Feiten
De ij delheid van Oekraïne
CüHTOt!
I
Is er voor het gewone PvdA-lid nog iets te kiezen?
Malawi sluit gelederen tegen Banda
Zwarte - Zeevloot
Vrijdag 10januari 1992
Redactie: 023-150225 JANINE BOSMA ALTAN ERDOGAN RONALD FRISART (chef) ONNO HAVERMANS PATRICK VAN DEN HURK HANS JACOBS JOLANDA OUKES JAN PREENEN SJAAK SMAKMAN
Vertalingen: MARGREET HESUNGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: WIM ENTIUS
2
EN MENINGEN
WIM STEVENHAGEN
Republiek heeft Zwarte Zeevloot helemaal niet nodig
i"1*
Een Russische vrouw balt haar vuist tijdens een betoging in Sebastopol. Enkele duizenden Russen, onder wie
zo'n 400 militairen, demonstreerden woensdag in deze Oekraïnse havenstad tegen het besluit van Oekraïne
de Zwarte Zeevloot onder gazg van Kiev te plaatsen. foto tass
LONDEN CHRISTOPHER
De aanspraak die Oekraïne maakt op de Zwarte Zeevloot
is deze week door deskundigen van de hand gewezen als
'ijdelheid'. Oekraïne heeft een zo grote marine niet no
dig, kan zich die niet veroorloven en er niet mee werken.
De republiek zou echter wel een gerechtvaardigde claim
kunnen leggen op sommige van de kleinere kustschepen
voor de verdediging en patrouille van de kustlijn.
Vanaf 1942 was Gorsjkov onder
commandant van de regio No-
vorossiyk een burgerhaven in
Rusland, richting oosten. Ver
wacht wordt dat de Russen een
deel van de marinefaciliteiten
naar Novorossiyk zullen over
brengen. Tot nu toe had de
Zwarte Zeevloot bases in Odes-
sa en Sebastopol nu beide in
de Oekranïense republiek, en
Poti in Georgië.
De laatste jaren is de Zwarte
Zee voor de Sovjet-marine ech
ter een achterwatertje geweest.
Officieren die het ver brengen,
willen een post op de nucleair
bewapende onderzeeërs en
slagschepen die vanuit Moer-
mansk in het noorden van Rus
land de oceaan op gaan. Het
Sovjet-Mediterrane eskadron,
opgesteld om zich te verweren
tegen de Amerikaanse Zesde
Vloot, omvat ook schepen van
andere vloten, niet alleen uit de
Zwarte Zee.
Maar de Zwarte Zeevloot heeft
ook honderd patrouille- en ge-
vechtsboten, 60 mijnenleggers
en 15 amfibievaartuigen. Ande
re vaartuigen, meer geschikt
voor wat Oekraïne nodig heeft,
zijn nooit het eigendom ge
weest van de marine, maar van
de maritieme grenswachten van
de KGB. Onlangs is bekendge
maakt dat KGB-krachten onder
bevel van het ministerie van de
fensie zouden worden geplaatst,
dus een deel van deze voertui
gen kunnen ook voor een hab-
bekrats te krijgen zijn.
Eind vorig jaar had de Zwarte
Zeevloot 46 grote oorlogssche
pen, waaronder het nieuwe
67.000 ton wegende vliegdek-
schip Admiraal Koeznetsov,
voorheen de Tbilisi, met een
vaste luchtgevechtseenheid aan
boord. Koeznetsov glipte begin
december door de Dardanelles
onder begeleiding van een fre
gat uit de Krivakklasse, op weg
naar de Noordelijke Vloot, die
zijn basis heeft in Moermansk.
Deze verplaatsing was waar
schijnlijk lang geleden gepland,
aangezien een dergelijk schip
ervoor is ontworpen in de open
oceaan te opereren.
Een tweede groot vliegdekschip,
Varyag ('Viking'), wordt uitge
rust op de scheepswerf van Ni-
kolajev en aan een derde, Oelja-
novsk, wordt nog gebouwd.
Hoewel Oekraïne zich tot eige
naar van de scheepswerf heeft
verklaard, is het twijfelachtig of
er geld beschikbaar is om het
werk af te maken.
