Feiten
Kon Kan de PvdA maar helpen
'Er groeit hier een neurotisch en crimineel zootje op
Auto
Zaterdag 4 januari 1992
N DEN HURK HANS JACOBS JOLANDA OUKES
EN MENINGEN
AMSTERDAM WOUTER GORTZAK
Ook vijftien jaar geleden was oudejaarsavond een Vara-
avondje. PvdA-leider Den Uyl is dan minister-president.
In de opiniepeilingen staan hij en zijn partij er weinig flo
rissant voor. Niet zo beroerd natuurlijk als Kok en PvdA
nu, maar slecht genoeg om bij verkiezingen in 1977 op
een nederlaag te rekenen. Regeren legt de sociaal-demo-
cratfcn blijkbaar windeieren.
Uyl het waarschijnlijk toch niet
zo ver gebracht.
De PvdA staat er nu nog misera
beler voor dan in 1976. En het
oudejaarsoptreden op de beeld
buis van de coryfeeën van nu
heeft daaraan niets verbeterd.
Opnieuw traden ze aan bij de
Vara, bij Sonja Barend dit keer.
Viel daarbij de naam van Wim
Kok? Als dat al het geval was
heb ik het gemist, en een vrien
delijke opmerking kan het dan
niet geweest zijn want daar zat
ik de hele tijd op te wachten.
Ook over de PvdA zélf viel niets
aardigs te vernemen. Wel had
den Sonja's kijkers/luisteraars
het voormalig PvdA-kamerlid
Piet de Visser tot 'dapperste' of
'moedigste' man verkozen.
Maar dat was geen reclame
voor zijn partij want men vond
hem juist moedig omdat hij, uit
boosheid over de PvdA-politiek,
zijn kamerlidmaatschap eraan
had gegeven.
PvdA'er Kosto, staatssecretaris
van justitie, was er ook. Niet
omdat men zijn beleid zo goed
vond, maar omdat-ie zielig is:
ook als men het niet met ie
mand eens is, mag je zijn huis
niet opblazen. En van Youp van
't Hek kreeg Kosto, vanwege zijn
beleid, nog een draai om de
oren ook. Misschien dat er voor
de PvdA iets ten goede was ge
keerd als de populaire Van 't
Hek iets vriendelijks had gezegd
over de PvdA of Kok. Nee dus.
„De PvdA?", riep de cabaretier.
„Het begon op de Paasheuvel,
het eindigt bij Rottenberg."
Koks partij kwam er nog het
beste af bij Paul de Leeuw, al
had ook hij geen goed woord
over voor de sociaal-democra
ten. Maar De Leeuw leek ten
minste nog een toekomst te
zien voor de PvdA als „die oude
mannen door jongeren zouden
worden vervangen" of iets der-
Als echter begin januari 1977 de
publieke opinie opnieuw wordt
gemeten, lijkt zich een keerpunt
af te tekenen. Den Uyl is nog
geen winnaar, maar hij is aan
een opmars begonnen. Hij mag
er Wim Kan wel dankbaar voor
zijn. Want met diens Den Uyl-
imitatie, tijdens zijn oudejaars-
conférence, geeft Kan het start
schot voor wat later een uiterst
succesvolle verkiezingscampag
ne wordt.
Telkens als ik er over nadenk,
ergert het me een beetje. De
uitslag van opiniepeilingen en
verkiezingen zou moeten wor
den bepaald door ons oordeel
over het beleid van regering en
oppositie. Maar onze keuze is
minder overwogen dan we wil
len. Als het aankomt op inhoud
steken WD'ers als Bolkestein
en Voorhoeve hun voorganger
Wiegel moeiteloos in de zak.
Maar als stemmentrekker leg
gen ze het af tegen de Friese
commissaris der koningin. En
D66 dankt haar huidige popula
riteit ten minste zozeer aan Van
Mierlo's voorkomen en voor
dracht als aan de hoge vlucht
van zijn gedachten of de in
drukwekkende inhoud van het
door hem voorgestane beleid.
