Vrouw met een
verkeerd lichaam
Vaderloze mannen 2
Sommige mensen worden ge
boren als jongen en sterven als
vrouw. Anderen aanschouwen
als meisje het levenslicht en
worden een man. Zij worden
transseksuelen genoemd: men
sen van wie de chromosomen
niet stroken met het geslacht. In
alle Europese landen mogen
transseksuelen van geslacht
veranderen, met uitzondering
van Groot-Brittannië. De Britse
Caroline Cossey werd ooit gebo
ren als Barry Cossey. Door haar
werk als fotomodel stond zij
volop in de schijnwerpers. Toen
haar verleden uitlekte werd zij
genadeloos door de boulevard
pers aan de schandpaal gena
geld. Onlangs verscheen haar
autobiografie, 'My Story'. „Als
ik in de middeleeuwen had ge
leefd, zou ik zelfmoord hebben
gepleegd."
ceesvanzweiden
fJZ~
om maar naar het Hilton Ho-
tel bij Regent's Park", had ze
J*L ^8^ door de telefoon gezegd. „Ik
zit in de koffiebar."
L In de hoek zit een verbluffend mooie
vrouw. Als de omschrijving op de omslag van
haar boek klopt, moet dit Caroline Cossey
zijn.
Caroline Cossey heeft het ver gebracht. Ze
was vele jaren een van Londens top-fotomo-
dellen, en poseert op 37-jarige leeftijd nog al
tijd voor het oog van de lens (volgende
maand siert ze de omslag van de Nederland
se Playboy). Ze trad op in clubs te Parijs en
Rome en figureerde in een James Bond-film.
Ze bezit een nachtclub in Atlanta (Amerika)
- en verschijnt deze lente met een eigen pro
gramma op televisie. Caroline Cossey heeft
een carrière waar menige tiener van droomt.
Caroline Cossey werd geboren als een
man. Haar naam was Barry. Barry Cossey.
„Voor de Engelse wet ben ik nog steeds een
man", glimlacht ze. „Mijn geboorte-akte wil
len ze niet veranderen. En dat is het docu
ment dat telt. Ik kan niet trouwen. Ik over
treed elke dag de wet door gebruik te maken
van het damestoilet. Ik kan wettelijk niet
worden verkracht. En als ik een misdaad zou
begaan, zou ik worden opgesloten in een
mannengevangenis." Ze schiet in de lach.
„Niet dat ik daar een slechte tijd zou heb
ben."
Chromosomen
Barry groeide op in Brooke, een nietig dorp
ten noordoosten van Londen. Van meet af
aan was duidelijk dat hij anders was dan de
meeste jongens. Pas veel later zou blijken dat
Barry eigenlijk geen jongen was. „Voordat de
geslachtveranderende operatie op mij werd
uitgevoerd, onderzocht de dokter mijn bloed
en speeksel", zegt Caroline. „Hij deed een
opmerkelijke ontdekking. De meeste vrou
wen hebben twee X chromosomen en man
nen hebben een X en een Y chromosoom.
Transseksuelen hebben doorgaans twee X
chromosomen en een Y. De dokter ontdekte
echter dat ik drie X chromosomen had tegen
een Y. Mijn lichaam was in oorlog met zich
zelf."
Zijn eerste seksuele ervaringen waren met
jongens uit het dorp. Toch wist Barry dat hij
niet homofiel was. Toen hij na zijn schooltijd
in homofiele kringen verzeild raakte, was dat
omdat hij zich tot mannen aangetrokken
voelde. Maar niet als man, als vrouw.
Barry werd slagersjongen en vervolgens
verkoper in een herenmodezaak. Maar al
gauw werd de geboortegrond hem te heet
onder de voeten. Eenmaal werd hij door de
plaatselijke politieman 'betrapt' toen hij met
een man in een auto zat. Diezelfde avond
nog deelde Barry, inmiddels 16, zijn besluit
aan zijn ouders mee: hij wilde naar Londen.
„Ik wil graag wat meer van de wereld zien",
zei hij tot zijn vader.
