Feiten
Dialoog nog de enige weg
naar vrede in Noord-Ierland
Dagen van Haughey lijken geteld
Hirsch Ballin op hellend vlak
'The Bossmaakte van Ierland bananenrepubliek
LONDEN CEES VAN ZWEEDEN
CORRESPONDENT
Hij viel ooit van zijn paard. Zijn
jacht zonk. Tweemaal zag hij
zijn auto tot schroot geredu
ceerd. Nadat hij ervan was
beticht wapens te hebben gele
verd aan de IRA, moest hij zijn
ministersfuactie neerleggen.
Dat weerhield hem er niet van
om zeven jaar later „de grootste
comeback sinds Lazarus" te
maken. Als premier overleefde
hij achteloos een handvol
schandalen. Maar als de schijn
niet bedriegt, valt morgen defi
nitief het doek voor Charles
Haughey, premier van Ierland,
beter bekend als 'The Boss'.
Definitief? „Ik geloof pas dat
Charles Haughey dood is als ik
hem rond middernacht begra
ven zie worden op een drie
sprong met een stok door het
hart", zei ex-minister Conor
Cruise O'Brien ooit. „En zelfs
dan draag ik nog een teentje
knoflook in mijn zak, in de
hoop dat dat geluk brengt."
Dertig jaar nadat hij zijn eerste
schreden op het politieke pad
zette, lijkt The Boss in een
doodlopende straat te zijn be
land. De coalitiepartner in de
regering eist zijn hoofd en een
grote meerderneid van het volk
denkt dat hij een notoire leuge-
Maar Haughey heeft vaker de
logica getart. In 1970 leek hij af
gebrand, in 1983 verschenen er
biografieën in de Ierse kranten.
Maar elke keer rees 'Charlie'
toch weer op uit zijn graf. De
oppositieleider in de Senaat
verwoordde de gevoelens van
velen toen hij vorige week
sprak: „Charlie Haughey is niet
weg totdat hij weg is. En weg.
En weg." Een andere Ierse poli
ticus omschreef Haughey als
„een kruising tussen Richard
Nixon en Antonio Salazar". De
parlementariër Browe vroeg
zich zelfs af of Haughey wel zou
opstappen na een verkie
zingsnederlaag.
Tsjok Ceausescu'
En dat is alleen nog maar hoe er
openlijk over de premier wordt
gesproken. Anoniem willen de
opinieleiders nog wel een iets
nauwkeuriger beeld van The
Boss schetsen. „Haughey is cor
rupt, de honden in de straten
weten het, iedereen weet het",
zei een journalist van de toon
aangevende Irish Times vorig
jaar tegen deze krant.
In de volksmond wordt het pa
leis van waaruit Charlie het
groene eiland bestuurt Teach
Ceaucescu' genoemd ('teach',
uitgesproken als 'tsjok', is Iers
voor 'huis'). Dit omdat het pa
leis een helikopterplatform
heeft dat een vlucht in de stijl
van de Roemeense dictator mo
gelijk maakt.
Onder Haughey is de werkloos
heid gestegen tot 21 procent,
rie is gebleven, is waar The Boss
zijn rijkdommen vandaan heeft.
Hij aanschouwde het levens
licht als de zoon van een arbei
der, en het salaris van premier
is niet toereikend om in een
handomdraai miljonair te wor
den.
Hoewel niemand ooit heeft
kunnen bewijzen dat The Boss
zelf een corrupte leugenaar is,
staat vast dat hij zich altijd met
talrijke bedriegers, oplichters en
leugenaars heeft weten te c
het hoogste cijfer in de toch niet ringen. Eenmaal werd er zelfs
probleemloze geschiedenis van
het eiland. Het geboortecijfer is
hoger dan waar ook in Europa,
maar de bevolking slinkt. Bijna
anderhalve eeuw na de rampza
lige mislukte aardappeloogsten
verlaten de Ieren andermaal
hun eiland. Wie een toekomst
wil, zoekt die elders.
Dat zou Haughey
allemaal nog ver
geven kunnen
een moordenaar in het huis v
zijn openbare aanklager aange
troffen.
