NMB sluit twaalf
overtypecentra
Polen een paradijs voor piraten
Particulier alternatief voor wao ligt klaar
Holland International koopt
twee Belgische reisketens
Yugo-importeur Van Nunen
blijft hopen op betere tijden
Donderdag 23 januari 1992 Redactie: 023-150224 JANINE BOSMA Vormgeving: COR HOOGETERP
21
EUROCONSULT, raadgevend inge
nieurebureau, heeft met een aantal
Russische partners het adviesbureau
Recon in Moskou opgericht. Recon
richt zich met name op de landbouw,
de agro-industrie en op natuurbeheer
NA 71 JAAR aan de Herengracht in
Amsterdam, verlaat de Hollandsche
Bank-Unie (HBU) de hoofdstad. In
het kader van een reorganisatie
wordt de Amsterdamse vestiging ver
plaatst naar Rotterdam, aldus moe
dermaatschappij ABN AMRO
FNV vreest dat reorganisatie problemen oplevert
De NMB Bank gaat twaalf zogenoemde overtypecentra
waar betaalopdrachten worden verwerkt, sluiten en over
brengen naar drie codeercentra van de Postbank in Bre
da, Arnhem en Den Haag. Dat heeft de NMB gisteren be
vestigd. De meeste betrokken werknemers kunnen wor
den herplaatst. Het is echter niet zeker of er geen ge
dwongen ontslagen vallen.
gen aangeboden. De NMB
vormt sinds vorig jaar samen
met fusiepartners de Postbank
en Nationale-Nederlanden de
Internationale Nederlanden
Groep (ING).
Volgens bestuurder D. Hama
ker van de Dienstenbond FNV
zien de gevolgen voor het per
soneel er op papier „vrij posi
tief' uit. In de praktijk vreest hij
echter problemen. Zo komt het
overgrote deel van de werkne
mers in de overtypecentra veel
te ver van de codeercentra te
wonen om daar te kunnen wer
ken, aldus Hamaker.
De reorganisatie bij de overty
pecentra is het gevolg van een
modernisering van het verou
derde systeem waar nu nog mee
wordt gewerkt. Bij de twaalf
centra werken in totaal 193 per
soneelsleden. Van hen kunnen
er 40 worden geplaatst bij ande
re NMB-kantoren, 50 bij de
Postbank en 76 bij de drie co
deercentra van de Postbank.
Voor ongeveer 30 werknemers
is nog geen oplossing gevon
den. Wel belooft de bank dat zij
tenminste één andere baan krij-
Overstappen naar vestigingen
van de Postbank biedt volgens
de vakbondsbestuurder even
min soelaas. Gezien de lage op
leiding van de betrokkenen ko
men zij daar waarschijnlijk te
recht komen op plaatsen die
binnen afzienbare tijd verdwij
nen door de reorganisatie bij de
Postbank.
Die lage opleiding begint voor
steeds meer werknemers .bij
banken een probleem te wor
den. Door fusies en reorganisa
ties voegen banken veel afdelin
gen samen en wordt veel werk
uitbesteed. Daarbij gaat het
vaak om laag gekwalificeerd
werk. Binnen de banken is het
veelal onmogelijk om op het
zelfde niveau ander werk te vin
den. De dienstenbond pleit er
dan ook voor om de mogelijk
heden voor her-, om- en bij
scholing aanzienlijk uit te brei
den.
RIJSWIJK ROB VAN DEN DOBBELSTEEN
Holland International heeft
twee Belgische reiswinkelketens
overgenomen. De grootste reis
organisatie van Nederland heeft
daardoor haar omzet in een
klap met 25 procent vergroot:
van 1,2 miljard naar meer dan
1,5 miljard. De twee ketens,
Transintra (10 vestigingen, 176
medewerkers en een omzet van
195 miljoen gulden) en Trans
continental (40 vestigingen, 155
medewerkers en een omzet van
158 miljoen gulden) stonden in
België qua grootte achter Wa
gon Lits en BBL op respectieve
lijk de derde en vierde plaats.
Na de samenvoeging zal de
nieuwe combinatie,
nog geen naam is gegeven, Bel-
giës grootste reisbureauketen
zijn. Hoeveel geld er met de
overname is' gemoeid wilde dq
voorzitter van de directie van
Holland International, drs. Ab
Houtzaager niet zeggen.