Daarnaast heeft de Vloot nog
steeds twee heli-dekschepen uit
de Moskva (Moskou) klasse,
drie slagkruisers uit de Nikolaje-
vklasse en één uit de Slavaklas-
se, elf torpedobootjagers, 27 an
dere oorlogsschepen en 28 on
derzeeërs allemaal voorzien
van conventionele wapens.
Maar veel van de oudere sche
pen verkeren in een slechte
staat en weinig marineofficieren
eri lagereYnaririeófficiereri zijn
Öekraïners.
Een van de grootste Russische
denkers en zieners op zeevaart-
gebied, wijlen admiraal Sergej
Gorsjkov, heeft zijn naam tij
dens de Tweede Wereldoorlog
bij de Zwarte Zeevloot geves
tigd. In 1944 werd hij comman
dant van de Donauvloot en in
januari 1945 van een eskader
van de Zwarte Zeevloot.
JOHANNESBURG GAVIN EVANS
IPS
Malawi's partijen in balling
schap streven naar grotere een
heid, in afwachting van het
overlijden van 's werelds oudste
en Afrika's langdurigste heerser,
Hastings Kamuzu Banda, die
nog steeds een ijzeren greep
heeft op dit in zuidelijk Afrika
gelegen land.
Na 27 jaar van absolute heer
schappij maakt de 90-jarige
Banda nog steeds geen aanstal
ten om tenminste enigszins te
gemoet te komen aan de roep
om meer democratie en de in
voering van een meerpartijen-
stelsel, die ook onder zijn bevol
king steeds luider klinkt. Nu
Banda's gezondheid echter snelJ
en zienderogen achteruit gaat,
bereidt de oppositie zich voor
om bij zijn heengaan een vreed
zame greep naar de macht te
doen.
Deze week maakte de leider van
de oppositionele Democrati
sche Partij van Malawi (MDP),
de econoom en voormalig VN-
functionaris George Mkali, be
kend dat zijn in augustus vorig
jaar opgerichte partij een ver
bond zal sluiten met de oudere
Malawi Partij, die haar hoofd
kwartier in Canada heeft. Dat
zal gebeuren tijdens een specia
le conferentie in Johannesburg,
die tot doel heeft het verzet te
gen het bewind van Banda te
bundelen.
Aan de conferentie nemén Ma-
lawische ballingen uit de hele
wereld deel, terwijl de organisa
toren vooral op steun rekenen
van de ruim 150.000 zielen tel
lende Malawische gemeen
schap in Zuid-Afrika.
Alles wijst er overigens op dat
Banda zelf een andere toekomst
yoor Malawi in gedacliten heeft
én zijn voornaamste plaatsvan
ger, John Tembo, als opvolger
heeft bestemd. Deze indruk
wordt nog eens versterkt door
het ontslag van kabinets- en
presidentieel secretaris Justin
Malawezi, tot op dat moment
een van Tembo's belangrijkste
tegenstanders binnen de rege
ring.
Banda's regime wordt vooral
gekenmerkt door een systemati
sche onderdrukking van elke
oppositie tegen zijn bewind. De
president beheert hij zijn land
vanuit de hoofdstad Lilongwe
als ware het een persoonlijk
handelsimperium. Volgens
Mkali is 70 procent van alle
handel in het land in handen
van consortia die eigendom zijn
van de president. Daarnaast be
zit Banda verspreid over heel
Malawi 72 grote landbouwbe
drijven en controleert hij de vol
ledige import en export van het
land.
De eens zo bloeiende Malawi
sche economie raakt steeds ver
der in verval Er is een tekort aan
elementaire voedingsmiddelen,
terwijl ook de transport- en ge
zondheidsvoorzieningen met
rasse schreden achteruitgaan.
Volgens Mkali is inmiddels een
vijfde deel van de 8,6 miljoen
Malawiërs drager van het aids-
virus en is er regelmatig sprake
van epidemieën van huidziek
tes, malaria en mazelen.
'Geen behoefte de partij in een vrije val naar beneden te discussieren
Rottenberg (links) en Vreeman. foto anp
DEN HAAG JAN KUVS
POLITIEK REDACTEUR
In Heerenveen kwam de klap aan
vankelijk hard aan. Stelt de plaat
selijke PvdA-afdeling de wat rijpere
Ruud Vreeman kandidaat tegen
over de wat al te sprankelende
Felix Rottenberg en dan verdo
rie vallen de twee PvdA-zwaar-
gewichten elkaar in de armen.
