Kunst
Keuls Praalgraf voor Pop Art
vidre
'Nederland staat open voor energieke muziek'
'Roots' van Lie-A-Fo hartverwarmend
Zaterdag 25 januari 1992
Redactie: 071-161400 CEES VAN HOORE ANNEMIEK RUYGROK JAN RUSDAM SASKIA STOEUNGA Eindredactie: NIEK FAAS Vormgeving: RUTGER J HOOGERDUK
13
Geen tentoonstelling maar een 'show'. Het Keulse Lud-
wigmuseum presenteert de tot nu toe grootste over
zichtstentoonstelling van Pop Art nadrukkelijk als zo
danig. Als de Pop Art-kunstenaars als Andy Warhol, Ri
chard Hamilton, Claes Oldenburg en Roy Lichtenstein
er met hun kunstwerken zelf al geen show van maken
dan zorgt het museum er wel voor dat het dat wordt.
Tot 20 april zijn ruim 250 werken van zo'n zestig kun-
stenaars te zien op een zeer fraaie, goed verzorgde ten
toonstelling. De tentoonstelling wordt omkleed met
een uitgebreid aanbod aan Pop Art-t-shirts, bedrukte
paraplu's, kaarten, posters, catalogi, boeken en boek
jes, Pop Art-diners, Pop Art-museum-cadeaubonnen,
een filmfestival (natuurlijk met films van Warhol), en
een polaroidfoto van ieder die de expositie bezoekt.
De kunststroming die eens de populaire massacultuur
als onderwerp koos, is zelf massacultuur geworden.
Overzichtstentoonstelling met groten als Warhol, Hockney en Oldenburg
KEULEN HENK MEUTGEERT
Wie aan Pop Art denkt, denkt
vooral aan kunstwerken als 4e
geschilderde soepblikken van
I Andy Warhol, de tot enorme
proporties opgeblazen plaatjes
l uit stripalbums van Roy Lich-
tenstein of de Amerikaanse
vlaggen van Jasper Johns. In ve
ler ogen is Pop Art vooral Ame
rikaanse kunst uit de vroege ja-
I ren zestig.
In Keulen wordt die nog
steeds bestaande mythe nu
eens voorgoed om zeep gehol-
j pen, en dat mag als een van de
verdiensten van deze presenta
tie gelden. Pop Art mag dan wel
zijn bekendste vertegenwoordi
gers in de Verenigde Staten
I hebben, de kunststroming is
even Europees als Amerikaans.
De benaming 'Nieuwe Realis-
i 'ten', waarmee de Amerikanen
in 1962 voor het eerst gezamen
lijk in New York werden gepre-
j senteerd, was zelfs een letterlij
ke vertaling van de noemer
waaronder Europese kunste-
I naars als Arman, Daniel Spoerri
en Niki de Saint Phalle zich al in
1960 verenigden.
stofzuiger
Pop Art is vooral kunst geweest
van jongeren, die, en dat geldt
zeker voor de Amerikanen, een
afkeer hadden van de gevestig
de kunst. In de Verenigde Sta
ten was dat de dominerende
aanwezigheid van het abstract
expressionisme van bijvoor
beeld Pollock en De Kooning. In
Europa lagen de zaken wat an
ders, daar sloot de vroege Pop
Art veel meer aan bij een nog
duidelijk bestaande traditie.
Een van de meest duidelijke en
beroemdste voorbeelden daar
van is nog steeds de collage die
Richard Hamilton in 1956
maakte onder de aanstekelijke
titel "Wat maakt de huizen van
vandaag de dag zo anders, zo
aantrekkelijk'. Een collage die in
honderden kunstboeken is afge
beeld en die, wellicht juist daar
door, bij het zien op de ten
toonstelling wat tegenvalt door
zijn kleine formaat;
De Engelse kunstenaar
Eduardo Paolozzi was Hamilton
met zijn belangstelling voor
strips al voorgegaan, en ook de
Amerikaan Jess presenteerde
reeds in 1954 een bestaand
stripboek als kunstwerk. Jasper
Johns schilderde omstreeks die
tijd zijn schietschijven en vlag
gen, Kienholz maakte kort daar
op zijn uit beschilderde deuren,
etalagepoppen, stoelen of kin
derwagens bestaande 'junk art'.
