Buitenland
Shamir kan
aanblijven
Bolivia krijgt eindelijk
weer doorgang naar zee
Coalitiegenoot wil Ierse
premier toch laten vallen
Voedselluchtbrug
VS naar Rusland
Servië eist negentig
miljard van Kroatië
China maakte einde aan isolatie Israël
Vrijdag 24 januari 1992
T (chef) ONNO HAVERMANS HANS JACOBS JOLANDA OUKES Vertalingen: MARGREET HESLINGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: RUUD BLOKHUIZEN
PRESIDENT COSSICA wil niks meer
te maken hebben met zijn Christen-
Democratische Partij. Hij was 40 jaar
lid. De eigenzinnige Cossiga vindt dat
de DC tekort schiet bij het hervormen
van de Italiaanse samenleving.
NIEUWSLIJN
Conflict dreigt over Krim
Het Russische parlement heeft gisteren de legitimiteit van de
overdracht van de Krim in 1954 van Rusland aan Oekraïne in
twijfel getrokken. Daarmee lijkt de basis gelegd voor toekomsti
ge spanningen tussen beide republieken. Het schiereiland, dat
sinds 1922 een autonome republiek binnen de Russische Fede
ratie was, werd in 1954 overgeheveld naar Oekraïne. Daarmee
wilde de communistische partij de 300e verjaardag van de ver
eniging van Russen en Oekraïners luister bijzetten. In de Krim
wonen 2,5 miljoen mensen van 105 verschillende nationalitei
ten, maar de meerderheid is Russisch.
Wapenembargo tegen Somalia
De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties heeft gisteren una
niem een wapenembargo ingesteld tegen de strijdende partijen
in de burgeroorlog in Somalia. Bij alle partijen (werd aangedron
gen op een staakt-het-vuren. Secretaris-generaal Boutros-Ghali
wordt gevraagd plannen op te stellen voor grootschalige huma
nitaire hulp aan het verarmde Somalia.
Premier Thüringen biedt ontslag aan
De premier van Thüringen, de christen-democraat Josef
Duchac, heeft gisteren onverwacht zijn aftreden e
nadat hij voor een door hem voorgestelde wijziging van zijn
binet geen steun kreeg van de meerderheid in het parlement.
Duchac is omstreden omdat hij jarenlang met de communisten
in de voormalige DDR heeft samengewerkt.
Moldava voert eigen munt in
Het Moldavische parlement heeft gisteren met 197 tegen 10
stemmen besloten een eigen munt, de leu, in te voeren ter ver
vanging van de roebel, die steeds minder waard wordt.
Luchtvervuiling Mexico-stad verdubbeld
De concentraties van het giftige ozon in de lucht boven Mexico
Stad zijn in 1991 met honderd procent toegenomen ten opzichte
van de drie jaar daarvoor. Autoriteiten van de Mexicaanse
hoofdstad maakten vanmorgen bekend dat het afgelopen jaar
het concentratieniveau 'zeer slecht' vrijwel onafgebroken werd
overschreden.
In Bolivia is vol vreugde gerea
geerd op de door de Peruaanse
presidënt Fujimori aangeboden
vrije doorgang naar zee. Vanuit
de hoofdstad La Paz is een kara
vaan vertrokken naar de Peru
aanse havenstad Ilo, om te vie
ren dat voor het eerst sinds 112
jaar Bolivia weer in rechtstreeks
contact met de zee staat.
Fujimori zal zijn aanbod van
daag bekend maken, als hij zijn
Boliviaanse ambtgenoot Jaime
Paz Zamora ontmoet. De staats
hoofden zullen samen een be
zoek brengen aan de vrijhan
delszone waartoe Bolivia vanaf
vandaag toegang heeft.
Het is niet louter uit generosi
teit dat Fujimori zijn oosterbu
ren deze gunst verleent. Het
toestaan van commerciële, in
dustriële en toeristische activi
teiten in de smalle zone tussen
Bolivia en Ilo zal ook een posi
tieve uitstraling hebben op de
omliggende gebieden en de
economische activiteit in Peru
DUBLIN-LONDEN AP-GPD
litiek leiderschap van de partij.
