mëMm
NIKSI
Kunst
PRIJSVERHOGING!
Kings Upside Down voor grootste gemene deler
Pools vakmanschap in
clichématige operette
Authentiek
concert van
Florestan
Welluidend
'Concert
voor Koor
'Me Reet' speelt als een mes
Maandag 13 januari 1992
Redactie: 071-161400 CEES VAN HOORE ANNEMIEK RUYGROK JAN RUSDAM SASKIA STOEUNGA Eindredactie: NIEK FAAS Vormgeving: SIMON DE GRAAF
9
RO begeleidt
Van Keulen
slordig
RECENSIE* JAN RUSDAM
Tales of a voice' van het Greetje Bijma
Kwintet, met Greetje Bijma (stem). Alan
Launllard (sax. percussie). Jan Kuiper (gi
taar). Gerard Ammerlaan (contrabas) en
Charles Huffstadt (drums, percussie).
Gehoord: 11 januari, Schouwburg,
Leiden.
Is het Greetje? Of is het een gi
taar? Vocaliste Greetje Bijma, in
1990 onderscheiden met de
'Boy Edgarprijs', vraagt van haar
publiek soms een opperste con
centratie om het onderscheid te
kunnen horen tussen haar stem
en de aanwezige instrumenten.
Of tussen haar stem en de ver
klanking van allerlei gefanta
seerde talen en stemmen.
Schijnbaar moeiteloos schakelt
zij over van sopraan naar bari
ton en kan ze in luttele secon
den de meest wonderbaarlijke
keelklanken laten horen, een
Chinese kinderstem of een
compleet kippehok nadoen. Ze
zingt, praat, schreeuwt, fluistert,
sist en gromt. Wat Greetje uit
haar strot krijgt grenst aan het
ongelooflijke.
We kunnen ons er beter niet
aan wagen Greetje Bijma in een
vakje te stoppen. Het is on
doenlijk haar in te delen bij de
pop, jazz of wat dan ook. Gree
tje goudkeeltje Bijma is
een uniek fenomeen, een stem
bandkunstenares met een mu
ziekgenre dat zich bijna niet in
woorden laat vangen, tenzij we
het afdoen als experimentele of
geïmproviseerde muziek.
Zaterdagavond in de Leidse
Schouwburg hield het Greetje
Bijma Kwintet het publiek een
kleine twee uur in zijn ban met
het concert 'Tales of a voice'.
Dat is heel knap, want ondanks
de bewondering die je kunt
hebben voor haar vocale kun
sten ligt de verveling toch
steeds op de loer.
Greetje Bijma en haar uitste
kende kwintet weten in hun
concertprogramma evenwel
een goed evenwicht te brengen
tussen enerzijds het perfect imi
teren van instrumenten en
stemmen, en anderzijds een vo
cale en instrumentale prestatie
van formaat neer te zetten.
RECENSIE KEN VOS
Rosa King Upside Down met in het voorprogramma
RECENSIE
Residentie Orkest o.l.v. Graeme Jenkins.
Soliste: Isabelle van Keulen,vioool.
Werken van Dukas, Saint-Saens, Tsjaik-
ovsky, Glazounov, Gounod en Joh.
Strauss.
Gehoord in de Stadsgehoorzaal op 11 ja
nuari,
Leiden
In een interview heeft Isabelle
van Keulen eens gezegd dat ze
zich niet zo aangetrokken voel
de tot het spelen van de virtuo
ze vioolliteratuur, want wat zou
een violist nog kunnen toevoe
gen aan de interpretaties van
bijvoorbeeld een Heifetz? Deze
bescheiden opstelling pleit voor
haar, want virtuositeit zonder
meer is haar blijkbaar te opper
vlakkig. Inmiddels is ze geluldag
van dit idee teruggekomen en
betrekt ze ook dit gebied in haar
concertpraktijk.
Nu wist Saint-Saens in de
Havanaise en in Introduction et
Rondo capriccioso een ideaal
evenwicht te bewerkstelligen
tussen violistische virtuositeit
en expressie. Is dat evenwicht in
de uitvoering afwezig, dan slaat
de balans al snel door naar hoe-
-bestaat-het-techniek of naar
goedkoop sentiment. Isabelle
van Keulen heeft op bewon
derenswaardige wijze beide ele
menten verenigd, en wat nog
meer is: er een zeer persoonlijk
stempel op gezet, waardoor je
geboeid blijft luisteren.
