Rtv show
Geen dokter kan
m yn wonden helen
Het leven van Claude Monet mooi getypeerd
'We kunnen nu beter op
de actualiteit inspelen
Woensdag 8 januari 1992
Redactie: 023-150191/023-150192 INEKE VAN DER MEER JAN VAN DER NAT GERARD VAN PUTTEN Vormgeving: RALPH KLEINHOUT
1 0
WAT Ml! DIEP HEEFT GERAAKT,is datje zo goed kunt zien hoe zwaar de Cambodjaanse samen
leving is geschokt door de volkerenmoord van de Rode Khmer. Neem de generatie jongeren, gebo
ren in het midden van de jaren zeventig. Op het oog maken ze een vrolijke indruk, maar praat eens
wat langer met ze, kijk ze eens goed in de ogen en dan zie je dat die jonge mensen een geschokte
generatie vormen. Kapot gebeukt door de opeenstapeling van ellende die ze hebben meegemaakt.
(Dith Pran)
NCRV zendt tweedelige documentaire uit van Harry Pot
Dith Pran: „Waarom moest het Cambodjaanse volk zo lijden?
ZOGEZEGD
De Zaan bij Zaandam, een doek van Claude Monet
bleek te zijn. Juist Monet zou misschien beter recht zijn
gedaan door zijn leven en werk thematisch te behande
len, rond hoofdstukjes als de Seine als levensader voor
een kunstenaar van kaliber.
Deze deelkritiek wil geen afbreuk doen aan de aan
pak van 'Ik schilder zoals de vogel zingt', want zonder
feitenmateriaal en dossierkennis kan geen enkele docu
mentaire zijn uiteindelijk vorm ook inhoudelijk waar
maken. Pots tv-film is hier en daar echter te overladen
waarbij aangetekend doent te worden dat hij zelf
niet verantwoordelijk was voor het script.
Een voordeel van deze encyclopedische aanpak is
echter dat Monets levensgang niet alleen tekstueel
maar ook visueel goed wordt ondersteund. Als de schil
der in 1859 naar Parijs vertrekt en feitelijk breekt met
zijn ouders, duurt het niet tot in eeuwigheid voordat we
werk te zien krijgen van zijn leermeester Constant
Troyon en zijn vakbroeders en vrienden als Manet, Pis-
arro en Cézanne.
Voorloper
Ook de relatie met Nederland de schilder Johan Ber-
thold Jongkind wordt terecht gezien als een voorloper
van het impressionisme komt goed uit de verf. Op
vallend daarbij is dat Pot niet slimmer probeert te zijn
dan welke schilder dan ook; hij houdt zich aan het ka
der van het schilderij en laat alleen details zien als het
werkelijk het verhaal ten goede komt. Een voorbeeld
daarvan is Monets Hollandse periode overigens on
derwerp van een expositie die in 1986 in het Van Gogh-
museum plaats had, een detail dat juist wel even had
irioeten worden genoemd.
Beide delen zijn verplicht voor wie het hele beeld op
Monet scherp wil stellen. Deel twee kent daarbij een
iets rustiger tempo dein hoofdstuk één en laat boven
dien zien dat thematisch filmen voordelen heeft. In
deel 1 kiest Pot voor beelden van Monets huis in Giver-
ny ter illustratie van het motto God in Frankrijk, in deel
twee symboliseert het huis de toenemende welvaart
van de schilder gedurende zijn latere leven.
De documentaire eindigt dromerig, en met een be
wust tikje sentiment. Monets einde komt als een van
zijn eigen landschappen zonder horizon.
(Nederland 1 op 10 en 17 januari, respectievelijk om
22.57 en 22.27 uur)
ft De voorkeuren van tennispro-
fessional Jan Siemerink in Revu.
tv: In de Vlaamsche Pot, radio:
De Steen en Been show, muziek:
Rock, eten: Italiaans en moeders
balletje gehakt, vrouw: mijn oma,
stad: Parijs, land: Australië,
transportmiddel: auto, kleding:
makkelijk, sexy: vrouw met heer
lijk figuur, avond uit: uit eten en
theater, grootste hekel aan: de
gene die mijn auto heeft gesto
len.
p304 Eén van dë Drie Wijzen, Ja-
ques Vermeire, gunt Rolling Sto
ne Mick Jagger nogal wat. In het
blad Humo zegt hij: „Als Mick
Jagger diarree krijgt, gaat hij af.
Ik maak er meteen een hit van."
