Buitenland
Prijsoproer in
Rusland dreigt
Nederland steunt
Suriname militair
Serviërs de vergeten oorlogsslachtoffers van Kroatië
'IJzeren Vlinder' wil weer vliegen als adelaar
Rapport vernietigend
voor Franse RK kerk
Georgië: Lever Gamsachoerdia uit
Bush: Harde
toezeggingen
Japanners
Woensdag 8 januari 1992
Redactie: 023-150225 RONALD FRISART (chef) ONNO HAVERMANS HANS JACOBS JOLANDA OUKES Vertalingen: MARCREET HESUNGA LUUTJE NIEAAANTSVERDRIET Vormgeving: HENK GEIST
IRAN BOUWTeen
enorm wapenarsenaal op
door middel van geheime
transacties met Rusland,
Noord-Korea en andere
landen.
DE AANKOPEN omvat
ten Russische SU-24
bommenwerpers, MIG-29
gevechtsvliegtuigen,
tanks, raketten en nucle
air onderzoeksmateriaal.
United Press International (UPI).
NIEUWSLIJN
Sabel wint van keukenmes
Gewapend met een keukenmes heeft een jonge vrouw zich
maandag op een officier van de Horse Guards gestort terwijl de
ze bezig was met het wisselen van de wacht voor hun kazerne in
Londen. Door zijn sabel te gebruiken om de stoot af te wenden
kwam de luitenant als winnaar uit de strijd. De sergeant van de
politie raakte aan de hand gewond toen hij de vrouw het mes af
nam. Voor honderden verbouwereerde toeristen had zij zich op
een luitenant gestort, die de aflossing van de wacht leidde. Met
een flitsende sabelbeweging voorkwam deze dat de vrouw hem
stak.
Wervelstorm treft Marshall-eilanden
De Marshall-eilanden zijn gisteren getroffen door een wervel
storm. Het was de eerste tyfoon die dit jaar over de groep atollen
in de Stille Oceaan trok. Door de storm waaiden daken van hui
zen en braken hoogspanningskabels. Duizenden mensen moes
ten een veilig heenkomen zoeken in speciale opvangcentra. Het
was de zwaarste storm die de eilanden sinds 1918 heeft getrof
fen.
Boeing verliest motor, landt veilig
Een Boeing 737 van de Amerikaanse maatschappij Delta Airlines
heeft gisteren vlak na de start van de luchthaven Dallas-Fort
Worth de rechtermotor verloren. De piloot kon het toestel weer
veilig aan de grond zetten. De oorzaak van het technisch man
kement is niet bekend. Dat wordt nog onderzocht.
Algerije ontkent bouw atoombom
Algerije bouwt niet aan de eerste islamitische atoombom. Het
bericht in de Britse krant Sunday Times dat Irak na de nederlaag
in de Golfoorlog tien ton uranium naar Algerije heeft getrans
porteerd klopt niet. De Algerijnse premier Ghozali riep de infor
manten van de Sunday Times op met bewijzen te komen of an
ders hun beschuldigingen in te trekken. Een woordvoerder van
het Internationaal Atoom Energie Agentschap (IAEA) in Wenen
verklaarde gisteren dat zijn organisatie geen aanwijzing heeft
over een mogelijk transport van Iraaks uranium naar Algerije.
Minister Ter Beek van defensie
heeft met zijn Surinaamse colle
ga Gilds op Bonaire afspraken
gemaakt over militaire hulp van
Nederland aan Suriname, Het
gaatj vooral om het uitlenen van
Nederlaüdse deskundigen aan
Suriname en opleidingsmoge
lijkheden voor Surinaamse mili
tairen in Nederland. Beide mi
nisters sloten gistermiddag het
tweedaags topoverleg op Bonai
re af.
Nederland zal een permanen
te militair attaché verbinden
aan de ambassade in Paramari
bo. Er wordt nog overwogen of
een Surinaamse attaché op de
ambassade in Den Haag wordt
geplaatst.
De nu op Bonaire gemaakte
afspraken zijn een uitwerking
van het protocol tot samenwer
king tussen Nederland en Suri
name dat op 16 november op
Bonaire werd ondertekend. Bei
de ministers sloten een tweede
ontmoeting niet uit, maar in
eerste instantie wordt verder
door deskundigen uit beide lan
den overlegd over de uitwerking
van de afspraken.
