Feiten
Moordgolf schokt Nieuw-Zeeland Verpleegster uit seksfilm
'Ik blijf bombarderen. Want klasserecht is onrecht'
CRIMINALITEIT
1/
Zaterdag 25 januari 1992
Redactie: 023-150225 JANINE BOSMA ALTAN ERDOGAN RONALD FRISART (chef) ONNO HAVERSIANS PATRICK VAN DEN HURK HANS JACOBS JOLANDA OUKES JAN PREENEN SJAAK SMAKMAN
Vertalingen: MARGREET HESLINGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: ANDRIES DETMAR
2
EN MENINGEN
'Gods Eigen Land' niet langer een misdaadvrij land
STANDPLAATS MOSKOU
Nog niet zo lang geleden zeker binnen de herinnering van een
generatie sloten Nieuwzeelanders hun achterdeur en auto niet
af, in de gelukkige wetenschap dat zij in een veilige, welvarende
en misdaadvrije samenleving woonden.
WELLINGTON DAVID B
Vakantievierende tieners liftten door
het land en hun ouders, die altijd
sussend deden over de berichten
over afschuwelijke moorden in het
buitenland, maakten zich geen zor
gen. Volledige werkgelegenheid en
een uniek sociaal verzekeringsstelsel
maakte volgens het land tot de idea
le plaats om kinderen op te voeden.
Zij noemden het graag 'Gods Own
Country'.
Zelfs het privé-nummer van de pre
mier stond in het telefoonboek en
hij placht persoonlijk het enkele
klaagtelefoontje af te handelen dat
gewoonlijk begon met: 'G'day, mate'
Tegenwoordig is het een ander land,
wat bewezen wordt door niet min
der dan tien moorden in de eerste
drie weken van dit jaar. Die golf van
geweld heeft de natie van 3,4 mil
joen inwoners met stomheid gesla
gen en de roep losgemaakt om de
terugkeer van de doodstraf door op
hanging, die 31 jaar geleden werd af
geschaft.
Maar ook wordt beweerd dat zeven
jaar van meedogenloze Thatcher -
achtige economische hervormingen,
die de inflatie tot 1 procent hebben
teruggebracht maar de werkloosheid
tot een nog steeds stijgende re
cordhoogte van tien procent hebben
opgedreven, daar voornamelijk de
schuldigen aan zijn.
Premier Jim Bolger, die deze week
tijdens een crisisbijeenkomst de
moorden met zijn belangrijkste mi
nisters heeft besproken, ontkent dit,
maar erkent de wijdverbreide „angst
en traumatische gevoelens in de ge
meenschap". Hij zei dat het aantal
moorden „de diepgewortelde malai
se weerspiegelt die zich gedurende
vele jaren in ons land heeft gemani
festeerd'. Hij legde de schuld bij ge
welddadige televisie- en videofilms,
pornografie en het toenemende
drugsgebruik en voegde daaraan toe:
„Het is totaal onacceptabel te sugge
reren dat van de recente móórden
een enkele is gepleegd omdat die
persoon wel of niet werkloos was."
Rechtsorde
Anderen zijn het daar niet mee eens.
Socioloog Wayne Robinson: „Het
geweld waar we getuige van zijn, is
een onontkoombaar onderdeel van
de veranderingen die we de laatste
zeven jaar hebben gezien. Wij zien
de rechtsorde ineenstorten. Die is
onverbrekelijk verbonden met de
economische stategieën van de vori
ge Labor-regering en deze regering."
Andere deskundigen merkten op dat
vorig jaar een op de drie schoolver
laters onmiddellijk in de bijstand te
rechtkwam, waarmee een tienerklas
se wordt geschapen die zich van de
maatschappij vervreemdt, die niet in
staat is toekomst te zien in 'Gods Ei
gen Land' en daarom in potentie
wetteloos is.