Afluisteren
Het was een van de meest be
genadigde leugenaars uit zijn
gevolg, ex-minister Doherty, die
hem vorige week
plotseling been
tje lichtte. In zijn
\rorden Fenpre- 'The BOSS' heeft ïïnctie
mleVrem°ermwaat Zich altijd Omringd had^DohertyStltle
met bedriegers,
oplichters en
leugenaars
een.
Haughey kwalijk
wordt genomen,
is dat hij de erfe
nis van beroem
de Ierse politici
als Pearse en De
Valera heeft ver-
kwanseld en Ier
land in een bananenrepubliek
heeft getransformeerd.
Het paleis van waaruit Charlie
zijn onderdanen bestiert, werd
onlangs voor een slordige 45
miljoen gulden opgeknapt. Met
zijn helikopterplatform, smeed
ijzeren hekken, fonteinen en
binnenplaats is het nu zo mooi
dat het toeristische attractie
dreigt te worden, zoals Bucking
ham Palace in Londen. Sommi
ge Ieren spreken over 'Charlie's
Palace', anderen over 'De Chas
Mahal'.
Weliswaar mag Haughey zich
geen eigenaar van het paleis
noemen, maar helemaal onbe
middeld is de premier ook niet
In de heuvels ten noorden van
Dublin heeft hij een landhuis,
waarvoor de heerser van een
beetje derde-wereldland zich
niet zou schamen. Daarnaast
bezit The Boss ook één van de
Blasket Eilanden, die op de Ier
se bankbiljetten staan afge
beeld.
Dat een van zijn bezittingen het
biljet van 20 Ierse ponden siert,
zegt voldoende over de persoon
Haughey. Wat altijd een myste
1982 de telefoons
van een tweetal
lastige journalis
ten laten afluiste
ren. Weliswaar
was dat illegaal,
maar Doherty
had het in het
geheim gedaan. Een jaar later
kwam het schandaal echter aan
het licht, en was Doherty ge
dwongen op te stappen. Maar
de hamvraag was uiteraard: was
Haughey (die toen premier was)
op de hoogte van de afluister
praktijken?
Destijds ontkende Doherty elke
betrokkenheid van de premier,
maar vorige week bleek hij plot
seling last van zijn geweten te
hebben gekregen. Hij gaf toe in
1983 gelogen te hebben. Char
les Haughey, zo verklaarde Do
herty nu plechtig, had de tran
scripties van de afgeluisterde
gesprekken ontvangen. Hoe
Doherty dat wist? Hij had ze zelf
aan de premier overhandigd.
De volgende dag ontbood
Haughey de pers en ontkende
alles. Zoals hij zelf had toegege
ven, was Doherty een leuge
naar, zei Charlie. En wie moest
men nu geloven? Een bewezen
leugenaar als Doherty of hem,
Haughey? Dat was inderdaad
een keuze tussen de duivel en
Beëlzebub, een keuze die Char
lie's coalitiepartners niet meer
wensten te maken. In bedekte
termen gaven zij The Boss te
verstaan dat er nog maar één
middel was om de geloofwaar
digheid van de regering te her
stellen: een andere premier.
Fraude
Als Haughey morgen tijdens het
topberaad van zijn Fianna Fail-
partij inderdaad zijn aftreden
bekend maakt, dan komt daar
mee een einde aan een episode
die de Ierse cultuur tenminste
één ding heeft opgeleverd: het
woord gubu (wat staat voor
Grotesque, Unbelievable, Bizar
re en Unprecedented). Die pe
riode begon in 1982 met de ge
slaagde machtsgreep van Char
les J. Haughey.
Het eerste schandaal was een
kleine verkiezingsfraude. Ene
Pat O'Connor bleek in het bezit
van twee kiesbiljetten en maak
te daar ook dankbaar gebruik
van. Maar helaas, de fraude
werd ontdekt en Pat O'Connor
ontmaskerd. Hij bleek Haug-
heys agent te zijn. Het schan
daal zou de geschiedenis ingaan
als het Pat O'Connor-schan-
daal.