Er zijn geen afspraken ge
maakt over Nederlandse mili
taire bijstand bij de douane,
omdat dat in Suriname onder
het ministerie van financiën
valt.
Hulp voor oorlogsmisdadiger Touvier
PARUS HANS GERTSEN
CORRESPONDENT
De Franse oorlogsmisdadiger
Paul Touvier wist 45 jaar lang
uit handen van de Franse justi
tie te blijven dankzij de steun
van een hele serie hoge katho
lieke geestelijken. Dat is de
schokkende conclusie van een
rapport dat maandag in Lyon
door een commissie van histori-
Touviér, leider van de pro-
Duitse milities in het bezette
Frankrijk van Vichy, werd in
1946 en 1947 door twee recht
banken bij verstek ter dood ver
oordeeld. Pas in 1989 werd Tou
vier aangehouden door de poli
tie na een bizarre zwerftocht
bisschoppen en andere hoge
geestelijken hielpen Touvier en
zijn gezin aan schuiladressen en
alibi's, zo blijkt uit het rapport.
;,Ik ben verbijsterd en triest",
zei de de kardinaal van Lyon,
monseigneur Albert Decourtray
bij de presentatie van het rap
port. „Hoe is het mogelijk dat
zoveel kerkelijke hoogwaardig
heidsbekleders onder het mom
van liefdadigheid de justitie
hebben geminacht?".
Kardinaal Decourtray gaf in
1989 een groep historici de op
dracht om de rol van de katho
lieke kerk in de zaak-Touvier uit
te pluizen. „De waarheid ver
dient de voorkeur boven ge
ruchten", zo motiveerde hij het
onderzoek. Ruim twee jaar later
blijkt de waarheid wel erg pijn
lijk voor de Franse clerus.
Het rapport stelt weliswaar
duidelijk dat de katholieke kerk
als instituut niet schuldig is aan
het dwarsbomen van de justitie,
maar het aantal hoge geestelij
ken dat op eigen gezag Touvier
gesteund heeft, is verbijsterend.
Diverse bisschoppen hebben
zich jarenlang ingezet voor
Touvier door hem schuil te
houden en door amnestie-ver-
zoeken te richten aan diverse
Franse presidenten. Zelfs kardi
naal Jean Villot, van 1967 tot
1978 staatssecretaris in het Vati-
caan en een van de naaste me
dewerkers van drie pausen,
heeft zich herhaaldelijk voor
Touvier ingezet, zo blijkt uit het
rapport.
In 1971 verleende president
Pompidou Touvier gratie. Het
lijdt geen twijfel dat dat gebeur
de na een intensieve kerkelijke
lobby. Kort daarna werd Tou
vier echter opnieuw in staat van
beschuldiging gesteld, dit keer
vanwege misdaden tegen de
mensheid. Een zaak die nog
niet voor de rechter is geweest.
Waarom zoveel hoge geeste
lijken Touvier jarenlang hebben
gesteund, wordt uit het rapport
maar gedeeltelijk duidelijk.
Touvier wist zich op te werpen
als een martelaar, een ten on
rechte vervolgde en zou daar
mee heel wat naïeve geestelij
ken voor zich gewonnen heb
ben. Maar een andere verkla
ring is veel pijnlijker voor de
kerk. Het rapport verwijst naar
de allesbehalve zuivere rol van
de katholieke kerk onder de
Duitse bezetting.
Zonder zijn daden te beoorde
len, zouden veel geestelijken
zich verwant hebben gevoeld
aan Touvier, opgegroeid in een
traditioneel katholiek milieu en
vechtend voor de daarbij beho
rende waarden. Een stroming
die anno 1991 nog steeds leeft
binnen de Franse katholieke
kerk.
Jeltsin op reis om stemming bevolking te peilen
De Russische president Boris Jeltsin is vandaag begon
nen aan een tweedaagse rondreis door zijn republiek, om
de stemming onder de bevolking te peilen. Hij doet dat
nadat op verschillende plaatsen protest was uitgebroken
tegen de prijsverhogingen van afgelopen week.
