Rtv
show
'De vraag is of een gladder,
gelikter produkt mooier is
Sinatra in nadagen
gevoeliger dan ooit
Geluidhinder
Vrijdag 17 januari 1992 Redactie: 023-150191/023-150192 INEKE VAN DER MEER «JAN VAN DER NAT «GERARD VAN PUTTEN® Vormgeving: ANDRIES DETMAR
CLOSE UP
Holle vaten klinken
het hardst, maar
vlak Tineke ook niet
uit. Niets en niemand ontziend
raast ze telkenmale door haar
eigen babbelprogramma. Het
zal wel met een overdosis geest
drift te maken hebben.
Hoewel Tineke de Nooij elke za
terdagmiddag op RTL 4 het te
gendeel probeert te bewijzen, is
ze niet het leeghoofd dat velen
in haar zien. Vraag Sonja maar,
die de rok van Xantippe aantrok
om Tineke aan te spreken op
haar vakbenadering. Maar niet
Tineke werd voor het volk te
kijk gezet, het was Sonja die
compleet onder de tafel werd
geluld.
Iemand die zich bij de omroep
tot zijn/haar pensioen staande
moet zien te houden met een
praatje en een plaatje, krijgt dat
echt niet voor elkaar. Tineke is
dus verre van oppervlakkig, ze
is in principe veelzijdig en zoals
ze zelf met recht zegt, een
vakwijf. Op het zendschip Vero
nica werd ze begin jaren zestig
gedoopt als radiomedewerkster.
Nadat in 1973 de toenmalige
minister van crm, de begin deze
week overleden Harry van
Doom, Veronica voorgoed aan
de ketting had gelegd kwam Ti
neke bij de NOS terecht. Tineke
gaf al snel te kennen dat ze aan
wal niet stuurloos wilde rond
dolen als de voormalige radio-
pirate die bij wijze van gunst
een luchtig tv-programmaatje
op de zondagmiddag mocht ko
men presenteren.
NOS-Laat blijft
op vaste tijd
HILVERSUM CPD
Het tijdstip waarop NOS-Laat
uitzendt is, tenminste voor dit
tv-seizoen, veilig gesteld. Een
woordvoerster van het Com
missariaat van de Media heeft
dit gezegd in reactie op uitspra
ken van de Stichting Educom
en Teleac, die woensdag heb
ben gepleit voor een wijziging
van net zendtijdindelingenbe-
sluit 1991/1992. De Educom is
een educatieve omroepcombi-
natie waarin Teleac, de Neder
landse Onderwijs Televisie
NOT, en de RVU/educatieve
omroep samenwerken. De pro
gramma's van Jeleac werden,
wegens veranderingen in de
zendtijd van NOS-laat, afgelo
pen oktober verschoven van
22.45 naar 23.15 uur.
Educom en Teleac eisen nu
verandering van de zendtijdin
deling op basis van een uit
spraak van de Raad van State,
eerder deze week, dat het Com
missariaat ten onrechte ak
koord zou zijn gegaan met de
zendtijdwijziging. Wat hen be
treft moet de discussie over uit
zendtijden dan ook weer ge
opend worden. Voor de aan
vangstijd van NOS-Laat zal dit
in het huidige televisie-seizoen
echter geen gevolgen hebben,
omdat net nu te laat is om te
gaan schuiven met de zendtij
den. Educom claimt dat Teleac
door de latere aanvangstijden
een schade heeft geleden van
tachtigduizend gulden. De
stichting moest lesmateriaal
aanpassen en cursisten meld
den zich af. Educom overweegt
een schadevergoeding te eisen
in een civiele procedure. De
stichting wacht nu een uitnodi
ging van het Commissariaat af
om te overleggen hoe de door
de stichting geleden schade on
gedaan kan worden gemaakt.
Na dat overleg beslist Educom
over eventuele juridische stap
pen.
Zeven steden in
race Euronews
HILVERSUM CPD
De European Broadcasting
Union, de overkoepelende or
ganisatie van Europese publieke
omroepen, zal volgende maand
beslissen in welke Europese
stad de hoofdvestiging van de te
starten nieuwszender Euronews
komt. Na een eerste schifting
zijn nog zeven van de vijftien
steden dje zich hadden gekan
dideerd, overgebleven. Dat zijn
de steden Bologna, Charleroi,
Lille, Lyon, Thessaloniki, Miin-
chen en Valencia. De NOS
neemt geen deel in Euronews.
