Feiten
Albanië heeft
nu vooral
warmte nodig
Chadli Benjedid:
van partijman
tot democraat
Acht roerige maanden
Martelingen en executies in
Tunesië aan orde van de dag
De enige plaats waar enige
activiteit werd ontplooid
was de kraamkamer, waar
volgens de drie aanwezige
verpleegsters 500 bevallin
gen per jaar plaats grepen.
Er stond een compleet uit
gewoond bed, één stetho
scoop, een stel roestige
naalden en één schaar.
Geen bloeddrukmeter, geen
weegschaal, geen hand
schoenenIn het hele ge
bouw was geen patiënt te
zien en evenmin een dokter
(om 13.30 uur). De sterili
satie-machine was 35 jaar
oud en leek zelfs ouder.
Wasbakken waren van de
muur afgebroken, er was
geen telefoon.
Er waren geen medicij
nen, daarvoor moest je
naar de apotheek in het
dorp, maar die was geslo
ten
Zomaar een aantekening
uit het rapport van Albert
Besselsen. Opgetekend na
een bezoekje aan het zie
kenhuis van Fucha-y-ares,
een bergdorp van 4.000 in
woners tussen Puka en Ku-
kesi.
stoffen zijn. Het buitenland
heeft de levering stopgezet. Er
worden geen kredieten meer
verstrekt, want de lek, de Alba
nese munteenheid, is niks
waard."
Momenteel heerst in Albanië
een soort anarchie, constateert
Besselsen. „De mensen demon
streren voortdurend een pro
testhouding. Ze roken op plaat
sen waar het verboden was. Of
ze wachten bij een stoplicht
er zijn er trouwens maar twee in
de hoofdstad Tirana hoor tot
het op rood springt, en steken
da'n over. De politie, die vooral
tot taak had hen in hun bewe
gingsvrijheid te belemmeren,
weet totaal niet wat te doen.
Het leger heeft wel een oplos
sing: het slaapt. Letterlijk. Sol
daten die op wacht staan, zak
ken diep weg in de kraag van
hun jas en knijpen hun ogen
dicht."
„Waar Albanië momenteel
vooral geen behoefte aan heeft
zijn Jacobsen en Van Essen met
nutteloze spullen, zoals lippeiv
stift en panties. Soms zie je eeri
vrouw die zich helemaal heeft
ondergesmeerd, want die wes
terse spullen zijn in hun ogen
het toppunt van chique. Iets
dergelijks ken ik wel uit reizen
door Oost-Europa. Dan puilen
de winkels opeens uit van de
peperdure kiwi's, rechtstreeks
uit Nieuw-Zeeland. Dat ze daar
aan dan hun weinige geld uitge
ven...."
Albert Besselsen bezield in touw
Maandag 13 januari 1992 Redactie: 023-150225 e JANINE BOSMA e ALTAN ERDOGAN e RONALD FRISART <cM) ONNO HAVERMANS e PATRICK VAN DEN HURK HANS JACOBS JOLANDA OUKES e JAN PREENEN e SJAAK SMAKMAN
Vertalingen: MARGREET HESUNGA e LUUTIE NIEMANTSVERDRIET e Vomgeving: DRIES DE BOERS
•IK WEET NOG hoe koud ik het had
in de hongerwinter. En dat ik op mijn
kop in de gamellen heb gestaan, om
de resten pap van de bodem te
schrapen. Dat beeld was ik kwijt,
maar het kwam weer terug in Alba-
EN MENINGEN nië
Helemaal onverwacht kwam
het aftreden van de Algerijnse
president Chadli Benjedid za
terdagavond niet. Al maanden
lang had het oppositionele Isla
mitisch Reddings Front (FIS)
zijn aftreden gëeist. Niet alleen
voor het FIS, maar ook voor an
dere oppositieleiders als de so
cialist Hocine Ait Ahmed en Ah
med Ben Bella, de legendari
sche eerste president van Alge
rije na de bloedig bevochten
onafhankelijkheid van Frankrijk
In 1962, was en bleef hij de ver
tegenwoordiger van het Natio
nale Bevrijdings Front (FLN).
Het FLN dat dertig jaar lang Al
gerije met harde hand heeft ge
regeerd en het land in een diep
dal van armoede en interne te
genstellingen heeft gestort. vormingsstreven
Chadli Benjedid zelf noemde opstand van oktc
zijn aftreden zaterdagavond op
de televisie een 'beslissing in
het belang van het land'. „Om
het evenwicht opnieuw te her
stellen en erger te voorkomen
wil ik geen obstakel zijn in het
streven naar eenheid".