Een zuivere muzikale intuïtie
vertaalt zich schijnbaar moeite
loos in beheerst en zelfverze
kerd vioolspel, waarin vuur,
speelsheid, melancholie en in
tensiteit elkaar afwisselen. He
laas wist het Residentie Orkest
de subtiliteiten van haar spel
nauwelijks te evenaren. De slor
digheden die het orkest de
laatste tijd teisteren werden
door Graeme Jenkins onvol
doende weggewerkt. Vanzelf
sprekend was er een groot ap
plaus van de nagenoeg uitver
kochte zaal, dat meer de werken
dan de uitvoering moet hebben
gegolden. Pas echt leuk werd
het bij de toegift, waarin de
vonk zowel naar het orkest als
naar het publiek oversloeg.
Greetje Bijma
schreeuwt
sist en gromt
d op 11 januari in de Waag tijdens de Jazzmara-
De jaarlijkse jazzmarathon in de Waag had
zaterdagmiddag een veelbelovende start,
toen een behoorlijk aantal winkelende Lei-
denaars belangstelling toonde voor de zes
bands die meededen aan het Dixie-Swing
Concours. De drie finalisten, Blue Friends
jazz Band, The Intercity Stompers en het
Hollander Zestet zullen aanstaande zater
dag onderling uitmaken wie de ISW Jazzbo-
kaal verdient. Tijdens deze jazzmarathon is
in de Waag een week lang elke avond mu
ziek te horen.
De hoofdact van de avond werd het aar
dig moeilijk gemaakt door het solide spe
lende fusion-sextet Shoot Again, bestaande
uit nog jonge musici uit de Leidse regio.
Hoewel nog niet gesproken kan worden van
een duidelijk eigen gezicht, heeft de band
techniek genoeg in huis om zijn Ameri
kaanse voorbeelden van de cd na te spelen
zonder veel steken te laten vallen. Het ge
luid werd vooral bepaald door de zelfverze
kerd spelende alt- en tenorsaxofonist.
Rosa King, de in Leiden inmiddels over
bekende tenorsaxofoniste-vocaliste, mag
dan veel amusementswaarde hebben, be
paald een duivelskunstenares op haar in
strument is ze niet. Zoals altijd verzekerd
van een goed geoliede backing-groep die
qua samenstelling overeenkwam met Shoot
Again (keyboards, gitaar, basgitaar, drums
en percussie), kon ze in elk geval haar bege
leiders technisch nauwelijks bijhouden. Het
gebrek aan techniek maskeert ze door,
evenals haar voorbeeld Hans Dulfer, veel
speeltijd over te laten aan de jonge instru
mentalisten en af en toe een ingestudeerde
lick op de toegestroomde massa los te laten.
Beter zingen dan Dulfer kan ze gelukkig
wel, maar zelfs in dat opzicht werd ze door
een solofeature van de synthesizerspeler
overvleugeld.
Het programma van Upside Down is
evenwel met veel overleg in eikaar gezet
door in sfeer en vooral ritmiek verschillende
stukken te combineren. Zo kunnen in een
set achtereenvolgens een rock-achtig stuk
afgelost worden door een medium-tempo
blues, vervolgens een bossa nova en dan
bijvoorbeeld een Afrikaanse reggae, alles
voorzien van vrij lange, maar stilistisch niet
verschillende soli. Het publiek bleef, ook tij
dens een kortstondig technisch manke
ment, daardoor nieuwsgierig genoeg om
zich langer in de Waag op te houden. De
muziek van Kings Upside Down is bedoeld
voor de grootste gemene deler, opgebouwd
uit het kleinste gemene veelvoud van rock
en fusion-elementen.
De Leidse Jazzweek werd zaterdagmiddag officieel geopend door oud-wethouder Tesselaar (met baard) en
oud WD-raadslid en mede-organisator Cor Elzenga (rechts). Dat gebeurde in aanwezigheid van Justin
Verhoog en Dennis Burggraaf van het Holtlant-college die het affiche voor de jazzweek en hoezen voor
cd's ontwierpen. foto hielco kuipers
de Staatsoperette Warschau, o.l.v. Andrzej
Knap (dirigent) en Urszula Trawinska-
Moroz (regie) en met o.a. Jan Zakrzewski
d Cellini), Kiystyna Tyburowska
Valera). Grazyna Brodzinska (Ju-
liszka).
Gezien: 12 januari. Schouwburg,
Leiden.