Om die reden heeft geen Neder
landse stad zich gekandideerd.
SINATRA'S SONGS vormen voor sommigen een illu
stratie van zijn legendarische levenswandel. Maar
voor wie weinig belang stelt in het liefdesleven van
Nancy Reagan, Ava Gardner of Mia Farrow geldt pre
cies het omgekeerde: de spanning zit in de muziek, de
rest is bijzaak.
De geestelijke vaders van de tekenfilmheld Pumo aan het werk met hun afstandse computer. V.l.n.r. Hans Wess
ROTTERDAM ALE VAN PUK
Het tekenfilmventje
Pumo, dat bij de
VPRO op zondag
ochtend tal van spannende
avonturen beleeft, is 'geboren'
op een aftandse computer. Ma
kers van de film: drie oud-leer
lingen van de Rotterdamse
Kunstacademie. Met hulp van
drie goedkope Amiga spelcom
puters, aangeschaft met ge
leend geld, en het Amerikaanse
instructie-boekje 'Hoe schrijf ik
een scenario' werden de Purno-
films gemaakt.
Hans Wessels (28), Marcus
Vlaar (27) en Michael Bas (28),
hebben kort geleden ook een
naam bedacht voor hun pro-
duktie-bedrijfje in oprichting:
'Hootchie Cootchie Cartoons',
vrij naar een term uit de Ameri
kaanse bluesmuziek.
Op de Academie volgden ze
de teken- en schilderlessen. Ze
maakten er ook kennis met de
mogelijkheid via eenvoudige
computers kunst te scheppen:
„We hadden alle drie een soort
nieuwsgierigheid naar de moge
lijkheden, die de video-compu
tertechniek ons kon bieden. We
wilden ons niet tot schilderen,
tekenen en ontwerpen alleen
beperken."
Verbazing
In Hilversum vervolgden ze hun
opleiding in 1988 op de Acade
mie voor Beeld- en Mediatech
nologie. Ze leerden er hoe je
cartoons maakt en korte anima
tie-filmpjes. „Via een vriend die
wist dat de VPRO animaties in
een programma nodig hadden,
kwamen we in contact met ie
mand van de VPRO-tv. „Laat
maar eens wat zien", zei hij,
maar we hadden niets. Om toch
wat te tonen,hebben we een
knullig tekeningetje ontworpen.
Tot onze niet geringe verbazing
kregen we de opdracht anima
ties voor de serie 'De toren van
Pizza's' te maken. Terug in Rot
terdam is toen op onze compu
ter het Pumo-figuurtje al ont
staan. Dat was twee jaar gele
den. Veel primitiever, kijk
maar."
Op een van de drie compu
ters, die op met cartoonstrips
bezaaide forse werktafels staan,
verschijnt een inderdaad heel
simpel Pumo-figuurtje.
„Toen de 'De toren van
Pizza's' was afgelopen zeiden ze
bij de VPRO: „Waarom dienen
jullie zelf niet eens een voorstel
En toen bedachten de heren,
dat het ventje Pumo een reis in
de ruimte moest gaan onderne
men. Hij gaat op zoek naar de
verloren schoonheid van zijn
aanstaande, een prinses.
Nieuwe opdrachten
„Mooi bedacht, maar hoe zet je
zo'n verhaal om in een echt sce
nario. Dat hadden we nergens
geleerd", vertellen Hans, Mar
cus en Michael, elkaar steeds
aanvullend: „We hadden wel
dat dikke Amerikaanse scena
rio-leerboek. Aan de hand daar-
els, Marcus Vlaar en Michael Bas.
foto ap
van hebben we eerst een proef-
scenario geschreven, en her
schreven. In totaal zijn we er
wel zo'n negen maanden mee
bezig geweest."
De tekenfilm Pumo had nieu
we opdrachten voor het Rotter
damse trio tot gevolg. De VPRO-
gjds wilde voor de Achterwerk
pagina zes getekende Pumo-
strips gedurende de zes weken,
waarin Pumo op Nederland 2 te
zien was. En van de VPRO-tv
kreeg het drietal opdracht ani
maties te maken voor een
nieuw tv-programma. Daar zijn
ze nu druk mee bezig.
„We zijn nu ook van plan een
serieus bedrijfje op te starten.