Chadli Benjedid werd geboren
op 14 april 1929 in het dorpje
Sebaa in het oosten van Algerije
uit een arme boerenfamilie.
Zoals zovele Algerijnse jongeren
na de Tweede Wereldoorlog
was hij actief in de strijd tegen
de koloniale overheersing van
Frankijk. In 1960 kreeg hij de
leiding over het dertiende batal
jon van het nationale bevrij
dingsleger, dat langs de grens
met Tunesie opereerde.
Voortgekomen uit de harde
kem van het bevrijdingsleger
was hij een van de vertrouwens
mannen van kolonel Houari
Boumediene en hij koos dan
ook diens kant, toen deze in
1966 de eerste president van het
onafhankelijke Algerije, Ahmed
Ben Bella, afzette. Als dank hier
voor mocht hij toetreden tot de
Revolutionaire Raad van het
FLN en op 1 januari 1979 werd
hij na de dood van Boumediene
unaniem door deze raad tot se
cretaris- generaal van het FLN -
en dus ook tot derde president
van Algerije- gekozen.
Dat hij geen meeloper wilde
zijn, bewees hij al op het eerste
FLN-congres na de dood van
Boumediene. Hij bekritiseerde
de economische fouten van zijn
voorganger en verklaarde zich
voorstander van een discussie
binnen de partij over agrarische
en industriële hervormingen. In
1984 werd hij per referendum
met overgrote meerderheid her
kozen als president en in 1988
was dat opnieuw het geval.
Doorslaggevend voor zijn her
vormingsstreven was de volks
opstand van oktober 1988, die
aan vele honderden mensen het
leven kostte en duidelijk maakte
dat het Arabisch marxistisch-le-
ninisme van het FLN op een
fiasco was uitgelopen. Benjedid
zond de regering naar huis,
maakte een voorzichtige libera
lisering van de economie moge
lijk en kondigde een verder de
mocratiseringsproces aan. In
juni 1990 leidde dat tot de eer
ste vrije en algemene lokale ver
kiezingen in een van de Noord-
afrikaanse Magreb-landen.
fundamentalisme, die democra
tische verkiezingen slechts wil
gebruiken om aan de macht te
komen en de democratie ver
volgens wil gebruiken voor de
vestiging van een -ondemocra
tische- islamitische staat. Die
overweging heeft bij Benjedid
de doorslag gegeven om ontslag
ai r.icoc acd dorpen te verlaten en een eind
te maken aan de omsingeling
van dë moskeeën", nadat para
chutisten en tanks zich hebben
opgesteld, met name nabij de
moskee van Kouba, een buiten
wijk van Algiers.
-17Junk Het kabinet-Ghozali
treedt aan. Het wordt gepresen
teerd als een regering van conti
nuïteit en openheid.
- 25-27junk De onrust laait
weer op in de islamitische bol
werken in Algiers en op het
platteland. In de nacht van 25
op 26 juni vallen er 13 doden en
68 gewonden. Tanks worden in
gezet na heftige schermutselin
gen op 25 juni in de volkswijk
Bab-el-Oued, waar betogers
protesteren tegen het weghalen
van de borden 'Islamitische ge
meente' van de gevels van de is
lamitische gemeentehuizen.
- 28 junk Abassi Madani dreigt
op te roepen tot de Jihad (Heili
ge Oorlog) als het leger niet de
staat van beleg opheft. Presi
dent Chadli treedt af als leider
van het regerende Front voor de
Nationale Bevrijding (FLN) na
Het ontslag zaterdag van de Al
gerijnse president Chadli Ben
jedid is de voorlopige climax
van acht maanden toenemen
de onrust, die begon met de
staat van beleg. Een overzicht.
- 5 juni 1991: President Chadli
Benjedid kondigt voor vier
maanden de staat van beleg af
in heel het land na een oproep
van het Islamitische Reddings
front (FIS) tot een algehele sta
king en tot betogingen in de
hoofdstad Algiers die uitliepen
op gevechten tussen radicale is
lamieten en veiligheidstroepen.
Het leger neemt posities in in
de hoofdstad. Op 6 juni wordt
de avondklok ingesteld in Al
giers en in drie departementen.