In Frankrijk stelde Jacques de la
Villeglé kunstwerken samen uit
lagen over elkaar geplakte en af-
NIEUWSLIJN
Massage voor orkestleden
AMSTERDAM Orkestleden van het Nederlands Philharmo-
nisch Orkest (NedPhO) in Amsterdam kunnen op kosten van
hun werkgever gebruik maken Van een mensendiecktherapeute
en een masseur. De leiding van het orkest heeft hiertoe besloten
omdat het repeteren en spelen van de nieuwe operaproduktie
'Die Frau Ohne Schatten' van Richard Strauss, lichamelijk zeer
zwaar is. Het is voor het eerst dat van werkgeverszijde zo'n cur
sus wordt aangeboden.
Van de 120 orkestleden nemen twintig musici aan de houdings-
en bewegingsleer van therapeute Marja Mosk deel. De therapeu
te zelf afgestudeerd fluitiste aan het Sweelinck Conservatorium
in Amsterdam. Ex-danser Rob van Woerkom, als masseur ver
bonden aan Het Nationale Ballet, verzorgt de massage voor de
orkestleden.
Expositie Lidy van der Spek
VOORSCHOTEN In 't Spulletje, aan de Voorstraat 54 in Voor
schoten, is momenteel werk te zien van de Hazerswoudse Lidy
van der Spek. Haar textiele werkvormen vallen vooral op door de
toepassing van zeer uiteenlopende materiaalsoorten en technie
ken. De wandkleden van Lidy van der Spek hebben daardoor
soms meer weg van schilderijen of reliëfs. De expositie in Voor
schoten duurt tot met 28 februari.
Recordprijs voor scheepsmodel
AMSTERDAM Bij het Amsterdamse veilinghuis Sotheby's
wordt op aanstaande maandag een model van een linieschip
met 60 kanonnen geveild. Het scheepsmodel uit het eind van de
18de eeuw moet 450.000 gulden opbrengen. De hoogste prijs
ooit ter wereld betaald voor een scheepsmodel. Belangstellen
den kunnen komende maandag, tussen 10.00 en 16.00 uur, ook
kosteloos hun nautische voorwerpen laten taxeren.
Naakte Bush brengt 4.000 dollar op
FREDERICK Het omstreden schilderij van de kunstenaar Jo
sef Schutzenhofer met een naakte George Bush en generaal
Schwarzkopf is woensdag in de Verenigde Staten voor een be
drag van 4.000 dollar van de hand gegaan. De koper van het
doek wenst onbekend te blijven. Het schilderij, waarop verder
een (verdwaalde) blote Dolly Parton, een bekende conservatieve
senator met een grote mond en klein geslachtsdeel, en de haak
se leider Saddam Husayn staan afgebeeld, heeft tot een storm
van verontwaardiging geleid in het qua bloot nogal puriteinse
Amerika.
I Spiegelwanden
I Spiegels op maat
I Spiegels met lijst
I Glazen meubelen
I Vitrines
Tafels volgens model
GLAS EN SPIEGELS
Volmolengracht 4
2312 PH Leiden (NL)
Alles uit eigen atelier Telefoon071 - 21 80 55
gescheurde affiches, de Zwitser
Jean Tinguely maakte zijn be
wegende sculpturen. Rond 1960
barstte de Pop Art in Europa en
de Verenigde Staten los.
Puntraster
Een paar bierblikjes, een colaf
lesje, een kentekenplaat of een
hot dog, voor de Pop Art-kun
stenaars kon het onderwerp
niet triviaal genoeg zijn. Ze von
den hun bronnenmateriaal in
alle vormen van de massacul
tuur. In Keulen zijn de be
roemdste voorbeelden te zien,
een veelkleurige kermis voor de
ogen, wat de presentatie tot een
unieke gebeurtenis maakt. De
grootformaat doeken van Lich
tenstein van uitvergrote strip
plaatjes met hun puntrasters,
tot de BMW toe die hij in 1977
beschilderde.
De Brillo-dozen van Warhol
zijn er, zijn Marilyn-schilderij-
en, de verzameling lampetkan
nen van Arman, de salontafel
van Peter Blake die bestaat uit
een glazen plaat rustend op een
op handen en voeten steunende
schaars geklede vrouw, de plat
te naakten van Tom Wessel-
mann. Ooit noemde de Ameri
kaanse criticus Max Kozloff dat
alles „de stijl van kauwgomkau-
wers en bakvissen". Claes Ol
denburg, de maker van de reu-
zentroffel die begin jaren zeven
tig op de Arnhemse Sonsbeek-
tentoonstelling was te zien, is in
Keulen aanwezig met onder
meer een geknikte zaag en zijn
'zachte sculpturen' van onder
meer een toiletkastje."