De partijkas kan vervroegde
verkiezingen niet aan. Een lei-,
derswisseling is daarom de bes
te oplossing.
Aanleiding voor de crisis is
een tien jaar oud afluisterschan-
daal. In opdracht van de minis
ter van justitie werd in 1982 de
telefoon van een tweetal jour
nalisten afgeluisterd. Doel was
uit te vinden wie in het kabinet
zaken lekte naar de pers. Haug-
hey, die toen ook premier was,
ontkende destijds daarvan op
de hoogte te zijn geweest. Maar
deze week trad de oud-minister
van justitie plotseling naar vo
ren met de beschuldiging dat
hij de schriftelijke weergave van
de afgeluisterde gesprekken
persoonlijk aan Haughey had
overhandigd.
De Progressief Democratische
Partij (PDP), de kleine coalitie
genoot van de regerende Fianna
Fail in Ierland, wil Taoiseach
(premier) Charles Haughey ten
val brengen. In een gisteren uit
gegeven verklaring zei de PDP
dat zij Haughey nog tot volgen
de week woensdag, wanneer in
het parlement, de Dail, de niéu
we begroting wordt ingediend,
zal steunen.
Daarna zal de steun worden
ingetrokken, „als de noodzake
lijke stap om het gezag en de
doelmatigheid van de regering
te herstellen niet wordt geno
men," aldus de verklaring. Dat
kan in feite alleen als Haughey
opstapt.
Fianna Fail vergadert volgen
de week donderdag over het po-
Leger Georgië voert druk op
Troepen van de nieuwe macht
hebbers in Georgië lijken erin te
slagen het verzet te onderdruk
ken. De aanhangers van de ver
dreven president Gamsachoer-
dia werden gisteren opnieuw
verder terug gedrongen in hun
thuisbasis West-Georgië.
Volgens de commandant van
de regeringstroepen, Jaba Iosse-
liani, zijn bij de jongste gevech
ten 15 mensen omgekomen, vijf
militairen en tien opstandelin
gen. Hij dreigde de aanhangers
van Gamsachoerdia met een
echte oorlog als ze vandaag hun
verzet niet opgeven en voldoen
aan de eisen van de regerende
Militaire Raad in Tbilisi.
De enige stad in de regio die
nog in handen is van het verzet
is Zoegdidi, de geboortestad
van Gamsachoerdia.
Israëli's willen niet in bezet gebied wonen
Het ziet er naar uit dat het minderheidskabinet van de Is
raëlische premier Shamir volgende week maandag twee
moties van wantrouwen zal overleven. De twee leden tel
lende Tsomet-fractie heeft namelijk besloten Shamir te
steunen. Tsomet heeft in december de regering verlaten
omdat Shamir zich fel verzette tegen een voorstel de mi
nister-president voortaan rechtstreeks te laten verkiezen.
-AD BLOEMENDAAL
CORRESPONDENT. Rtr-AP
De Likud heeft inmiddels be
loofd dat ze dat voorstel alsnog
door het parlement zal helpen
als Tsomet definitief terugkeert
in het kabinet. Shamir zou dan
weer kunnen rekenen op de
steun van 61 van de 120 afge
vaardigden. Maar de partij van
oud-stafchef Rafael Eitan heeft
een besluit over terugkeer in de
linister van volkshuisvesting
Sharon heeft gisteren donder
dag gezegd dat hij kandidaat is
voor het premierschap. Hij liet
weten dat hij als gqen ander in
staat is Israëls defensieproble
men op të lossen, met de Ara
bieren te onderhandelen en een
vredesregeling te bereiken.
Sharon was als minister van
defensie in het kabinet-Begin
de architect van Israëls invasie
in Libanon, in 1982. Hij werd in
hetzelfde jaar tot aftreden ge
dwongen wegens zijn indirecte
aandeel in de moordpartij in de
Palestijnse kampen Sabra en
Shatila, uitgevoerd door Libane
se falangisten. Sharon is de
laatste jaren de drijvende kracht
achter de massale bouw van ne
derzettingen in de bezette ge
bieden.
