Feiten
Daddah rivaal Ould Taya
Jeltsin neemt maatregelen tegen 'brain drain'
Nieuwe kruisraket van
de PvdA: Dik Wolfson
Russen verpatsen wapens
voor klinkende munt
Vrijdag 24 januari 1992 Redactie: 023-150225 JANINE BOSMA ALTAN ERDOGAN RONALD FRISART (chef) ONNO HAVERAAANS PATRICK VAN DEN HURK HANS JACOBS JOLANDA OUKES JAN PREENEN SJAAK SMAKMAN
Vertalingen: MARGREET HESLINGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: RUUD BLOKHUIZEN
TOM JANSSEN
EN MENINGEN
Mauritanië vandaag voor het eerst naar stembus
MADELEIN BOL-MONIQUE GOOREN
Toen de Mauritaanse president
kolonel Maaouya Ould Taya
voor algemene verkiezingen
die vandaag worden gehouden
uitschreef, kon hij niet be
vroeden dat hij tegen die tijd
een geduchte rivaal voor zijn
huidige positie zou hebben. Als
een duveltje uit een doosje voor
hem, maar als een geschenk uit
de hemel voor de alliantie van
oppositiepartijen, de Eenheid
van Democratische Krachten
(UFD), stelde onlangs Achmed
Oüld Daddah zich kandidaat
voor het presidentschap.
Deze vroegere directeur van de
Centrale Bank van Mauritanië
en minister van financiën keer
de na acht jaar ballingschap in
december 1991 onverwacht te
rug naar zijn vaderland. Ould
Taya's overtuigng dat hij zijn
ambt, in 1984 m een bloedeloze
coup verkregen, moeiteloos zou
kunnen voortzetten en in één
moeite democratisch legitime
ren, kwam daardoor op losse
schroeven te staan.
Hoewel hij op 27 juli 1991 nog
had laten weten dat de verkie
zingen (de eerste sinds de onaf-
hankelijkheid in 1960) „voor het
einde van het jaar" zouden
plaatsvinden, kondigde hij pas
in november een definitieve da
tum aan. Dit gaf de c
erg weinig voorbereid
Zij beschikten over verscheide
ne presidentskandidaten, maar
niet één die de algemene goed
keuring van de coalitie weg
droeg. Daarom besloot de UDF,
ondanks interne onenigheid, de
krachten te bundelen en Ould
Daddah te steunen.
Ould Daddah, die zich als kan
didaat zonder politieke partij
had aangemeld, bleek er niet
veel moeite mee te hebben in
korte tijd een groot aantal kie
zers voor zich te winnen. Kort
Ould Daddah (midden) is de onverwachte
na zijn terugkeer wist hij het
oude stadion van Nouakchott
tot de nok toe gevuld te krijgen
met aanhangers, die zich graag
door zijn ambitieuze verkie
zingsprogramma lieten inspire-
Hij heeft daarbij het grote voor
deel dat er geen Mauritaniër is
die zijn naam niet kent. Zijn ou
dere broer, MokhtarOuld Dad
dah, was president van het land,
toen de legertop op 10 juli 1978
een staatsgreep pleegde en re
gering en president aan de kant
schoof.
Mokhtar sleurde zijn broer Ach-
mad in zijn val mee. Bijna vijf
jaar bracht deze in gevangenis
sen en huisarrest door, voordat
hij naar het buitenland kon
vluchten. Vervolgens slaagde hij
erin zijn financieel-economi-
sche kennis van zaken in dienst
te stellen van internationale or
ganisaties. Zo vertegenwoordig
de hij drie jaar Kuwayt bij de
Raad van Bestuur van de
Oostafrikaanse Ontwikkelings
bank, totdat hij zich in 1986 in
Bangui, hoofdstad van de Cen-
traalafrikaanse Republiek, ves
tigde als economisch adviseur
van de Wereldbank.
Boezemt zijn onberispelijke
staat van dienst veel kiezers al
vertrouwen in, het is zijn pro
gramma dat hem de meeste
volgelingen oplevert. Dit behelst
weinig minder dan een totale
koerswijziging: de militairen
moeten definitief uit hun macht
worden ontheven, waarna flink
de bezem gehaald moet worden
door ambtenarij, economie, jus
titie en onderwijs. Bovendien
wil Ould Daddah de nationale
eenheid herstellen door te zor
gen dat allebei de grootste be
volkingsgroepen, de Arabische
en de zwarte Afrikaanse Mauri-
taniërs, een eigen stem krijgen
in het landsbestuur.