Het is een verdienste van de
makers van de 'Pop Art Show1
dat ze verschillende vormen van
beeldende kunst over de Atlan
tische Oceaan heen en in Euro
pa zelf proberen te verbinden.
Zo worden de schilderijen van
de gevluchte Oostduitser Ger
hard Richter, ooit 'kapitalistisch
realisme' genoemd, bij de stro
ming aangehaakt en zelfs de
Fluxus-beweging met zijn hap
penings (Wim T. Schippers
gooide als Fluxus-artiest ooit
een flesje water leeg in de
Noordzee) krijgt een plaats op
de expositie. Dat is, zelfs nu
nog, een waagstuk.
Een andere constatering die
kan worden gedaan is dat juist
de Engelse Pop Art dan wel niet
zulke spraakmakende, maar ze
ker kwalitatief betere en interes
sante kunstwerken heeft voort
gebracht dan de Amerikaanse.
David Hockney is uiteraard zo'n
voorbeeld, maar Peter Blake
maakte met zijn 'Kim Novak
Muur', waarop twee foto's van
de filmster worden gecombi
neerd met een groot zwart vlak
M-Maybe, e
i de grootformaat doeken van Lichtenstein met uitvergrote stripplaatjes.
en een rode band, bijvoorbeeld
een perfecte combinatie van co-
lorfield-schilderkunst en Pop.
In de uitstekende catalogus die
bij de expositie is verschenen
proberen diverse schrijvers de
lijnen uit het verleden naar het
heden door te trekken. Pop Art
ontstond ruim dertig jaar gele
den en bestaat nog steeds, zo
wordt er betoogd. Maar wat de
Popkunstenaars van weleer de
laatste jaren produceren stemt
een beetje droevig. Lichtenstein
maakt nog steeds schilderijen in
rastertechiek, Peter Blake stelt
nog assemblages met foto's van
Marilyn Monroe en schietschij
ven samen en Tom Wessel-
mann maakt 'grote blondines'.
En Warhol, hij is inmiddels
dood. Spuitbuskunstenaars als
Keith Haring en de echtgenoot
van La Cicciolina Jeff Koons,
met zijn houtsneewerkjes als
het varkentje van het Amster
damse Stedelijk Museum, wor-
Bruisend Magnapop op clubtour
Iemand, die evenwel vanaf
het begin overtuigd is van de
immense kwaliteiten van Mag
napop, is Michael Stipe, zanger
van de vorig jaar mondiaal
doorgebroken groep R.E.M. „Na
ons allereerste optreden kwam
Michael naar ons toe en vroeg
hij of-ie pns mocht produceren.
Hij was zeer gecharmeerd van
'Favourite writer', dat inder
daad veel van R.E.M. wegheeft.
Dat nummer is de reden waar
om hij ons wilde produceren",
zegt Morris. „Ik kon het niet ge
loven, want het is zo'n simpel
liedje. Ik houd er wel van, maar
ik speel liever de harde, snelle
songs. Zijn bemoeienis hielp
ons wel, maar hij is geen vader
ARNHEM RENE A,
„Een fantastische ervaring",
blikt Magnapop-gitariste Ruthe
Morris terug met de verrukking
van een popmuzikante, die nog
niet blasé is. Niet de omhoog
gevallen kliertjes van Nirvana,
niet de halfgoden van Sonic
Youth waren de hoogtepunten
van het spraakmakende Ein
Abend In Wien-festival. Nee,
het was Magnapop, een onbe
kend bandje uit Georgia, dat vo
rig jaar augustus in Rotterdam
de show stal met een ongekend
bruisend optreden.
Naarmate Magnapop, met de
zangeres Linda Hopper als ver
tederende blikvangster, haar set
afwerkte, werd het publiek in
het bomvolle, Rotterdamse
zaaltje steeds enthousiaster.
Hier stond een nog ongepolijste
groep, die gouden melodietjes
voorziet van een agressieve on
dergrond. Geen wonder, dat de
alerte Wien-organisatie Mag
napop snel toevoegde aan de
den door enkele auteurs gezien
als erfgenamen. Misschien,
maar de presentatie in Museum
Ludwig heeft toch veel weg van
een mooi klinkend requiem.
Pop Art is geschiedenis. Muse
um Ludwig danst, en terecht,
op een versgedolven en onge
twijfeld goedbezocht praalgraf.
