Mike Tyson
aan roem
ten onder
Koffie
ZATERDAGS
BIJVOEGSEL
Rechter moet oordelen over uitspattingen
THE INDEPENDENT
Wat staat beter om de nek van
een zwaargewicht bokser,
een handdoek of een figuur
lijke strop? Deze vraag zal binnenkort door
een Amerikaanse rechtbank moeten worden
beantwoord, wanneer Mike Tyson in de be
klaagdenbank verschijnt.
De jongste bokser die ooit een wereldtitel
in de wacht sleepte, staat terecht wegens ver
krachting, twee aanklachten van onzedelijk
gedrag en één aanklacht van wederrechtelij
ke vrijheidsberoving. Alles bij elkaar goed
voor een maximum gevangenisstraf van 63
jaar. Hoe is het mogelijk dat zo'n buitenge
woon getalenteerde bokser in dit soort kwa
lijke affaires verzeild is geraakt?
Het antwoord moet gedeeltelijk worden
gezocht in de verlokkingen van het grote
geld. In de Verenigde Staten brengt succes
beroemdheid. Beroemdheid brengt geld en
als je geld hebt, mag je alles. Dan ligt de we
reld aan je voeten en kun je doen waar je zin
in hebt. De media bombarderende tot su
perster en arme stumpers, zoals Mike Tyson,
moeten maar zien overeind te blijven.
Als je volwassen, intelligent en zelfbewust
bent, heb je kans dat je het overleeft, maar
zelfs dan kan het fout aflopen. De superster
van het Amerikaanse basketbal Magie
Johnson, die bij vrouwen net zo goed scoorde
als op het veld, dribbelde zich de vernieling
in door het HIV-virus op te lopen.
Verleiding
Wat gebeurde er in juli 1991 in het Canterbu
ry Hotel in Indianapolis? Tyson, de 'Man van
Staal', was naar Indianapolis gekomen om de
Zwarte Miss Amerika verkiezing met zijn
aanwezigheid op te luisteren. Na afloop werd
één van de kandidaten in zijn suite uitgeno
digd, of nodigde zichzelf uit. Er liggen heel
wat subtiele nuanceverschillen tussen een
uitnodiging en de aanvaarding ervan, tussen
verleiding en verkrachting.
Voor aanklager Jeff Medisett is de zaak dui
delijk. Een onderzoeksrechtbank hoorde
twee dagen lang verklaringen van 28 getui
gen aan en concludeerde dat er voldoende
aanwijzingen waren dat Tyson zich inder
daad schuldig had gemaakt aan verkrachting,
penetratie met de vingers, wederrechtelijke
vrijheidsberoving en orale seks. Hetgeen, ge
zien de speciale omstandigheden waarin su
persterren verkeren, geenszins onwaarschijn
lijk is.
Het is dan ook niet zo zeer de vraag of dit
allemaal is gebeurd, maar eerder of de aspi
rant Zwarte Miss Amerika wilde dat het ge
beurde. Misschien heeft ze het allemaal ver
zonnen om zo zelf beroemd te worden.
Het conflict dat op 27 januari in de recht
bank zal worden uitgevochten, vormt een af
spiegeling van het bredere conflict tussen de
autoriteit van overheden en de autonomie
van het individu: de autoriteit van de recht
bank en de samenleving, die dergelijk gedrag
beschouwen als strafrechtelijk vervolgbaar,
en de autonomie van de superster, die bloot
staat aan, uitlokking, verleiding, vlugge mei
den en natuurlijke seksuele driften. Iedere
nacht opnieuw.
De rechtbank zal zeggen dat Mike Tyson
bepaalde strafbare feiten pleegde. Tyson zal
zeggen dat hij het slachtoffer is geworden van
een valstrik. Inderdaad zou de zaak zo simpel
liggen als Tysons verleden minder belastend
was geweest. Het is immers de gewoonste
zaak van de wereld dat een kampioen onop
houdelijk wordt belaagd door groupies. Mo
hammed Ali hield er in K,uala Lumpur een ei
gen harem op na. Als zijn volgelingen zich
niet op zijn kosten aan de bar bezatten,
speelden ze pooier voor hem. En Moham
med Ali nam al hun goede gaven aan met
een air van noblesse oblige. Er is geen enkele
reden om aan te nemen dat het Tyson anders
is vergaan.
Achterbuurt
Maar, zo zal de aanklager zeggen, Tysons
verleden vertoont een duidelijk patroon. In
1978 gearresteerd wegens zakkenrollen. In
1988 twee keer aangeklaagd wegens oneerba
re voorstellen. In 1989 grove seksuele beledi
ging van een advocaat tijdens een rechtszit
ting. In 1990 aangeklaagd wegens seksueel
geweld en mishandeling, beboet voor aan
randing en een strafrechtelijke procedure
voor smartegeld van 100 miljoen dollar. In
1991: twee keer aangesproken op vaderschap
van een kind. Plus nog een reeks andere ge
weldsmisdrijven waar geen seks bij te pas
kwam.