Russen heeft gisteren gezegd
dat de Nederlandse hulp aan de
Russen geen last ondervindt
van de plaatselijke maffia. De
hulpgoederen komen op hun
bestemming aan en worden
niet onderschept door misdadi
gers.
De stichting reageert op be
richten dat Duitse voedselhulp
op weg naar mensen in nood
door misdadigers wordt inge
pikt. Volgens voorzitter Sikinghe
van de stichting wordt „naar
volle tevredenheid" samenge
werkt met de plaatselijke autori
teiten en met de centrale over
heid. De stichting transporteert
en distribueert de hulpgoederen
zelf, in tegenstelling tot de Duit
se organisatie.
Om de problemen bij de dis
tributie te verminderen, is de
Navo gisteren begonnen met
het coördineren van het trans
port van de westelijke voedsel-
MOSKOU AP-GPD-ANP-Rtr-DPA-UPI
Gisteren gooiden woedende in
woners van Stavropol winkel
ruiten in uit protest tegen de
enorme stijging van de vlees-
prijs. Nadat gemeenteraadsle
den met de dood waren be
dreigd, werden de prijzen van
hogerhand verlaagd. Radio
Moskou maakte melding van
een 'melkoproer' in Wladimir,
waarbij de politie moest ingrij
pen. De melkprijs werd ver
laagd.
De maandsalarissen in Rus
land liggen tegenwoordig tus
sen de 350 en 650 roebel, zeker
het dubbele van een jaar gele
den, maar de koopkracht van de
roebel keldert door het vrijlaten
van de prijzen zo snel, dat veel
mensen bijna niets meer kun
nen kopen. Een gulden is onge
veer 60 roebel.
De stichting Voedselhulp aan
hulp naar Moskou en St. Peters
burg. Twee legervliegtuigen van
het type Boeing 707 vertrekken
de komende dagen vanuit Keu
len naar de Russische hoofd
stad.
De Navo heeft gisteren in be
ginsel besloten formele betrek
kingen aan te knopen met de
tien republieken uit het Geme
nebest van Onafhankelijke Sta
ten door ze uit te nodigen voor
de nieuwe Noordatlantische Sa
menwerkingsraad. Die raad be
staat uit leden van de Navo en
het voormalige Warschaupact
en moet zorgen voor grotere
veiligheid in Europa.
Estland levert geen' brood
meer aan het Sovjet-leger in de
Baltische republiek, omdat Rus
land graanleveranties aan Est
land niet nakomt. Volgens het
persbureau Tass is er een groot
broodtekort in Estland. De drie
Baltische republieken hebben
dit weekeinde gezegd dat het
Sovjet-leger zo snel mogelijk
van hun grondgebied moeten
verdwijnen. Volgens Jeltsin kan
dat echter pas in 1994 een feit
zijn.
Omstanders helpen een man, die gisteren tijdens een betoging in Tbilisi vóór de verdreven Georgische presi
dent Gamsachoerdia door een kogel werd getroffen. Gemaskerde mannen openden plotseling het vuur op de
ongeveer duizend demonstranten. foto epa micharl evstafiev
l-TBILISI AFP-Rtr
De nieuwe machthebbers in Georgië zijn gisteren
onderhandelingen begonnen met de Armeense
regering over de uitlevering van de afgezette pre
sident Zviad Gamsachoerdia. De gesprekken wor
den gehouden in de Armeense grensplaats Idsje-
van, waar Gamsachoerdia en 120 aanhangers
heen zijn gevlucht.
Een woordvoerder van de nieuwe leiding in
Tbilisi liet er geen twijfel over bestaan dat Gamsa
choerdia voor zijn misdaden terecht moet staan:
„Hij is een staatscrimineel en moet terugkomen
om berecht te worden", zei hij tegen een plaatse
lijke journalist.
Of Armenië de maandag gevluchtte president
ook daadwerkelijk zal uitleveren, is overigens nog
niet duidelijk. De autoriteiten in Armenië ontken
den berichten dat zij Gamsachoerdia politiek
asiel zouden hebben aangeboden. Wel citeerde
het Russische persbureau RIA de Armeense vice-
minister van binnenlandse zaken, Voskan Gal-
stian, die zei dat Gamsachoerdia de Armeense
autoriteiten hulp had gevraagd om naar het wes
ten te kunnen vluchten.