Het doel van de regering, wat zij zelf
noemt 'het opnieuw vormgeven' van
de welvaartsstaat (anderen zeggen
'afschaffen'), vervreemdt andere sec
toren van de gemeenschap. Dat be
tekent onder andere dat er met in
gang van de volgende maand een
eind komt aan de gratis verzorging
in ziekenhuizen.
Haar populariteit in de opiniepeilin
gen is de laagste die ooit enige rege
ring ten deel in gevallen. Bolgers pri-
vé-nummer staat niet alleen niet in
het telefoonboek, hij en zijn belang
rijkste ministers hebben 24 uur per
dag politiebescherming.
Gezien zijn nu wat macabere verkie
zingsbelofte uit 1990 een 'fatsoenlij
ke maatschappij' te introduceren en
met nog een verkiezing voor de boeg
volgend jaar, was de crisisbijeen
komst van Bolgers deze week duide
lijk politiek gemotiveerd. Praatpro
gramma's op de radio worden door
de moorden gedomineerd, en hij
moest iets laten zien.
Er is weinig bereikt, afgezien van een
plechtige belofte om op een of ande
re manier niet nader omschreven re
geringsbeleid beter te coördineren
om de wortel van het kwaad een slag
toe te brengen, en een beslissing
meer vaart te zetten achter al ge
plande wetgeving om pornografie
aan banden te leggen en de maxi
mum gevangenisstraf voor verkrach
ting te verhogen van 14 tot 20 jaar.
Een troost is dat de politie een op
merkelijk goede staat van dienst
heeft in het oplossen van moorden.
Alle 59 moorden die vorig jaar zijn
gepleegd, zijn opgehelderd en wat
betreft de moorden van dit jaar zijn
ih acht van de tien gevallen al arres
taties verricht.
VERTAUNG: LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
De arts is oud en heel duidelijk der
dagen zat. De vlezige verpleegster kan
met haar geblondeerde vlechten ter
weerszijden van de bolle toet zó in
een Tiroler seksfilm. De jeugdige co-
assistent is een kloon van graaf Dra-
cula.
De chef personeelsbeleid bij de GG en
GD van de Oekraïnse hoofdstad Kiev
moet een morbide gevoel voor humor
hebben. Niettemin is het merkwaar
dige drietal meer dan welkom. Tussen
alarmtelefoontje in het holst van de
nacht en aankomst in onze hotelka
mer tikken 45 minuten weg. Lange
minuten, want mijn vriendin vergaat
van de pijn.
Het drietal installeert zich op bed en
stoelen. Miss Tirol trekt kordaat de
dekens weg, de arts kijkt met ver
moeide ogen naar het zieke naakte li
chaam en Dracula jr. haalt een stapel
formulieren uit zijn gereedschapskist.
Naam, voornaam, leeftijd, adres, ge
biedt hij, alsof het leven van de pa
tiënte daar vanaf hangt. Vriendin
kreunt wat. Ze heeft koorts, maar er
komt geen thermometer uit de ge
reedschapskist. Defitsit, of gewoon
vergeten.
De bejaarde esculaap zet zich aan een
langdurige partij van het betere
kneed- en ldopwerk. Vriendin staan
de tranen in de ogen, want de genees
heer weet de gevoelige plekken pijn
lijk nauwkeurig en vooral vaak te ra
ken. Tirol slaat ter compensatie hevig
aan het strelen en troosten: „Meisje,
meisje, kopje op, we zorgen heus
goed voor je".
„Wat heb ik?", zucht de patiënte, het
geleuter en geknijp zat. De arts zwijgt,
bestudeert zéér langdurig het plafond.
Dan volgt de diagnose: „Waarschijn
lijk de alvleesklier. U moet onmiddel
lijk naar het ziekenhuis". Dat nooit,
denken wij, wijs geworden dooreigen
en andermans ervaringen met de na
tionale gezondheidszorg.
„Wij geven de voorkeur aan behande
ling in het buitenland", zeg ik beleefd.
Maar het is al te laat. Dracula voelt
zich namens de gehele nationale me
dische stand beledigd en begint een
hevige competentiestrijd met Tirol:
het ziekenhuis, zegt hij. Naar het
Westen, zegt zij.