Uit een opiniepeiling die gis
teren in Tel Aviv werd gepubli
ceerd blijkt overigens dat maar
minder dan één procent van de
Israëli's uit het gebied rond Tel
Aviv (de helft van de Israëlische
bevolking) daar in de bezette
gebieden zou willen wonen. Dit
was in 1983 nog tien procent.
„Verhuizen naar Judea en Sa
maria (de Westoever) is van
daag de dag in de mode noch
rechtmatig. De
dat het is als te verhuizen naar
het wilde westen", verklaarde
directeur Oded Shay van het
marketingbureau Marketest.
„Niemand onder de burgerbe
volking wil naar de gebieden.
De enige mensen die er naartoe
verhuizen zijn politieke activis
ten en strikt religieuze joden",
zei Shay.
Volgens de vredesbeweging
'Vrede Nu' wonen er op dit mo
ment geen 120.000 Israëliërs in
bezet gebied (exclusief Oost-Je-
ruzalem), zoals de kolonisten
zelf beweren, maar hooguit
99.000. De organisatie publi
ceerde woensdag een rapport
over de nederzettingenbouw.
EEN VAN DE TWAALF
Palestijnen die door de Is
raël dreigden te worden
uitgewezen, is in beroep
tegen die beslissing in het
gelijk gesteld. Hij mag
blijven.
Duitsland:
harde aanpak
wapenexport
BERLIJN HANS HOOGENDUK
Duitsland heeft een les geleerd
uit de schandalen rond de ille
gale leveringen van kernwapen -
materiaal en chemisch strijd
middelen aan Irak en Libië. De
illegale wapenexport zal harder
worden aangepakt.
De Bondsdag nam een wets
voorstel aan, waarin de wet op
de buitenlandse handel wordt
verscherpt en de straffen dras
tisch worden verhoogd. Op ille
gale wapenverkopen staat
voortaan maximaal 15 jaar cel
en de staat mag de opbrengst
van verkopen in beslag nemen.
De oppositionele SPD stemde
tegen omdat zij tegen uitbrei
ding van de bevoegdheden van
de douane is.
De afdeling recherche van het
douanebureau krijgt het recht
telefoons van verdachten af te
luisteren en brieven te onder
scheppen. Verder komt er een
export-controlebureau dat on
der meer het transitverkeer
door Duitsland moet bewaken.
Daardoor moet worden voorko
men dat via Duitsland wapen
tuig uit derde landen aan span-
ningsgebieden wordt geleverd.
Woordvoerders van alle par
tijen riepen de regering op aan
te dringen op Europese regels,
vooral omdat vanaf 1993 de
vrije Europese binnenmarkt een
feit is.
stimuleren, zo verwacht Fuji-
Voor de Bolivianen is hiermee
een lang gekoesterde wens in
vervulling gegaan. Sinds 1879,
het begin van de oorlog die zij
samen met Peru tegen Chili
voerden en die in 1883 in een
overwinning van het laatste
land uitmondde, heeft de
Zuidamerikaanse berg-natie
geen directe verbinding meer
met de oceaan gehad. Een groot
en grondstofrijk gebied werd in
genomen door de Chileense
Verschillende Boliviaanse re
geringen hebben geprobeerd
weer een deel daarvan terug te
krijgen, maar tot nu toe hebben
zij slechts een beperkte toegang
tot de noordelijke Chileense ha
vens Arica en Antofagasta los
weten te krijgen. De nieuwe
doorgang naar Ilo die admi
nistratief onder Bolivia zal val
len is gunstiger vanwege de
veel kortere afstand en doordat
weinig beperkingen worden op-
In mei EG-conferentie over hulp
noodhulp worden besproken.
Dan zullen ook vertegenwoor
digers van het GOS aanwezig
zijn.
De Nederlandse minister
Van den Broek toonde zich na
de cpnferentie voldaan met het
resultaat De bijeenkomst had
het juiste signaal aan de bevol
king van het GOS gegeven. Het
'gezeur* dat de VS en Japan in
vergelijking met de EG te wei
nig doen voor het GOS heeft de
conferentie niet negatief beïn
vloed, meent hij.