Het zal je als moeder maar
worden gezegd. „Je mag niet bij
de première van onze musical
'Revue Revue' zijn. Jos Brink en
Frank Sanders schroomden ech
ter niet hun móéders te vertellen
dat.zij niet welkom waren. Zij
vertelden in Story het waarom.
„We zij dol op onze moeders,
maar we worden er doodnerveus
van als we onze mamsen in de
Service Salon nu gezamenlijk produkt
BENEPICTA ZUR LIPPE MAGNIS
Anneke Krijnen,
manager informa
tieve programma's
bij de AVRO, mag graag gespier
de taal gebruiken. Luister maar,
als ze het heeft over Service Sa
lon, dat sinds eergisteren door
AVRO. KRO en NCRV in geza
menlijkheid wordt geprodu
ceerd. „Dit is een vuist tegen
RTL 4 en een signaal naar poli
tiek Den Haag. De omroepen
zijn wel degelijk bereid tot sa
menwerking.'"
„Er is maar één redactie en
één eindredactie en we gebrui
ken geen omroepnamen, een
historisch moment", stelt Krij
nen met nadruk. „Maar ook his
torisch wat betreft de horizon
tale programmering. We zen
den vier dagen per week op het
zelfde tijdstip uit. Alleen de
dinsdag is voor ons een zwart
gat." Die dag is vast in EO-han-
den en de omroep is volgens
Krijnen niet benaderd om aan
de gezamenlijkheid deel te ne-
Vanaf mei 1991 zijn AVRO,
KRO en NCRV bezig geweest
met de voorbereiding van het
nieuwe programma met de ver
trouwde naam. „Daarvoor heb
ben we de beste elementen uit
het oude Service Salon en Ka
naal 1 samengevoegd."
De presentatie van Service
Salon is in handen van Mieke
Lamers (KRO), Karin de Groot
(NCRV), Amanda Spoel (AVRO),
Tineke de Groot (AVRO) en Pa
trick van Mil (NCRV). Vanaf fe
bruari komt Simone Wiegel
(AVRO) de gelederen verster
ken.
Jaren na dato weet Dith
Pran, de Cambodjaanse
journalist wiens levens-
Verhaal model stond voor de
aangrijpende film 'The Killing
Fields, zich nog altijd geplaatst
voor een levensgroot vraagte
ken. „Waarom moest het Cam
bodjaanse volk zo lijden?
Waarom moesten mijn ouders,
broers, zusters, neven, niditen
en zo veel vrienden sterven?
Waarom greep het Westen niet
in, toen de Rode Khmer van
Pol Pot miljoenen van mijn
landgenoten vermoordde?
Waarom, waarom? Tot mijn
dood zal ik die vraag blijven
stellen en ik weet nu al dat ik
het antwoord erop nooit, nee
nooit zal vinden. Geen dokter
kan mijn wonden helen. Ik ben
van de generatie van The Kil
ling Fields."
Dith Pran heeft als geen ander
de terreur van de Rode Khmer
aan den lijve ondervondten. Van
1972 af werkte hij in Phnom
Penh als assistent van Sidney
Schanberg, de oorlogscorres
pondent van de New York Ti
mes. Samen deden ze verslag
van de Cambodjaanse burger
oorlog. Toen de Ro
de Khmer uiteinde
lijk in april 1975
Phnom Penh innam,
icon Schanberg op
het nippertje het ve
ge lijf redden, maar
moest Dith Pran al
leen achterblijven.
Slim
Door zich voor te
doen als een onge
letterde taxichauf
feur wist de slimme
Dith Pran de Cam
bodjaanse genocide
te overleven en kon
Schanberg hem uit
eindelijk in 1979
overbrengen naar de
Verenigde Staten
waar hereniging met
zijn eerder gevluchte
familie plaats vond.
De assistent van
toen maakt nu deel uit van de
fotoredactie van The New York
Times.
Eind vorig jaar keerde Dith
Pran in gezelschap van KRO-
programmamaker Roel Oostra
terug naar zijn vaderland om te
lujken hoe Cambodja er uitziet,
nu er na zo'n twintig jaar einde
lijk een einde is gekomen aan
de burgeroorlog. Het bezoek
heeft geresulteerd in een in
drukwekkende televisiedocu
mentaire die de KRO vanavond
uitzendt. Het was de tweede
keer sinds 1979 dat Dith Pran
zijn thuis bezocht, maar op
nieuw vond hij geen antwoord
op de vraag wie hij verantwoor
delijk kan stellen voor het tries
te lot van Cambodja.