Een man met behoorlijk strafblad dus. Een
generatie geleden zouden Tysons 'kwajon
gensstreken' zijn vergoelijkt als het tragische
gevolg van een .ongelukkige jeugd. Tegen
woordig zoeken we de verklaring meer in de
ZATERDAG 18 JANUARI 1992
Mike Tyson: de media bombardeerden hem tot superster en hij moest n
i overeind te blijven.
leef- en werkomstandigheden van beroemde
sporthelden, die het zich kunnen veroorloven
er op los te leven zonder zich al te zeer te be
kommeren om de morele aspecten.
Maar in Tysons geval maakt zijn jeugd wel
degelijk het een en ander duidelijk. De ach
tergrond van Tysons chaotische bestaan en
ellende werd gevormd door twee wijken in
Brooklyn (New York): Brownsville en Bed-
ford-Stuyvesant. Moderne concentratiekam
pen van achterbuurten, misdaad en strijd om
het bestaan. Een omgeving waarin slechts
weinigen zonder kleerscheuren overleven.
De jonge Mike speelde het klaar om vóór
zijn twaalfde jaar zo'n veertig keer te worden
gearresteerd. Hij werd naar het Tryon tehuis
voor moeilijk opvoedbare jongens gestuurd,
een ware leerschool voor perverse tieners. Uit
deze poel des verderfs werd hij gered door
trainer Cus d'Amato en diens schoonzus en
minnares, Camille Ewald die Tyson adop
teerden.
Cus had onmiddellijk gezien wat voor vlees
hij met Tyson in de kuip had: eerste klas
boksmateriaal. Camille handelde meer uit
medelijden: „Hij was nog maar twaalf en hij
kwam net uit de jun^e van Brownsville. In de
getto's leven kinderen in een fantasiewereld,
een macho wereld. Ze hebben altijd een gro-
te mond en Mike was een echt opschep-
pertje."
Cus bracht Tyson de filosofie bij dat de
boksring ook een soort jungle is, waaruit
slechts één dier als overwinnaar kan ont
snappen. Tyson zegt zelf over deze periode:
„Ik was veertien en stapte in de ring van de
Les Bataillon Hall in Queens, New York. Ik
was verbeten en agressief, want ik was arm
en wilde vooruit komen. Ik was kwaad en ge
vaarlijk. Cus zei altijd dat ik agressief moest
zijn, en verbeten en kwaadaardig. Hij vertel
de me altijd over goede boksers en hoe ver
beten die waren Ik wilde net zo verbeten,
agressief en gevaarlijk zijn. Ik wist dat ik hard
moest zijn, want als ik verloor zou ik krepe-
ren, verhongeren."
Herrieschopper
Maar Tyson krepeerde niet. Op zijn zeven
tiende was hij reserve voor het Amerikaanse
Olympische team. Op zijn negentiende was
hij professional en op zijn twintigste kam
pioen. Hij trouwde toen hij 22 was en
scheidde een jaar later. Ondertussen was Cus
d'Amato overleden, evenals Tysons manager,
Jimmy Jacobs. Zijn moeder ontviel hem, zijn
huwelijk ging op de klippen en Tyson verloor
zijn grip op de beschaafde wereld.
Hieruit mag niet de conclusie worden ge
trokken dat Tyson een ongecompliceerde
bruut is. Want dat is hij niet: hij is een ge
compliceerde bruut. Mohammed Ali heeft
moderne boksers tot mediafantasten ge
maakt. Sinds Ali's capriolen moeten kam
pioenen zich presenteren als herrieschoppers
met een grote bek. Ook Tyson heeft zich de
nodige 'gevatheden' eigen gemaakt. Zo be
weert hij een 'universeel genie' te zijn,
scheldt hij zijn tegenstanders uit voor 'traves
tieten' en vernedert ze door pontificaal te
verklaren: „Ik maak jullie tot mijn vriendin-
Tyson wordt ervan beschuldigd zijn eerste
vrouw met haar hoofd tegen de muur te heb
ben geslagen. Wanneer hem hiernaar wordt
gevraagd, speelt hij het arme, verlegen straat
jochie. „Haar slaan? Ze deelde zelf ook rake
klappen uit en trapte me waar het het meest
pijn doet." Ali's opvolgers gaan gebukt onder
een gemeenschappelijke last: de druk om de
tegenstander af te troeven met opgeklopte,
schreeuwerige intimidatie. Zo bouwen ze een
reputatie op die ze vervolgens moeten zien
waar te maken.
