De mazen van het
minderhedenbeleid
Sint Juttemis
r
ZATERDAG4 JANUARI 1992
Sommige dingen gebeuren
nooit. Wachten heeft dan geen
zin. Je kan wachten tot Sint
Juttemis. Wie was die Sint Jut
eigenlijk en waarom is er nooit
een echte Sint Juttemis? Ver
schillende theorieën zijn er be
dacht maar zeker is er geeneen.
oms krijgt Sint Juttemis de toevoe-
k ak de kalveren op het ijs dan-
sen'. Dat maakt het er niet eenvou
diger op. Wat hebben die kalveren ermee te
maken, en waarom dansen ze op het ijs?
De eerste theorie verklaart de uitdrukking
door te verwijzen naar paus Johanna. Het
verhaal wil dat er ooit eens een vrouwelijke
paus geweest is. Ze zou haar geslacht goed
verborgen hebben en vermomd als man tot
paus gekozen zijn. Niemand had iets in de
gaten, totdat zij tijdens een plechtige proces
sie beviel van een kind. Toen ze eenmaal
ontmaskerd was, stond vast dat deze be
driegster wel de allerlaatste persoon was om
ooit heilig verklaard te kunnen worden. Van
ieder ander moet je maar afwachten of die
misschien eens wordt heilig verklaard, maar
van deze Johanna viel dat absoluut niet te
verwachten. Er zou nooit sprake zijn van een
echte Sint Johanna oftewel Sint Jutte, zoals ze
ook wel genoemd werd. Sint Juttemis was
dus een heiligendag die er gegarandeerd
nooit zou komen. En vandaar dat wachten
tot Sint Juttemis lang kan duren. Bilderdijk
schreef over haar eens het gedicht: 'k Wen-
schte me om geen warelds ding, Gelijk het
aan Paus Jut verging, 'k Zou my ter dood toe
schamen, Van onderweg op straat te kra
men". Het nadeel van deze theorie is, dat de
verhalen over pauzin Johanna grotendeels
verzonnen zijn en dat het verband met onze
uitdrukking absoluut niet te bewijzen valt
Een tweede theorie legt verband met de
feestdag van de heilige Judith, die in de mid
deleeuwen ook wel Sinte Jut genoemd werd.
De feestdag van deze Judith valt op 17 augus
tus. Dat is op zichzelf dus een duidelijke da
tum maar de ongerijmdheid zit 'm dan in de
toevoeging 'als de kalveren op het ijs dan
sen'. Omdat er op 17 augustus nooit ijs is,
doet de combinatie van Sint Jut en die op het
ijs dansende kalveren zich nooit voor. Daar
op wachten is zinloos. De uitdrukking is dan
parallel aan 'Als Pasen en Pinksteren op een
dag vallen'. Of zoals men in het Engels zegt:
'when two Fridays come together', of in het
Frans: 'cela arrivera la semaine des trois jeu-
dis', of in het Duits: 'wenn die Esel Lateinisch
reden'.
De derde theorie is minder spectaculair en
waarschijnlijk de juiste. Jut is al in de middel
eeuwen de benaming voor een dwaas per
soon. We komen die naam nog tegen in 'de
kop van Jut' op de kermis en in 'Jut en Jul'.
Een Jut is zo dwaas, dat een heilige Jut een
volstrekte ongerijmdheid is. Sint Jut is dan op
zichzelf al iets bizars, wat niet kan bestaan.
En wachten op Sint Juttemis is dan wachten
op iets wat nooit gebeuren zal.
Waarschijnlijk hebben die kalveren er ge
woon niets mee te maken. Of liever gezegd:
waarschijnlijk is 'Als de kalveren op het ijs
dansen' een aparte uitdrukking die hetzelfde
betekent en daarom er wel eens achteraan
gezegd wordt. De beide uitdrukkingen wor
den namelijk ook wel los van elkaar gebruikt
Of zoals in Friesland: "yn 't jier fen trijebot-
sens do't de nochteren keallen op 't iis doun-
sen of do't de kikkerts in de tsjerkerie bilei-
nen".
s
JOOP VAN DER HORST
universitair docent Nederlands
je veel tijd kwijt en daar hebben we de man
kracht niet voor. Inmiddels zijn we wel zo ver
dat we bij meer dan vijf van de tien gehuwde
stellen die we hier voor ons krijgen, vermoe
den dat het om een schijnhuwelijk gaat."
