Feiten
Koreaanse vrouwen gaven
Japanse soldaten 'troost'
'Moslims in West-Europa moeten een stem krijgen'
Israël kiest Bush als boeman
Maandag 20 januari 1992
Redactie: 023-150225 JANINE BOSMA ALTAN ERDOGAN RONALD FRISART (chef) ONNO HAVERMANS PATRICK VAN DEN HURK HANS JACOBS JOLANDA OUKES JAN PREENEN SJAAK SMAKMAN
Vertalingen: MARGREET HESUNGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: RUUD BLOKHUIZEN
2
EN MENINGEN
TOM JANSSEN
woordigers van de Amerikaanse
joodse gemeenschap, vanouds
de sterkste Israël-lobby, die last
hebben van het effect van de
verkoelde betrekkingen. Zij be
vinden zich in een moeilijke po
sitie, ook al omdat de meesten
moeite hebben met de politiek
van de regering-Shamir.
Niet alle Israëlische regerings
vertegenwoordigers begrijpen
de delicate positie van het Ame
rikaanse jodendom. Er zijn er
die botweg menen dat de Ame
rikanen verplicht zijn hun wei
gering zich in Israël te vestigen
af te kopen met geld en invloed.
Het Knesset-lid Avraham Burg
(Arbeid) maakte het afgelopen
weekeinde een briqf openbaar
die is verstuurd door Yoram Et-
tinger aan alle Israëlische con
sulaten in de Verenigde Staten.
Ettinger is met de rang van mi
nister verbonden aan de am
bassade in Washington, waar
hij verantwoordelijk is voor de
contacten met het Congres. In
de brief zet hij de strategie uit
een voor de consulaten en de
vertegenwoordigers van de
joodse gemeenschap, nu het
uur van de waarheid of beter:
de kredietgaranties is aange
broken.
Hij merkt op dat de populariteit
van president Bush snel ver
mindert en stelt voor daar ge
bruik van te maken door een
wig te drijven tussen de presi
dent en de leden van diens par
tij die het Israëlische verzoek
steunen.
Burg noemde Ettingers brief
een poging zich te bemoeien
met de interne besluitvorming
van de Republikeinse Partij.
„Stel je voor", zei hij, „dat in de
Amerikaanse ambassade in Tel
Aviv iemand een memo zou
rondsturen waarin hij oproept
om in de strijd om het leider
schap van de Likud David Levy
te steunen, tegen Shamir. Hoe
zou de Israëlische publieke opi
nie daarop reageren?"
Ettinger verklaarde voor de Is
raëlische radio dat zijn brief niet
is bedoeld als een oproep voor
de Amerikaanse joden om Bush
te bestrijden. „Ik heb gezegd",
zei hij, „dat alleen onconventio
nele methoden om de krediet-
garanties te krijgen het gevaar
kunnen beperken dat er een
conflict uitbreekt. Tot mijn spijt
zijn er mensen die de term 'on
conventionele methode' verta
len als een conflict met de Ame
rikaanse regering".
Het incident laat zien dat de
aanpak van de Israëlische am
bassade niet alleen onconven
tioneel is, maar ook weinig sub
tiel. Maar eveneens dat de zaak
van de kredietgaranties een be
langrijke rol kan gaan spelen in
de komende Israëlische verkie
zingscampagne. Het is natuur
lijk geen toeval dat de brief van
Ettinger in handen is gespeeld
van een parlementslid van Ar
beid. De publikatie ervan ver
hoogt de kans op de garanties
niet. En als Israël niet voor tien
miljard kan lenen gaan de be
lastingen omhoog. De sociaal
democraten zullen het niet na
laten het kiezersvolk in te pepe
ren dat ze de koppigheid van de
Likud in hun portemonnee zul
len voelen.
m m ve*HA«N,..
De Zuidkoreaanse regering eist mogelijk smartegeld van
Japan namens de tienduizenden Koreaanse vrouwen die
tijdens de Tweede Wereldoorlog seksueel zijn misbruikt
door het Japanse leger. Dat heeft het ministerie van bui
tenlandse zaken in Seoul zaterdag gezegd. Het ministerie
deed de uitlating enkele uren na het vertrek van de Ja
panse premier Kiichi Miyazawa, die zaterdag zijn drie
daagse bezoek aan Zuid-Korea afsloot.
in militaire bordelen troost te
bieden aan de Japanse man
schappen.
De militaire leiders realiseerden
zich blijkbaar goed dat de ge
dachte aan keizer Hirohito al
leen niet voldoende was om
soelaas te bieden aan de man
die onder de druk van de
Veel ophef is altijd gemaakt
over Japans kamikaze-piloten.
