Wie 'ontdekte' Amerika?
ZATERDAGS BIJVOEGSEL
HP
EINDREDACTIE: WILLEM SCHRAMA MARGOT KLOMPMAKER
ZATERDAG 25 JANUAR1199?
VORMGEVING: FRED VAN GELDEREN MARCO KROES RUUD VOGELESANG
Overeenkomst tussen
de Maya-kunst en
het oude Egypte
\Dit jaar wordt herdacht en ge
vierd dat de Europeaan Colum
bus 500jaar geleden Amerika
ontdekte. Eigenlijk is het woord
ontdekken niet op zijn plaats.
\Er kan hoogstens over een ont
moeting worden gesproken tus-
\sen bewoners van verschillende
werelddelenin Amerika woon-
\den immers al miljoenen In-
\dianen? Ook is het twijfelachtig
\of Columbus wel de eerste niet-
Indiaan was die Amerika be-
trad. Tal van volkeren beweren
de eersten te zijn geweest, zoals
Vikingen, Chinezen en Egypte-
naren. Hoe dan ook: de ont
moeting tussen Amerika en Eu
ropa heeft grote gevolgen ge
had, die de komende weken in
een aantal verhalen zullen
worden belicht.
Het is niet uitgesloten dat Egyptenaren voet aan wal hebben gezet in Amerika. Er is een opvallende overeenkomst tussen de bouwkunst van de Maya's in Peru (zie foto) en de pyramides in het oude Egypte
I rots poseerden in de herfst van het
I afgelopen jaar moderne Vikingen
Noren en IJslanders in de ha
ven van Washington op de boot waarmee zij
de gevaarlijke enJange reis tussen Scandina
vië en Amerika hadden afgelegd.
Hun 25 meter lange schip, de Gaia, was
een replica van de boot waarmee rond het
jaar 1000 een van hun voorvaderen, Leif
I Ericsson, naar het Noordoosten van het
Amerikaanse continent was gevaren. Althans,
volgens Noren en IJslanders. „Ericsson heeft
dus eigenlijk Amerika ontdekt", zo vertelde
een van hen aan een groepje bezoekende
scholieren uit Washington.
„Nee hoor", zei daarop een van de scholie
ren, de 17-jarige Misty Amos, „Wij hebben
I Amerika ontdekt.
De Noren en IJslanders keken naar het
meisje, en zwegen. Wat mqesten ze ook zeg
gen tegen een echte Indiaanse?
Ontdekt?
Dit jaar wordt herdacht dat Columbus 500
jaar geleden in Amerika voet aan wal zette,
althans op een van de Caraïbische eilanden.
Maar of hij degene was die in de strikte bete
kenis van het woord Amerika 'ontdekte', is
een open vraag.
De Amerikaanse Indianen zien in de uit
spraak dat Columbus Amerika 'ontdekte' het
zoveelste bewijs van de arrogantie van de
bleekgezichten die hun toch al niets dan el
lende hebben gebracht. Om te laten zien hoe
Tal van volkeren claimen de eersten te zijn geweest
belachelijk het idee van een 'ontdekking' is,
zullen Amerikaanse Indianen later dit jaar de
Atlantische Oceaan oversteken om Spanje
het land van waaruit Columbus in 1492 ver
trok namens de Indianen te 'ontdekken'.
Officieel houdt men rekening met de ge
voeligheden van veel Indianen. De tentoon
stelling in het Museum voor Natuurlijke His
torie in Washington over de gevolgen van
Columbus' reis, noemt niet voor niets 1492
het jaar van de encounter (ontmoeting), en
niet van de discovery (ontdekking).
De Indianen waren er dus het eerst. Afhan
kelijk van welke deskundige men gelooft,
trokken 20.000 tot 40.000 jaar geleden de eer
ste groepen Aziaten vanuit Siberië via een
toen nog bestaande landbrug naar Alaska en
vandaaruit steeds zuidelijker, tot aan het ver
ste puntje van wat nu Zuid-Amerika is.
In 1492 bedroeg de totale Indiaanse bevol
king van het Amerikaanse continent al
weer afhankelijk van welke theorie men ge
looft 50 tot 120 miljoen mensen. Ter ver
gelijking: de totale bevolking van Afrika en
WIE BEREIKTE AMERIKA HET EERST
20.000 tot 40.000 jaar geleden: groepen Aziaten trokken via toen nog bestaande
landbrug vanuit Siberië naar Alaska.
400 v. Chr.: Phoeniciërs zouden Amenka hebben bereikt.
456: Chinese monniken bereiken Noordwest-Canada
plm. 1000: Leif Ericsson bereikt New-Foundland
1170: De uit Wales afkomstige prins Moloc betreedt
het Amerikaanse vasteland.
1354: Noorse expeditie in opdracht van Koning Magnus.
1492: Eerste reis Columbus
Europa was in die tijd ook onge
veer 120 miljoen mensen.
De Indiaanse cultuur in met
name Midden-Amerika en delen
van Zuid-Amerika was ook niet
achter op die van Europa, maar
anders gericht. De huidige India
nen hebben dus gelijk: 500 jaar
geleden werd Amerika niet 'ont
dekt'. Hooguit zette toen de eer
ste niet-Indiaan voet op een con
tinent vol even complexe als rijke
beschavingen.
Maar ook over die 'eerste niet-
Indiaan' kan men discussiëren.
Want er zijn meer landen dan
Spanje die beweren dat een van
hun inwoners de eerste was. Leif
Ericsson is het meest bekende
voorbeeld. Volgens Scandinavi
sche historici reisde deze op IJs
land geboren zoon van de Noor
Eric de Rode zo'n 500 jaar vóór
Columbus naar Oost-Canada of
Noordoost-Amerika, waar hij een
kleine kolonie stichtte.