Zo'n schijnhuwelijk moet op papier drie
jaar stand houden, daarna kan met een ge
rust hart de scheiding worden voltrokken. Na
drie jaar huwelijk namelijk heeft degene die
zich Nederland heeft binnengehuwd zelf
standig recht op een verblijfsvergunning.
Schijnhuwelijk
Het komt ook voor dat iemand in het land
van herkomst is getrouwd, maar daar doelbe
wust gaat scheiden, naar het Westen trekt,
hier een schijnhuwelijk weet aan te gaan, na
drie jaar gaat scheiden en vervolgens voor de
tweede maal trouwt met de vrouw in het land
van herkomst Die kan dan ook overkomen,
en wanneer er kinderen zijn mogen die ook
mee.
Of neem de Nederlander van Surinaams-
Hindoestaanse afkomst die - volkomen legaal
- trouwt met een vrouw uit Suriname die -
eveneens volkomen legaal - haar acht kinde
ren uit een eerder huwelijk meeneemt naar
Nederland.
Deze voorbeelden kunnen moeiteloos wor
den aangevuld met andere, die alle één ding
aantonen: de vraag naar verblijfsvergunnin
gen in Nederland is groot en nijpend, de in
ventiviteit om hier de legale status te be
machtigen is groot, en de middelen van de
vreemdelingenpolitie om er wat tegen te
doen laten te wensen over.
Een groot probleem is volgens Van der
Vorst de visumprocedure. Die wordt aan alle
kanten met voeten getreden. Hij wijst op een
steekproef. Van 105 Marokkanen cüe op een
toeristenvisum (familiebezoek) voor drie
maanden tot ons land waren toegelaten,
bleek 98 procent na die drie maanden niet
teruggekeerd te zijn naar Marokko. Het me
rendeel van hen zal illegaal in Nederland zijn
gebleven, denkt Van der Vorst, om vanhieruit
via familie of bekenden iets te regelen. Ook
het overgrote deel van de Surinamers die hier
op een toeristenvisum binnenkomen blijft
hangen in de illegaliteit en probeert zich van-
daaruit de legaliteit in te ritselen.
Van der Vorst en de zijnen verstrekken on
dertussen met lede ogen de ene na de andere
verblijfsvergunning, ook al vermoeden ze dat
er is gesjoemeld. „We hebben er in septem
ber vijf man marechaussee bij gekregen,
maar daarmee halen we slechts het topje van
de ijsberg boven water."
Meer politie? Beleidsambtenaar Wolf
vraagt zich af of dat een oplossing is. .Als je
de zaak harder zou aanpakken voelt men
zich in het nauw gedreven, en vergroot je
waarschijnlijk het illegale circuit. Dan ben je
misschien nog verder van huis."
Gezinsvorming loodst jaarlijks 30.000 vreemdelingen legaal Nederland binnen
In toenemende mate trekken mensen uit
doorgaans arme of door conflicten verscheurde
landen naar het rijke en redelijk stabiele Westen.
Rechtse radicalen trachten daar een slaatje uit te
slaan. Maar ook degenen die deze ontivikkeling
op een fatsoenlijke wijze aan de orde stelden,
werden tot voor kort beschuldigd van
vreemdelingenhaat. Mede onder invloed van
rassenrellen in omliggende landen lijkt deze
gevoelige kwestie in Nederland minder
onbespreekbaar te worden.
/jm ls het gaat om de stroom vreem-
delingen die aan de poorten van
JLm J^het Westen klopt, gaat veel aan
dacht uit naar vaak wanhopige asielzoekers.