De 18- en 19-jarige studenten
stonden in de rij, aldus de ovei
levering, om te mogen sterven)
voor keizer en vaderland. Het
werd in die tijd poëtisch gevon- oorlogsomstandigheden ston
den om, gelijk een kortstondig
bloeiende kersenbloesem, neer
te dwarrelen op vijandige doe
len.
Er is altijd veel minder ophef
gemaakt over een veel minder
poëtische kant van Japans oor
logsmachine. Niet alleen ronsel
de de Japanse legerleiding dui
zenden studenten als kamikaze-
piloot, er werden ook honderd
duizenden vrouwen en meisjes
te werk gesteld aan het front om
den. Deels ging het om meisjes
uit de Japanse provincie. Meer
kwamen er uit Korea, dat sinds
1910 een Japanse kolonie was.
Later, toen Japan China een
maal had bezet, werden ook
Chinese meisjes ingezet.
Onfris
Als het aan Japan had gelegen,
was de waarheid omtrent deze
onfrisse praktijk regelrecht de
doofpot ingegaan. In de laatste
dagen van de oorlog is de ad-
mistratie over deze zogenaam
de 'soelaas-vrouwen' of 'troost
meisjes', een mooi woord voor
prostituées, grotendeels ver
brand, samen met zoveel ande
re documentafie over de Japan
se manier van oorlogvoering.
Vervolgens heeft Japan jaren
lang steevast ontkend dat de
overheid de hand zou hebben
gehad in het systematisch re-
cruteren van met name Ko
reaanse vrouwen voor het gerief
van de keizerlijke soldaten.
Dat er vrouwen waren die an
ders beweerden telde niet. Net
zo min telden de getuigenissen
van artsen in dienst van het le
ger die tot taak hadden de vrou
wen te controleren op ge
slachtsziekten. Steeds werd vol
gehouden dat het ondernemen
de particulieren waren die dit
gat in de markt hadden gevuld.
Een enkele keer werd het zelfs
aan het initiatief van de vrou
wen zelf toegeschreven.Verzoe-
ken uit Zuid-Korea dat Japan
eens serieus onderzoek doet
naar de de ware toedracht rond
de 'soelaas-vrouwen' zijn ofwel
op onverklaarbare wijze in een
la blijven liggen ofwel gewoon
genegeerd.
Taboesfeer
Maar onder Zuidkoreaanse
druk, gestaafd met documen
ten, heeft Japan afgelopen de
cember eindelijk haar stand
punt inzake de Koreaanse 'soe
laas-vrouwen' veranderd. De
ontkenning werd ingetrokken,
daarna werd schuld bekend en
vervolgens volgden de veront
schuldigen. De Japanse pre
mier Miyazawa heeft vorige
week tijdens zijn bezoek aan
Zuid-Korea deze spijtbetuiging
overgebracht aan president Roh
Tae Woo. Uit demonstraties bij
de Japanse ambassade in Seoul
bleek duidelijk hoe hoog de
kwestie van de gedwongen
prostitutie onder Japanse over
heersing de Koreanen nog
steeds zit.
Ondertussen werd in Japan het
onderwerp uit de taboesfeer ge
haald door het openstellen van
een hot-line over de 'soelaas-
vrouwen'. Ook mannen die van
de 'soelaas-vrouwen' gebruik
JERUZALEM AD BLOEMENPAAL
CORRESPONDENT
Als er de komende drie jaar een
miljoen Russische immigranten
in Israël arriveren - en dat is de
schatting - dan zal Israël 27 mil
jard dollar (45 miljard gulden)
nodig hebben om de nieuwko
mers op te vangen. Dat staat in
een nieuwe bijlage bij het Israë
lische verzoek aan de Ameri
kaanse regering om tien miljard
dollar aan kredietgaranties.
Vorig jaar, op 18 september, be
sloot president George Bush
een antwoord op dat verzoek
120 dagen uit te stellen en die
periode is nu afgelopen. Naar
mate het uur van de waarheid
nadert, stijgt in Israël niet de
verwachting maar wel de span
ning. Zozeer, dat het niet ieder
een lukt het hoofd koel te hou
den.
Dat de betrekkingen tussen Is
raël en de Verenigde Staten aan
revisie toe zijn, is niets nieuws.
President Bush ergert zich
mateloos aan het Israëlische
optreden in de bezette gebie
den. Hij heeft duidelijk gemaakt
dat Israël niet hoeft te rekenen
op het hele bedrag aan krediet-
garanties als de stichting en de
uitbreiding van nederzettingen
doorgaat
Premier Shamir op zijn beurt
houdt keihard vol dat hij liever
een hypotheek neemt op de
staat Israël dan toe te geven aan
Amerikaanse druk. Het kostte
hem de afgelopen maanden
duidelijk moeite om zich niet in
beledigende taal tot Washing
ton te richten.
Het zijn vooral de vertegen
Koreaanse meis
jes moesten de
Japanse soldaten
'troost' bieden.