Ook bij de waardering voor
Lubbers en het gebrek aan bij
val voor Kok zijn niet alleen ver
standelijke overwegingen in het
geding.
Voor wie het nog niet wist,
bracht de opmars van Den Uyl
in de populariteitscijfers na
Wim Kans optreden op de ou
dejaarsavond van 1976 aan het
licht, dat bij waardering van po
litici gevoelens zeker zo belang
rijk zijn als verstand. Wim Kan
stak de draak met Den Uyls ei
genaardigheden; hij deed dat
echter niet onbarmhartig maar
met warmte, en leverde al
doende een belangrijke bijdrage
aan de populariteit van de soci
aal-democraat.
Uiteraard waren uiteindelijk an
dere factoren beslissend voor de
verkiezingsoverwinning van de
PvdA in 1977. Maar zonder de
nadrukkelijk beleden sympathie
van 'het wereldje' van toen
van Wim Kan via Harry Mulisch
tot Willeke Alberti had Den
STANDPLAATS OOST-EUROPA
Wim Kan doet Joop den Uyl: twee dingen...
Bij de pri
spraakmakende gemeente zijn
anno 1992 de PvdA en Kok éven
weinig in tel als bij de kiezers.
Of Koks populariteit in alle cate
gorieën even snel kan stijgen als
destijds het aanzien van Den
Uyl is onduidelijk. Maar zeker
Rottenberg had op korte ter
mijn uitzicht op steun uit 'de
Amsterdamse grachtengordel',
zoals tegenwoordig de 'cultu-
reel-politiek spraakmakende
gemeente' wordt aangeduid.
Het door hem geleide centrum
De Balie maakt er onlosmakelijk
deel van uit en beschikt er over
gezag. Dus konden De Balie en
zijn directeur rekenen op sym
pathie van een wereldje waar
van zowel toonaangevende
journalisten als radio- en tv-
persoonlijkheden deel uitma-
Hoe het op langere termijn uit
pakt valt moeilijk te voorspel
len. Maar voorlopig lijkt het er
op dat Balie-directeur Rotten
berg, als kandidaat voor het
PvdA-voorzitterschap, een
beetje dom deed toen hij het
met Ruud Vreeman, z'n belang
rijkste tegenkandidaat, op een
akkoordje gooide. Rottenberg
verspeelde daarmee bij de cul
tuur-politieke elite van de
hoofdstedelijke grachtengordel
zijn reputatie. Rottenberg? Niks
politicus zonder vrees of blaam
die zonder ontzag voor geves-
FOTO BERT VERHOEFF
tigde reputaties de strijd aan
gaat om de vernieuwing van
PvdA en sociaal-democratie.
Rottenberg? Al voordat-ie is be
gonnen, verkiest hij een onei
genlijk compromis boven een
heldere confrontatie. Misschien
vergroot de Rottenberg/Vree-
man-tandem de toekomstkan
sen van de sociaal-democratie.
Maar zeker voorlopig heeft Rot
tenberg er de kans op een goe
de pers voor zichzelf en de PvdA
mee verspeeld.
Ik houd niet van vooroordelen. Ik probeer me er
in ieder geval over heen te zetten. Toen we on
langs met de auto naar Polen gingen, heb ik niet
geluisterd naar al die waarschuwende stemmen
in mijzelf.
Je hoort de meest afschrikwekkende verhalen
over wat ze in Polen met westerse auto's doen. Ze
stelen ze, ze breken ze open en ze vernielen ze.
Volgens de Poolse politie is 50 procent van de
westerse wagens in dat land uit diefstal afkomstig.
Dat geldt vooral voor de duurdere prijsklasse. Vo
rig jaar verdwenen er in Berlijn 17 Porsches. Toe
vallig rijden er sinds die tijd 17 van die luxe karre
tjes in Polen rond.
Bovendien is er een zeer levendige export van ge
stolen auto's van Polen naar de voormalige Sov
jetunie. En zodra zo'n wagen een keer de Russi
sche grens over is, verdwijnt hij in het niets in dat
enorme land. De politie daar heeft wel wat anders
te doen dan auto's opsporen.