Sterker nog, zij koppelen hun lei
derschapsambities, waardoor een
keuze voor de een tegelijkertijd een
keuze voor de ander wordt. Is er op
deze wijze voor het gewone PvdA-
lid nog wel een voorzitter te kie
zen?
Voorzitter Netten van de afdeling
Heerenveen ziet het voorval inmid
dels als een bescheiden rimpeling in
het licht van de eeuwigheid. Ak
koord, het gebeuren heeft wrevel ge
wekt, maar je kunt niet blijven age
ren tegen zaken, die door de tijd
achterhaald zijn. Trouwens, de afde
ling heeft haar gram al gehaald door
een aangekondigd optreden van
kandidaat-voorzitter Vreeman te an
nuleren. Op dat moment was Vree
man immers al geen kandidaat
voorzitter meer. „We zijn geen Don
Quichotte", roept Netten, die nog
niet weet of zijn afdeling in de hui
dige situatie de vakbondsbestuurder
Vreeman wil voordragen als kandi
daat voor het vice-voorzitterschap.
Het duo-optreden van Rottenberg
en Vreeman heeft menig PvdA-lid
voor een voldongen feit geplaatst.
Na de energie wetende wao-discus-
sies vorig najaar lijkt voor de partij
nu het moment te zijn aangebroken
voor een duidelijke koersbepaling.
Voorzitter Sint stapte op en een
nieuwe voorzitter kan de bakens uit
zetten voor een opleving van de so
ciaal-democratie in Nederland. De
vraag was of de Nieuwe Weg voert
langs de dynamische vemieuwings-
bakens van deze tijd (Rottenberg) of
langs de meer fundamentele piket
palen van de sociaal-democratie,
zoals Vreeman die voor ogen heeft.
De te kiezen weg blijkt hetzelfde tra
ject te volgen. Dynamiek en realis
me gaan bij het duo-leiderschap van
Rottenberg en Vreeman hand in
hand. En de PvdA-leden kunnen
slechts volgen. Dit laatste is ten dele
waar. Ook Ineke van Dijk (Rooie
Vrouwen) en Bob Suurhoff (De Pijp,
Amsterdam) opteren voor het voor
zitterschap, maar normaal gespro
ken zijn zij kansloos tegen de gere
nommeerde status, die Rottenberg
en Vreeman binnen en ver buiten de
Amsterdamse grachtengordel heb
ben opgebouwd. Een stem op Van
Dijk of Suurhoff is een proteststem,
meer niet.
Betrokkenheid
De PvdA'ers, die een keuze willen
maken voor óf dynamiek óf realis
me, constateren teleurgesteld dat de
hervormingsvoorstellen van Van Ke-
menade, het volk te laat hebben be
reikt. Tijdens het partijcongres op 13
en 14 maart behandelt de partij on
der meer het voorstel in de toe
komst de partijtop voortaan direct
door de leden te laten kiezen. Een
voorbeeld van meer democratie in
de partijstructuur en een instrument
om de betrokkenheid van de leden
bij het partijgebeuren te vergroten.
Maar het voorstel moet nog door
enkele tijd kostende procedures,
voordat het werkelijkheid wordt. En
tijdens hetzelfde congres dient ook
al de nieuwe voorzitter te worden
gekozen. Gewoon, op de sinds jaar
en dag gebruikelijke manier, zonder
een directe inbreng van de leden.
Suggesties om de procedure zo aan
te passen dat de leden al op het ko
mende congres de nieuwe voorzitter
direct kunnen kiezen, wuift het zit
tende partijbestuur weg. „Da's ner
gens voor nodig", reageert waarne
mend voorzitter Frits Castricum
kortaf, „de mensen kunnen nu toch
ook kiezen!" En vervolgens: „Ja, na
tuurlijk is technisch alles mogelijk.
Je kunt de Telegraaf ook door de be
zorger van Trouw laten rondbren
gen. Maar we hebben onze eigen re
gels en die volgen we. Op dit mo
ment is de partij aan het praten over
andere regels en het is heel raar, als
je tijdens het praten ineens roept
'we gaan het anders doen'."
Statuten
Het partijbestuur beklemtoont het
zinloze van de roep om directe ver
kiezingen. Immers, Vreeman is geen
kandidaat voor het voorzitterschap
dus een keuze tussen hem en Rot
tenberg is absoluut niet aan de orde.