Van lieverlee gaan deze mensen geloven
dat ze niet alleen in de ring de 'grootste' zijn,
maar overal, de hele dag, iedere dag. Als je
maar rijk en beroemd genoeg bent, kun je al
les flikken. Toen iemand het waagde Tyson
het even niet naar de zin te maken, viel hij
uit: „Weet je niet wie ik ben? Ik ben wereld
kampioen boksen in het zwaargewicht. Be
roemdheden liggen voor mij in katzwijm."
De 'gorilla' (zoals Tyson wordt genoemd)
laat zich door niemand de wet voorschrijven.
Niemand is sterk genoeg om hem in toom te
houden. Niet in het dagelijks leven en niet in
bed. Zoals Tyson zijn biograaf Torres toever
trouwde: „Ik doe vrouwen graag pijn wan
neer ik ze neuk." Hetgeen door zijn eerste
vrouw, Robin Givens, wordt bevestigd: „De
spanning, het gevaar, ik was er dol op
De Amerikaanse bokser Mike
Tyson heeft zich met bloed,
zweet en tranen omhoog
gewerkt uit de sloppenwijken.
Zijn wereldkampioenschap
bombardeerde hem tot
superster. Maar de
verlokkingen van de roem en
het geld bleken te groot.
Binnenkort moet Tyson voorde
rechter verschijnen in verband
met een waslijst van seksuele
delicten. Een proces dat komt
op een moment dat het toch al
zo slecht gaat met de eens zo
succesvolle bokser.
Sommige vrouwen willen het weten
ze met een man zijn." Mannelijke potentie is
het hoogste goed, dat koste wat het kost
stand moet worden gehouden. De geest moet
altijd willig zijn, zelfs wanneer het vlees zwak
Beest
Maar Amerika is niet meer zo tolerant. Sinds
de onverkwikkelijkheden rond de benoeming
van de omstreden Clarence Thomas tot op
perrechter en de rechtszaak tegen de van ver
krachting verdachte William Kennedy Smith
wordt een stoeipartijtje met een schoon
heidskoningin niet langer beschouwd als on
schuldig vertier. Toen de organisator van de
schoonheidswedstrijd Tyson een 'onverbe
terlijke billenknijper' noemde, was dit dan
ook een voltreffer die hard aankwam.
Mike's verdediging zal ongetwijfeld
voeren dat seksuele intimidatie van twee
kanten kan komen. Tyson wordt voortdurend
belaagd door handtastelijke vrouwen die
hem proberen op te vrijen. Mike
gen zo'n vrouw: „Als ik jou zo zou aanraken,
zou je me aanklagen", wat de dame in kwes
tie volmondig beaamde.
Tenslotte kent dit waanzinnige circus nog
een ander, typisch Amerikaans trekje: Tyson
is hèt voorbeeld van de onbehouwen, beest
achtige neger waar blank Amerika zo bang
voor is. Het publiek bij bokswedstrijden be
staat voornamelijk uit blanken, die komen
kijken hoe zwarte boksers elkaar afslachten.
Dit publiek beschouwt Tyson als een crimi
neel en een beest.
Tyson beschouwt zichzelf daarentegen als
een slachtoffer van de blanke onderdrukking.
.Alles werkt tegen ons", zegt hij over zichzelf
en zijn flamboyante promotor Don King.
„We zijn twee zwarte sloebers uit het getto.
We hebben hard gepeesd om iets te bereiken
en nu voelen ze zich bedreigd." Tyson heeft
zich inderdaad met bloed, zweet en tranen
omhoog moeten werken in de wereld. En de
boksring laat weinig ruimte voor opbouwen
de karaktervorming. Maar is dat een vrijbrief
voor seksuele uitspattingen?
Inmiddels gaat het de bokser niet meer zo
voor de wind. Nadat zijn huwelijk was ge
strand, raakte hij aan de drank en werd hij
depressief. Hij werd dik en trok zich terug,
waardoor hij zijn kampioenschapstitel ver
loor. Wanneer IJzeren Mike op 27 januari de
rechtbank binnenstapt, heeft hij ruim zeven
maanden niet meer in de ring gestaan. Zelf
vernietiging heet zoiets.
De wereld van het moderne boksen is een
open riool vol pooiers, dieven, media-ratten,
mannelijke en vrouwelijke groupies. Het is
een wereld die haar eigen kinderen opvreet.
Ook Tyson lijkt langzaam kopje onder te
gaan. Als geen ander weet Mohammed Ali
hoe moeilijk het is: „Seks is nog het minste.