Maar goed, aan dit soort diefstalverhalen kleeft
meestal veel overdrijving. Ze vertellen je ook altijd
verschrikkelijke dingen over het lot van westerse
auto's in Roemenië. Maar behalve een halfslachti
ge poging om onze kofferbak open te maken, is
ons daar nooit wat overkomen.
In Bulgarije hebben we wel eens twee mannen
liggend onder de auto aangetroffen. Ze waren ly
risch over de kwaliteit van de bodemplaat en
trouwens ook over de rest van de wagen. Maar
het ergste wat ons daar is overkomen, is dat een
jongen de auto ongevraagd heeft gewassen, waar
hij natuurlijk wel geld voor wilde.
Op advies van een vriend schaften we voor de reis
naar Polen nog een autoslot
tussen stuurt
dieven het leven een beetje moeilijker maakt.
En dat was maar goed ook. We zullen wel heel
veel pech hebben gehad, maar in drie dagen War
schau is ons alles overkomen waarvoor je altijd
gewaarschuwd wordt: inbraak, vernieling en een
poging de hele wagen mee te nemen. We logeer
den in de flat van kennissen, en die hadden een
briefje achtergelaten: „Laat niets in je auto achter
en zet hem niet op straat, maar op het hof achter
het huis."
Een auto niet op straat zetten, da's lastig. Per slot
van rekening wil je hem ook wel eens gebruiken.
Het lukte dan ook niet ons helemaal aan dat ad
vies te houden. Dus daar stond hij, op zaterdag
avond voor het Marriothotel, alwaar wij van plan
waren ons te bezondigen aan Polens grootste
hamburger.
Nu is een hamburger fast food, maar de maaltijd
duurde toch nog zo lang dat een paar onverlaten
kans zagen het hele handvat van ons rechter por
tier af te slopen. Gek was het wel, storend ook,
maar de auto was verder onbeschadigd, dus zijn
we maar weggereden.
De zondag zou ons meer ongeluk brengen. Een
kort bezoek aan een kunstgalerie moesten we be
kopen met een gesloopt linker portierslot, een
paar gestolen speakers en een gestolen autoradio,
die in de kofferbak had gelegen.
Dankzij de Poolse maffia kon de wagen niet meer
dicht en zo kwamen we bij de slotenmaker te
recht. Die adviseerde ons prompt alle sloten te
vervangen. Dat gestolen handvat gebruiken Pool
se autodieven om een kopie van de autosleutel te
maken. Daarna wordt de wagen compleet met
'orginele sleutel' naar Rusland verscheept.
Beduusd hebben we het voertuig verder maar op
het binnenhof achter ons huis laten staan. Niet
dat dat hielp. Een boze buurman zag blijkbaar lie
ver geen buitenlanders op de parkeerplaats en
zette zijn mes in onze achterbanden. Volgende
keer neem ik toch maar een huurauto.
RUNA HELUNG CORRESPONDENT OOST-EUROPA
„Het is een bijzondere mening,
ja, en de mening van een kleine
minderheid." Jak van der Meu-
len, oud-voogd van Jan Cremer,
oud-Provo, oud-activist tegen
de koloniale oorlog in Indonesië
en door de jaren heen een
standvastige luis in de juridi
sche pels geeft het grif toe. Om
er vervolgens fijntjes aan toe te
voegen: „Maar het is al vaak ge
noeg gebleken dat een minder
heid achteraf gelijk krijgt."
Het is volgens de hoofddocent
eigenlijk heel simpel: Zware cri
minaliteit is alle criminaliteit
die normaal gesproken klein
heet. En wat in de wandelgan
gen zware criminaliteit heet,
ach, daarvan moeten we niet al
te zeer wakker liggen. Moorden
komen toch haast niet voor. En
als het al gebeurt, is het meestal
in familiekring of betreft het een
afrekening in het criminele
milieu. En doodslag? „Och, on
langs gebeurde dat in Amster
dam twee keer in een week,
maar dat is statistisch toeval.