Chadli aanvaardt het ontslag
van de regering van Mouloud
Hamrouche en stelt de parle
mentsverkiezingen uit aie op 27
juni zouden worden gehouden.
Hamrouche wordt opgevolgd
door Sid-Ahmed Ghozali.
- 14 junk FIS-voorzitter Abassi
Madani roept het leger op „de
Warmte. Voor alles hebben de Albanezen nu warmte no
dig. Tot april is het daar stervenskoud. Dus moeten er de
kens naar Albanië. En voedsel. Geen potsierlijk beschil
derde vrachtwagens vol babykleertjes, geen massale tv-
actie, maar low profile hulpverlening, gebaseerd op de
behoeften van het land. Dat bepleit Albert Besselsen, ex-
luchtmachtpiloot, ex-hoofd algemene voorzieningen van
de Universiteit van Amsterdam en bezield medewerker
van Artsen zonder Grenzen.
AMSTERDAM ONNO HAVERMANS
Besselsen trok in december en
kele weken door Albanië, om te
onderzoeken of het bergstaatje
veilig genoeg is om zendingen
van Artsen zonder Grenzen te
ontvangen. „Ja hoor, er zijn
mensen met zo'n bijl op me af
gekomen... (hij houdt ae vlakke
hand ergens tussen knie en
heup, OH) ...als je dan op de
loop gaat, kan zo iemand je nog
wel een tijdje achtervolgen,
denk ik. En misschien wordt het
dan wel even echt gevaarlijk.
Maar als je begrijpt uit welke
frustratie dat voorkomt... Als je
weet hoe je zoiets moet sussen,
dan is er niets aan de hand."
Dus gaan sinds eind vorig jaar
zendingen medicamenten en
medische apparatuur naar Al
banië, plus, op speciaal verzoek
van Besselsen, aparte zendin
gen dekens en voedsel.
„Natuurlijk is er criminaliteit in
Albanië. Er wordt ook wel eens
wat gestolen. Als je nu een
schaar naar een ziekenhuis
stuurt, zal hij daar niet lang blij
ven. Misschien neemt een arts
hem mee naar huis. Maar ook
daar komt die schaar goed van
pas. Veel spullen zullen pas op
den duur op de juiste bestem
ming aankomen."
Amsterdam 1945
Hoewel hij eerder verzeild raak
te in menselijke tragedies in
Cambodja, de Filipijnen en de
berghellingen van Turks Kurdis
tan, maakte het bezoek aan Al
banië diepe emoties in Bessel
sen los. „Een blik op dat land
met duizenden gerooide bo
men... Dat is levend hout, dat
rookt meer dan dat het brandt.
Die ongelooflijke kou, die onge
looflijke honger. Ik heb dit meer
meegemaakt, in Amsterdam
1945. Maar wij hadden tenmin
ste nog van die houten blokjes
die tussen de rails lagen om het
geluid van de tram te dempen."
„Ik weet nog hoe koud ik het
had in de hongerwinter. En dat
ik op mijn kop in de gamellen
heb gestaan, om de resten pap
van de bodem te schrapen. Met
mijn moeder heb ik mijn oude
kleuterschool staan slopen om
te kunnen stoken. De rollen van
de pianola, met prachtige mu
ziek van Brahms en Schubert,
verdwenen in de kachel zodat
we een beetje water konden ko
ken, met wat maïs. Dat beeld
was ik kwijt, maar het kwam
weer terug in Albanië."
Onder de indruk is de Amster
dammer ook van de duizenden
geschutskoepels die boven het
Albanese land uitsteken. „Er
staan daar een miljoen bunkers!
Iedere Albanees had er een ei
gen plekje. En ze liggen strate
gisch nog goed ook. Partijleider
Enver Hoxha was dan wel para
noia, maar hij was niet dom. Hij
heeft Albanië zo goed afgegren
deld dat zelfs landkaarten, die
toch worden gemaakt op basis
van satellietfoto's, niet kloppen.
Er staan wegen op die helemaal
nooit hebben bestaan, en af
standen die in werkelijkheid
volkomen anders zijn."