De arts zwijgt. De patiënte kreunt.
Het Westen wint. Met duidelijke te
genzin haalt Dracula een injectieset
uit zijn gereedschapstas en voorziet
die op herhaald verzoek van een weg-
werpnaald. Twee buisjes pijnstillend
vocht van ondefinieerbare kleur wor
den leeggespoten. Dat moet voldoen
de zijn om een paard twee weken ge
voelloos te maken, grimlacht de pa
tiënte opgelucht.
Ik spoed me enige uren later naar
Aeroflot, want de kaartverkoop is door
Herr Luft in het kader van de Duits-
Russische vriendschap in de grijpgra
ge valutaklauwen van de Russische
maatschappij gelegd. Dat betekent
dus verplicht in de meest verderfelijke
uitvinding sinds het vliegtuig, de busi-
nessclass. Het toestel blijkt voor drie-
kwart leeg.
Tegen middernacht arriveren we in
Amsterdam en spoeden ons naar het
ziekenhuis. Dat kan zo maar niet, zegt
de géneesvrouw van de wacht. U
moet een verwijzing van uw huisarts
hebben. Dadelijk loopt iedereen hier
binnen. Ze besluit de Oekraïnse al
vleesklier in de groep te gooien. We
mogen blijven. Gelukkig is er een
thermometer die 39.2 aanwijst. En
röntgenapparatuur, bloedafname, etc.
etc. Drie uur later keren we hotel-
waarts met een pak vol medicijnen.
Vriendin blijft met een fikse nierbek-
kenonsteking in vertrouwde handen
achter. Ik aanvaard de terugreis.
Het telefonisch gereserveerde vlieg-
kaartje blijkt op Schiphol niet aanwe
zig, omdat de koerier van het inge
schakelde reisbureau de rijtijden niet
heeft aangepast aan het vliegschema
van alweer Herr Luft. Enige 'vriende
lijke' woorden doen wonderen, het
kaartje komt er. Businessclass, dat
wel. Ook zonder Aeroflot-bemidde-
ling blijkt de economy-klasse in het
toestel van Frankfurt naar Moskou
halfleeg.
Dit was dus een verhaal over de
voortschrijdende Europese integratie.
HANS GELEUNSE CORRESPONDENT
Een DonQuijoteinde
criminologie. Prof. dr.
Riekent W. Jongman
typeert zichzelf
zonder pardon.
De Groningse
hoogleraar heeft
altijd een apart
standpunt
ingenomen.
Kansarmen worden
wel haast tot
criminaliteit
gedwongen, zo is zijn
stelling, die hij in 20
jaar onderzoek heeft
willen bewijzen. Kort
voordat hij met de vut
gaat, vat Jongman
zijn theorie nog eens
krachtig samen.
Deel 6 van de serie
'Criminaliteit in
Nederland'.
„Ik ben altijd erg geïnteresseerd
geweest in de ongelijkheid in de
samenleving. Naar mijn gevoel
is dat de vruchtbaarste voe
dingsbodem voor criminaliteit
in een samenleving die een
ideologie heeft van gelijkheid,
van gelijkwaardigheid.
Wat ik eigenlijk altijd heb willen
laten zien, is dat de onderste la
gen van de bevolking niet crimi-
neler zijn dan andere groepe
ringen. Het is juist omgekeerd,
de boeven zitten in de midden
in hogere klassen, alleen noe
men we dat niet zo gauw crimi
naliteit.
Neem de belastingontduiking.
We hebben eens een onderzoek
gedaan waaruit bleek dat er in
Groningen tien keer meer be
wuste belastingontduikers wa
ren dan alle dieven, helers en
vandalen bij elkaar. Alleen zijn
de lagere klassen veroordeeld
tot die typen waar we een heel
apparaat voor hebben opge
bouwd: politie en justitie.