Niet iedereen was even en
thousiast. Als de Amerikaanse
vinden dat zij de Koude Oorlog
hebben gefinancierd en de Eu
ropeanen nu de vrede moeten
betalen, dan moeten ze na
tuurlijk niet de leiding op zich
willen nemen, aldus de Duitse
minister Genscher.
EG-commissaris Andriessen
zei dat het na de lancering van
mooie plannen nu uitkomt op
de uitvoering. Voor het opbou
wen van een infrastructuur in
de republieken is volgens An-
driessen veel geld nodig. Direc
teur Attali van de Oosteuropa-
bank heeft een bedrag van
twintig miljard dollar per jaar
genoemd.
De Verenigde Staten openen
een luchtbrug met voedsel en
medicijnen op alle elf republie
ken van het Gemenebest van
Onafhankelijke Staten (GOS)
en Georgië. De Amerikaanse
minister Baker (buitenlandse
zaken) maakte dat gisteren be
kend aan het slot van de twee
daagse conferentie over nood
hulp aan de voormalige Sov
jetunie. Vanaf 10 februari zal
de Amerikaanse luchtmacht
binnen twee weken 54 vluch
ten uitvoeren met hulpgoede
ren waaraan groot gebrek be
staat.
„Dat maakt de volkeren van de
voormalige Sovjetunie duide
lijk dat zij die zich op oorlog
voorbereidden, nu de moed en
overtuiging hebben om hun
militaire apparaat te gebrui
ken voor de nieuwe vredes
boodschap", aldus Baker.
Volgende week gaat een
technische delegatie naar
Minsk om de hulpprogram
ma's met de GOS-autoriteiten
te bespreken. De EG organi
seert waarschijnlijk in mei een
vervolgconferentie in Lissa
bon, waar de resultaten van de
Spanje en zuidelijk Frankrijk zijn ook gisteren
geteisterd door het slechtste winterweer in ve
le jaren. Met name de oostelijke kant van de
Spaanse Pyreneeën werd geconfronteerd met
de gevolgen van zeer zware sneeuwval. Het
auto- en treinverkeer tussen Zuid-Frankrijk en
Catalonië raakte volledig gestremd. Ook voor
vandaag worden er problemen verwacht in de
Minstens 3000 vrachtwagens staan al ruim
twee dagen bij Gerona langs de belangrijke
tolweg naar de Frans-Spaanse grensovergang
bij La Jonquera. Met name aan de Franse kant
van deze bergpas (foto) waar zeker nog
eens 5000 vrachtwagens niet verder kunnen
is zoveel sneeuw naar beneden gekomen,
dat ieder verkeer onmogelijk is. De sneeuw
bereikte gisteren op sommige plaatsen een
hoogte van 80 centimeter. •foto afp
JERUZALEM AD BLOEMENDAAL
CORRESPONDENT
Voor Israël betekent het begin van diploma
tieke betrekkingen met China die van
daag zijn aangegaan het einde van zijn
geïsoleerde positie in de wereld. Oost-Euro
pa, de Sovjetunie en een reeks Afrikaanse
landen zijn de Chinezen in de afgelopen
twee jaar voorgegaan, ook al ging het in de
meeste gevallen om het herstel van in 1967
afgebroken relaties.
De ontwikkelingen na de Golfoorlog en met
rol te spelen
desp
sluiten
l te openen
hebben Peking uiteindelijk doen
diplomatieke vertegenwoor-
Tel Aviv. Het onmiddel
lijk resultaat is Chinese deelname aan de
multilaterale vredesbesprekingen in Mos
kou, volgende week.
Het heeft ruim tien jaar van voorzichtige
voorbereiding gekost om China klaar te sto
men voor officiële banden. Pionier in de
contacten met Peking was de Israëlische za
kenman Shaul Eisenberg, rijk geworden in
de wapenhandel maar tegenwoordig make
laar in alles wat maar verkocht of aange
kocht kan worden.