Investeringen
Met zijn ploegje van Artsen
zonder Grenzen heeft Besselsen
zitten piekeren over de toe
komst van Albanië. „Met die
bunkers moet toeristisch wat
toe doen zijn. Het is trouwens
toch een vreselijk mooi land,
veel mooier dan Joegoslavië, al
weet ik niet wat ervan over blijft
als ze al die bossen kappen. Een
cultuurrijk land ook, met tien-
FlS-aanhangers tijdens het avondgebed.
een bijeenkomst van het cen
traal comité van de partij.
- 30 Junk Abassi Madani en Ali
Belhadj, de tweede man van het
FIS, worden aangehouden.
- 8 Julk De laatste pantserwa
gens trekken zich terug uit het
centrum van Algiers.
- 1 augustus: Bij de gevechten
zijn sinds 5 juni zeker 55 doden
en 326 gewonden gevallen, al
dus premier Ghozali. Zeker
3000 mensen zijn opgepakt.
29 september De staat van
beleg wordt opgeheven.
- 75 oktober President Chadli
kondigt aan dat de eerste ronde
van de parlementsverkiezingen,
waaraan meerdere partijen mo
gen deelnemen, op 26 decem
ber zullen plaatsvinden.
-14 december Het FIS kondigt
aan dat het aan de verkiezingen
zal meedoen.
- 26 december Het FIS wint
met 47,54 procent van de stem
men 188 zetels in de eerste ron
de. Het Front van Socialistische
Krachten (FFS) krijgt 25 zetels
en het FLN 15. Drie zetels gaan
naar onafhankelijke kandida
ten. Over 199 zetels moet in een
Albert Besselsen: Die ongelooflijke
tallen oude kastelen, daar moet
toeristisch toch wat mee te
doen zijn, ook al is de infra
structuur miserabel. In elke ho
telkamer ruist het water, omdat
zeker twee van de drie kranen
lekt."
Net als de voormalige Oostblok
landen heeft Albanië dan ook
dringend investeringen nodig,
meent Besselsen. „Het land
heeft aardgas, olie en minera
len, waarmee het een toekomst
kan opbouwen. Maar daarvoor
zijn wel pijpleidingen en pom
pen nodig. Of zelfs maar ja
knikkers. Daarvan staan er nu
ook wel een paar, maar zodra er
wind opsteekt vallen ze om.
Maar Albanië heeft pech dat het
achteraan komt in de rij. Eerst
zijn Polen, Hongarije, Tsjecho-
Slowakije, Bulgarije en Roeme
nië aan de beurt. En nu komt er
weer de uiteen gevallen Sov
jetunie bij. De grote industrie
landen staan nu niet bepaald te
trappelen om Albanië te hei-
Bovendien schrikt de onduide
lijke politieke situatie in Albanië
potentiële investeerders af, be
seft Besselsen. Ze zullen in elk
geval afwachten wat de parle
mentsverkiezingen van 1 maart
gaan opleveren. De eerste vrije
verkiezingen, afgelopen jaar,
hielden de voormalige commu
nisten en hun leider Ramiz Alia,
nog altijd aan de macht. „Die
Alia is een sluwe vent, veel slu
wer dan Lubbers, meer iemand
van het kaliber Saddam Hus
sein. Hij speelt mensen tegen
FOTO LEX VAN ROSSEN
elkaar uit. Hij is leider van de
voormalige communisten, die
zich nu democraten noemen.
Maar iedereen is nu democraat
in Albanië, al denk ik dat nie
mand weet wat dat'precies is.
De kans op corruptie is nog al
tijd groot. Bovendien zijn veel
gestaalde partijkaders eenvou
dig de besten. Zij hebben ken
nis van de problemen in een
bepaald gebied, zij weten wat er
moet gebeuren."
Anarchie
Albanië telt 3,2 miljoen inwo
ners. „Van hen is nu 80 procent
werkloos. Die mensen waren in
staatsdienst en ze krijgen nu ge
woon doorbetaald. Maar werk is
er niet, omdat er geen grond-
•FOTO AP
tweede ronde worden gestemd.
Maar liefst 41 procent van de
kiezers blijft thuis.
- 2 januari 1992: Een grote be
toging van de FFS voor de be
scherming van de democratie in
Algiers brengt 300.000 mensen
op de been.
- 9 januari: Honderden vrou
wen betogen in Algiers tegen
het FIS.
- 11 januark President Chadli
Benjedid treedt af, vijf dagen
voordat de tweede ronde van de
parlementsverkiezingen moet
plaatsvinden.