„Schau einer schoner Frau nie
zu tief in die Augen"... en een
lelijke ook niet, was mijn eerste
gedachte nadat ik Maske in
Blau in de Schouwburg had ge
zien. Deze operette is namelijk
beslist geen hoogtepunt in het
genre. Maske in Blau is, zowel
tekstueel als muzikaal, zelfs uit
gesproken clichématig. Om en
kele voorbeelden te geven: een
temperamentvolle vrouw uit
Budapest heeft natuurlijk „een
hart van paprika"; als het woord
Argentinië valt (de handeling
speelt zich voor een deel af in
dat Zuidamerikaanse land van
zwoele couleur locale) schallen
er overspannen trompetjes en
als hoofdpersoon Armando Cel
lini zijn ware ontmoet wordt dit
muzikaal omlijst met explode
rend vioolspel.
In feite is Maske in Blau, dat
in 1937 zijn première beleefde,
een soort revue, want de hande
ling wordt zelfs voor een
operette afgewisseld met wel
héél veel dansjes.
Niettemin moet ik erkennen
dat ik gisteravond ben gevallen,
niet zozeer voor de operette, als
wel voor het Poolse gezelschap,
dat met enthousiasme, vak
manschap en met puur speel-
plezier dit minderwaardige ma
teriaal toch iets bijzonders wist
te geven. Niet alleen zongen het
koor en de solisten heel goed, ze
acteerden ook uitstekend. Ze
schmierden niet, maar doseer
den de sentimentaliteit op zo'n
manier, dat het leuk bleef om
naar te kijken. Bovendien spra
ken zij het Duits goed verstaan
baar uit (al was de uitspraak af
en toe op z'n zachtst gezegd op
merkelijk).
Ook het orkest speelde tech
nisch hoogstaand, alert en met
perfect gedoseerde schwung. De
dirigent slaagde er op die ma
nier in de samenwerking tussen
koor, orkest en solisten, altijd
cruciaal in deze theatervorm,
perfect te coördineren.
Jammer was wel, dat de de
cors en vooral de kostuums ar
moedig en gedateerd oogden.
Sommige kledingstukken pas
ten de zangeressen gewoon
niet, waardoor ze er potsierlijk
uitzagen. Bovendien hadden de
dameskostuums zulke lelijke en
rare voorgevormde cups, dat ik
me nauwelijks kan voorstellen
dat ze er geen vreselijke pijn
van in hun borsten kregen.
LEIDEN Burgemeester Goekoop heeft gistermiddag in De Burcht
van Leo Helms, directeur van de Leidse drukkerij Nautilus, het eerste
exemplaar van de gedichtenbundel 'Proefstrepen' aangeboden ge
kregen. Het gaat hier om het zogenaamde 'koppermaandagwerk
stuk'. Al sinds de gildetijd is het bij drukkers gebruikelijk eens per
jaar een meesterstuk te maken. Dat kan een prent zijn maar ook een
fraai versierd gedicht. Op de maandag (in dit geval dus zondag) na
Driekoningen (koppermaandag) wordt dit meesterstuk aangeboden
aan een van de notabelen van de stad. Nautilus wilde deze traditie
voortzetten. 'Proefstrepen' bevat gedichten van een aantal jonge Ne
derlandse dichters, maar ook beeldende kunstenaars hebben eraan
meegewerkt. De bundel is helaas (nog) niet in de handel verkrijg
baar. foto hielco kuipers
RECENSIE «JOHN MAY
Concert Florestan Ensemble met werken
van Mendelssohn en Schumann
gehoord: 12 januari Raadhuis De Paauw,
Wassenaar
Het Florestan Ensemble legt
zich toe op het vertolken van
kamermuziek uit de eerste helft
van de 19e eeuw. Dat gebeurt
op een zo authentiek mogelijke
wijze. Zo gebruiken de leden
van het ensemble met darms
naren bespannen strijkinstru
menten en een vleugel uit 1838.
Jet Roling (piano), Tony Rous
(viool) en Christiaan Norde (cel
lo) openden het concert met het
Pianotrio in d kl.t. op.49 van
Felix Mendelssohn. Deze com
ponist uit de vroegromantiek
maakte mooi afwisselend ge
bruik van krachtige en intieme
thema's en het lukte het ensem
ble goed dit over te brengen op
het publiek in Raadhuis De
Paauw. Het is erg mooi om deze
oude instrumenten te horen.
Viool en cello klinken bijvoor
beeld veel warmer met darms
naren dan met metalen. Een
nadeel is natuurlijk het snelle
ontstemd raken van de instru
menten. Vooral de cello had
hier nogal last van.
De muziek van Mendelssohn
is in dit stuk zeer afwisselend te
noemen. Erg romantisch en ge
voelig werd er met de verschil
lende delen omgegaan. Ook al
was het hier en daar wat vals,
het bleef optimistisch en met
name Jet Roling liet zich door
niets van de wijs brengen en
speelde er lustig op los.