Dans Compagnie
Limburg maakt
grote thema 's
niet waar
RECENSIE MAARTEN BAANDERS
Voorstelling 'Eentje om het af te leren'
doorDans Compagnie Limburg
De bandleden van Magna-pop. „In de Verenigde Staten houden ze meer van standaard rock&roll". fotocpd
„Nee, ik heb geen verklaring
voor ons grote succes in Neder
land. Maar het lijkt alsof Neder
landers, veel meer dan Ameri
kanen, open staan voor nieuwe
energieke muziek. In de Ver
enigde Staten houden ze
van standaard rock roll", al
dus Morris.
De Magnapop-pop is zo vitaal
als de jaren zeventig punkpop
bands en meezingbaar als de
beste Blondie-deun en geregeld
zo dynamisch als de muziek
van de Pixies. „Met die om
schrijving ben ik het volledig
eens. Die groepen hadden een
grote invloed op ons. Blondie
schudde destijds zelfs de inte
resse in muziek in Linda wak
ker. Elk bandlid heeft een afwij
kende muzieksmaak, maar de
gemeenschappelijke basis is de
punk. Met die houding benade
ren we een song".
R.E.M.
Bijna alle nummers schrijft de
band zelf. 'Magnapop' wordt
uitgebracht door een Neder
lands label. „Waarom Ameri
kaanse platenmaatschappijen
niet in Magnapop geïnteres
seerd zijn? De recessie heeft er
hard toegeslagen", meent Mor
ris. „Er is geen bloeiende club
meer van onafhankelijke pla
tenlabels. De grote maatschap
pijen stellen zich zeer afwach
tend op en willen alleen groe
pen, die zich al sterk hebben
ontwikkeld. En dat zijn wij nog
niet. Ik weet ook niet of we dat
wel willen zijn".
Deze maand en begin februa
ri speelt Magnapop in het Ne
derlandse clubcircuit. Maar
liefst dertien avonden. Ruth en
haar kornuiten moeten flink
wat snipperdagen opnemen,
want ze werken alle vier. „Ik zou
mijn baan als serveerster graag
op willen zeggen, want aan
Magnapop heb ik eigenlijk een
dagtaak. Het is veel meer dan
alleen maar het componeren en
het spelen van nummers".
Magnapop staat 30 januari in
het Paard in Den Haag en 5 fe
bruari in de Patronaat in
Haarlem.
BEELDENDE KUNST
De vormen zijn veelal eenvoudig en grof. Het zijn
vooral de zeefdrukken die een diepe indruk op
mij maken. Ze zijn qua onderwerp te verdelen in
twee groepen; een duidelijke Caraibische groep
en een muziek/jazz groep. De Caraibische zeef
drukken zijn heel exotisch van sfeer. Op 'Zapata'
bijvoorbeeld bespeelt een negroïde man de trom.
Rechts van hem kronkelt een slang omhoog. De
bruine, paarse en rode kleuren accentueren het
mystieke van dat gebeuren. De muziekzeefdruk-
ken hebben iets melancholisch en nostalgisch
over zich. Ook de schilderijen van John Lie-A-Fo
zijn zeer de moeite waard. Veelal hebben ze de
zelfde voorstellingen als de zeefdrukken. En dan
tot slot zijn schilderijen waarin hij experimenteert
met dun buigzaam metaal. Vooral die ene waarin
een vrouw wulps achteroverligt tegen een achter
grond van zand, water en lucht is prachtig. De
vrouwenfiguur is van beschilderd metaal en de
dieptewerking is optimaal. De paar werken van
Corneille en de vele werken van Jan Montijn val
len in het niet bij John Lie-A-Fo. De Corneille's
vooral in kwantiteit. En de, op zich prachtige,
werken van Montijn kunnen niet op tegen de uit
bundigheid van Lie-A-Fo. Een vreemde combina
tie van kunstwerken in een ruimte.
Chopin een
Verrassend
n Corneille en schilderijen, aquarellen en etsen van Jan
Montijn.
Te zien: tot 13/2, wo en do. 13-17, vrij. 13-21 en za. 11-17 uur,
Galerie Hofman van der Zee, Hooftstraat 235,
Alphen a/d Rijn.