De overname moet worden
gezien in het licht van ontwik
kelingen in de reisbranche die
in de zeer nabije toekomst zul
len leiden tot de vorming van
zogenaamde megatouropera-
tors. Houtzaager heeft nog niet
zo lang geleden voorspeld dat er
in het jaar 2000 in Europa door
fusies en saneringen misschien
nog vijf of zes grote reisorgani
saties over zullen zijn. Vooral
Duitse bedrijven stropen op
agressieve wijze de markt af nu
toerisme de laatste jaren is uit
gegroeid tot de grootste indu
strie ter wereld.
Ook Holland International is
niet aan die overnamedrift ont
komen. Sinds twee jaar heeft
het Duitse warenhuisconcern
Kaufhoff een meerderheidsbe
lang van tachtig procent in Hol
land International. Door de
overname van de Belgische reis
ketens nadert de 'reispoot' van
Kauhoff nu een jaaromzet van 3
miljard gulden. Daarmee is het
overigens lang niet de grootste
reisorganisatie van Europa. Dat
is TUI (dat een 40-procentsbe-
lang heeft in Arke Reizen) met
een jaaromzet van 4,2 miljard.
Burgeroorlog Joegoslavië legt handel stil
De particuliere verzekeraars staan klaar
om een alternatief te bieden voor de
wao-uitkeringen. Ze willen er de markt
mee op als de wao daadwerkelijk groten
deels wordt afgeschaft. Werkgevers kun
nen dan hun personeel toch tegen (lang
durige) arbeidsongeschiktheid blijven
verzekeren.
De verzekeraars zullen de premiehoogte
per bedrijf vaststellen, afhankelijk van
het risico dat zij lopen. Hoe hoger de
kans op arbeidsongeschiktheid, hoe ho
ger de premie. Werkgevers en- werkne
mers zullen zelf moeten afspreken of de
premie wordt gedeeld.
Door het systeem van premiedifferen
tiatie kunnen de totale kosten van ar
beidsongeschiktheidsverzekering (wao
voor de eerste jaren en particuliere ver
zekering daarna) in bijvoorbeeld de
bouw hoger uitvallen dan ze op het
ogenblik zijn. Omgekeerd geldt dat bij
'risicoloze' bedrijven de totale premie la
ger kan uitvallen dan de huidige wao-
premie alleen. Voor de wao maakt het
(nog) niet uit in wat voor bedrijf men
werkt: iedereen betaalt hetzelfde. Dat
gaat straks overigens ook veranderen.
De verzekeringsmaatschappijen gaan
er van uit, dat in cao's of in bedrijven
wordt afgesproken dat er collectieve ver
zekeringen worden gesloten. Alleen op
basis van collectieve verzekering willen
de assuradeurs alle personeelsleden van
een bedrijf in de verzekering meenemen.
Zouden de werknemers zich individueel
moeten verzekeren, dan gaat ook het
persoonlijke risico tellen.
De mogelijkheid van individuele ar
beidsongeschiktheidsverzekering bestaat
trouwens al lang. "Op het ogenblik zijn
250.000 mensen individueel verzekerd,
bij elkaar goed voor een jaarlijkse pre
mieopbrengst van, een miljard gulden.
Hoe groot straks de nieuwe markt voor
de arbeidsongeschiktheidsverzekering
zal zijn, valt nog niet te zeggen.
Tot dusver geldt dat iemand die ar
beidsongeschikt wordt in principe tot
zijn 65ste recht heeft op een uitkering,
tenzij hij eerder weer gezond wordt ver
klaard. In de nieuwe situatie vervalt dat
recht na verloop van maximaal vijf jaar,
afhankelijk van leeftijd of het aantal ja
ren dat men betaald heeft gewerkt.
Daarna heeft de werknemer nog
slechts recht op een aaw-uitkering.
Daarmee valt men terug van 70 procent
van het laatste loon naar het het be
staansminimum, 70' procent van het mi
nimumloon, zo'n 1000 gulden in de
maand. Dit kan worden aangevuld met
een toeslag, als ook een partner en even
tueel kinderen moeten worden onder
houden.
Voor de verzekeraars is het betrekke
lijk eenvoudig om het alternatief voor de
wao uit te werken. Waar ze de meeste
moeite mee hebben is het accepteren
van alle werknemers. Zij verwachten dat
te kunnen opvangen door de algehele
dekking alleen aan te bieden wanneer
een collectief contract wordt gesloten.