Runesteen
Ericsson zou aan zijn reis zijn be
gonnen op gezag van een landge
noot, Bjarni Herjolfsson, die in
986 vanuit IJsland naar het reeds
gekoloniseerde Groenland
koerste, dat eiland als gevolg van
een sneeuwstorm miste, en zo bij
Canada uitkwam. Daar ging hij
overigens niet aan land; dat liet Een oude kaart uit 1440 waarop het land Vinland (geheel links) staat getekend. Een inscriptie op de kaart meldt dat de
hij aan een latere generatie over. Noormannen Bjami Herjolfsson en Leif Ericssson dit stuk land hebben ontdekt 'Vinland' is waarschijnlijk Noord-Amerika
Wat is daarvan waar? Zeker is, ter hoogte van de Hudsonbaai. De bovenste van de twee baaien die het land binnendringen zou de Hudsonbaai kunnen
dat er tussen de jaren 900 en 1100 zijn, daaronder de baai van St.-Laurens.
een Vikingkolonie was in New-
gaat het om een groep mannen die volgens
oude kronieken in 1354 in opdracht van ko
ning Magnus vanuit Noorwegen in de rich
ting van de ondergaande zon koers zette.
Helemaal aan de andere kant van de we
reld, in China, weet men ook wel beter. In
schoolboekjes heeft altijd al gestaan dat een
groep Chinese boeddhistische monniken in
het jaar 456 Noordwest-Canada, door hen
'Groot-Han' genoemd, bereikte. Recent on
derzoek van Chinese deskundigen heeft uit
gewezen dat eskimo's tijdens de Tang-dynas
tie (rond het jaar 640) eerbewijzen schonken
aan de keizers van China.
Er zijn nog veel meer claims. De inwoners
van Wales houden vol dat hun prins Modoc
foundland, in het huidige Canada. In 1961
zijn restanten van die nederzetting gevonden
nabij het plaatsje l'Anse aux Meadows door
het Noorse onderzoekers-echtpaar Helge en
Anne Ingstad.
Er zijn meer Scandinavische aanspraken.
In de stad Alexandria, in de noordelijke staat
Minnesota, is in een museumpje een 100 kilo
zware runesteen te zien met inscripties die
gemaakt lijken te ^ijn door Noormannen. De
steen werd in 1898 door een boer op zijn
land gevonden en de inscripties er op zeggen
dat in 136'. een groep van 10 Noormannen in
het gebie J woonde.
Is de steen authentiek? De deskundigen
zijn het er niet over eens. Volgens de Noren
in 1170 bij de Mobile baai in Alabama als
eerste het Amerikaanse vasteland betrad. Tal
van meldingen uit de 17e en 18e eeuw waar
in sprake is van rossige, blauwogige Indianen
die Welsh spreken, zouden het verhaal be
vestigen.
Egyptenaren
Ierse legenden ten slotte geven alle eer aan
een groepje monniken onder leiding van de
even heilige als vastberaden Brendan, die al
in de 6e eeuw met een curragh (een houten
boot die is overtrokken met dierenhuiden)
naar Amerika zou zijn gevaren.
Enzovoorts, enzovoorts. Er zijn vergelijkbare
aanspraken van Westafrikanen. Phoeniciërs
(die rond 400 voor Christus bij
de Amerikaanse staat Massa
chusetts aan land zouden zijn
gegaan), Duitsers (Leif Ericsson
zou gebruik hebben gemaakt
van een Duitse gids die Tykir
heette) en Russen.
Er zijn interessante theorieën
die beweren dat de eerste kolo
nisten van Zuid-Amerika Egyp
tenaren waren. De Australische
wetenschapper Elliot Smith bij
voorbeeld wees aan het begin
van deze eeuw op de talrijke
overeenkomsten tussen Egypti
sche kunstwerken en afbeeldin
gen die door de Maya's zijn na
gelaten.
En Thor Heyerdal, die beroemd
werd door de moedige ma
waarop hij reizen uit de oudheid
nadeed, was in de jaren '60 ge
fascineerd door de overeenkom
sten tussen de van riet gemaakte
boten die hij op oud-Egyptische
kunstwerken tegenkwam ei
rieten boten die hij in Zuid-
Amerika zag.
Daarom liet hij in 1970 door Ay-
mara-lndianen uit Peru een rie
ten boot maken, de Ra II, die hij
volstouwde met voorraden,
waarmee hij vervolgens in nog
geen twee maanden van Marok
ko naar Barbados zeilde. En dus
stelde hij terecht de vraag: wa
ren het misschien Egyptische
zeelieden die er het eerst waren?
Andere volkeren erkennen dat
Columbus de primeur had,
maar eisen een toch wel heel be
langrijke, zo niet doorslaggeven
de bijrol op bij de gebeurtenis
sen van 1492. De Grieken den
ken dat Columbus Grieks was en
dat hij bovendien Griekse be
manningsleden had. De Basken
wijzen er op dat de Santa Maria.
Columbus' schip, van een Bask
was en Baskische beman
ningsleden aan boord had. De
Kroaten menen dat Columbus
vanuit hun havenstad Dubrovnik aan
reis begon.
De Polen zeggen dat hun landgenoten niet
alleen met Columbus, maar ook met Leif
Ericsson meezeilden. De Ieren beweren dat
het een Ier was, die Columbus naar het vas
teland roeide. De Arabieren denken dat Co
lumbus was geïnspireerd tot zijn reis door
een boek van een arabische geograaf. En de
Portugezen houden vol dat Columbus
Portugese zeelieden leerde hoe hij moest