Het is overdreven dat mensen
nu niet meer met de tram de
stad in durven."
Nee, de ware zware misdadigers
zitten achter het stuur van een
auto en lappen elke snelheids
beperking aan hun laars. Dat is
pas levensbedreigend. Meestal
zijn het ook nog 'nicotinisten',
legen ze hun volle asbakjes op
straat en roken ze waar dat niet
mag. Je reinste milieumisdrij
ven. En dan zijn er natuurlijk de
politici die de wet naar hun ei
gen hand zetten als het ze uit
komt. Puur uitschot! Van der
Meulen zet zijn boosheid kracht
bij door met de vlakke hand op
het tafelblad te meppen.
De zware jongens
mogen dan wel aan
de poten van de
samenleving zagen,
maar de samenleving
zaagt zelf vrolijk mee.
Mét medeweten en
goedvinden van de
politiek. Alleen een
Armageddon kan het
tij uiteindelijk keren.
Dat is kort
samengevat de
mening van dr. J.D.
van der Meulen,
hoofddocent
strafrecht bij de
vakgroep
strafrechtweten
schappen van de
Universiteit van
Amsterdam. Een
afwijkend geluid in
deel 3 van de serie
Criminaliteit in
Nederland.
„Mensen als Kosto, d'Ancona
en Lubbers, dat zijn de ware
schurken, de echte ploerten.
Zo'n Kosto met zijn leugenach
tige beweringen over kerkasiel
dat niet zou bestaan. Meneer
Kosto, de oud-student theolo
gie, de jurist, de zak. Hij kent de
Nederlandse wet niet eens! Die
schrijft wel degelijk voor dat
mensen niet uit een kerk mogen
worden gehaald als daar een
dienst aan de gang is. De orga
nisatie die asielzoekers in ker
ken onderbrengt, zorgt er echt
wel voor dat er 24 uur per dag
kerkdiensten zijn als dat nodig
mocht zijn. Kosto liegt welbe
wust om de bevolking tegen
zo'n organisatie op te zetten."
„Over Lubbers hoef ik toch echt
niets meer te zeggen. Neem al
leen de Kuwayt-affaire. De dag
nadat Irak Kuwayt was binnen
gevallen, werden alle Kuwaytse
tegoeden in Nederland bevro
ren. Niet om te voorkomen dat
Saddam Hussein ze zou plun
deren, maar om ervoor te zor
gen dat de centjes van de fami
lie Lubbers veilig waren. En dan
dat te hard rijden. Hij zet zijn
chauffeur aan tot het begaan
van een overtreding en lokt
daarmee een strafbaar feit uit.
Dat is pas crimineel."
Honend en boos: „Nee, dan het
lichtend voorbeeld d'Ancona.
Zij heeft de tabakswet in haar
portefeuille, maar ze presteert
het om voor de camera's van
het journaal sigaretten uitte de
len aan asielzoekers en er zelf
ook een op te steken. En dat ter
wijl het beleid, haar beleid, ont
moediging voorschrijft!" Van
der Meulen slaat met de vuist
op tafel. „De mensen worden
beduveld, ze worden vertegen
woordigd door uitschot. Volk,
weet wie je criminelen zijn!"
„De goede voorbeeld-functie
van de politiek is helemaal weg.
Ria Lubbers gaat met Theo
Heuft van de Yab Yum op de fo
to, een rasechte crimineel. Erica
Terpstra zit dronken achter het
stuur. Waarom zou de gewone
man moeten doen wat de poli
tici nalaten? Het is de vos die de
passie preekt. De politici zeggen
dat de samenleving verloedert,
maar ze geven zelf het verloe
derde voorbeeld. Ze geven de
bevolking het alibi om net zo
crimineel te zijn. Dat maakt hen
zo ongekend populair."