Die collectieve verzekeringen bieden
vanaf de eerste dag dat er geen wao-uit-
kering meer wordt verstrekt, een uitke
ring boven op de aaw. Daarmee kan de
betrokkene 70 procent van het laatste
loon krijgen. Meer of minder kan ook, af
hankelijk van wat met de verzekeraar is
overeengekomen. In principe kan die
aanvullende uitkering doorlopen tot het
65ste jaar.
De verzekeraars gaan er van uit dat de
werkgevers daar goede afspraken over
maken met hun personeel. Eén ding ei
sen ze in elk geval. Daarover is de voor
zitter van de Kontaktcommissie Arbeid-
ongeschiktheidsverzekeringen van het
Verbond van Verzekeraars, j. van Ek,
heel duidelijk: „Wij bepalen de premie
hoogte, en niemand anders."
Wat dat betreft lijken de verzekeraars
te hebben geleerd van de ziektekosten
verzekeringen. Over de premiehoogte
hebben ze op het ogenblik de grootste
herrie met staatssecretaris Simons. Zo
iets willen ze met de arbeidsongeschikt
heid op voorhand uitsluiten. Tussen ver
zekeraar en verzekeringnemer kan best
worden onderhandeld, maar daar houdt
het ook echt mee op.
Mocht de politiek zich er wel mee wil
len bemoeien, dan bestaat de kans dat
de verzekeraars terugtreden en zich be
perken tot individuele verzekeringen.
Mèt de mogelijkheid dat zij sommige
mensen niet als verzekerde accepteren
en anderen slechts gedeeltelijk.
Voordeel voor de verzekeraars is dat zij
te maken hebben met mensen die al eni
ge tijd in Ziektewet en wao hebben gelo
pen. Zij zullen wel proberen al in een
vroeg stadium van iemands ziekte te
worden betrokken bij de begeleiding.
Het hele systeem gaat overigens uit van
terugkeer in het arbeidsproces. En hoe
beter de reïntegratie lukt, hoe lager de
verzekeringspremie kan zijn. De verze
keraars verwachten hun wao-alternatief
nog dit voorjaar te kunnen presenteren.
Er is geen Yugo te bekennen op het bedrijfsterrein van Yugo-Nederland in
Nunen bestaand uit twee mede
werkers, kan al maanden niet
meer aan de vraag naar Yugo's
voldoen. Van Nunen zit er dui
delijk mee. „En dat net op het
momenf dat we goed bezig wa
ren het merk op te bouwen. Ze
ker nu we met de 65A en de Sa
na uitstekende en complete au
to's brachten voor een mooie
prijs."
Dat er problemen zouden
kunnen ontstaan met de leve
rantie, kreeg Van Nunen in april
vorig jaar in de gaten. De ecnte
stagnatie trad op rond oktober.
De auto's komen normaal
rechtstreeks uit Joegoslavië per
trein aan in het Limburgse
Bom, maar door de burgeroor
log moeten auto's en niet-voor-
radige onderdelen een omweg
maken via Hongarije. Daarnaast
ligt de produktie in het Kraguje-
vac (Servië) met tussenpozen
Gerafeld reclamedoek aan ver
bleekte palen en een bedrijfster
rein dat eens •hoogtijdagen
moet hebben gekend. Het ge
bouw van Yugo Nederland in
Doesburg ligt er verlaten bij.
Sinds de oorlog in Joegoslavië
vorig jaar zomer uitbrak, lukt
het de importeur van de beken:
de Joegoslavische auto's, voor
heen Zastava, nauwelijks meer
aan handelswaar te komen.
De enige auto die op het be
drijfsterrein valt te bekennen is
een oudere Britse limousine die
geparkeerd staat bij de poort.
„Dat is mijn eigen auto daar
buiten", zegt directeur-bedrijfs
leider K. van Nunen van achter
een akelig opgeruimd bureau.
„Ik ben uitverkocht", vervolgt
de directeur moedeloos.
Het bedrijf, behalve Van
Doesburg. foto cpd hajvs croenf
stil doordat sommige onderde
len, die in het vijandige Kroatië
worden gemaakt, niet meer
worden geleverd.
Van Nunen weigert echter het
hoofd in de schoot te leggen.
Zijn bedrijf zal de crisis overle
ven, stelt hij. „We zijn er toch
ook voor de onderdelen. Daar
heb je het als importeur ook
druk mee." Van Nunens zaken
leven lijkt voorlopig echter te
bestaan uit lang wachten. Hij
haalt een recente folder uit de
kast: "Yugo, omdat autorijden
wel leuk moet blijven.'