Sinds het land in 1960 onafhan
kelijk werd van het koloniale
moederland Frankrijk, hebben
de Arabieren er de boventoon
gevoerd. Zij beheersten het po
litieke en economische leven en
lieten niet toe dat de zwarte
Een Mauritaanse vrouw maakt
geen geheim van haar keuze bij
de presidentsverkiezingen van
vandaag. Zij stemt voor president
Ould Taya. •foto epa
Mauritaniërs (wier naam nauw
samenhangt met die van de
'Moren') iets in te brengen had
den. De kloof die in tientallen
jaren tussen de bevolkingsgroe
pen groeide, bereikte een diep
tepunt in april 1989, toen etni
sche onlusten honderden men
sen het leven kostten.
Zelfs als het Ould Daddah lukt
de plaats van president Ould
Taya in te nemen, is het de
vraag in hoeverre hij zijn ambi
tieuze plannen voor de reorga
nisatie kan verwerkelijken. Een
staatsapparaat dat van corrup
tie aan elkaar hangt zal niet
staan te trappelen om de extra
verdiensten in te leveren op ver
zoek van een onberispelijk
staatshoofd.
Of Ould Daddah de kans krijgt
aan de weg te timmeren, hangt
af van de mate waarin Ould
Taya de verkiezingen zal sabo
teren. Hoewel de president in
de media steeds een eerlijk ver
loop van de stembusgang heeft
toegezegd, heeft hij geen inter
national
ten.
Ondanks zijn
manipuleerde stembusuitslag
DEN HAAG HENRI KRUITHOF
Het was in de jaren zeventig,
begin tachtig. De Partij van de
Arbeid zat in de oppositie. Elec
toraal ging het de sociaal-de
mocraten voor de wind. In het
politieke gezelschapspel opinie-
peilen kwamen zelfs cijfers voor
van tegen de zestig zetels. Joop
den Uyl liet niet na het te roe
pen: „Het tweede kabinet-Den
Uyl, dat komt er toch".
Het electorale succes bracht de
PvdA in een soort roes. Als het
je zo voor de wind gaat, kan het.
niet anders dan datje op de
hoopt Ould Daddah dat het volk goede weg zit. Inhoudelijke
het laatste woord zal hebben.
„De Mauritaniërs verwerpen
massaal de huidige politiek, met
zijn misstanden in alle soorten
en maten. Men wil dat de wind
uit een heel andere hoek gaat
waaien", zo vertrouwt hij.
standpunten als de c
waardelijke afwijzing van de
kruisraketten en de even onbe
spreekbare handhaving van de
koppeling tussen lonen en uit
keringen stonden vast. Daar
werd niet c
CORRESPONDENT
De Russische president Jeltsin
zal eind deze maand in Camp
David met zijn Amerikaanse
collega Bush praten over moge
lijke hervatting van Russische
kernwapenproeven. Volgens
atoomgeleerde Jevgeni Veli-
chov, vice-voorzitter van de
prestigieuze Russische Aacade-
mie van Wetenschappen, is er
echter geen,sprake van dat Rus
land het zelf ingestelde morato
rium op kernwapenproeven
eenzijdig zal doorbreken.
Jeltsin heeft dinsdag langdurig
gesproken met de top van de
nucleaire wetenschap en indu
strie in het GOS. Een van de be
langrijke punten in deze verga
dering was de kritiek die de
kernwetenschappers hebben op
het al door Gorbatsjov afgekon
digde stopzetten van de kem
proeven.
Velichov, aanwezig bij de ont
moeting met Jeltsin, zegt dat de
VS, waar kernwapenproeven
zijn doorgegaan, nu een voor
sprong hebben bij de ontwikke
ling van een nieuwe generatie
veiliger kernwapens. Een ne
venargument dat wetenschap
pers aanvoeren, is dat het test
moratorium hen werkloos
maakt.
Volgens Velichov heeft Jeltsin
oog voor de problemen van de
kemwetenschappers. „Binnen
twee weken komt hij met een
decreet waarin maatregelen ter
verbetering van hun financiële
situatie, de faciliteiten in labo
ratoria en het wetenschappelijk
onderzoek in het algemeen
worden afgekondigd", aldus Ve
lichov. Dit betekent dat Jeltsin
na de militairen nu de kernfysici
paait met geld uit een lege
schatkist.