Het was jammer dat het
Scherzo iets te snel werd inge
zet wat enkele slordigheden op
leverde. Men vervolgde het con
cert met het Pianokwartet in Es
gr.t. op.47 van Robert Schu
mann. Het ensemble werd aan
gevuld met altvioliste Ruth Hes-
seling. De muziek van Schu
mann kenmerkt zich door lyri
sche, brede en lange melodieën.
Het Sostenuto is prachtig van
opbouw en direct veel rustiger
dan bij Mendelssohn het geval
zou zijn. De romantische ken
merken werden bij Schumann
tot het ^uiterste doorgevoerd.
Ook bij dit pianokwartet viel het
spel van pianiste Roling op. Zij
weet precies hoe haar oude in
strument het beste tot zijn recht
komt.
Koor" van Alfred Schnittke o.l.v. Rob
Vermeulen.
Gehoord op 12 januari in de Harte-
Het hele concert duurde niet
langer dan één uur. De Har-
tebrugkerk was gisteravond
behoorlijk gevuld met lief
hebbers en belangstellenden.
Het grote koor bestond voor
namelijk uit niet professio
neel geschoolde zangers. Ze
zongen slechts één werk:
'Concert voor Koor' van de
hedendaagse componist Alf
red Schnittke. Eén uur lang
sonore, boeiend klanken.
Eén prachtig uur lang.
Welk koor zet een dergelijk
werk op zijn programma? Ze
ventig hartstochtelijke, erva
ren koorzangers, afkomst^
uit alle delen van het land,
formeert zich eenmaal per
jaar tot het Projektkoor
Utrecht Zeven dagen lang
sluiten ze zich af van de bui
tenwereld en concentreren
zich op eén groot, weinig uit
gevoerd koorwerk. Drie con
certen vloeien daaruit voort
en Leiden was het eerste aan
de beurt.
Alfred Schnittke, geboren
in 1934 uit een Duitse moe
der en een ioodse vader,
maakte voor de muziek van
dit koorwerk gebruik van tek
sten van Gregor van Narek.
Deze Middeleeuwse Ar
meense dichter is de auteur
van 'Het Boek van de Klaag
zangen'. De tekst is niet zo
zeer religieus als wel hu
manistisch en filosofisch en
heeft het innerlijk leven en
lijden* van de mens tot in
houd. Schnittke heeft gepro
beerd woorden en begrippen
die een belangrijke rol in de
tekst spelen, in klanken aan
schouwelijk te maken en hij
is daar zonder meer in ge
slaagd. Zelfs zónder de verta
ling in de hand kon de luiste
raar begrijpen wanneer het
over vertwijfeling en innerlij
ke nood ging.
Dirigent Vermeulen was zo
attent om vóór de aanvang
de grote lijnen van het vier
delige werk te bespreken en
met klinkende voorbeelden
toe te lichten. Het klokachtig
beierende Halleluja met de
melancholieke altmelodie
bijvoorbeeld uit het tweede
deel en de opstekende storm
in deel drie. De muzikale stijl
van Schnittke is niet schok
kend modem. Onder de
Moskouse Avantgarde ken
merkt hij zich zelfs als een
buitenbeentje. Zich altijd be
wust van de traditie combi
neert hij in zijn muziek vaak
elementen uit de Russisch
orthodoxe lithurgie met mo
tieven uit Joodse synagoge
gezangen. Daarom was de
Hartebrugkerk een uitsteken
de plaats voor dit concert. De
ruimte zelf is nogal galmend
van akoestiek en dat werkte
in het voordeel van Schnittke
en het Utrechts Projektkoor.
Prachtige, welluidende bas
partijen die uit de kelder van
de menseljke stem leken te
komen. Een zoet melancho
lieke sfeer die onmiddellijk
beelden opriep van duistere
ruimten en ikonen. Herinne
ringen aan de eeuwige 'Rus
sische Ziel'. Schitterend uit
gevoerd door de vol overgave
zingende leden van dit 'een-
jaarlijkse' koor.
Jazz is, jazz was, jazz blijft, jazz spreidt jazz sluit jazz c
maakte gisteravond zijn debuut als percussionist
LEIDEN CEES VAN HOORE
Trio 'Me Reet' met Ger (Sax) van Voorden
(saxofoon). Jules Deelder (drums). Aad
van der Pijlen (bas) Met een gastoptreden
van Boris van der Lek (saxofoon). In het
voorprogramma The Grassboppers.