En voorlopig blijven we met on
ze goedkope computertjes wer
ken. Dat heeft dan wel niet dat
gladde en gelikte resultaat als
duurdere uitvoeringen, maar
het grote voordeel is, dat je
sneller en goedkoper kunt wer
ken. Bovendien is het de vraag
of dat gladde en gelikte wel zo
veel mooier is."
Tekenfilmheld Pumo 'geboren' op aftandse spelcomputer
The Voice benut brom in stem optimaal
LOS ANGELES M STEYN
THE INDEPENDENT
Als in andere
jaren was
Frank Sinatra
vorig jaar dikwijls in het
nieuws. Ditmaal, omdat
hij het met de vrouw van
ex-president Ronald
Reagan zou hebben ge
daan. Zingen doet the
Voice nog steeds. Voor
sommigen vormen Sina
tra's songs slechts een il
lustratie van zijn legen
darische levenswandel.
Maar voor wie weinig be
lang stelt in het liefdesle
ven van Nancy Reagan
(of Ava Gardner, of Mia
Farrow) geldt precies het
omgekeerde: de span
ning zit in de muziek, de
rest is bijzaak. Net als de
rookringen, de open
boordjes en de naar ach
ter geschoven hoeden op
de platenhoezen beves
tigt Sinatra's levenswan
del slechts wat de songs
ons al vertellen. De wilde
liefdesroes van Songs for
Swingin' Lovers of de
sombere berusting van In
Tire Wee Small Hours -
Sinatra heeft het allemaal
meegemaakt.
Dat Sinatra's doen en
laten zoveel belangstel-
Frank Sinatra: ook met een rasp in z'n stem
nog prettig om naar te luisteren.
ling wekken, is ironisch.
Sinatra's voorgangers
Al Jolson, Bing Crosby
hielden van zingen, had
den lol en verdienden en pas
sant handen vol geld. Sinatra
was de eerste grote 'entertainer'
die het populaire lied tot een
kunstvorm verhief - weliswaar day en andere vrouwen met
geen kunst met een grote K, veel gevoel voor de logische
schelle, 'ploppende' bijgeluiden
de zaal in.
Als muzikale invloeden
noemt Sinatra vaak Billie Holli-
r toch een kunst die dezelf
de zorgvuldige voorbereiding
vergt als een succesvolle opera
carrière. Sinatra's luchtige stijl is
het resultaat van veertig jaar
nauwgezette planning, een uit
gekiende samenstelling van zijn
albums, quasi-nonchalante mu
zikale arrangementen en geraf
fineerde stembuigingen die de
populaire song hebben verrijkt
met een palet van verfijnde
emotionele nuances, zoals bij
voorbeeld zelfverachting. Een
halve eeuw geleden was het ver
schil tussen Crosby en Sinatra al
duidelijk.
Vakkundig inzicht
De eerste zangers uit het micro
foontijdperk stonden achter
hun microfoon en gebruikten
hem alleen als stemversterker.
Sinatra wiegde de ouderwetse
standaardmicrofoon heen
gang van een dramatische song.
Hij was de eerste mannelijke
zanger die hun repertoire over
nam en die smartlappen met
dezelfde intensiteit bracht. De
zoetgevooisde zangers van de
jaren dertig brachten suikerzoe
te romantische songs waarin
leed werd verdoezeld. Nooit
zongen ze dat ze door hun
vrouw waren bedrogen. Met
masochistisch genoegen zocht
Sinatra juist dergelijke songs
een oplossing voor gevon
den: we zorgen gewoon
dat de woorden op de mu
ziek passen."
In 'Without a Song', in
1941 opgenomen met de
Tommy Dorsey-band, zijn
alle specifieke kenmerken
van Sinatra's stijl al in de
kiem aanwezig. Er doen
vele verhalen de ronde
over hoe Sinatra zichzelf
heeft geleerd z'n prachtige
vloeiende legato-passages
te zingen. Zo zou hij veel
onder water zwemmen om
zijn longinhoud en zijn
ademhalingscontrole te
vergroten. Of hij zou een
oude Indianen-truc heb
ben geleerd, waardoor hij
doorzijn mond kan uit
ademen terwijl hij tegelij
kertijd door zijn neus ina
demt. Maar misschien
heeft hij de kunst wel ge
woon afgekeken van het
trombonespel van Dorsey,
die de lucht gelijkmatig en
beheerst uitstoot in lange
lyrische frasen. Op vroege
opnames volgen Sinatra
en Dorsey elkaar vaak op
de voet en lijkt Sinatra's
stem soms griezelig veel
op een trombonesolo in
woorden.