Teloorgang
Een van de maatregelen is dat
het Sovjet-ministerie voor nu
cleaire energie en industrie
door de Republiek Rusland
wordt overgenomen. Dit depar
tement had totnogtoe dezelfde
onduidelijke status als het even
min opgeheven Sovjet-ministe
rie van defensie. De overname
betekent dat Rusland de finan
ciering op zich neemt.
Al maanden wordt vanuit het
nucleaire complex steen en
been geklaagd over verslechte
rende levensomstandigheden,
Een tekening van de mobiele lanceerinstallatie SA-X-12B voor (kem)raketten. Tot Gorbatsjov vorig een mortuarium op kemproeven afkondigde,
werd geregeld proef gedraaid in de woestijn van Kazachstan en de steppe van Siberië. sovjet military power 1989, uitgave Amerikaans ministerie van delen-
lage salarissen en wetenschap
pelijke teloorgang. Het verdwij
nen van de Sovjet-structuur
zonder dat er iets anders voor in
de plaats kwam, zorgde ook
voor alarmkreten van weten
schappers over verminderde
veiligheid van kerncentrales.
Befaamde atoomgeleerden als
dr. Michailov en prof. Goldanski
hebben, ondermeer in deze
krant, tevens gewaarschuwd
voor een dreigende brain drain,
een uittocht van gefrustreerde
kerngeleerden.
Westerse landen vrezen dat
Sovjet-geleerden worden weg
gekocht door Derde Wereldlan
den die een kemwapenpro-
gramma opzetten. In dat ver
band worden Irak, Iran, Libië,
Pakistan en Brazilië genoemd,
maar ook Israël. De Duitse mi
nister van buitenlandse zaken
Genscher heeft recentelijk, na
een gesprek met zijn Russische
collega Kozyrev, gezegd dat er
internationale wetgeving moet
komen, waarin verspreiding van
kernwapenkennis strafbaar
wordt gesteld, als schending
van het Non-Proliferatie Ver
drag (NPV).
Volgens Velichov ligt het gemid
delde maandloon voor kernwe
tenschappers nu op 700 roebel
(ongeveer 15 gulden). Hij wilde
niet zeggen met hoeveel dit zal
worden verhoogd. Velichov
voorspelt wel dat het '11-pun
ten-programma' dat Jeltsin in
zijn decreet zal presenteren, de
voorgenomen bezuinigingen op
de nucleaire industrie ongedaan
maakt en in sommige sectoren,
vooral het laboratorium-onder
zoek, voor extra financiële in
jecties zal zorgen.
Ook het omschakelen van een
aantal laboratoria waar kernwa
pens worden ontwikkeld voor
vreedzame produktie, inclusief
consumentengoederen, maakt
deel uit van het Jeltsin-program.
Weglopen
Velichov bevestigt dat ongeveer
tienduizend wetenschappers
meer of minder betrokken zijn
of ervaring hebben met de ver
rijking van uranium, kernwa
pen- en plutoniumproduktie.
De maatregelen die Jeltsin
straks zal presenteren, moeten
ook voorkomen dat atoomge
leerden uit andere republieken
'weglopen'. „Jeltsin ziet in datje
die mensen niet kunt dwingen
te blijven", aldus Velichov.
Het dagblad Arbeiders Tribune
meldde onlangs dat de mede
werkers van het Joezjnoje-ont-
werplaboratorium in het Oek-
raïnse Dnepropetrovsk, waar
80 procent van het kemarsenaal
werd en wordt ontworpen, mas
saal naar andere banen vertrek
ken. Als voorbeeld werd ge
noemd Sergej Galas, chef van
een ontwerpersgroep voor een
nieuwe generatie kernraketten,
die nu voor een coöperatief
werkt dat keukeninterieurs ont
werpt.
In de tien geheime 'atoomster
den', waar volgens schattingen
750.000 mensen betrokken zijn
bij kemwapenproduktie, urani
umverrijking etc., zouden kern-
wapengeleerden zich voorna
melijk bezighouden met de
jacht op voedsel.
Anatoly Korotsjejev, chef van
een kemlaboratorium van het
Russische ministerie voor indu
strie en machinerie, zegt dat er
al sinds 1989 fors wordt bezui
nigd op zijn instituut en er in
het lopende fiscale jaar hele
maal geen geld is verstrekt. In
twee jaar tijd zijn er van de 4000
werknemers 1800 vertrokken.