Tweedens, het congres zal eerst
moeten uitspreken of het wel directe
verkiezingen wil. Zo ja, dan zullen
de wijzigingen in de statuten hun
neerslag moeten vinden, waarna het
congres zich moet uitspreken over
de statutenwijziging. Ten slotte die
nen dan de reglementen nog te wor
den veranderd. Tegen die tijd is
1992 voorbij en resteert slechts een
paar maanden, voordat de regle
menten in april 1993 een nieuwe
verkiezing van de partijtop voor
schrijven. Met andere woorden: Wie
maakt zich voor een overbruggings
jaar druk over de wijze van kiezen
van het leiderschap.
Bovendien gruwt het partijbestuur
van de term duo-leiderschap. Secre
taris Allard Beek spreekt vanuit een
formalistisch maatkostuum, als hij
zegt: „Voor het partijbestuur is er
geen duo-leiderschap en dat kun je
ook niet lezen uit de bereidverkla
ring van Rottenberg als kandidaat
voor het voorzitterschap. Het con
gres kiest een voorzitter en een vice-
voorzitter. Bovendien zal het be
stuur erop toezien, dat voor beide
functies aparte taakomschrijvingen
komen." Intussen weet Beek beter.
Vooral nu het bestuur heeft uitge
sproken geld vrij te zullen maken
voor de functie van vice-voorzitter
(tot nu toe onbetaald), als het con
gres daar via een keuze voor èn Rot
tenberg èn Vreeman op aandringt.
Mag het bestuur op formele gron
den de koppeling van het leider
schap ontkennen, binnen de PvdA-
gewesten bepaalt het optreden van
het duo wel degelijk het denken van
de regionale bestuurders over een
nieuwe voorzitter. Niet dat zij mas
saal tegen deze constructie zijn, in
tegendeel, voor- en nadelen worden
nauwkeurig gewikt en gewogen. Op
de keper beschouwd blijken de
meesten vrede te hebben met de nu
ontstane situatie. Vooral, omdat al
gemeen 'rust in de tent' na de uit
puttende wao-discussies heel be
langrijk wordt gevonden. Maar ook,
omdat er al na een jaar nieuwe ver
kiezingen zijn. In die tijd kunnen
Rottenberg en Vreeman bewijzen
dat zij de dynamische voormannen
zijn, die het ledental doen groeien
en het geloof in de partij weer doen
herstellen.
Schroom
Er zijn echter ook andere geluiden.
Uit alweer Friesland bijvoor
beeld. „Het is allemaal weinig bril
jant wat er tot nu toe bedacht is",
moppert voorzitter Bijl. „Maar het is
nog lang geen maart. Er kan nog
best een andere optie naast komen.
En we hebben altijd nog de keus
tussen alles of niets." Bijl wacht af
wat er gaat gebeuren. Wel onder
kent hij in zijn gewest ook een zeke
re schroom bij de leden om op
nieuw een hoogóplopende discussie
te starten. „De mensen hebben wei
nig behoefte de hele partij in een
vrije val naar beneden te discussië
ren. Persoonlijk zou ik echter liever
een discussie over de kwaliteit van
personen hebben gehad."
Voor de regionale bestuurders blijkt
het moeilijk in te schatten, hoe de
afdelingen gaan reageren. „Ik heb
het nog maar zelden meegemaakt
dat mensen zo voorzichtig zijn in
hun uitlatingen", meldt de eveneens
Bijl hetende voorzitter van het ge
west Gelderland. „Vermoedelijk
komt het door een beperking in de
keuze van het voorzitterschap", zegt
hij voorzichtig. Of de discussiestilte
een gevolg is van een optredende
verzadiging na de wao-zieleroerse-
len of een stilte is voor de storm,
durft hij niet te beoordelen. Het ge
voel van 'wat kunnen we nog kiezen'
leeft ook in Gelderland sterk, onder
streept Bijl.
Het Amsterdamse front, meestal
niet wars van een uitgesproken me
ning, huldigt ditmaal de harmonie-
gedachte. De combinatie Rotten
berg-Vreeman is volgens gewest
voorzitter Kooien mogelijk heel
vruchtbaar, omdat beiden een inte
ressante stroming vertegenwoordi
gen. Rottenberg van de in Amster
dam gewaardeerde onorthodoxe
aanpak en Vreeman als aanhanger
van de sociale kant. Beiden willen
bovendien zaken veranderen en dat
kan volgens Kooien een 'partij in cri
sis' alleen maar ten goede komen.