Na Haugheys agent was het de
beurt aan Haugheys minister
van justitie, de eerder genoem
de Sean Doherty. Zelf een oud
politieman, wist Doherty pre
cies hoe je de wet moest over
treden.
Nadat hij eerst de telefoons van
enkele journalisten had laten af
tappen, kreeg hij de smaak goed
te pakken. Zijn zwager, die in
een dorp bij de grens met
Noord-Ierland woonde, had een
Noordier in elkaar geslagen en
dreigde voor de rechter te ko
men. Kort voor de rechtszaak
schoot Doherty zijn zwager te
hulp. Hij vroeg de Noordierse
politie het slachtoffer te arreste
ren, opdat deze niet tegen zijn
zwager kon getuigen. Daar wil
de de Noordierse politie vol
gaarne aan meewerken, en de
zwager ging vervolgens vrijuit.
Toen een ijverige agent de eige
naar van een pub had beboet
omdat deze na sluitingstijd nog
bier had geschonken, kwam
Doherty opnieuw in actie. Het
toeval wilde namelijk dat de
pub gefrequenteerd werd door
leden van Haugheys partij, on
der wie Doherty zelf. Hij liet de
agent gewoon naar de andere
kant van het eiland overplaat-
Meer recentelijk waren er finan
ciële schandalen, waarbij het
vleesimperium van Goodman,
de Irish Sugar Company, Carys-
fort College en Irish Telecom
betrokken waren. In alle geval
len hadden zakenlieden woe
kerwinsten gemaakt op 'deals'
met de staat, in alle gevallen i
bleken deze zakenlieden be
vriend met Charlie.
Vanzelfsprekend at ook Haug
heys zoon, Ciaran, geestdriftig
mee uit de ruif. Op onverklaar
bare wijze vond een vertrouwe
lijk document over Aer Lingus'
helikoperbelangen zijn weg
naar de brievenbus van Ciaran,
die weer de rivaliserende firma
Celtic Helicopters bezat. Ciaran
kon met het vertrouwelijke Aer
Lingus-document zijn voordeel
doen, en zijn helikopterbedrijf
floreert als nooit tevoren.
Mocht Haughey morgen beslui
ten om gewoon in zijn Chas
Mahal te blijven zitten en het
volk zou hem willen lynchen,
dan zal hij in elk geval zonder
moeilijkheden een vluchtheli-
kopter kunnen vinden.
COMMENTAAR
Minister Hirsch Ballin van justitie liet maandag
avond zijn tanden zien. Er komt wat hem betreft
een 'vandalismewet.' Groepen verdachten die tot
nu toe niet kunnen worden veroordeeld omdat
hun aandeel in strafbare feiten niet precies valt
vast te stellen, draaien straks onverwijld de cel in.
Het klinkt mooi en neemt maatschappelijke on-
rust weg, maar er deugt niets van.
De bewindsman ontpopte zich tot op heden als
een bedachtzame, wat studeerkamerachtige man,
die zich onderscheidde van zijn voorganger Kort
hals Altes. Die had immers het politieke instinct
om direct in te haken op publiek gevoelige juridi
sche zaken. Hirsch Ballin treedt nu toch in zijn
voetspoor.
„Een schending vah de rechtsorde", zegt de mi
nister terwijl hij spreekt over de recente gebeurte
nissen, waarbij voetbalsupporters tussen Zwolle
en Groningen weinig overlieten van een treinstel
van de Nederlandse Spoorwegen. En hij heeft ge
lijk. En dat krakers na het plegen van vernielingen
vrijuit gaan, valt evenmin goed te praten.
Voor de oplossing die de minister voor ogen staat,
geldt echter hetzelfde. In een rechtsstaat, en dus
ook in Nederland, geldt als hoofdregel dat nie
mand kan worden veroordeeld zonder dat zijn of
haar aandeel in een strafbaar feit is bewezen. Dat
is de basis van het systeem en zo hoort het ook te
blijven. Elke afwijking is het begin van willekeur.
En dus van de weg naar een politiestaat.