Volgens een Amerikaanse Se
naatsdelegatie, die onlangs als
eerste de supergeheime atoom-
stad Tsjeljabinsk 65 mocht be
zoeken, zou met westerse hulp
verwerking van in wapens ge
bruikt plutonium tot brandstof
voor kerncentrales een oplos
sing zijn voor zowel werkgele
genheidsproblemen als ont
manteling van kernwapens.
Amerikaanse geleerden hebben
er al bij Bush op aangedrongen
om geld beschikbaar te stellen,
waardoor Sovjet-experts kun
nen worden betrokken bij het
opruimen van de 'enorme
milieuschade, die veertig jaar
kemwapenproduktie heeft op
geleverd'.
Tactische kernwapens
Velichov onthulde ook dat Jelt
sin achter het opnieuw vanuit
de Academie gelanceerde voor
stel staat om alle tactische kern
wapens te elimineren. Het
wordt in de Russische regering
besproken. Vice-premier Boer-
boelis zei eerder deze maand
dat Rusland met nieuwe kern
wapen voorstellen zal komen.
De Amerikaanse president Bush
kondigde vorig jaar oktober aan
dat de VS alle tactische kernwa
pens, behalve die aan boord
van vliegtuigen, willen elimine
ren. Op 18 oktober besloot de
Navo in Italië echter dat een
aantal tactische kernwapens ge
handhaafd moet blijven.
Het Westen wil van deze 'kleine'
kernwapens, met een bereik tot
500 km, af uit bezorgdheid over
een mogelijk gebrek aan con
trole op déze categorie iri het
GOS. Volgens Velichov is het
daarom het verstandigst om de
ze categorie geheel te elimine
ren. Jeltsin wil dat met Bush be
spreken tijdens hun ontmoeting
in Camp David. Het ligt voor de
hand dat van Russische zijde zal
worden aangedrongen op alge
hele afschaffing van deze wa
pencategorie.
Volgens de kerngeleerde is het
mogelijk op korte termijn alle
tactische kernwapens te vernie
tigen. Oekraïne wil er in juli dit
jaar al vanaf. „Probleem is dat
alle faciliteiten in Rusland zijn.
We hebben nog geen oplossing
voor berging van grote hoeveel
heden van deze wapens afkom
stig plutonium en verrijkt urani
um. We zullen dit in samenwer
king met Amerika en Europa
moeten oplossen", zegt hij.
dat vond je gewoon in de PvdA. -
En het zou niet lang meer duren
of andere partijen (lees: het
CDA) zouden niet meer om de
PvdA heen kunnen.
Keer op keer echter liep het an
ders. De PvdA werd bij elke ka
binetsformatie gefrustreerd aan
de kant gezet. Het korte inter
mezzo in 1981 wordt door nie
mand serieus genomen: het ka
binet Van Agt-Den Uyl heeft
nooit gefunctioneerd.
Maar toen kwam Kok. Onder
zijn leiding zou de partij een re
alistischer koers gaan varen. De
partij kon eindelijk weer eens
regeringsverantwoordelijk dra
gen. En zo geschiedde het. In
1989 loodste Kok de PvdA in het
kabinet-Lubbers-3.
Inmiddels leven we 2,5 jaar en
voor de PvdA vele rampen later.
Electoraal is de partij ongeveer
gehalveerd. Intern zijn heftige
discussies uitgebroken over de
sociale zekerheid. De leden zijn
met duizenden tegelijk wegge
lopen. Zelfs enkele kamerleden
konden het niet langer aanzien.
Om het tij te keren werd een
veel beproefd middel ingezet:
een commissie. Dit keer was het
de economisch geleerde Dik
Wolfson die de kar mocht trek
ken. En die kwam met de even
simpele als weinig verrassende
conclusie: er moeten meer
mensen aan het werk, dan kan
de verzorgingsstaat blijven zoals
hij was. Uitkeringen hoeven (en
mogen) dan op geen enkele
manier meer worden aangetast.
Maar hier dreigt voor de PvdA
een levensgroot gevaar. Natuur
lijk, intern krijgen Wolfson en
de zijnen tijdens het congres in
maart ongetwijfeld de handen
op elkaar. Maar als het rapport-
Wolfson wordt verheven tot
partij-ideologie en basis voor
het volgende verkiezingspro
gramma, kon het wel weer eens
net zo gaan als eind jaren ze
ventig, begin jaren tachtig.
