te wijten
dat zij in het Midden-Oosten
aan de kant moeten blijven
staan. Toen in oktober in Ma-
drid de vredesonderhandelin
gen begonnen, ontstond einde
lijk enig uitzicht op verbetering
van hun positie. Door in Mos
kou niet deel te nemen aan het
vervolg van de conferentie over
het Midden-Oosten hebben de
Palestijnen zichzelf echter die
illusie ontnomen.
De beslissing van de Palestijnen
om niet plaats te nemen aan de
onderhandelingstafel in de Rus
sische hoofdstad is genomen
onder druk van de radicale ach
terban. Voor die pressie valt
best enig begrip op te brengen.
onder dreigt te gaan. Er is te
weinig voedsel en geregeld val
len water en licht uit.
„Een Miss-verkiezing lijkt een
beetje surrealistisch onder de
omstandigheden van vandaag",
zo verklaarde Vera Grabocka,
directeur van de staatstelevisie,
die de verkiezing organiseert.
„Maar wij willen aan de wereld
en aan onszelf laten zien dat wij
een normaal leven kunnen heb
ben."
Er is grote belangstelling voor
de verkiezing, kaartjes zijn al
leen nog maar op de zwarte
markt verkrijgbaar, en mensen
onderbreken er de gesprekken
over alledaagse problemen voor
om de voórs en tegens van de
verschillende kandidaten te be
spreken.
Aan de deelneemsters is geen
cosmetica verstrekt, zodat de
meisjes uit het buitenland ge
smokkelde middelen moeten
De Palestijnen moeten al veel te
lang toezien dat hun land bezet
wordt gehouden door de Israë
li's. Bovendien is het niet juist
dat.de Palestijnen zelf niet
mochten bepalen met welke
vertegenwoordigers zij in Mos
kou aan de besprekingen moch
ten deelnemen. Israël accep
teerde alleen Palestijnen uit de
Westelijke Jordaanoever en Ga-
zastrook met uitzondering
van Jeruzalem en wist zich
gesteund door Rusland en de
Verenigde Staten.
De Palestijnen hebben zich vo
rig jaar in Madrid echter bij de
ze procedure neergelegd. Zij
wisten ook dat een zeer lange
weg moest worden afgelegd en
dat het nog maar de vraag was
gebruiken. De kleding die zij
moeten dragen, doet theatraal
aan en dat is geen wonder want
ze komen uit een tv-studio.
Volgens de 19-jarige Valbona
Selimllari, één van de deel
neemsters, moeten de 25 kandi
daten, van wie het meerendeel
werkloos is, het met slechts drie
spiegels doen. „Overdag moet
ik vrouwelijk en aantrekkelijk
zijn, maar 's avonds keer ik te
rug naar huis waar al tien dagen
geen elektriciteit is en slechts
twee uur water", zo klaagt de
evenoude Aida Hasani.
De problemen van de Miss-ver
kiezing nemen de meeste meis
jes toch n\aar voor lief omdat
het prijzengeld - 300.000 lek,
dat gelijk staat aan drie jaarsala
rissen - en de mogelijkheid van
deelname aan de Miss-Europa
verkiezingen ergens in het bui
tenland te verleidelijk zijn om te
laten lopen.
of voor hen een aanvaardbare
oplossing zou worden bereikt.
Niettemin kwamen zij naar Ma
drid en vervolgens naar Was
hington en dat was na alle ge
welddadigheden tussen Israëli's
en Palestijnen al heel wat.
Gevreesd moet worden dat de
boycot van de Palestijnen zal
leiden tot nieuwe frustraties en
nieuw geweld. Daarmee is een
historische kans op vrede in het
Midden-Oosten voor lange tijd
verkeken. Nu de Palestijnen
zichzelf buitenspel hebben ge
zet, zal Israël nog minder bereid
zijn tot compromissen. De rege-
ring-Shamir heeft een extra ar
gument in handen gekregen om
te wijzen op de onwilligheid van
de Palestijnen.
Geen filevorming door een ongeluk of wegwerkzaamheden. In Mexico-Stad is dit een nor
male aanblik. Eindeloze rijen voertuigen die zich ronkend en rokend een weg banen naar
het centrum van de stad. foto af>
LONDEN RICHARD WOODMAN
THE INDEPENDENT
Wetenschappers geloven dat het misschien mo
gelijk is de voortplantingsleeftijd van vrouwen te
verhogen zodat ze in theorie tot ver in de 60 kin
deren zouden kunnen baren.
Op dit moment kan de voortplantingsleeftijd
slechts worden verlengd tot enkele jaren na de
overgang door gebruik te maken van geïmplan
teerde donoreicellen. Deze techniek is van belang
voor vrouwen die een vroege overgang hebben.
Daarnaast heeft een aantal 50-jarige vrouwen die
wanhopig naar een kind verlangden deze behan
deling ondergaan.
Wetenschappers maakten onlangs de mogelijk
heid bekend deze techniek nog een stap verder
door te voeren door het verouderingsproces van
de eierstokken te vertragen, zodat de overgang
pas plaatsvindt wanneer een vrouw 60 of mis
schien zelfs 70 jaar is.
Dokter Roger Gosden, fysioloog aan de Universi
teit van Edinburgh, zal deze week in Londen tij
dens de conferentie van de Britse Vruchtbaar
heidsvereniging de resultaten bekendmaken van
onderzoeken die hebben uitgewezen dat vrou
wen de eicellen in hun eierstokken sneller ver
bruiken naarmate ze ouder worden.Als de eicel
len niet versneld zouden worden verbruikt, zou
den vrouwen pas op hun 70ste de menopauze
bereiken in plaats van op hun 50ste", aldus Gos
den. Hij onderzoekt de theorie dat de hypofyse
hormonen produceert waarmee het tempo van
de eicelafscheiding wordt geregeld.Als dat in
derdaad zo is, is het misschien mogelijk de ei
celafscheiding te vertragen."
Professor Robert Winston, hoofd van de on
vruchtbaarheidsafdeling in het Londense Ham
mersmith ziekenhuis, organisator van de confe
rentie, noemt de vooruitzichten voor het verlen
gen van de vrouwelijke vruchtbaarheid 'zeer om
streden'. „Het lijdt geen twijfel dat de nieuwe
technieken vrouwen in staat zullen stellen ook na
de overgang baby's te krijgen en de samenleving
zal hiermee in het reine moeten komen."
Professor Winston is van mening dat vrouwen
boven de 50 geen zwangerschap moeten overwe
gen. Afgezien van de risico's tijdens de geboorte
krijg je de ongewenste situatie dat het kind zal
worden grootgebracht door iemand die de leeftijd
heeft van een grootmoeder.
Professor Robert Edwards, de pionier van de rea
geerbuisbaby's, beschrijft het vooruitzicht van
een 70-jarige vrouw met een baby als 'afschuwe
lijk'. „De meeste 70-jarige vrouwen zullen echter
lichamelijk niet in staat zijn een kind te baren. Al
leen superfitte sportvrouwen zouden zich hieraan
kunnen wagen."
COMMENTAAR
r IK POJK
HIÊK ON£|EVEE£
WIÊ.T IHcQt STEflfv
ziJU.» A
WIM STEVENHAGEN
zurt BIJ JVIASSAAL Wom imftAAR...
De inwoners van de miljoenenstad Mexico-Stad gaan een barre winter tegemoet. Door de
kou wordt de warme, vervuilde lucht naar beneden geduwd en de giftige gassen vastge
houden. De milieumaatregelen van de overheid bieden weinig soelaas. foto ap