Verfijnd
Sinds die begindagen heeft
Sinatra zijn techniek aan
zienlijk verfijnd en verder
ontwikkeld. Tegelijkertijd
heeft hij altijd zijn beper-
archieffoto ap kingen gekend. Terwijl
Bing Crosby's repertoire
onder andere bestond uit Ierse
ballades, spirituals en country
western, beperkte Sinatra zich
tot de super-Amerikaanse swin
gende vierkwartsmaat.
Maar dat betekent niet dat Si
natra gauw verveelt. Zijn groot
ste kracht ligt in zijn consonan
ten. Zijn beste opnames staan
bol van verrukkelijke 'moord-
consonanten', zoals in 'All Or
Nothing At All': 'Hey, please
don't bring your lipppps close
to my cheekkk!'. Ronduit mees
terlijk is Sinatra wanneer hij de
woorden laten stuiteren op het
ritme.
In het begin
kreeg Sinatra de smalende kri
tiek naar het hoofd geslingerd
dat hij zijn songs bracht, alsof
hij de tekst geloofde. En inder
daad vereist zijn repertoire een
Tegenwoordig is Sinatra's
stem niet meer wat hij vijftig
zijn carrière jaar geleden is geweest. Het le
gato is verdwenen en langza
merhand is er een soort 'brom'
ingeslopen, iets wat geschoolde
zangers beschouwen als een
stemdefect. Maar Sinatra heeft
zekere arrogantie: al zijn songs deze '.tekortkoming' aangegre-
zijn in de eerste persoon gesteld pen om tegen het einde van zijn
speciale r
biografisch. Maar w
seksuele bravoure
die velen gende zanger, omdat we weten
beschouwden als een goedkope dat hij in het volgende lied vol
truci maar die in werkelijkheid
berustte op vakkundig inzicht
in de mogelijkheden en beper
kingen van dit technische hulp
middel. Nog steeds beweegt Si
natra de microfoon heen en
weer als een visser die zijn eigen
amandelen aan de haak pro
beert te slaan, onveranderd
stuurt Sinatra als enige zanger
zijn p's en andere lastige me
deklinkers zonder hinderlijke
overgave bij ons uithuilt. Bo
vendien is dat toch juist wat we
willen: rauwe emoties?
Sinatra heeft altijd gestreefd
naar artistieke waarachtigheid.
Hij weigert een muzikaal effect
te jagen als dat ten koste
auto- zangcarrière (hij is in december
slikken de 76 jaar geworden) alsnog zijn
repertoire te verbreden. Wan
neer hij 'Thanks For The Me
mory' zingt, klinkt hij door het
raspende geluid nog kwetsbaar
der, nog gevoeliger.
De meeste zangers kennen
een kort moment van glorie,
waar ze de rest van hun leven
op moeten teren. Sinatra staat
nog volop in de schijnwerpers,
gaat van de tekst. „Frank zingt ontwikkelt zich nog steeds,
de woorden", zegt Jule Styne, laat,
het horen wil nog
zijn voormalige flatgenoot en altijd horen hoe het wel moet.
componist. „Anderen zingen de
noten. Maar daar hebben
Vertaling Margreet Heslinga
STRIPS
BOLLEBOOM
Tinus' meldde zich aan voor de
regiecursus vap de NOS. En
leerde daar een tv-uitzending
verantwoord op de kijkers losla
ten.
Maar in de regiekamer lag blijk
baar niejt haar grootste interes-
Tineke is niet het type dat graag
achter de schermen werkt, ze
staat liever op de voorgrond.
Stralen tussen sterren.
Speciaal voor het programma
blad Avrobode/TeleVizier trok
astroloog Marc Lichtezeel in
1976 haar horoscoop. Nu zijn er
hele volksstammen die de ster
renwichelarij bestempelen als
baarlijke nonsens. Spreek een
astronoom in vredesnaam niet
aan als astroloog, de weten
schapper in kwestie zal zich tot
in het diepste van z'n ziel ge
krenkt voelen. Maar toch, lees
wat Lichtezeel destijds over
'Stier' Tineke in de sterren 'zag':
„Een spraakzaam dametje, zeer
innemend en charmant, nooit
en nergens verlegen; weetgierig
naar wat anderen hebben te
zeggen, al was het alleen maar
om een aanleiding te vinden
haar eigen opmerkingen en opi
nies te spuien en die worden
er dan vaak ondoordacht, zon
der veel overleg, uitgeflapt."