Diep in mijn hart denk ik dat ik
heb gezocht naar een legitime
ring van die criminaliteit. Want
die ongelijkheid in de samenle
ving is voor mij eigenlijk niet te
pruimen.
Ik ga ervan uit dat elk mens het
resultaat is van een worp met
een kosmische dobbelsteen. Je
toekomst wordt bepaald door je
kop en'waar je wieg heeft ge
staan. Dat zijn toevalstreffers,
daaraan heb je niks bijgedra
gen. Niettemin hebben wij ons
hele beloningssysteem daaraan
gekoppeld. Die beloningsverde
ling is dus een toevalsverdeling.
Wie boft krijgt een hoop voor
rechten en wie pech heeft...
Dat is moreel niet te rechtvaar
digen. Ik denk dat veel mensen
ook beseffen dat het niet hün
schuld is dat ze niet alles berei
ken. In zo'n samenleving, waar
je aan de ene kant gelijkheid
predikt en aan de andere kant
keiharde ongelijkheid hebt,
moet je verwachten dat mensen
het op een ander manier te pak
ken proberen te krijgen. Ieder
een heeft recht op bepaalde
luxe-artikelen. Als je die niet
hebt, dan is het voor mij van
zelfsprekend dat je overweegt
die maar te jatten.
Op het ogenblik leeft zo'n 85
procent van de mensen die met
de politie in aanraking komen,
van een uitkering. Zoiets is in de
geschiedenis nog nooit voor ge
komen. En dat geldt niet alleen
voor Nederland, dat is ook in
Amerika zo.
Uit processen-verbaal blijkt dat
er in de jaren '60 geen verschil
was tussen de criminaliteit van
werklozen en werkenden. On
der meer de verzuiling voor
kwam dat mensen zich buiten
de maatschappij stelden. De so
ciale controle was groter.
Sindsdien is dat veranderd. Mo
menteel komt ongeveer een half
12.00—]
nnn
10.80-
werkenden o 0
-10.80
O haanlozen jl
9.60-
- 9.60
8.40-
o
- 8.40
7.20-
o
- 7.20
6.00-
- 6.00
4.80-
- 4.80
3.60-
- 3.60
2.40-
- 2.40
1.20-
- 1.20
0.00-
000
75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86-87 88 8
JAAR
9
procent van de mensen met een
baan in aanraking met de poli
tie. Ónder werklozen is dat op
gelopen tot tien procent. Dat
betekent dat twintig keer meer
werklozen met de politie in
aanraking komen dan werken
den. Jammer dat de overheid
daar blind voor is.
Ik ben twintig jaar geleden be
gonnen met onderzoek naar
ongelijkheid in de afhandeling.
Klassejustitie is dat later gaan
heten. Mijn eindconclusie is dat
wij, hoe weinig mensen dat ook
beseffen, nog echt klasserecht
hebben. Het enorme standen-
onderscheid uit de middeleeu
wen heeft zich gehandhaafd in
de witte boordencriminaliteit.
Voor belastingontduiking heb
ben we aparte rechters: de in
specteurs.
Uit dat onderzoek bleek dat
tienduizend mensen bewust de
belasting ontdoken. Daarvan
kwam er niet één voor de straf
rechter. Dat is allemaal afge
handeld door de inspecteur. Die
spreekt dus zelf het vonnis uit.
Maar waar ik voornamelijk naar
heb gekeken is de individuele
afhandeling binnen het straf
recht, dus als ze wel voor de
strafrechter kwamen. En dan
vind je nog grote verschillen.