Het zijn de mensen die je nekken. Het is eten
en gegeten wordea"
Vertaling: Margrwt Hnllnga
Onze
TAAL
De dichter Willem Kloos moet
eens gezegd hebben dat hij veel
van natuurschoon hield, mits
hij een goed glas bier onder
handbereik had. Eerlijk gezegd
ben ik ook een beetje zo. Ik ben
er een warm voorstander van
dat de wereld wordt verbeterd,
maar ik wil wel graag gewoon
mijn kojfie kunnen drinken.
n
elukkig bestaat er al jaren een
bepaald soort koffie waarmee
men door er veel van te gebrui-
tegelijk de arme landen helpt. Dat is dus
itig geregeld en wij zijn een flinke afne-
Ik maak niet graag reclame, maar de
lijkt een beetje op Bax Bavelaar.
geleden werden de gebruikers van deze
-Bavelaarkoffie uitgenodigd om een wer-
slagzin te bedenken. De beste slagzin,
i drie uitgeknipte wikkels, zou
i beloond met een tweepersoons reis
Dominicaanse Republiek, een van de
lande\ waaruit Bavelaar zijn koffie betrekt.
We hebben meteen in de Bosatlas opgezocht
waar de Dominicaanse republiek ligt en het
blijkt de andere helft te«zljn van het eiland
Haïti. Het moet een heerlijk warm land zijn
en door begeerte gedreven gingen we meteen
allerlei slagzinnen bedenken. Met welke slga-
zin zouden we kans maken?
Belangrijk aan de Bax-Bavelaarkoffie (ik blijf
hem nu maar zo noemen) is dat de ruwe kof
fie rechtstreeks wordt opgekocht in de lan
den waar ze verbouwd wordt. Daardoor ont
vangen de koffieboeren een beduidend hoge
re prijs voor hun produkt dan bij de meeste
andere koffiesoorten. Want van de opbrengst
van de meeste soorten koffie krijgen de arme
landen maar een schijntje. Dat is dus bij Ba
velaar op de een of andere manier beter gere
geld en het is daarom, zou je kunnen zeggen,
koffie met een idealistisch tintje.
Vandaar de al bestaande slagzin: 'Koffie met
het oog op de Derde Wereld'. Een nadeel
daarvan is, dat wel het idealistische aspect
wordt genoemd maar niet dat het ook ge
woon lekkere koffie is. Met alleen maar idea
lisme verovert men geen groter deel van de
markt. Mijns inziens moet de winnende slag
zin zowel de kwaliteit als het idealisme be
vatten. Om dezelfde reden verwierpen we
dan ook onze 'Koffie gebrand op eerlijkheid'
en 'Ook de koffieboer geniet er van': allebei
te eenzijdig. En 'Een bakkie Derde Wereld'
klinkt niet erg lekker.
Andere bedenksels, zoals 'Koffie zonder bitte
re' nasmaak' en 'Koffie niet verkeerd', die
weliswaar beide aspecten bevatten, hebben
we verworpen omdat een goede slagzin liefst
geen ontkenningen moet bevatten, dus geen
woorden als 'zonder' of 'niet'.
We hebben ook even nagedacht over 'Bave
laar Wereldkoffie', maar toch besloten dat die
niet meer kon. Tien jaar geleden was die aar
dig geweest, toen samenstellingen als we
reldcafé, wereldbaan, wereldboek in de mode
waren. Maar nu zou 'Wereldkoffie' te ouder
wets aandoen.
Toen kwamen we op 'Bavelaar een bewuste
keuze voor het goede'. Verdienstelijk, al zeg
ik het zelf, maar toch te flets, want zoiets kun
je evengoed zeggen van frisdrank, roombo
ter. schoenen of auto's. Beter is: 'Een bewus
te keuze voor oprechte koffie'. Uiteindelijk
zijn we dan, na heel veel doorstrepen, uitge
komen op de volgende slagzinnen: 'Bax Ba
velaar, dat is met recht koffiezetten', 'Bax Ba
velaar. verdiende koffie, zuivere koffie' en
'Bax Bavelaar. koffie zoals het moet' (hoewel
die misschien toch een beetje streng klinkt).
Of kortweg: 'Bax Bavelaar oprechte koffie'.
Ik durf er nu openlijk over te schrijven zon
der vrees dat iemand met onze inzendingen
aan de haal gaat, want de inzendtermijn
sloot al op 15 december. We hebben zelf
geen keuze kunnen maken en zo'n zes ver
schillende slagzinnen ingezonden. Dat verg
de 18 wikkels, zodat we voorlopig ruim vol
doende koffie in huis hebben.
JOOP VAN DER HORST
universitair
docent Nederlands