Ongeveer drieduizend sympathisanten van
Gamsachoerdia demonstreerden gisteren Tbilisi
voor zijn terugkeer. Zij werden na ruim drie uur
beschoten door een twaalftal onbekenden, van
wie later bekend werd dat zij in opdracht van de
Militaire Raad handelden. Ioseliani, de voorman
van de Raad, ontkende echter dat bij het uiteen
jagen van de demonstratie gewonden zouden zijn
gevallen, zoals ooggetuigen en westerse fotogra
fen meldden.
De leider van de Nationale Democratische Par
tij, Georgi Tsjantoeria, beschuldigde de aanhan
gers van Gamsachoerdia er van dat zij in de par
lementsgebouwen mensen hebben gemarteld en
gedood. „Veel, veel mensen werden geëxecuteerd
in de regeringsbunker", zei hij. „We weten niet
hoeveel, maar dat zullen we uitzoeken."
BELGRADO ADAM LEBOR
THE INDEPENDENT
Het decor is idyllisch. Een dik
ke deken van sneeuw bedekt
de glooiende dennebossen. De
bomen rijzen majestueus op in
de avondschemering. Kinde
ren spelen in de bossen. Ze
schreeuwen en lachen. Toen
de Servische orthodoxe kerken
maandagnacht hun nachtmis
hielden, oogde het als een
plaatje op een kerstkaart
Toch klopt er iets niet. De kin
deren, allen Servische vluchte
lingen, spelen oorlogje en roe
pen 'Ik ben een Chetnik, ik ben
een Chetnik'. Ze zijn uit hun
huizen in Kroatië verdreven en
hebben hun toevlucht gezocht
in het Pionirski Grad vluchtelin
genkamp in Belgrado, een voor
malig onderkomen van de Jon
ge Pioniers, de communistische
versie van de padvinders.
Terwijl Kroatische en etnische
Hongaren die in Kroatië hun
huizen hebben moeten ont
vluchten alle aandacht krijgen,
zijn de Servische ontheemden
van Kroatië de vergeten slacht
offers van de oorlog.
„Wanneer je hier aankomt, zeg
je 'Goddank, ik ben gered'
zegt Natasja, die in de herfst
met haar 11-jarige zoon Milan
uit de Kroatische hoofdstad Za
greb vluchtte. „Maar dan word
je langzaam gek door de manier
waarop je moet leven. De toe
stand is volslagen hopeloos.
Mijn flat in Zagreb is bezet door
de Kroatische Nationale Garde,
dus ik kan niet terug naar het
verleden, naar waar ik altijd heb
gewoond. Ep ik zie geen toe
komst."
Ook in het Kroatische Zagreb vierden orthodoxe Serviërs gisteren Kerst
mis. Een leider van de Servische gemeenschap houdt hier de collecte tij
dens de mis, die vanwege de burgeroorlog niet zo druk werd bezocht
als andere jaren. foto ap hrvoje kniez
kende. Ik had veertig jaar in Za- op de koffie en ik hoorde nooit
greb geleefd en ik kende het als meer 'Hallo, hoe gaat het?'. Aan
mijn achterzak. Maar opeens het eind van ieder gesprek
s het mijn stad niet r
Het maakte mij nooit uit of ie
mand een Kroaat was of een
Macedoniër. Ik heb mijn zoon
ook nooit geleerd dat hij een
Serviër was, of een Kroaat. Nu
gebeurt in Zagreb hetzelfde als
e steevast of ik achter
hem (Tudjman) stond of niet.
Natuurlijk kon ik hem niet steu
nen. Ik snap niet hoe mensen
twee persoonlijkheden kunnen
hebben."
Voordat Natasja besloot s
Een Servisch meisje steekt kaarsen aan voor oorlogsslachtoffers, bij een
orthodoxe kerstviering in Belgrado. De orthodoxe christenen hanteren
de Juliaanse kalender voor het vaststellen van de feestdagen, die daar
door altijd later vallen dan in het Westen, dat sinds 1582 de Gregori
aanse kalender gebruikt. foto epa maja iuc
in andere steden, maar de men- met haar zoon Zagreb te verla-
sen merken het niet, omdat Za- ten, was ze het doelwit gewor-
greb zo groot is. Mensen wor- den van een haatcampagne,
den ontslagen, moeten zich waarbij ze was bedreigd met
trouw verklaren aan de regering verminkingen en zelfs de dood.
ri zich aansluiten bij de Natio- Volgens het Pode Kruis zijn bij-
i, zegt de Kroatische president Franjo
dat haar leven en dat van haar Tudjman aan de macht kwam.
zoon totaal veranderden toen „Ik wist dat dat het einde bete-
nale Garde, anders worden ze
gearresteerd."