Pas nu, zo'n zes
tig jaar na het
misbruik, durven
de vrouwen hun
verhaal te vertel
len en wordt Ja
pan om schade
vergoeding ge
vraagd. •foto ap
hadden gemaakt reageerden.
De meeste mannen zeiden nu
mee te voelen met de vrouwen,
maar geen enkele wroeging te
hebben gehad over hun daden.
Enkelen suggereerden dat de Ja
panse overheid de vrouwen
pensioen zou moeten betalen,
net als andere oorlogsvetera
nen. Er waren echter ook bellers
die onder de aandacht wilden
brengen dat sommige vrouwen
in de militaire bordelen meer
geld verdienden dan de solda
ten zelf.
Tot nu toe heeft de Japanse re
gering niets toegezegd over
eventuele compensatie voor
Koreaanse vrouwen naar
schatting zo'n 200.00 die tus
sen 1918 en 1945 tot prostitutie
werden gedwongen. Wel heeft
premier Miyazawa instemming
betoond met Roh's opmerking
dat erkenning van het verleden
de basis vormt voor werkelijk
samenwerking. Als Japan duide
lijk wil maken dat dit geen loze
belofte is, zal ze zich serieus
moeten buigen over compensa
tie voor de Koreaanse 'soelaas-
vrouwen'. Beter laat dan nooit
Islamoloog Mohammed Arkoun wil islamitische vernieuwing
PARUS «LOUIS BURGERS
GPD
De komst van de islamoloog professor dr.
Mohammed Arkoun naar Nederland was
al omstreden vóórdat hij een voet binnen
de grenzen zette. Hij is een vrijzinning
denker over de Koran. Daarom hoeft Ar
koun niet te rekenen op de instemming
van fundamentalistische moslims en hun
geestelijke leiders. Misschien geeft de pro
fessor morgen z'n eerste college islam aan
de Universiteit van Amsterdam. Ook weer
niet tot genoegen van iedereen. Maar zijn
Arkouns opvattingen wel zo controver
sieel? Louis Burgers sprak met hem in Pa
rijs, waar hij lesgeeft aan de Sorbonne.
De vinger schiet even uit. „Het kan niet zo
zijn dat je wèl werkt in een land, maar géén
inbreng hebt in het politieke leven. Zo
schep je een getto-mentaliteit. Moslims
voelen zich bedreigd, ze voelen zich onze
ker. Ze hebben hier problemen. Daarom
bouwen ze voor zichzelf een veilig systeem,
een gesloten gemeenschap."
Een dergelijk getto, ook al is het bedoeld als
een geestelijke barrière tegen de buitenwe
reld, blokkeert de uitwisseling van gedach
ten tussen Europeanen en mohammeda
nen, zegt Arkoun. Daarom biedt hij via zijn
lessen in Bangladesh, Amman, Princeton en
Harvard een nieuwe opening voor de jonge
islamieten. „We lezen samen, en dan vertel
len we elkaar wat we gelezen hebben." Uit
zijn spreekt nog steeds verrassing: vaak
biedt de Koran meer vrijheden dan men
traditioneel dacht.
Bekrompen
Hij zegt het met nadruk: Zelfs het funda
mentalistische FIS (Islamitische Bevrij
dingsfront) in Algerije is anders dan de be
krompen en rechtlijnige islamistische we
reld in West-Europa. „Je kunt die partij niet
reduceren tot dat niveau. Want het FIS be
staat uit veel verschillende groepen, met
hun eigen inzichten. Ze hebben alleen het
zelfde doel, maar dat komt omdat Algerije
al dertig jaar bestuurd wordt door een par
tij, die de Algerijnse gemeenschap onder
druk zet".
Nu, met een jonge bevolking, veranderen
de Noordaffikaanse landen. „De mensen
willen leven. Ze willen werken, trouwen,
kinderen krijgen. Die weten niet wat funda
mentalisme is, wat islamitische theologie is.
Maar ze hebben wèl gedachten over het le
ven. Daarom verwerp ik het woord funda
mentalisme, en word ik nerveus als ik het
woord FIS hoor."
Hij noemt het 'oneerlijk' moslims ervan te
beschuldigen hun heilige boek op een fun
damentalistische manier te lezen. „Moslims
benadrukken deze fundamentalistische
manier otn het heilige boek te gebruiken,
dat geef ik toe. Maar dit komt niet voort uit
de Koran. De Koran schrijft dat niet voor.
Het komt voort uit de geschiedenis van
moslim-gemeenschappen, vooral vanaf de
koloniale tijd. Maar volgens mij komt het
eigenlijk voort uit de evolutie van de islami
tische gemeenschap sinds de dertiende
eeuw".
Algerije
Arkoun maakt een duidelijk onderscheid
tussen het leven van de moslims in Algerije
en de besloten gemeenschappen in Europa.