De normale produktie in de
oude Zastava-fabriek, 150 kilo
meter ten zuiden van Belgrado,
bedraagt volgens de importeur
225.000 per jaar. „Wel twee keer
zoveel als de Nederlandse Vol-
vo-fabriek in Bom."
'Wantoestanden dreigen Poolse muziekindustrie de nek om te draaien'
NIEUWSLIJN
Onderzoek beeldschermen-handel
Het bestuur van de Amsterdamse optiebeurs stelt een vervolg
onderzoek in naar de voor- en nadelen van invoering van handel
via beeldschermen op de beursvloer. Onder de handelaren be
staat veel weerstand tegen een dergelijke werkwijze. Dat bleek
na de publicatie van het rapport 'Een Optie op de Toekomst'
van een werkgroep onder leiding van Optiebeurs-directeur Wes
terterp. Naar aanleiding van alle kritiek is besloten een aantal
zaken nader te beschouwen en te onderzoeken. Het onderzoek
moet voor 25 maart rond zijn.
Hagen in de problemen
Ontevreden aandeelhouders van de Luxemburgse beleggings
maatschappij Marine Investments (MI) hebben de aanval ge
opend op eigenaar Torstein Hagen. Volgens woordvoerder Pat
terson zijn de aandeelhouders niet te spreken over de slechte re
sultaten van MI, die de koers van de aandelen negatief beïnvloe
den. Het zal niet lang meer duren of MI moet uit geldnood aan
delen Nedlloyd afstoten, aldus Patterson. MI heeft een belang
van 27 procent in het Rotterdamse transportconcern, waar Ha
gen al geruime tijd commissaris probeert te worden.
Het Nederlandse paviljoen op de Wereldtentoonstelling in Sevilla, lijkt op de foto klaar voor de start, maar
er moet nog het een en ander gebeuren voordat de tentoonstelling op 22 april officieel wordt geopend. Op
dit moment zijn slechts de paviljoens van Noorwegen en Canada klaar voor het evenement. De tentoon
stelling, die op het La Cartuja-eiland wordt gehouden, beslaat een oppervlakte van 369.497 vierkante me
ter, groot genoeg om 250.000 bezoekers per dag te kunnen verwerken. foto anp
Verzekeraars: 'Wij bepalen de premiehoogte en niemand anders'
THE INDEPENDENT
In een Poolse privé-televisie
studio zit een eenzame techni
cus achter de knoppen. Video
clips van een Westerse televi
siesatelliet komen binnen via
een antenne op het dak en
worden rechtstreeks doorge
zonden via de zendmast van
het station, van tijd tot tijd on
derbroken door advertenties
van ontluikende plaatselijke
bedrijfjes en oproepen van ei
genaars van weggelopen hon
den. Het station betaalt de
westerse zenders geen cent.
Ook de producenten en de ar
tiesten in de video's kunnen
naar hun royalty's fluiten.
Op de talloze straatmarkten die
Polen rijk is, verdringen tieners
en Westerse toeristen zich voor
tafels vol geluidscassettes van
Madonna, de Rolling Stones en
Phil Collins voor nog geen 2,50
gulden per stuk. Allemaal illega
le kopieën, natuurlijk.
Avond aan avond zitten mil
joenen Polen aan de buis ge
kluisterd voor het nieuwste na
tionale tijdverdrijf: Westerse
huurvideo's. Tienduizend vi
deotheken voorzien naar schat
ting vier miljoen videorecorders
van natuurlijk grotendeels
illegale kopieën.
Op de spannende weg naar
de onbekende wereld van het
kapitalisme, heeft Polen zich
ontpopt als een waar paradijs
voor piraten. Met veel animo
zijn de Polen massaal overge
gaan tot het vergaren van een
fortuin door de diefstal van
Westers intellectueel goed, of
het nu tieners betreft die illegaal
computerprogramma's ko
piëren of maffia-achtige schar
relaars met internationale con
necties.
Embargo's
Maar hoewel verscheidene
Aziatische landen jarenlang on
gestraft dergelijke piraterij heb
ben kunnen bedrijven (op basis
zakelijke relaties tussen auteurs
en de staat. Er bestaan eenvou
digweg geen wetten tegen pira
terij. De politie en de openbare
aanklagers staan machteloos.