Want stel nu eens voor. Het is
1994. De verkiezingen zijn ge
weest. Doordat de interne vrede
in de PvdA hersteld is en de par
tij weer duidelijke linkse stand
punten verkondigt, is het verlies
beperkt gebleven tot een kleine
tien zetels. D66 heeft wat min
der gewonnen dan aanvankelijk
werd gedacht. CDA en WD
hebben zich ongeveer op het
huidige niveau gehandhaafd.
De grootste partij, het CDA,
krijgt het voortouw bij de kabi
netsformatie. Al snel blijkt ech
ter dat de programmapunten,
waarop de PvdA zich miracu
leus heeft hersteld, onverenig
baar zijn met die van de chris
ten-democraten.
Brinkman is het na lang onder
handelen, waarbij Kok weinig
concessie sdurft te doen, op een
gegeven moment meer dan zat.
Hij geeft zijn opdracht terug
aan de koningin. De door velen
gewenste en sommigen ge
vreesde combinatie PvdA-WD-
D66 is door de inhoudelijk to
taal verschillende uitgangspun
ten van PvdA en WD volstrekt
onmogelijk. En dus wordt
Brinkman opnieuw gevraagd de
combinatie CDA-WD (die
slechts een nipte meerderheid
heeft) te beproeven. En net als
in 1977 staat de PvdA aan de
kant.
Natuurlijk is het bovengeschets
te scenario omgeven met onze
kerheden. Of het zo zal gaan,
hangt van veel, heel veel facto
ren af. Maar helemaal onrealis
tisch is het niet. In de PvdA mag
daar nu overigens niet over ge
sproken worden. Waar het nu
om gaat is de rust binnen de
partij te herstellen en dé kie
zersgunst terug te winnen.
Het is voor de PvdA te hopen
dat er nog voldoende realisten
zijn, die inzien dat onbespreek
bare dogma's gevaarlijk zijn.
Weliswaar is daar op de korte
termijn het nodige mee te win
nen, maar op de langere termijn
zpuden de sociaal-democraten
daarmee weieens regelrecht op
de oppositie kunnen afsteve
nen. En dat kan toch niet de be
doeling zijn.
MOSKOU HANS GELEIJNSE
CORRESPONDENT
Niet alleen uittocht van kern-
wapengeleerden of verkoop
van tactische kernraketten uit
de voormalige Sovjetunie be
zorgt het Westen kippevel.
Zorg is er ook over de onge
breidelde export van conven
tionele wapens.
De Sovjetunie was een van de
grootste wapenexporteurs ter
wereld. Volgens het weekblad
Kominersant bestaat na het
opbreken van de Unie het ge
vaar dat wapenfabrieken hun
produkten op de exportmarkt
brengen zonder enige controle
van Rusland of andere voor
malige Sovjet-republieken.
Rusland zelf is al op de wapen-
markt actief. President Jeltsin
beloofde vorige week 5000 on
tevreden officieren dat winst
van de wapenexport in verbe
tering van hun materiële posi
tie zal worden gestoken. Maar
er zijn ook de nodige meldin
gen van export op eigen hout-
iureau Tass geeft als
:ld Leonid Polezjajev,
chef van de regio-regering in
het Siberische Tomsk. Hij
prees op de nationale televisie
de produkten van de lokale
wapenindustrie aan: pantser
wagens, tanks en kanonnen.
„Als we die verkopen, kunnen
we de regio harde valuta be
zorgen."
Volgens regio-voorlichter An
drei Feodorov kwamen de or
ders voor tanks 'bij bossen'
binnen, zowel van binnen als
buiten de voormalige Sovjetu
nie. Het Russische ministerie
van economische zaken, aan
gespoord door Tomsk, besloot
vervolgens oude T55-tanks
voor 10.000 dollar per ton te
verkopen.
Tass meldt dat onder meer een
Nederlandse afnemer zich
heeft gemeld, die de tanks als
tractoren wil gebruiken. Een
militair medewerker op de Ne
derlandse ambassade in Mos
kou zegt niets te weten over
die Nederlandse belangstelling.
Hij sloot niet uit dat een parti
culiere handelaar zijn oog
heeft laten vallen op de T55,
maar beschikte niet over con
crete informatie.