„De Vietnamezen, omdat ze
mijn land betrokken bij hun
oorlog met de Amerikanen? De
VS, omdat zij half Cambodja
plat bombardeerden? De Rode
Khmer omdat ze miljoenen
doodden, China omdat ze Pol
Pot van wapens voorzagen? Al
die cynische machtspolitieke
antwoorden, ik kan ze begrij
pen, maar ze zijn niet bevredi
gend, ze nemen mijn woede
niet weg".
Dith Pran en Haing Ngor, de
acteur die in de film 'The Killing
Fields' de rol van Dith Pran
speelde, leidden programma
maker. Oo§tra. rond in Cam
bodja, een indrukwekkende er-
„Wat mij vooral diep heeft ge
raakt", vertelt Dith Pran, „is dat
je zo goed kunt zien hoe zwaar
de Cambodjaanse samenleving
is geschokt door de volkeren
moord van de Rode Khmer.
Neem de generatie jongeren,
geboren in het midden van de
jaren zeventig. Op het oog ma
ken ze een vrolijke indruk, rij
den ze opgewekt op hun brom
mertjes door Phnom Penh, vol
gen ze allemaal Engelse les om
dat ze die taal beschouwen als
de sleutel naar een betere toe
komst."
„Maar praat eens wat langer
met ze, kijk ze eens goed in de
ogen en dan zie je dat die jonge
mensen een geschokte genera
tie vormen. Kapot gebeukt door
de opeenstapeling van ellende
Het Frankrijk van nu is niet het pompeuze La France
van Mitterand, maar het genoeglijke Gallië van toevalli
ge cafébezoekers of langs de Seine vertoevende bejaar
den. Het ideale land, waar je je de spreekwoordelijke
godheid kunt voelen. Het is dat Frankrijk dat het decor
vormt van een tweedelige documentaire over het leven
en het werk van Claude Monet (1840-1926).
De NCRV zendt 'Ik schilder zoals de vogel zingt' op
de vrijdagen 10 en 17 januari uit en voldoet daarmee
ruimschoots aan de eis dat zendgemachtigden een be
hoorlijke portie cultuur in het programma doen. Clau
de Monet komt in de door Harry Pot vervaardigde spe
cial over als een mens van vlees en bloed, een kunste
naar die zich even gemakkelijk uitdrukte in coloriet als
in zijn andere passies, het tuinieren en het kokkerellen.
Journalistiek talent
Pot vertoont als cineast een opmerkelijk journalistiek
talent. Hij kan op lokatie onmiddellijk adequaat hande
len: van beperkende omstandigheden maakt hij het
beste, van toeval een factor van betekenis. In Givemy,
een plaatsje in Normandië waar Monet misschien wel
zijn gelukkigste jaren sleet, schiet Pot details van de
tuin die daar nog steeds prijkt en pronkt. Daardoor krij
gen bijna stilstaande close-ups van flora net zo'n anek
dotische kracht als fragmenten uit de receptuur die
Monet bijhield. Zo'n aanpak ademt tenminste. Is van
zichzelf impressio
nistisch en niet zui
ver formeel van in
slag.
In strijd met Pots vi
suele aanpak en
vaardige handelen
HHM t is de keuze om Mo-
nets leven in chro
nologische volgorde
te behandelen. Na
het openingsshot
van de tuinen van
Givemy wordt de
kijker onmiddellijk
meegenomen naar
de sombere Rue La-
fitte, nr. 45 waar het
kruideniersechtpaar
Claude Adolphe
Harry Pot foto pr Monet en Louise
Justine Aubrée op
de memorabele datum 14 november 1840 het leven
schonken aan het onderwerp van dit artikel.
Die volgorde is een logische, maar in het geval van
Monet niet de meest geëigende. De karikaturen die
Claude als schooljongetje in Le Havre vervaardigde zijn
wel karakteristiek, maar ze vormen eigenlijk niet meer
dan een klein kreekje van handigheid dat uiteindelijk
uitmondt in de rivier van creativiteit die Monet later
Jos en Frank kunnen hun moeders bij premières missen als kiespijn.
ft De boerenrockgroep Normaal
schaamt zich. Bennie Jolink vindt
de Nederlandse inzendingen voor
het Eurovisie Songfestival niets
zeggende prutsonzin. „In het za
del geholpen door de op de Gooi-
se matras wippende Hilversumse
féw. Hypocriet gelul vind ik het",
zo meent de rocker in Revu.
ft Kermis pornoshow wordt ge
presenteerd door het voormalige
duo Theo en Thea. „We laten in
iedere show een porno-filmpje op
een tv-schermpje zien, waarin we
zelf natuurlijk de hoofdrol spe
len. Het is een heerlijk goedkope
home-video", vinden Arjan Eder-
veen en Tosca Niterink in de om-
roepgids van Veronica.
ft Ze kijkt maar weinig televisie
al weet ze wel wat RTL 4 heeft te
bieden. Van soap-series moet Ria
Beckers echter niets hebben.