Die route slaat minister Hirsch Ballin thans met
zijn plannen in. Het wordt, als het parlement er
mee instemt, gemakkelijker vandalen te veroor
delen. De bewindsman neemt daarmee bewust
het risico dat onschuldigen worden opgesloten.
En dat is onaanvaardbaar. Liever een schuldige
vrijuit, dan een onschuldige veroordeeld, is het
terechte uitgangspunt in onze samenleving.
De minister kan zich dan ook beter bezinnen op
efficiëntere opsporingsmethoden dan te morre
len aan de beginselen van de rechtsstaat.
Woensdag 29 januari 1992 Redactie 023-150225 JANINE BOSMA ALTAN ERDOGAN RONALD FR1SART (chef) ONNO HAVERMANS PATRICK VAN DEN HURK HANS JACOBS JOLANDA OUKES JAN PREENEN SJAAK SMAKMAN
Vertalingen: MARGREET HESUNGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: MITZIE MEUERHOF
EN MENINGEN
Twintig jaar na Bloody Sunday
Zou Noord-Ierland vandaag een vergeten provincie zijn
als soldaten van een Brits parachutistenregiment het op
30 januari 1972 niet de actualiteit hadden ingeschoten?
Het is een vraag waar het antwoord nooit op gegeven kan
worden, maar die niettemin 20 jaar na dato intrigerender
is dan ooit.
LONDEN CEES VAN ZWEEDEN
CORRESPONDENT
Bloody Sunday, de dag waarop
14 ongewapende katholieke be
togers werden doodgeschoten,
schokte de wereld. In London
derry zoals de Engelsen de
stad Derry noemen waren
25.000 katholieken, merendeels
paupers uit de sloppen van de
Bogside, de straat op gegaan
r een betoging. Weinigen
buiten de Britse eilanden twij
felden aan hun gelijk. Wie als
Noordierse katholiek geboren
is, leidde in die dagen een
kommervol bestaan. Banen wa-
er vooral voor de protestan-
en in de katholieke ghetto's
plachten ratten 's nachts hun
tanden te scherpen aan slapen
de kinderen. Wat de betogers
eisten, waren gelijke rechten.
Wat zij kregen, waren kogels.
De wereld reageerde vol af
schuw, Noord-Ierland met ko
gels en bommen. In 1971, het
jaar voor de slachting, vielen er
Ulster 174 doden door poli
tiek geweld. In 1972 waren dat
r 467, bijna driemaal zo veel.
En hoewel de dodentallen daar-
a gestaag daalden, had het ter
rorisme in Ulster definitief wor
tel geschoten. Noord-Ierland
Internering
De Britse regering heeft de afge
lopen decennia zo ongeveer al
les geprobeerd om de terreur te
smoren, maar ziet zich vandaag
geconfronteerd met een IRA die
sterker is dan ooit. Het Noor
dierse parlement werd ontbon
den en de provincie werd onder
curatele van Londen gesteld. De
beruchte B-Specials, een pro
testants para-militair korps,
werden vervangen door ae
meer neutrale Britse troepen.
Internering werd ingevoerd, zo
dat de politie verdachten zon
der vorm van proces kon op
sluiten. De regering in Dublin
kreeg een stem in het Noordier
se kapittel. Televisiemaatschap
pijen werd verboden nog langer
vraaggesprekken uit te zenden
met leiders van Sinn Fein (Iers
voor Alleen Wijzelf), de politieke
arm van het IRA. De vier voor
naamste politieke partijen in de
provincie werden bijeen ge
bracht voor een 'historisch ge
sprek'.
Maar vorige week moest Peter
Brooke, minister voor Noord-
Ierland, toegeven dat het alle-
doen om het terrorisme de kop
in te dfukken. Sommige havi
ken in Belfast willen nog meer
soldaten op straat zien, maar
een kwart van de infanterie van
het Britse leger doet al dienst in
de provincie. Anderen roepen
om de herinvoering van de in
terneringsmaatregelen.