Gezien: zondagavond 12 januari in De
Waag.
Leiden
„Je kunt je wangen wel een
beetje als een bever staan te
bollen, maar dat is het niet al
leen. Schijt aan de buren, mu
ziek maken dét is jazz." Be-
hartenswaardige woorden van
René Vallentgoed, manager van
trio 'Me Reet'. Dit speciaal voor
de Leidse Jazzweek geformeer
de trio speelde gisteravond sa
men met gast-saxofonist Boris
van der Lek in De Waag als een
mes. Jules Deelder, die eerder
op de avond zijn verbale pun
ches op de toeschouwers had
losgelaten („Jazz is, jazz was,
jazz blijft, jazz spreidt, jazz sluit,
jazz over, jazz uit") maakte zijn
debuut als percussionist. Op de
sticks was Deelder enigszins on-
Spanjaard Sabaté
wint concours
choreografen
GRONINGEN «ANP
De Spanjaard Joaquim Sabaté
heeft de eerste prijs gewonnen
op het internationaal choreo-
grafenconcours 1992 in Gronin
gen. Sabaté is sinds vorig jaar
verbonden aan het Groningse
dansgezelschap Reflex. Zijn stuk
„Bubamxicoi" werd uitgevoerd
door dansers van Reflex.
De Vlaamse danseres-choreo-
graaf Veerle Bakelands won de
tweede prijs van 5.000 gulden
met haar „Studie no 2". De pu
blieksprijs van 2.500 gulden was
voor de Israëliër Itzik Galili.
Het tweejaarlijkse choreoga-
fenconcours werd voor de derde
keer in Groningen gehouden.
Uit 90 aanmeldingen uit de hele
wereld waren afgelopen week
einde, na een selectie, 21 stuk
ken te zien uit 16 verschillende
landen.
Belcanto houdt
open huis
tijdens repetitie
VOORSCHOTEN
De Voorschotense operettevere
niging Belcanto brengt in maart
drie avonden lang haar eerste
lustrumvoorstelling op de plan
ken. Gekozen is voor de groots
opgezette produktie van de
operette 'lm weissen Rössl',
waarvoor sinds april vorig jaar is
gestudeerd.
Om het publiek van dat instu
deren te laten meegenieten
houdt Belcanto morgenavond
open huis in het repetitielokaal
in het Rode Kruisgebouw aan
de ijsbaan in Voorschoten.
vast, maar met de brushes liet
hij het betere veegwerk zien.
Ger (Sax) van Voorden voelde
Boris van der Lek in de soli per
fect aan. Dat rivierenlandschap
van gezwollen aderen als hij
weer eens een noot uit zijn te
nen perste! Het trio speelde
voornamelijk standards', maar
dan wel de hele goeie, van men
sen als Sonny Rollins en Thelo-
nious Monk. Bloedlinke jazz, el
ke noot een spiegelscherf die de
zaal in werd geslingerd. Eén
kwam er in mijn haft terecht, bij
het nummer 'The Other Wo
man'. zo bekend geworden in
de vertolking van Billie Holiday.
Het muzikale geweld van Van
der Lek en Van Voorden werd
van een stevige fundering voor
zien door de Leidse bassist Ad
van der Pijlen, die vanonder zijn
Paturain-klotje 'cool' De Waag
in blikte.
'Me Reet' vormde een schril
contrast met The Grassboppers,
een zes man sterke formatie die
in het voorprogramma stond.
Keurige heren, beetje de diplo
maten van de jazz. Niks kwaads
over hun virtuositeit, o nee.
Vooral in 'Song for my father',
een nummer van Horace Silver,
lieten ze goed zien waartoe ze
in staat waren. De uitschieter
van dit gezelschap was Lode-
wijk van Gorp op altsax. Een na
tuurtalent die jongen. Alles aan
hem swingt, zijn timing en fra
sering zijn perfect, en hij heeft
precies de juiste dosis eigen-
wijsheid in huis.
„Van jazz moet je een beetje
doodgaan" ik weet niet meer
wie dat eens heeft gezegd, maar
aan die uitspraak moest ik den
ken bij het zien van 'Me Reet'.
Bij The Grasshoppers heb ik ge
noten. Van 'Me reet' kreeg ik
een alarmerend gevoel in de
hartstreek.
Programma Leidse Jazzweek:
vanavond 20.00 uur Heelkun
de Combo, 22.00 uur Bernard
berkhout All Stars in de Waag;
20.30 uur 'Brazilian Breeze' in
het Volkshuis.
brood (circa
*»m) met 8 cent omhoog.