Showgirl
In Londen kwam de 16-jarige Barry terecht in
een huis waar Polly, een meisje uit het Verre
Oosten, eveneens een kamer huurde. Dit
meisje gaf een nieuwe wending aan Barry's
leven. Zij bleek een transseksueel te zijn. „Tot
ik haar ontmoette, had ik zelfs nog nooit van
het woord gehoord", zegt Caroline. „En ik
had er geen flauw benul van dat mensen een
operatie konden ondergaan om hun geslacht
te veranderen. Het was een openbaring voor
mij. Polly wees me ook op het verschil tussen
travestiet en transseksueel. Een travestiet
raakt opgewonden als hij zich als vrouw
kleedt: een transseksueel wil een vrouw zijn.
Alleen: waar haalde Barry het geld voor de
operatie vandaan?
Hij had een baantje gevonden als ijsjesver
koper in een Londens theater, maar dat le
verde hem nauwelijks voldoende geld op om
de huur van te betalen. „Waarom probeer je
niet als een showgirl aan de slag te komen"?
vroeg de manager van het theater. „In Parijs
zijn de meest succesvolle showgirls vaak jon
gens."
ZATERDAG 25 JANUAR11992
Op 21-jarige leeftijd
werd Barry Caroline,
een verbluffend
mooie vrouw, die als
topmodel triomfen
zou vieren.
FOTO CPD
Caroline Cossey: het verhaal van een man met een chromosoom te veel
Barry veranderde zijn naam in Caroline,
kleedde zich als vrouw en begaf zich met
knikkende knieën naar een auditie in de La-
tin Quarter, een van Londens bekendste
nachtclubs. Hij/zij werd aangenomen. Er
brak een opwindende maar moeilijke tijd
aan. Barry ging nu'als vrouw door het leven,
maar had nog steeds de uiterlijke kenmerken
Zijn eerste prioriteit waren borstinplantin-
gen. Als hij die had gekregen, zou hij topless
kunnen werken en meer geld kunnen verdie
nen geld dat hij goed kon gebruiken voor
de uiteindelijke geslachtsveranderende ope
ratie.
In de nachtclub ontmoette hij een Arabi
sche prins die hem in contact bracht met zijn
vader. Barry/Caroline werd in een geblin
deerde Rolls naar het hotel van Zijne Excel
lentie gereden en moest zich op de kamer
een reeks van schaamteloze vragen van de
vorst laten welgevallen. Maar toen hij weer
buiten stond, had hij een envelop in handen
met daarin 500 pond, meer dan genoeg voor
de silicone-inplantingen.
„Het neteligste probleem was mijn fami
lie", vertelt ze. „Ik had al een keer gepro
beerd mijn ouders in te lichten, maar mijn
vader wilde nergens van weten. Daarop had
ik het contact verbroken."
Paspoort
Nadat hij borsten had gekregen, besloot Ca
roline een nieuwe poging te wagen. Onaan
gekondigd opende hij de achterdeur en stap
te naar binnen. „De hele avond en nacht
hebben we gepraat, gelachen, gehuild", zegt
ze nu. „Toen mijn vader me de volgende dag
naar het station bracht, zei hij: 'Ik begrijp dat
die geslachtsveranderende operatie heel be
langrijk voor je is. Ik heb een kleine spaarre
kening. Mamm'a en ik hebben besloten je dat
geld te geven."
Om dat spaargeld bij elkaar te krijgen had
zijn vader zijn hele leven gezwoegd in een
garagebedrijfje. Caroline sloeg het aanbod af.
Hij zou zijn operatie zelf bekostigen.
In een theaterblad zag hij een vacature
voor een showgirl bij de Bluebells, Londens
beroemdste revue. Hij ging op auditie, dit
keer topless, en werd aangenomen voor een
tournee door Spanje. Caroline was in de ze
vende hemel. Hij ging naar het stadhuis voor
een paspoort, en vertelde z'n verhaal. Het
zou geen probleem zijn een paspoort te krij
gen met een nieuwe naam en geslachtsver
melding, legde een sympathieke dame uit.
Maar totdat Caroline de definitieve operatie
had ondergaan, zou het paspoort tijdelijk
zijn.
Enkele dagen voordat hij zou afreizen,
werd Caroline ontboden op het kantoor van
Bluebells. De Spaanse autoriteiten hadden
aan de Bluebells-directie gevraagd waarom
een van de showgirls op een tijdelijk pas
poort zou reizen. Daarop had de directie in
lichtingen ingewonnen, en de sympathieke
dame had uit de school geklapt. Caroline
stond op straat.