„Alhoewel! Als ik zo nu en dan
naar de verschillende actualitei
tenprogramma's kijk, ook die van
NOS-Laat of Den Haag Vandaag,
dan denk ik weieens: Goh, goh,
Goede tijden. Slechte tijden",
stelt de Groen Links-politica in
foto archief de VARA-gids.
STRIPS
BOLLEBOOM
BOES
die ze hebben meegemaakt.
Opgegroeid zonder bescher
ming, zonder een normaal fa
milieleven, zonder vrienden
ook. Slachtoffers van jarenlange
ondervoeding, van het ontbre
ken van de meest elementaire
medische zorg. Ze zijn trager,
veel minder energiek en levens
lustig dan je van mensen van
die leeftijd zou verwachten. Ze
zijn domweg in de verkeerde
tijd geboren, maar zij moeten
wel op den duur Cambodja op
bouwen."
Wat Dith Pran verraste, ver
telt hij, was het volkomen ont
breken van begeleiding van de
verwerking van het trauma van
de jaren 1975-1979. In Cam
bodja is niet één psychiater
werkzaam. Die zijn door de Ro
de "Khmer allemaal vermoord.
„In New York ken ik een groep
Cambodjaanse vrouwen die de
gruwelen die ze hebben moeten
aanschouwen geestelijk nooit
hebben kunnen verwerken.
Sommigen zijn blind geworden,
simpelweg omdat ze niet meer
willen zien."
„Maar in Cambodja vind je
merkwaardig genoeg bijna geen
geestelijk gestoorden. Waar
schijnlijk omdat niemand zich
met zijn verdriet isoleert. Ieder
een is op de hoogte van eikaars
ellende. Als je 's nachts de buur
man hoort huilen, weet je waar
om. Mensen zoeken elkaar op.
Maar of ze zo het verdriet beter
verwerken? Ik weet het niet. Een
vrouw zei me dat ze zo vaak
lacht, omdat ze het de jongere
generatie niet aan wil doen
groot te worden zonder lachen
de gezichten om zich heen.
Cambodja heeft het hoogste
percentage invaliden ter wereld
en dat komt niet alleen door de
miljoenen mijnen. De Cam-
bodjanen gaan met krukken
door het leven, het zijn licha
melijk en geestelijk gehandicap-
Levensmissie
Hij beschouwt het als zijn le
vensmissie de aandacht van de
wereld voor Cambodja te mobi
liseren. Al jaren steekt hij elke
vrije minuut die hij heeft in het
verspreiden van in
formatie van zijn
land. Geregeld toert
hij door de Verenig
de Staten en houdt
hij gastcolleges op
universiteiten, om
een ieder die het
wil horen duidelijk
te maken dat Cam
bodja niet zo maar
een arm land is als
zovele landen,
maar dat het land is
getroffen door een
van de grootste
rampen van deze
eeuw en dat het
daarom zo behoef
tig is.
„Essentieel is dat
het Westen betrok
ken blijft bij Cam
bodja en niet zoals
in 1975 zich af-
poro afp wendt. Mijn volk
kan het niet alleen,
is jarenlang gehersenspoeld, is
in staat om als het in de toe-
komst weer eens slecht gaat el
ke schijnbaar goede oplossing
te accepteren, ook als die komt
van de Rode Khmer", waar
schuwt Dith Pran.
„Cambodja kent geen demo
cratische traditie, alleen een ko
loniale. Mijn volk kijkt op naar
het Westen, naar de landen die
zo lang heer en meester waren
in het land. Daarom moet het
Westen zich blijven bemoeien
met Cambodja, ons niet verge
ten, vooral niet na de verkiezin
gen van begin volgend jaar. De
Verenigde Naties moeten een
basis leggen voor een nieuwe
samenleving, mijnen opruimen,
verkiezingen organisecen. Zélf
kunnen we dat niet. Daarvoor
zijn de wonden te diep."
(Vanavond op Nederland 1
om 22.55 uur)