Uit alle arme en verscheurde delen van de
wereld trekken zij naar het Westen. In Neder
land ging het daarbij afgelopen jaar om on
geveer 21.000 mensen, van wie uiteindelijk
een belangrijk deel het land weer moet veria-
Veel minder aandacht krijgen echter de
vreemdelingen die in het kader van gezins
hereniging of -vorming blijvend tot Neder
land worden toegelaten. In de jaren zeventig
werd verwacht dat de toejating van echtge
notes en minderjarige kinderen van gastar
beiders in Nederland een tijdelijke zaak zou
zijn, die binnen enkele generaties op natuur
lijke wijze tot een einde zou komen. Het om
gekeerde blijkt echter het geval.
Het aantal mensen dat zich langs deze weg
legaal in Nederland vestigt stijgt gestaag en is
inmiddels opgelopen tot jaarlijks ruwweg
dertigduizend. Het gaat daarbij voor een be
langrijk deel om Turken, Marokkanen en Su
rinamers die hier trouwen of zich bij hun fa
milie voegen.
Het einde van die stroom is nog lang niet
in zicht. De vreemdelingenpolitie in de grote
steden signaleert bovendien een toenemend
misbruik van de regeling. Zo zijn schijnhu
welijken bepaald geen uitzondering. En zoals
de Nederlandse belastingplichtige door de
mazen van de belastingwetgeving weet te
glippen, zo kent ook menige vreemdeling alle
bedoelde en onbedoelde mogelijkheden van
de vreemdelingenwetgeving om aan een gel
dig Nederlands verblijfsdocument te komen.
Mazen
Dat achter ieder individueel geval vaak een
wereld van leed schuil gaat, die toelating uit
humanitaire overwegingen rechtvaardigt, is
één kant van de medaille. De andere kant is
de vraag of Nederland die stroom vreemde
lingen, doorgaans slecht opgeleid en met een
vaak volstrekt andere culturele achtergrond,
tot in lengte van jaren probleemloos kan ver
werken. De regels aanscherpen? Dat zou be
tekenen dat de vele goeden het met de kwa
den moeten ontgelden. En heeft ook niet ie
der recht op een vrij familieleven?
Mr. Hens Wolf is beleidsambtenaar bij de
dienst vreemdelingenzaken het van ministe
rie van justitie. Het is een van de weinige
overheidsdiensten die nog groeit. „Tja" zegt
hij „toen gastarbeiders in de jaren zeventig
uit humanitaire overwegingen de mogelijk
heid kregen om hun gezinnen hierheen te
halen, dachten we dat het binnen twee, drie
generaties wel over zou zijn. Maar het houdt
dus niét op."
Wolf constateert ook dat de regeling, die is
gebaseerd op het Ver
drag van de Rechten
van de Mens, in de loop
der jaren is uitgesleten.
„Zoals bij elke regeling
die je creëert, wordt ook
hierbij gebruik gemaakt
van de mazen die erin
zitten."
Bovendien is de rege
ling in de loop der jaren
verschillende malen
versoepeld. „Want het
is politiek aantrekkelij
ker het toelatingsbeleid
te versoepelen dan te
verscherpen. Daar zou
iedereen over vallen."
Wolf constateert in het Nederlandse
vreemdelingenbeleid een tegenstelling. „Wij
voeren een restrictief beleid. Ons land heeft
namelijk geen onuitputtelijke opnamecapa
citeit. En we willen degenen die we wèl toela
ten ook wat te bieden hebben. Je kunt dus
niet ongelimiteerd vreemdelingen toelaten;
dat beperkt voor ieder van hen onze facilitei
ten. Maar tegelijkertijd krijgt een ieder die
aan de voorwaarden van de gezinshereniging
en -vorming voldoet, een verblijfsvergun
ning. Of dat er nu 5000 zijn of 80.000, ze ko
men dus wèl allemaal legaal binnen. Dan kun
je praten over het instellen van een quotum -
we laten een vast aantal toe en de rest weige
ren we - maar dan staat ook iedereen op zijn
achterste benen. Er is dan bovendien sprake
van rechtsongelijkheid."
Gezinsvorming
Van beleid naar praktijk. Naar Huib van der
Vorst van de vreemdelingenpolitie in Rotter
dam. Hij laat cijfers zien die er niet om lie
gen. De Rotterdamse politie heeft de afgelo
pen 23 maanden aan zo'n tienduizend nieu
we vreemdelingen een verblijfsvergunning
verstrekt. Dat is ongeveer evenveel als in de
tien jaar daarvoor. Asielzoekers, buitenlandse
studenten? Ook wel, maar het overgrote deel
komt toch voor rekening van de mogelijkhe
den die de regeling tot gezinshereniging en -
vorming biedt.