Najagen
Na de bomaanslag die acht pro
testantse Noordierse bouwvak
kers doodde, sprak premier Ma
jor: „We zullen de daders naja
gen, najagen, najagen. Geen
huis in dit land zal veilig voor
hen zijn." Het waren holle kre
ten van een premier die beter
weet. Als de twintig bloedige ja
ren die volgden op die bloedige
zondag één ding hebben bewe
zen, dan is het dat het IRA niet
verslagen kan worden. Sterker,
het IRA is aan de winnènde
hand.
Niet dat het IRA op het punt
staat het Britse leger van het
Ierse eiland te verdrijven. Het
IRA bestaat uit niet meer dan
300 ervaren terroristen die in
toenemende mate de zoge
naamde zachte doelwitten kie
zen: ongewapende burgers van
het verkeerde geloof of de foute
nationaliteit. Een paar honderd
terroristen kunnen geen leger
verslaan. Maar het IRA is aan de
In London
derry werden
zondag al de
14 katholie
ken herdacht
die op 30 ja
nuari 1972
tijdens een
betoging
doodgescho
ten door sol
daten van
een Brits pa
rachutisten
regiment.
FOTO EP A
maal niet had geholpen. Het danks 1000 man extra troepen één enkele aanslag vielen acht
'historische gesprek was defini- het nieuwe jaar weer met een doden. De vraag dringt zich op
tief mislukt en het IRA was on- hoop vuurwerk begonnen. Bij wat de Britse regering nog kan
winnende hand door niet te
verliezen.
Er komt een moment dat de
kosten van de oorlog tegen het
IRA te hoog worden. De Britse
regering geeft nu al twee miljard
pond (ruim zes miljard gulden)
per jaar uit aan de veiligheid in
Noord-Ierland. Het handjevol
IRA-leden weet 12.000 Britse -
soldaten aan zich te binden,
7.000 Noordierse soldaten,
8.500 politiemannen en een on
bekend aantal eenheden van
het elitekorps SAS en de spiona
gediensten MI5 en MI6. En met
zijn allen kunnen deze troepen
niet verhinderen dat het IRA
met een enkel bomalarm de he
le stad Londen lam legt.
Onderhandeling
Dus hoe kan het IRA nog van
een overwinning worden afge
houden? Er is nog slechts een
weg niet bewandeld de weg
van de onderhandeling.
Vooralsnog staat de gedachte
aan onderhandelingen met het
IRA gelijk aan vloeken in de
kerk. Met moordenaars praatje
niet, luidt het adagium in Lon
den. Maar waarom werd er wel
met de Hezbollah onderhan
deld over de vrijlating van gijze
laars in Libanon? Waarom zijn
in Joegoslavië de Servische re
bellen gewaardeerde gespreks
partners? Zijn zij beter dan het
Voor het zover is, moet er nog
heel wat water door de Theems
stromen. Het IRA wordt in Lon
den gezien als een bende gewo
ne misdadigers, die vervolgd en
opgesloten moet worden. Maar
hoewel vele van haar aanslagen
misdadig zijn, zijn de IRA-leden
geen gewone maffiosi. IRA-ter
roristen laten zich niet leiden
door winstbejag, maar door po
litieke motieven.
Twee jaar geleden reeds liet
Gerry Adams, voorzitter van
Sinn Fein, doorschemeren dat
het IRA bereid was te praten.
Over wat? Ook Adams weet dat
de zes graafschappen van Ulster
vrijwel zeker nooit meer bij de
26 'counties' van de Ierse Repu
bliek zullen worden gevoegd.
Maar wellicht is er een compro
mis denkbaar, dat ook aan
vaardbaar is voor een meerder
heid van de Noordierse bevol
king. Ook de protestantse ge
meenschap zal bereid zijn een
veer te laten voor een terugkeer
van de vrede.
Maar de opmerkingen van
Adams, die op de Britse televisie
niet mag worden geïnterviewd,
werden genegeerd. Voor het
eerst sinds lange tijd steeg vorig
jaar ook weer het dodental in de
provincie.
Charles Haughey, een notoire leugenaar die al menigmaal uit zijn politieke graf herrees maar wiens dagen nu geteld lijken.
FOTO EPA