„Mijn Kroatische vrienden,
waar ik al tientallen jaren goed
mee omging, keerden mij de
rug toe. Het ging allemaal heel
iel: ik kreeg geen telefoon-
na een half miljoen mensen
ontheemd door de gevechten.
Ruim 300.000 van hen komen
uit Servië en Kroatië. Hulporga
nisaties van de Verenigde Na
ties, de Wereld Gezondheids
Organisatie, het internationale
woonachtige Joegoslaven pro
beren hulp te bieden.
„Onze verantwoordelijkheden
worden steeds groterzegt een
woordvoerster van het Rode
Kruis, Milanka Cvetkovic. „Ieder
dag komen er meer vluchtelin
gen. Zelfs als de oorlog nu on
middellijk zou stoppen, hebben
we nog hatYdehvol werk voor de
toekomst:"'
De situatie van de Servische
vluchtelingen uit Kroatië is ver
gelijkbaar met die van de
Kroaten en etnische Hongaren
die Servië zijn ontvlucht. Nata
sja deelt een kamer met Milan,
een andere jonge moeder met
twee kinderen en hun groot
moeder. Ze brengt de dag door
met praten, wachten op de
maaltijden, het helpen van
nieuwe vluchtelingen en het
uitdelen van zeep en andere
goederen.
Milan is totaal geobesedeerd
door de oorlog, zegt Natasja ter
wijl ze toekijkt hoe haar zoon
bladert in een boek over de ver
meende Kroatische oorlogsmis
daden. „Hij volgt het nieuws op
de televisie. Wanneer een echt
genoot of een vader van het
front komt om zijn familie te
bezoeken, praat iedereen over
oorlog, dood en vernieling."
„Gisteren vertelde een 9-jarige
me hoe de Kroaten zijn buren
hadden vermoord. Hij vermeld
de elk gruwelijk detail. Als ik nu
een Kroatische vrouw zou te
genkomen, zou ik haar omhel
zen en van vrouw tot vrouw te
gen haar zeggen: „Waar zijn we
mee bezig? Wat gebeurt er met
onze wereld?"
VERTALING: MARGREET HESUNGA
tjes meer, ze kwamen niet meer Rode Kruis en in het buitenland
RAMON ISBERTO
Imelda Marcos heeft een week moeten
nadenken over het verzoek van de Be
weging voor een Nieuwe Maatschappij
(KBL) of ze zich kandidaat wilde stellen
voor het presidentschap van de Filipij-
nen. Niet echt nadenken natuurlijk,
want in het midden van de jaren zeven
tig, toen haar man Ferdinand Marcos
nog op het hoogtepunt van zijn macht
was, dacht zij er al hardop over na om
hem op te volgen wanneer hij zou over
lijden.
Maar de 'IJzeren Vlinder' weet als geen
ander dat je nooit direct ja moet zeggen
op zo'n verzoek. Eerst de mensen een
tijdje in spanning houden. Dat vergroot
het theatrale effect.
Zal het Imelda alsnog lukken om presi
dent te worden, nadat Corazon Aquino
haar in februari 1986 de kans ontnam
om haar man direct op te volgen? Daar-1
op worden verschillende antwoorden ge
geven. Haar kansen hangen niet alleen af
van de steun die ze onder de bevolking
geniet en van het vele geld dat ze aan
haar campagne kan besteden, maar in
eerste instantie veel meer van de men
sen die zich al kandidaat hebben gesteld.
De belangrijkste persoon in dit verband
is Eduardo Cojuangco Jr., ooit een van
de belangrijkste bondgenoten van Ferdi
nand Marcos. Cojuangco heeft de laatste
twee jaar veel energie en geld gestoken
in de voorbereiding op het president
schap. Hij ging ervan uit dat hij de vroe
gere maentsbasis van de Marcosfamilie
in Ilocos op het noordelijke eiland Luzon
moest veroveren om een goede kans te
maken. Cojuangco is kandidaat namens
een van de drie facties van de Nationa
listische Partij (NP) en ziet zichzelf als de
erfgenaam van de Marcos-dynastie.