Ging het in de jaren zeventig nog voorna
melijk om gezinshereniging, vandaag de dag
komt het grootste deel binnen door gezins
vorming. Want inmiddels zijn de toen over
gekomen of hier geboren kinderen van gast
arbeiders groot geworden. Zij trouwen nu
zelf en doen dat, vaak onder druk van de ou
ders, in groten getale met partners uit het
land van herkomst.
Het aanbod van huwelijkskandidaten voor
een partner met een sleutel van de poort
naar het Westen is in de arme plattelands
streken groot. Behalve culturele motieven
spelen vaak ook financiële overwegingen (de
bruidsschat) bij dergelijke huwelijken een rol.
Soms ook heeft een partner in het land van
herkomst al kinderen uit een eerder huwelijk.
Die mogen dan ook mee naar Nederland.
Hierbij gaat het om legale vormen van ge
zinsvorming en -hereniging. Van der Vorst
constateert echter ook een toenemend mis
bruik van de regeling. Hij laat daartoe weder
om een cijfeireeksje zien.
In de voorbije maanden oktober en no
vember heeft zijn afdeling aan 518 vreemde
lingen zonder problemen een verblijfsver
gunning verstrekt op grond van de mogelijk
heden tot gezinsheréniging of -vorming.
Daarnaast waren er maar liefst 320 aanvra
gen waarvan Van der Vorst en de zijnen het
sterke vermoeden hadden dat er iets niet
klopte, maar dat niet direct konden bewijzen.
Wegens personeelgebrek konden slechts vijf
tig gevallen nader worden onderzocht.
In vrijwel al die vijftig
gevallen bleek inder
daad sprake te zijn ge
weest van gesjoemel,
waarna de aanvraag tot
een verblijfsvergunning
is geweigerd. Of de
rechter die afwijzingen
stuk voor stuk accep
teert is overigens nog
de vraag.
Anders
Hoe wordt er gesjoe
meld? Volgens Van der
Vorst is elk geval weer
anders. Geregeld wordt
de vreemdelingenpoli
tie geconfronteerd met identiteitspapieren
waar 'een luchtje' aan zit. Zoals in het geval
van die al wat kalende Marokkaanse man die
ongetwijfeld al in de dertig is. Volgens de offi
ciële Marokkaanse papieren is hij echter nog
maar zeventien, dus mag hij zich herenigen
met zijn vader en moeder op Spangen. Niet
ieder land heeft zo'n burgerlijke stand als Ne
derland, bovendien zijn in veel landen de be
nodigde papieren en stempels te koop als
broodjes kaas.
Een andere illegale constructie is het
schijnhuwelijk, dat zeer geregeld en in toene
mende mate wordt gesloten. Het gaat daarbij
bijvoorbeeld om Nederlanders of legaal in
Nederland verblijvenden die duizenden gul
dens kunnen verdienen wanneer ze bereid
zijn te trouwen met een illegale vreemdeling.
Degenen die zich daarvoor lenen vertoeven
zelf ook vaak op de onderste sporten van de
maatschappelijke ladder en kunnen zo'n zak
centje, dat kan oplopen tot duizenden gul
dens, wel gebruiken.
Trouwen alleen is overigens onvoldoende
voor een verblijfvergunning, er moet ook nog
sprake zijn van duurzame samenleving. Van
der Vorst:„Dan krijg je bijvoorbeeld een Rot
terdamse vrouw op leeftijd over de vloer die
net getrouwd is met een Ghanees of Marok
kaan van een jaar of twintig die geen woord
Nederlands spreekt. Maar ze houden innig
van elkaar, zeggen ze. Je weet dat het niet
klopt, maar wanneer je dat wilt bewijzen ben
Het aantal vreemdelingen in Nederland stijgt. De vraag is of die stroom tot in lengte van jaren probleemloos verwerkt kan worden.