Naar zijn inschatting komt het ge
voel van 'voor het blok te zijn gezet'
in Amsterdam slechts beperkt voor.
Ministelsel
Ook andere gewesten stellen het be
lang van de partij boven alles. „Gro
ningers zijn nuchter en we moeten
nu de zaak tot rust brengen", zegt
mevrouw Brusse. In Rotterdam leeft
vooral het sterke verlangen 'eindelijk
weer eens' een inhoudelijke discus
sie te kunnen voeren. Niet over per
sonen, maar over de wenselijkheid
of niet-wenselijkheid van het invoe
ren van een ministelsel in de sociale
zekerheid, bijvoorbeeld. Voorzitter
Schuiling over het voorzitterschap:
„De mensen zijn moe van dit soort
dingen. We hebben onze portie wel
gehad." Volgens het gewest Noörd-
Brabant-Oost is het duo een goed
compromis. Smeets, de voorzitter,
meldt dat elke constructie zijn voor-
en nadelen heeft. Zijn advies: Vooral
niet teveel drukte maken.
Mevrouw Reesinck uit Utrecht sig
naleert geen grote problemen rond
de verkiezing van een nieuwe voor
zitter. „Zo'n ramp kan het nieuwe
duo toch niet zijn?", luidt haar reto
rische vraag. „Trouwens", voegt ze
eraan toe, „als er kritiek is dan heb
ben we dat aan onszelf te wijten.
Dan hadden we zelf maar moeten
zorgen voor goede kandidaten."
Haar stelling is' dat het met het kop
pel wel goed komt, als het zich maar
vooral met organisatorische en min
der met politieke zaken bezig houdt.
„Maar ik vrees dat beide heren
nogal wat politieke noten op hun
zang hebben." Voorzitter Klaver uit
Overijssel moedigt het duo aan.
„Gewoon proberen. Het is een expe
riment dat we moeten doorzetten.
We moeten ophouden elkaar con
stant in de nesten te werken. Dank
zij het koppel kunnen we een rich
tingenstrijd voorkomen."
Schrikbeeld
Richtingenstrijd; het woord is geval
len. De woordvoerder van Rotten
berg en Vreeman heeft in één zin de
noodzaak van het samengaan van
de twee kandidaten vastgelegd: „De
twee wensen niet een karikatuur te
worden van een richtingenstrijd."
Deze verklaring is terug te voeren op
het in de PvdA nog immer levende
schrikbeeld van de titanenstrijd tus
sen Max van den Berg en Wim Meij
er in 1979. Vandaag de dag draagt
Van den Berg als gevolg daarvan nog
steeds de gebrandmerkte kentekens
'Ayatollah van het Hoge Noorden'
en 'de Raspoetin van Groningen'.
Zoiets nooit meer, redeneert men
binnen de PvdA. En dus hebben
Rottenberg en Vreeman de handen
ineen geslagen.
„Op zich is samenwerking mooi",
mijmert voorzitter Netten van de af
deling Heerenveen. Hij sluit niet uit
dat Vreeman als vice-voorzitter 'best
nuttig' kan zijn voor de partij. Toch
wringt bij de Fries het gevoel dat een
echte keus hem is ontnomen. Maar
er is nog hoop. Eind februari be
zoekt het 'dynamische duo' Heeren
veen om uit te leggen, hoe het als
koppel gaat functioneren. Vooral
Vreeman mag rekenen op een kri
tisch gehoor.
OEKRAÏNE
Dnepropetrovsk
Russische
Federatie
Sebastopol
anp/alp bron:
h$t Pentagon
Zwarte zee
Istanbul
- 22 grote oppervlakteschepen,
(o.a. vliegdekschepen en
heli-dekschepen)
- 24 fregatten, destroyers en
korvetten
- 60 mijnenleggers of -jagers
-100 patrouillevaartuigen
-15 amfibievaartuigen
- 28 onderzeeërs, waarvan de
meeste nucleair aangedreven
300 marineluchtvaart
toestellen
Bulgarije
300 km
Kruiser "Stave"
Lengte: 185 m
rw-Snelheid: 33knopen 61 km/h)
Actieradius 18 500 km