Maar nu Imelda op het toneel verschijnt
zijn Cojuangco's kansen opeens een stuk
minder. „Nu Imelda Marcos meedoet zal
zij kunnen rekenen op de steun van Ilo
cos", zegt Bias Ople, secretaris-generaal
van de NP. Cojuangco heeft Imelda nog
wel te verstaan gegeven dat hij ondanks
alles zijn kandidatuur zal handhaven,
maar de druiven zullen voor hem wel
eens erg zuur kunnen worden.
Een andere kandidaat is Salvador Laurel,
die een eigen factie leidt van de NP. Hij
had in 1986 ook al ambities in die rich
ting, maar sloot toen een akkoord met
Corazon Aquino. Zelf werd hij vice-pre
sident, premier en minister van buiten
landse zaken. Maar al gauw liepen de
meningsverschillen met Aquino zo hoog
op, dat hij de samenwerking met haar
beëindigde. Sindsdien bereidt hij zich
voor op de opvolging van Aquino.
Volgens sommige waarnemers is
Irrielda's aanhang nog steeds erg groot.
Anderen beweren dat zij de machtsbasis
die ze had toen zij en haar man aan de
macht waren, heeft verloren. Vooral de
schandalen die na 1986 aan het licht
kwamen en de processen waarin ze nu
verwikkeld is, hebben haar imago geen
„De arme bewoners van Metro-Manila,
zo'n 40 procent van de totale bevolking
van acht miljoen, zal zeker op Imelda
stemmen", zegt Bias Ople. „Bovendien is
er niemand in de Filipijnen die zo goed
als zij de massa's weet te bespelen en
mensen naar haar hand weet te zetten".
Segundo Romero, hoogleraar politieke
wetenschappen aan de universiteit van
Manila, slaat de kansen van Imelda Mar
cos echter niet hoog aan. „Ik zie die kan
didatuur nog niet van de grond komen.
Er zit niets achter, geen idee, niets".
Daarnaast meent hij dat het Filipijnse
volk, ondanks de schijnbare apathie van
het moment, de wandaden van haar en
haar man nog niet is vergeten. Die me
ning wordt ondersteund door recente
opiniepeilingen.
De grote onbekende factor is of Corazon
Aquino, die vorig jaar al te kennen heeft
gegeven zich niet meer kandidaat te zul
len stellen, nog op haar schreden zal te
rugkeren. In dat geval zal zich een bittere
strijd afspelen tijdens een campagne die
op voorhand al is gedoopt tot de Oorlog
van de Weduwen'. Imelda kan Corazon
Aauino verwijten dat deze haar het pre
sidentschap al een keer heeft afgestolen
en dat Aquino bovendien haar man
heeft belet in de Filipijnen te sterven en
er begraven te worden.
Corazon Aquino verwijt Imelda dat zij
achter de moord in 1983 zit op haar
echtgenoot Benigno Aquino. Die be
schuldiging is nooit omgezet in een offi
ciële juridische aanklacht, maar de ver
denking is gebleven. Vast staat dat
Imelda allerminst rouwig was om de
dood van Benigno Aquino.
De Verenigde Staten zullen bij
hun pogingen de Japanse markt
geopend te krijgen voor Ameri
kaanse produkten niet tevreden
zijn met overeenkomsten die
„stukje bij beetie" tot stand ko
men. De Amerikaanse president
Bush eaf met die uitspraak een
worschot op de besprekingen
die hij vandaag heeft met de Ja
panse premier Miyazawa. Miya-
zawa zei dat hij zich ervoor zou
inspannen om de Amerikaanse
autofabrikanten te helpen de af
zet in Japan te vergroten.
Een regeringsfunctionaris be
vestigde berichten dat 23 Japan
se bedrijven bereid zijn mee te
werken aan een vergroting van
de import. Daarmee is meer
dan 10 miljard dollar (17.1 mil
jard gulden) gemoeid. De helft
van ae import-produkten zal uit
de Verenigde Staten komen.