Naarmate je maatschappelijke
positie kanslozer is, kom je er
zwaarder af. Dus werklozen krij
gen veel vaker gevangenisstraf
dan werkenden, armen krijgen
vëel vaker gevangenisstraf dan
rijken, gewoon voor hetzelfde
delict hoor. Werkende jongeren
krijgen vaker gevangenisstraf
dan studerende, afijn, noem
maar op... etnische minderhe
den krijgen vaker gevangenis
straf dan witten. Kortom: hoe
zwakker je positie, hoe strenger
je wordt behandeld door justi-
Door m'n werk tast ik een soort
mythe aan. De mythe van de
egalitaire samenleving, waar we
zo graag lippendienst aan be
wijzen. En rechters aanvallen is
helemaal uit den boze: het sym
bool van onze onafhankelijke
rechtspraak nota bene. Dat kan
niet. Pas de laatste jaren komen
er ook bij justitie aarzelend on
derzoeken waaruit inderdaad
blijkt dat de rechtskansen van
Prof. dr. Riekent W. Jongman.
mensen duidelijk verschillen.
Teleurgesteld ben ik niet. Ik ben|
niet iemand die denkt dat ie
met een onderzoek de wereld
kan veranderen. Het enige wat
ik kan doen... ik ben een Don
Quijote hè, ik blijf bombarderen
tot er op een gegeven moment,
al is het nog zo weinig, toch iets
gebeurt. Want klasserecht is on
recht in mijn ogen.
Als overheid moet je dus ook
niet zeuren, zoals Lubbers heeft
gedaan, over de stijgende crimi
naliteit. Als je de ongelijkheid
vergroot, is dat vanzelfspre
kend. Een oplossing? Tja, als de
overheid zelfs maar zou begin
nen met de arbeidsongelijkheid
te verkleinen...Maar dat eist in
grijpen in de vrije markt. En dat
willen we niet. hier in het Wes
ten.
Ik ben wel voor ideologisch en
niet van deze tijd versleten. Dat
overkomt iedereen dié momen
teel nog steeds de ondersten in
de samenleving verdedigt. Ik
had die mening al in de jaren
'30. In de jaren '40, '50', '60, '70
en '80 en nog steeds denk ik er
zo over. Tot op mijn sterfbed zal
ik dat blijven doen. Als ik mole-
culair-bioloog was geworden
had ik me ontzettend opgewon
den over het feit dat de een
meer moleculen heeft dan de
ander. Het zit gewoon in me.
Als ik nog eens tien jaar had,
zou ik nog een stapje verder
gaan en criminaliteit verklaren
als een vorm van verzet. En dan
bedoel ik niet ideologisch ver
zet. Het verzet van de onder
klasse tegen de leefsituatie. Ze
pikken het niet meer.
In ons laatste politie-onderzoek
vonden wij ook weer dat er in
verhouding meer jonge vaders
met een uitkering jatten. Ja na
tuurlijk, denk ik dan. Ze kunnen
hun kinderen geen enkele luxe
geven. De een kan twee keer per
jaar met vakantie naar Grieken
land, de ander kan niet eens op
de fiets naar Appingedam met
zijn kinderen omdat ie de con
sumpties onderweg niet kan be
talen. NÖli ja, dan lok je crimi
naliteit uit. En ik zou het zelf in
zo'n situatie ook nooit pikken.
Ik zou ook flink gaan jatten als
had gevonden om m'n woede
daarover te uiten.
Maar dit soort prietpraat van
mij is uit de tijd hè. De werken
den hebben het bereikt. Nie
mand wil zien dat we een groep
erger hebben uitgestoten dan
ooit. Het verband tussen die on
•FOTO NIEUWSBLAD VAN HET NOORDEN
derste positie en criminaliteit is
nog nooit zo sterk geweest als
nu. De scheidslijn is diep. Neem
ook de PvdA, waar ik toch heel
lang op heb gestemd. Die wendt
zich af en richt zich weer tot de.
middenklasse. Zo weerzinwek
kend...
Begrijp me goed: Ik wil werklo
zen niet stigmatiseren. Ik vind
het heel verbazingwekkend dat
90 procent géén crimineel ge
drag vertoont. Toch zal in deze
groep mensen, die zich totaal
niét meer aan de samenleving
gebonden voelt, de criminaliteit
harder worden. Ze durven
steeds meer risico's te nemen.
De kans is groot dat daar ook
iets als georganiseerde misdaad
gaat ontstaan."
ALTAN ERDOGAN O