Zijn firma bemiddelde in de jaren tachtig
bij de export van landbouw-plastic en an
dere chemische producten. Welke rol hij
speelde bij de geheime militaire contacten
tussen Israël en China, is minder duidelijk.
De Israëlische overheid heeft nooit com
mentaar willen geven op de stroom berich
ten in buitenlandse media over wapenleve
ranties en uitwisseling van militaire techni
sche kennis.
Volgens onbevestigde berichten hebben de
Chinezen onder Israëlische leiding een
groot aantal van hun tanks gereviseerd. Het
is duidelijk dat de Israëli's voor die militaire
hulp een prijs in rekening brengen. Niet al
leen in dollars, maar ook, als het even kan,
in een Chinese toezegging terughoudend te
zijn met leveranties aan Arabische landen.
Naar verluidt zijn'die beloften gedaan, maar
het praktische resultaat valt nogal tegen. De
zeggenschap van de Chinese regering over
de wapenindustrie is verre van totaal.
In elk geval zal vanaf vandaag de Chinese
politiek ten aanzien van het Arabisch-Israë-
lische conflict aanzienlijk neutraler zijn dan
in het verleden. Een bezoek van PLO-leider
Arafat, in december, heeft daar niets aan af
kunnen doen. Arafat was naar Peking ge
reisd in een poging de Chinezen af te hou
den van stappen in de richting van Israël.
China was een van de eerste niet-Arabische
landen die de in 1988 uitgeroepen 'staat Pa
lestina' erkende, met Arafat als president.
Maar toen de PLO-voorzitter vorige maand
in Peking arriveerde, hadden de Chinezen
hun besluit al genomen.
Servië eist 50 miljard dollar (on
geveer 92 miljard gulden) scha
devergoeding van Kroatië, voor
de vernietiging van Servisch ei
gendom op Kroatische bodem.
Dat heeft de Servische krant Po-
litika gisteren gemeld. Volgens
de krant heeft de Servische
schadeclaim betrekking op ver
woeste Servische fabrieken, pri-
vé-woningen aan de kust en in
vesteringen in Joegoslavische
projecten zoals elektriciteits-
masten en oliepijpleidingen.
Belgrado wijst zelf iedere eis
tot schadevergoeding van
Kroatische zijde af. „Servië is
niet in oorlog met Kroatië", al
dus Belgrado. „De oorlog is
puur een zaak tussen Kroatië en
het Joegoslavische leger." De fe
derale strijdkrachten worden
echter gedomineerd door Ser
viërs.
Intussen probeert de Servi
sche president Milosevic Turkije
te weerhouden van de erken
ning van Kroatië, Slovenië, Ma
cedonië en Bosnië-Hercegovi-
na. Milosevic arriveerde giste
ren in Ankara. Turkije over
weegt de vier voormalige Joego
slavische republieken volgende
maand te erkennen als zelfstan
dige staten. Moslims in Bosnië
en Kroatië zoeken nu al steun
bij hun geloofsgenoten in Tur
kije.
Milosevic benadrukte in Ank
ara dat „wij binnen Joegoslavië
via onderhandelingen tot een
vreedzame oplossing moeten
komen, zonder druk van bui
tenaf'.
Het parlement van Bosnië be
slist vandaag of een referendum
wordt uitgeschreven over mo
gelijke onafhankelijkheid. Rado
van Karadzic, voorzitter van de
Servisch Democratische Partij
(SDP), noemde een volksraad
pleging gisteren „een optie tot
oorlog omdat het de Servische
bevolking in gevaar brengt". Hij
herhaalde dat de Serviërs in
Bosnië „in Joegoslavië wensen
te blijven".
De komst van een VN-vredes
macht naar Kroatië lijkt inmid
dels nabij. De Servische verte
genwoordiger in het Joegoslavi
sche presidium, Borisav Jovic,
zei gisteren na een onderhoud
met VN-secretaris-generaal
Boutros Ghali dat de voorberei
dingen voor de komst van de
VN-troepen zich in „een laatste
fase" bevinden.