Hij wilde niet terugkeren naar zijn oude
nachtclub en reisde af naar Parijs, waar hij
een baan vond bij de Alcazar. Hij leefde in de
voortdurende angst dat zijn ware geslacht
zou worden ontdekt. Uiteindelijk vertrok Ca
roline naar Rome, waar hij werd aangeno
men als striptease-danseres in een kleine
nachtclub. Zijn bankrekening groeide sneller
dan ooit. In ruim een jaar tijds had Caroline
voldoende geld bijeen om naar Londen terug
te keren voor de operatie.
Gevaarlijk
De operatie vond plaats op Oudejaarsdag. In
vijf uur tijd bouwde de chirurg haar om tot
een volwaardige vrouw. Ze hoefde lichame
lijk contact met mannen niet langer te schu
wen en kon, 21 lentes oud, eindelijk aan haar
leven beginnen.
Caroline meldde zich aan bij een agent
schap voor t fotomodellen. Onder de naam
Tula veroverde zij de modewereld. Maar de
publiciteit had ook gevaarlijke kanten. Haar
agent kreeg een verzoek van ene Brian, een
beroepsfotograaf die vermoedde dat ze trans
seksueel was. Caroline was bang. Als haar
verleden uitlekte, kon ze haar carrière als
Ik vroeg aan David wat hij graag wilde doen
met of zeggen tegen zijn vader, als dat zou kun
nen. Hij dacht een ogenblik na en zei toen: „Ik
zou gewoon tegen hem willen kunnen zeggen, op
een rustige en ontspannen manier: 'ik hou van
je'. Ik kan dat tegen anderen wel zeggen. Maar
het is iets dat bij hem heel moeilijk over mijn
lippen komt. Ik zou in staat willen zijn zoiets
wezenlijk eenvoudigs tegen hem te zeggen.
rige leeftijd. Als kind
had hij al het gevoel
anders te zijn dan de
meeste jongens.
FOTO OPD
model wel vergeten. „Ik was doodsbang, en
besloot het land te verlaten om de pers te
ontlopen. Van mijn kapper had ik het adres
van een modellenbureau in Australië gekre
gen."
Caroline zocht enkele maanden dekking
aan de andere kant van de wereld. Haar te
rugkeer in Londen was een riskante stap. Ze
zei 'ja' op een verzoek om in een nieuwe Ja
mes Bond-film te spelen, en kwam daarmee
gelijk weer in de schijnwerpers.
In haar geboortedorp dook een verslagge
ver van de boulevardkrant News of the World
op, Engelands grootste zondagsblad. Hij be
naderde haar vader die niets wilde vertel
len en de buren. Een paar weken zat Caro
line in spanning. Toen kwam de klap. 'JAMES
BOND-MEISJE WAS EEN JONGEN', luidde
de kop op de voorpagina. Caroline: „Ik zag
mijn hele leven instorten."
„Ik verloor opdrachten, omdat voor som
mige opdrachten een transseksueel eenvou
digweg niet aanvaardbaar was. Reclames
voor voedingsbeha's kon ik bijvoorbeeld niet
meer doen. En een agentschap in New York
waarmee ik juist een contract had gesloten,
belde af."
Klootzakken
Pas jaren later leek Caroline de klap weer te
boven te komen. Na een kort verblijf in Italië
en Zwitserland, was ze in Londen de mem
van haar dromen tegengekomen. Elias was
rijk, knap en wilde met haar trouwen: „Maar
hoe moest ik hem mijn verleden vertellen? Ik
vond het een beetje moeilijk om bij het diner
tegen hem te zeggen: 'Oh ja, ik ben je nog
wat vergeten te zeggen.... Ik besloot hem een
boekje te geven dat ik na de onthulling in de
News of The World over mezelf had geschre-
Elias reageerde positief, maar vond het
toch beter om zijn familie niet in te lichten.
Zijn moeder was orthodox joods, en zou mis
schien haar veto over het huwelijk kunnen
uitspreken. De voorbereidingen verliepen
vlekkeloos. Elias kocht een droomhuis van
1,5 miljoen pond, op het stadhuis werd niet
naar haar geboorte
akte gevraagd, en Ca
roline maakte kennis
met de vrienden van
de familie: Margaret
Thacher, Michael
Heseltine, de gebroe
ders Saatchi.
Het was haar zus
die hen na de huwe
lijksreis de voorpagi
na van de News of
the World overhan
digde. Op de voorpa
gina stond een foto
van Caroline in bikini
met daarboven de
kop: TRANSSEKSU
EEL MODEL
TROUWT. Caroline
kromp ineen. „De
klootzakken", riep ze.