„Er is geen Europese staat die een demo
cratische politiek voor deze minderheid
ontwilckelde. Of om ze te zien als mensen
die hun leven delen. Ze mogen alleen wer
ken voor de gemeenschap, het vuil van de
straat opruimen".
Vandaar dat de moslims de moskee vaak
zien als hun enige toevluchtsoord.-Ze zoe
ken er steun. Daarom gelooft Arkoun dat
ook de eenvoudige moslims een eigen stem
moeten krijgen om zich in de Europese Ge
meenschap te uiten. „Kijk naar mij. Ik ben
een professor aan de Sorbonne. Maar daar
nog nooit iets geschreven dat de gods
dienstige opvattingen van moslims kon ver
wonden".
Naar vernieuwing streeft hij wel. Een soort
'verlichting' in de islamitische wereld, zoals
het Westen die óok kende. Er moet ruimte
komen voor een wetenschappelijke uiting
van de islam. Er moeten gedachten uitge
wisseld worden met de Europese, christelij
ke denkers. En net als in de tiende eeuw,
moet er ook in de moslim-wereld weer vrij
uit worden gediscussieerd.
Arkoun „De Algerijnen willen leven. Ze willen werken, trouwen, kinderen krijgen. Die weten
niet wat fundamentalisme is, wat islamitische theologie is". «foto era
buiten ben ik niets. Ik heb geen stem in de
gemeenschap. Ik geef les, ik ben een leraar,
ik werk zo goed als ik kan, maar voor de sa
menleving besta ik niet".
En dat, terwijl de mohammedaanse weten
schap tussen de achtste en de twaalfde
eeuw toonaangevend was. In die tijd al ver
schenen er filosofische werken als die van
Abu Hyan Ata Whidi, uit Baghdad. In de pe
riode dat wij nog onder de Vikingen te lij
den hadden, beargumenteerde hij dat een
geestelijke pelgrimage een rituele kon ver
vangen als het laatste onmogelijk is.Als
een tocht naar de heilige stad Mekka on
mogelijk is, kan een spirituele reis als alter
natief dienen".
Het boek werd door de imams verbrand,
maar Arkoun verwijst er met duidelijke in
stemming naar. Ook hij gelooft immers
in westerse trant in het verschil tussen de
wetenschappelijke betekenis van heilige
boeken als de Bijbel en de Koran en hun
symbolische waarde voor het geloof.
Arkoun zegt met nadruk dat hij waarschijn
lijk verkeerd begrepen zal worden, maar
probeert toch in die achetrgrond zijn visie
op de ramadan (de islamitische vasten
maand) weer te geven. Vorige week kwam
hij daardoor in botsing met enkele fanatie
ke moslims: De Krant op Zondag schreef
onder meer dat hij de ramadan in Neder
land beschouwde als een aanslag op het
menselijke lichaam.
Dat bedoelde hij niet zo, zegt Arkoun nu.
Mohammed Arkoun: „Zelfs het fundamenta
listische Islamitische Bevrijdingsfront (FIS) in
Algerije is anders dan de bekrompen en recht
lijnige islamistische wereld in West-Europa".
•fotoepa
Wel maakt hij een duidelijk onderscheid tus
sen het rituele aspect in het openbaar
vasten en het geestelijk aspect, de loute
ring. Vandaar ook de omweg via het boek uit
de tiende eeuw: als het niet in de praktijk
kan, dan maar 'spiritueel vasten'. En: „Ik
Baghdad
„In Nederland, in Duitsland, in Frankrijk
bestaat een academische, intellectuele om
geving. Zo was het in Baghdad in de tiende
eeuw ook. Dat was humanistisch, zou ik
zeggen. We hadden niet alleen imams. Zo
moet het ook weer met de mohammedaan
se jeugd in Europa gaan."
Arkoun beschouwt het als een privilege om
in West-Europa te leven. „Ik gebruik dit pri
vilege om vrij denken te ontwikkelen. Het is
een kans voor de islamitische wetenschap
om van deze mogelijkheden hier te profite
ren." De 'verlichting' in Europa, de indus
triële en politieke revoluties, veranderde de
structuur van de westerse samenleving, zegt
Arkoun. Die juridische en institutionele
breuk met het verleden ontstond niet in de
mohammedaanse wereld. Dat leidde tot
een definitieve kloof tussen Europa en het
Midden-Oosten.
Om die aansluiting te vinden, moeten de
jonge moslims in Europa al op hun school
opgeleid worden door goede leerkrachten,
vindt Arkoun. „Belangrijk is dat we kijken
naar de bevoegdheid van de leraren. Die
moeten een moderne wetenschappelijke
opleiding krijgen. Op dit moment is ner
gens in Europa het niveau van de scholen
hoog genoeg. Juist voor minderheden kan
het niveau van de school niet hoog genoeg
zijn."