Wie nu nog durft te beweren
dat astrologie vrijblijvende kof-
fiedikkijkerij is, moet met beide
benen buiten de realiteit staan.
Tenzij die sterrenwichelaar
vooraf gewoon een paar stuk
kies heeft doorgenomen, waarin
Tineke zich als een open boek
heeft laten lezen.
Zelden zal iemand raker gety
peerd zijn. Niet te geloven, wat
kan dat mens leuteren. Opmer
kelijk genoeg deed ze dat vroe
ger bij Radio Veronica bedui-
neke is er zo een die veelvuldig
zendt en weinig ontvangt. Haar
antenne staat op zichzelf ge
richt Ze geneert zich er niet
voor als een kwekkende spook-
rijdster dwars door een interes
sante verhandeling van een stu-
diogast heen te brullen, omdat
ze wordt afgeleid door bijvoor
beeld een loslopende hond op
de studiovloer. Of door een pol
lepel, die voorbij zeilt. Dat kan
namelijk ook. Want bij Tineke
wordt niet alleen gepraat, ge
schreeuwd en geblaft, er wordt
ook gekookt, gegeten en ge
dronken. Een talkshow gedipt
in een immense pot vol culinai
re saus, dat is 'Tineke' eigenlijk.
En haar zuster mag er elke week
Tineke weet wat het is om met
camera en microfoon om te
gaan, maar laat dat helaas te
weinig zien. Natuurlijk moet er
vaart zitten in een tv-program
ma, maar het kan toch nooit de
bedoeling zijn een gast na an
derhalve zin tetterend het zwij
gen op te leggen, omdat de vol
gende studiogast reeds op z'n
stoel zit te wippen om even la
ter door Tineke overstemd te
worden. Haal dan minder men
sen naar de studio, doe die
hond een halsband om en hou
die pollepel in de pan.
Dag Tineke. Namens allemaal
dim toch een keer. Enthousias
me prima, maar kap met dat
aangedikte gedoe. Anders ga je
meer en meer op die pop van
Paul de Leeuw lijken. Meer dan
een paar ons zaagsel heeft die
niet te bieden, de echte Tineke
heeft meer inhoud. Sonja weet
dat nu, maar hoe vertellen we
het al die anderen? Zo'n twee
gesprek als met Barend is gauw
vergeten.
Tineke. Ze hoort haar studiogasten,
dend minder in Koffietijd, qua
titel toch veel meer een pro
gramma geschikt voor een hoop
geleuter. Maar indertijd hield
Tineke haar presentatie veel
meer cool, ingetogen, zakelijker.
Meestal komt de kalmte met de
jaren, zo niet bij Tineke. Haar
mond produceert per uitzen
ding meer decibels. Onvoorstel
baar die erupties, het scheelt
niet veel of ze zorgt voor extra-
werkgelegenheid bij de stichting
Geluidhinder.
Nu twee jaar geleden veroor
zaakte Tineke anderszins voor
opschudding. Na bijna dertig
jaar onderbroken door een
jaartje NOS zo ongeveer het
boegbeeld van Veronica te zijn
geweest, stapte ze over naar
Van den Ende's eigen show
boat. Dat gaf me even een dei
ning op de kamer van Rob Out.
uisteren doet ze zelden naar ze.
archieffoto anp
Hoe een vroegere etherpirate
toch nog het TV 10-avontuur
zocht. Bijna was ze in het kiel
zog van onze ambitieuze amu
sementsbaas gestrand, nadat
vanuit Den Haag het veto was
uitgesproken over commerciële
tv in Nederland. En die Out
maar rancuneus roepen: „Bij
Veronica weg betekent er nooit
Gelukkig voor haar wist Van
den Ende via een Luxemburgse
omweg alsnog zijn tv-program-
ma's de huiskamer in te krijgen.
Dag allemaal, daar begint het
elke zaterdagmiddag mee. En
dan barst Tineke als een opge
fokte Tante Pollewop los. Van
nature toch al nadrukkelijk aan
wezig, overschreeuwt ze zich
zelf en vooral anderen. Ze hoort
haar gesprekspartners, naar hen
luisteren doet ze sporadisch. Ti-
BOES