De gewone man mag dan wei
nig te duchten hebben van wat
de politiek zware criminelen
noemt, Van der Meulen ziet
veel dichter bij huis criminele
bedreigingen. Neem de nicoti
nisten, zoals hij rokers naar
analogie van alcoholisten
noemt. Ze zijn volgens hem le
vensgevaarlijk. Iemand die
rookt op een plek waar dat niet
mag, kan er dan ook op rekenen
dat de hoofddocent hem of haar
de sigaret uit de mond slaat.
„Ik ben dan niet strafbaar. De
wet staat mij toe me te verdedi
gen tegen wederrechtelijke aan
randing van mijn lichaam. Ik
doe dat geregeld, maar wel een
beetje selectief. Die sport
schooljongens laat ik liever met
rust. Maar ja, zij roken meestal
niet. Die achterlijke nicotinisten
zijn meestal van die spichtige
jongens en meisjes. Of ik ooit
geslagen ben? Nou, dan deel ik
wel de eerste klap uit. Reken
Automobilisten zijn volgens de
hoofddocent al net zo erg. „Het
is gewoon stom volk. Op het
moment dat je achter het stuur
stapt, wordt je een crimineeltje.
Het is puur misdadig en gevaar
lijk om 60,70 kilometer per uur
te rijden in de stad. Daar heb
ben jij en ik last van, veel meer
dan van bankovervallen en
doodslag of van belastingfrau
de. Ik vind dat laatste ook niet
erg. De overheid sjoemelt de
begroting toch wel bij elkaar."
„We moeten de mensen aan de
schandpaal nagelen die om lul
lige voordeeltjes duizenden ke
ren per dag levensgevaarlijk
doen en op die manier tiental
len levens in de waagschaal
stellen. Wat stelt dat nou voor,
een minuut eerder thuis? Als ie
dereen zich aan de snelheden
zou houden, waren ze allemaal
veel eerder thuis. Te hard rijden
is bovendien ook nog een indi
rect gevaar voor het milieu, en
dat is belastingfraude niet. Zo
denk ik daar over." Beslist, met
een grijns om de lippen: „En ik
vind dat ik gelijk heb."
Volgens Van der Meulen is er ei
genlijk geen redden meer aan!
De wal zal het schip moeten ke
ren, maar hij verwacht dat dat
nog wel even op zich laat wach
ten. „De criminele overheid
heeft zich genesteld, geeft het
slechte voorbeeld en de mensen
doen mee. En natuurlijk wordt
die overheid steeds verder geïn
filtreerd door de drugsmaffia.
Dat komt gewoon door onze
verkeerde narcotica-wetgeving.
Als je een stof verbiedt, creëer je
een illegale markt. Het juridisch
bedrijf zorgt op die manier voor
een zo optimaal mogelijk afzet
gebied."
„Voor de drugsmaffia is de
overheid daarom ook een nood
zakelijke schakel. De wetgever is
handlanger tegen wil en dank.
Door zo hoog mogelijk in de
overheid te infiltreren, kan de
maffia bovendien zonder risico
opereren op een onbedreigde
markt zonder concurrenten. En
steekt er een concurrent de kop
op, dan volgt er wél een tip. Die
zogenoemde 'beslissende sla
gen' voor de drugshandel zijn
gewoon een lachertje. Een hero-
inelijn wordt alleen maar opge
rold omdat de gevestigde han
del een nieuwe concurrent kwijt
wil."
Komt het dan ooit nog goed?
Van der Meulen leunt achter
over en roert de diepere gron
den van de menselijke ziel aan.
„De mens is van nature tot het
slechte geneigd. Het zal dan ook
nog lang duren voor we een
goede, aardige samenleving zul
len kennen. Maar die komt er
wél. Als een maatschappij het
dieptepunt heeft bereikt, keert
alles om. Dan wordt het nastre
ven van het goede persoonlijk
belang en niet langer het na
streven van het kwade. Mis
schien kunnen we mensen dan
gaan opvoeden tot nuchtere, ra
tionele wezens en niet tot het
neurotische, criminele zootje
dat nu opgroeit."
PATRICK VAN DEN HURK