Detectives
Maar er is een begin gemaakt.
Een vereniging van Poolse au
teurs, producenten en distribu
teurs heeft een legertje van 150
detectives ingehuurd om video
theken in de gaten te houden.
Maar illegale videoverhuurders
kunnen pas worden vervolgd
wanneer de plaatselijke vergun
ninghouder bereid is een aan
klacht in te dienen.
Waarschijnlijk vormt Amerika
het meest effectieve wapen in
de strijd tegen de Poolse pirate
rij, die de VS al ruim 40 miljoen
dollar zou hebben gekost De
Polen bestrijden dit cijfer. Maar
tijdens eeri recent bezoek waar
schuwde de Amerikaanse mi
nister van handel, Robert Mos-
bacher, dat de handels- en in
vesteringsbetrekkingen gevaar
liepen als er niet snel iets werd
ondernomen.
Hiermee doelde hij op clau
sule 301 van de Amerikaanse
handelswet van 1988, waaron
der producenten de Amerikaan
se regering kunnen dwingen
handelssancties in te stellen te
gen landen die niets onderne
men om piraterij te stoppen. De
Polen weten dat hun handels
belangen danig zullen worden
geschaad wanneer ze geen be
tere wetgeving invoeren en
daadwerkelijk toezien op de na
leving daarvan. De Poolse on
derhandelaar, Zbigniev Lewicki,
benadrukt dat de zaak uiterst
complex is. Te veel haast zou
kunnen resulteren in slechte
wetten. Maar gezien het belang
van de Pools-Amerikaanse be
trekkingen is het belangrijk de
Amerikanen te laten zien dat de
problemen serieus worden aan
gepakt.
VERTAUNG: MARGREET HESLINGA
Cassettes, video's, computerprogramma's: in Polen wordt bijna alles op de zwarte markt tegen aantrekkelijke
prijzen verhandeld, nadat de orginelen op slinkse wijze zijn gekopieerd.
poot aan de grond."
Een veel groter, achterliggend
probleem is echter dat de pira
ten hun waren ook exporteren
naar andere Oosteuropese lan-
'den én naar het Westen, maar
bovenal naar de voormalige
Sovjetunie, een markt van vele
miljoenen potentiële consu
menten.
'legale'
hebben kunnen opbouwen),
wordt dit soort vrije-markton-
dememerschap in Polen niet
getolereerd. De Verenigde Sta
ten dreigen met hulp-, handels-
en investeringsembargo's als
Polen niet snel orde op zaken
stelt.
De internationale muziekin
dustrie, en met name de Ameri
kaanse maatschappijen, vatten
het geval Polen zwaar op. Met
ruim 38 miljoen inwoners
vormt Polen de grootste markt
in Oost-Europa. „De wantoe
standen dreigen de muziekin
dustrie in Polen de nek om te
draaien", zegt Mark Kingston,
woordvoerder van de Interna
tionale Federatie van Fonografi
sche Industrie. „Het is onmoge
lijk in dit land enige zinvolle in
vestering te doen en Poolse pla
tenmaatschappijen krijgen geen
Computerprogramma
De muziekindustrie is niet het
enige slachtoffer. Iedereen die
in Polen een Westers computer
programma koopt voor de regu
liere prijs van 350 tot 1150 gul
den is goed gek, want op de
straatmarkt in Warschau is het
zelfde programma te koop voor
nog geen tientje.
Boeken valt hetzelfde lot ten
deel. Een Poolse uitgeverij ver
wierf de rechten voor de Poolse
uitgave van Alistair MacLeans
roman Circus en drukte 150.000
exemplaren. Maar voordat de
boeken in de winkel versche
nen, had een piraat al 50.000 il
legale kopieën op de markt ge
dumpt.
Onlangs sloot Polen een ruil
handel in farmaceutische pro-
dukten af met de Sovjetunie.
Westerse deskundigen geloven
dat het hier illegale kopieën van
Westerse medicamenten be
treft, waarvoor de patenthou
ders geen rooie cent krijgen uit
betaald.
De Poolse piraterij wortelt ge
deeltelijk in onvervalste roman
tiek: onder het communistische
bewind vormden de clandestie
ne uitgeverijtjes de enige bron
van veel westerse boeken. An
derzijds is de wet op het au
teursrecht uit 1952 uitsluitend
gericht op het reguleren van de