„Ze hebben het weer
geflikt!"
Elias belde zijn
moeder en werd
ogenblikkelijk ontbo
den. Dagenlang zou
ze niets van haar
echtgenoot horen.
Toen hij uiteindelijk
opbelde, was het al
leen om mee te delen
dat hij het huwelijk
ongeldig zou laten
verklaren. „Een echt
scheiding was niet
nodig, zette Elias uit
een. Omdat Caroline
voor de wet nog altijd
het huwelijk niet gel
dig."
Caroline zucht.
„Dat is mijn leven.
Nu moet je mij het
jouwe vertellen."
David, een 34-jarige
politieagent en va
der van een jochie
van 6, is een van de deelnemers
aan een grootschalig onderzoek
naar vader-zoon relaties. Het
verlangen naar een emotioneel
intiemere, liefdevollere relatie
met zijn vader, zoals hij dat ver
woordt, blijkt bij veel andere der
tigers en veertigers ook te leven.
Maar bij de meesten van hen
is, net als bij David, de aarzeling
om hun emotionele kaarten bij
hun vader open op tafel te leggen
groot. Achter die aarzeling gaat
vaak angst schuil. Op de eerste
plaats angst om iets te doen of
iets te zeggen, dat sterk afwijkt
van hoe het er normaliter tussen
hen en hun vader toegaat
het is voor zonen bepaald
niet gewoon om naar hun vader
te stappen en te zeggen: 'ik zou
graag vrienden met je willen zijn'
of 'ik zou graag beter contact met
je willen hebben'. Veel zonen
hebben ook de angst dat als ze
zich kwetsbaar opstellen door
hun wens naar meer intimiteit
uit te spreken, him vader met dat
verzoek absoluut geen raad weet.
Sommige zonen willen ook be
slist niet zelf het initiatief nemen
tot het verbeteren van de relatie
met hun vader. Voor hun gevoel
staat dat gelijk met het hoofd
voor hem buigen en toegeven
dat hij uiteindelijk toch gelijk
heeft gehad met alles wat hij over
hen dacht en zei. Zoals een van
de geïnterviewde zoons het uit
drukte: 'als hij uit zichzelf komt,
nou dat wil ik ook wel, maar ik
verdom het om voor hem op de
knieën te gaan.'
De emotionele prijs voor die
koppigheid is voor beide partij-
nen vaak hoog. Hoe je het ook
wendt of keert, de relatie tussen
vader en zoon is een heel bijzon
dere en een van de emotioneel
meest ingrijpende van alle men
selijke relaties. Het mis- of verlo
ren gaan van die relatie laat
daarom vrijwel altijd diepe emo
tionele wonden achter. Ook al
nemen ze naar buiten toe vaak
de stoere houding aan van 'wij
hebben elkaar absoluut niks
meer te zeggen.'
Een 62-jarige bedrijfsleider be
weerde aanvankelijk dat hij aan
het vader-zoon onderzoek niks
bij te dragen had. „Want", zei hij,
„onze situatie is uniek. Twintig
jaar geleden is mijn zoon het
huis uitgegaan en hij is nooit
meer teruggeweest. We hebben
geen relatie meer." Maar bij de
vraag wat het voor hem zou be
tekenen wanneer zijn zoon ook
niet zou komen opdagen als hij
zelf of zijn vrouw zou komen
overlijden, raakte hij emotioneel
duidelijk van slag. Uit het vervolg
van het gesprek bleek, dat zijn
verlangen naar contact met zijn
zoon allesbehalve dood was.
Toch kon hij zich er niet toe zet
ten om zelf contact te zoeken:
'hij is weggegaan, dus hij moet
maar terugkomen. Waarom zou
ik de minste moeten zijn?'
Het verhaal van wegblijvende
zonen is vaak het spiegelbeeld
van dat van 'afstandhoudende'
vaders. Nogal wat zonen voelen
zich zo weinig geliefd en gewaar
deerd door hun vader dat ze niet
geloven dat er meer dan een op
pervlakkige, beleefde relatie inzit.
„Ik weet zeker dat hij nooit tevre
den over mij is geweest", vertel
de de zoon van de bedrijfsleider
toen hij werd geïnterviewd.