Doodstraf voor religieuze en politieke activiteiten
TUNIS CAROLINE MOOREHEAD
THE INDEPENDENT
Eind oktober kregen de ouders
van Faisal Bakarat te horen dat
hun 25-jarige zoon, een wiskun-
de-student, dood was. De poli
tie legde uit dat er een ongeluk
was gebeurd in de cel waarin de
jongeman meer dan een week
was vastgehouden. Later ont
dekten Faisals ouders dat het li
chaam van hun zoon was be
dekt met blauwe plekken en dat
zijn voetzolen kapotgeslagen
waren. Falaga, het slaan op de
voetzolen, is één van de vele
vormen van marteling die in
Tunesië met grote regelmaat
worden toegepast op politieke
gevangenen.
Faisal Barakat is niet de enige
jongeman die de afgelopen
maanden in politiebewaring is
omgekomen. De vrouw van de
2§-jarige Rachid Chammakhi
werd verteld dat haar man aan
geelzucht was bezweken. Maar
toen haar een korte blik werd
gegund op zijn gezicht, zag ze
diepe wonden.
Fathi Khiari, een 33-jarige
postbeambte, zou tijdens zijn
drie weken durende verblijf in
een politiecel het slachtoffer
zijn geworden van een fatale
ziekte. Zijn zwager, Abdel Raouf
Laaribi, stierf na 24 dagen de
tentie aan een hartaanval, even
als de ambtenaar Abdelaziz Ben
Hamuda Mahuashi.
Wat deze slachtoffers gemeen
hadden, was dat ze allemaal
aanhangers waren van een isla
mitische oppositiegroepering
genaamd Hizb al-Nahda, de
De verkiezingswinst van het
Islamitisch Bevrijdingsfront in
Algerije, dat de socialistische
staat wil omvormen tot een
islamitische republiek, heeft
met name in het buurland
Tunesië voor onrust gezorgd.
De regering van president Ben
Ali probeert met harde hand
de orthodoxe islamieten onder
de duim te houden. Uit
onderzoeken van buitenlandse
waarnemers en getuigenissen
van ex-gevangenen blijkt dat
Tunesië daarbij geen middel
schuwt.
Partij van de
die niet geregistreerd staat
een wettelijke politieke partij.
Vorig jaar zijn er in Tunesië vele
duizenden sommigen spre
ken zelfs van 20.000 religieu
ze en politieke activisten gear
resteerd. De meesten werden
midden in de nacht gearres
teerd en vervolgens weer vrijge
laten.
Velen keerden terug met ver
halen over marteling: ze waren
opgehangen in uiterst pijnlijke
houdingen, hadden elektrische
schokken toegediend gekregen,
waren met sigaretten gebrand
en geslagen. Een vooraanstaand
wiskundeprofessor, Moncef Ben
Salem, zit nog steeds vast. Hij
werd veroordeeld tot drie jaar
gevangenis wegens 'het ver
spreiden van onjuiste informa
tie'. Hij heeft in het openbaar
uitgebreid verslag gedaan van
de marteling en de langzame
dood van een goede vriend die
samen met hem in de gevange
nis zat.
Toen president Habib Bour-
guiba nd dertig jaar in 1987
werd vervangen door Ben Ali,
kende Tunesië een korte ople
ving van de mensenrechten.
Tienduizenden politieke en an
dere gevangenen kregen am
nestie. Het wetboek van straf
recht werd ingrijpend gewijzigd
en de nieuwe president ver
klaarde zichzelf tegenstander
van de doodstraf.
Maar in de afgelopen twee
jaar hebben harde confrontaties
tussen de politie en politieke en
religieuze tegenstanders van de
regering geresulteerd in een
enorme arrestatiegolf. Tegelij
kertijd namen de berichten toe
over martelingen, standrecht in
militaire rechtbanken en schen
dingen van door de Tunesische
regering ondertekende verdra
gen over de mensenrechten.
Onlangs werd zelfs de doodstraf
ingevoerd voor religieuze en
politieke activiteiten.
Tot nog toe heeft de interna
tionale gemeenschap verras
send weinig aandacht geschon
ken aan de snel toenemende
schendingen van de mensen
rechten in Tunesië. Mensen
rechtengroepen proberen daar
nu een einde aan te maken. Na
de winst van de fundamentalis
ten in Algerije zou de onder
drukking in Tunesië anders wel
eens verder kunnen toenemen.
VERTAUNC: MARGREET HESUNGA