Zon, zee en oerwoud. Mystiek en muziek. Zo op
het eerste gezicht geen Nederlandse kunst. Maar
schijn bedriegt. John Lie-A-Fo is geboren in Suri
name, woont in Frans Guyana maar heeft de Ne
derlandse nationaliteit. Hij heeft gewoond en ge
werkt in Nederland en België. Toch is er niets Ne
derlands, of Europees aan Lie-A-Fo's werk. Inte
gendeel, de beelden en de sfeer zijn duidelijk Ca-
raibisch. Ze tonen de ontegenzeggelijke verbon
denheid van Lie-A-Fo met dat deel van de wereld.
Ze tonen zijn 'roots'. En ze doen dat hartverwar
mend.
De stijl waarmee John Lie-A-Fo die Caraibische
sfeer en beelden oproept doet denken aan die
van de Cobrabeweging: kinderlijk, kleurrijk, in
vloeden van primitieve kunst en bijvoorbeeld Pi
casso, soms neigend naar het abstracte. Al het
werk is vrij vlak, er is bijna geen dieptewerking.
door Regina Albrink - piano, Jadwiga
Sosinska - sopraan en Mildred Disselkoen
- actrice, scenario en regie Roeland Gerrit-
Onder de titel 'Chopin een
piano-genie' riepen drie jonge
artiesten de vooruitstrevende
romanticus Frédéric Chopin tot
leven, ieder vanuit hun eigen
discipline, om hem in de loop
van de avond spelend, zingend
en zeggend weer ten grave te
dragen: een verrassend en origi
neel concept. De actrice Mild
red Disselkoen als George Sand,
van 1836 tot 1847 vriendin van
Chopin, geeft via brieven, flash
backs en dagboekcitaten een
sobere maar bewogen terugblik
piano-genie
en origineel
op zijn leven. Daar waar 'het
woord' stokt neemt de pianiste
Regina Albrink de rode draad
van het verhaal op: met Franse
elegantie en Poolse fierheid rij
gen zich dramatische politieke
gebeurtenissen. Poolse volks
muziek en briljante salonmu-
ziek aaneen, allemaal ware
toongedichten 'en miniature'
voor de piano. Steeds duiken
minnaressen in het leven van
Frédéric op. vaak leert zij ze
kennen op de grote podia als
zangeres: zij inspireren hem
maar omgekeerd worden zij
door Chopin geïnspireerd. Zo
werden er, wanneer 'George
Sand' mijmerde over Frédérics
andere geliefden, ook liederen
ingelast, buitengewoon expres
sief en betrokken gezongen
door de Poolse zangeres Jadwi
ga Sosinska.
Dans Compagnie Limburg is
voor het eerst in Leiden te zien
geweest. In de choreografie van
Elsa van der Heijden werden
met tekst en bewegingen be
langrijke thema's op het toneel
gebracht. De voorstelling be
stond uit vier delen. Deel 1 ging
over de strijd tussen de seksen.
De dansers zaten met hun hefti
ge bewegingen gevangen in het
spanningsveld tussen vasthou
den en ontsnappen.
Deel 2 vormde qua sfeer een
groot contrast met deel 1. Het
thema was de relatie tussen een
moeder en een opgroeiende
dochter. De moederrol werd al
leen met tekst vertolkt door de
actrice Til van der Kooij, die
door haar kostuum iets van een
moedergodin had. De dochter
reageerde met voornamelijk ge
barentaal.
In deel 3 zochten een man en
met elkaar in harmonie te le
ven. Met seinende armgebaren
probeerden ze de kloof te over
bruggen. Tederheid en onge
duld wisselden elkaar af.
In de finale kwamen de geba
ren van de eerste drie delen bij
elkaar.
De uitwerking van deze hp
zichzelf boeiende thema's ver
toonde helaas te veel zwakhe
den om er een geslaagde voor
stelling van te maken. De bewe
gingen in deel 1 waren te een
zijdig en lieten te weinig ruimte
voor de fantasie van de toe
schouwer. In deel 2 stoorde het
dat de bewegingen van de
dochter niet erg stabiel werden
uitgevoerd, met name in de be
nen. Wel mooi was de ontwik
keling: tegen de beklemmende
zorg van de moeder in werd de
dochter steeds krachtiger, tot
dat de moeder 'verbruikt' was
en haar hart stilstond. Deel 3 in
trigeerde aanvankelijk, maar
om de kracht van wat er tussen
de man en de vrouw gebeurde
te bewaren had dit deel veel
bondiger moeten zijn. Deel 4
wekte verwachtingen: al het
voorgaande keerde terug. Maar
van een werkelijke synthese van
de thema's was geen sprake.