„Maar eigenlijk is tevreden niet
het goeie woord. Het is meer dat
hij mij gewoon als persoon af
wijst, niet moet. Hij kan geen en
kele waardering en dus geen en
kele interesse opbrengen waar ik
voor sta. Dus wat moet ik met
hem?"
inderdaad blijken vaders zich
vaak zo teleurgesteld te voelen
over de weg die hun zonen heb
ben ingeslagen, dat ze deze vrij
wel constant ervaren als bewijs
dat ze zelf als vader gefaald heb
ben. „Hier is een man die alle
mogelijkheden in zich heeft, die
alle kansen heeft", zei een 60-ja-
rige vader over zijn 35-jarige
zoon, „maar hij weet er gewoon
geen gebruik van te maken. Ik
zeg altijd dat hij een 8-cyiinder is
die maar op 2 cylinders loopt.
Het kan haast niet anders dan
dat wij ergens iets toch verkeerd
hebben gedaan."
In relaties als deze is er weinig
hoop op werkelijke toenadering
tussen vader en zoon. En als dat
er al van komt, dan is het vaak
onder omstandigheden die voor
elk van beiden nauwelijks echt
bevredigend zijn bijvoorbeeld
ziekte of dood.
Wat maakt dat bepaalde zonen
hun vaders op volwassen leeftijd
(weer) vinden en anderen hun
levenlang 'vaderloos' blijven?
Het onderzoek levert wat aan
wijzingen waar we het antwoord
op die vraag moeten zoeken. Op
de eerste plaats, vader en zoon
lijken er gemakkelijker in te sla-,
gen om als volwassenen een goe
de relatie met elkaar op te bou
wen, als de vader actief betrok-
kén is geweest bij de opvoeding
van zijn zoon en dingen samen
met hem deed.
Zoons, die zich uit hun kinder
tijd een betrokken en liefhebben
de vader herinneren, zijn als vol
wassenen eerder bereid om een
moeilijke of gespannen relatie te
verbeteren dan zoons die zich al
leen een vader herinneren die er
nooit was, of nog erger, die licha
melijk of emotioneel wreed tegen
hen optrad. In die gevallen waar
in vader en zoon elkaar na jarèn
van verwijdering en verwaarlo
zing uiteindelijk toch in de ar
men sluiten, is er vrijwel altijd
een kindertijd geweest waarin de
relatie over het algemeen goed
Op de tweede plaats, de kan
sen op een hechte vader-zoon
relatie zijn groter als ze een ver
want beroep hebben of andere
gemeenschappelijke interesses
hebben die buiten de direkte ge
zinssfeer liggen. Opmerkelijk,
hoewel niet verrassend is dat de
kans op gemeenschappelijke in
teresses groter is bij vaders die
veel met hun zoons op jonge
leeftijd gedaan hebben.
Op de derde plaats, in tegen
stelling tot wat er nogal eens
wordt beweerd, is er geen enkel
bewijs dat de hechtheid van de
relatie iets te maken heeft met de
geografische afstand tussen de
woonplaats van de zoon en van
de vader (hetzelfde geldt ook
voor moeder en dochter). Nabij
heid tussen ouders en volwassen
kinderen is een tweesnijdend
zwaard, dat de ene keer de inti
miteit ten goede kan komen
maar de andere keer ook de
spanningen kan verhogen.
Tenslotte, een goede vader-
zoon relatie vergt van beide
mannen een hoge mate van tact
en invoelingsvermogen. Zonen
moeten zich soms meer dan ge
wone moeite geven om de ma
nier van leven en denken van
hun vaders te begrijpen. Vaders
moeten soms tot het pijnlijke in
zicht komen dat hun zoons het
recht hebben om hun eigen le
ven op hun eigen manier te lei
den.
Ze moeten leren de verleiding
te weerstaan om hun 'wijsheid'
aan hun zoons op te dringen en
met uitlatingen te komen als 'ik
heb het je toch gezegd of niet
soms?' De kracht van de vader-
zoon relatie kun je eigenlijk afle
zen aan de moeite die beide
mannen zich geven om elkaar
geen dingen te zeggen die in we
zen bedoeld zijn om de ander te
kleineren, te overheersen of in
het ongelijk te stellen. „Wijs
heid", zei de Amerikaanse psy
choloog William James in 1889
toen hij het over vaders en zonen
had, „is leren wat je door de vin
gers moet zien."
RENE DIEKSTRA
hoogleraar klinische en gezond
heidspsychologie