Extra
M/V naar keuze
Vnjdag 3 januari 1992
Redactie: 023-150225 JAN VAN DER NAT. FRANS VISSER Vormgeving: COR HOOGETERP
16
rastratie. Het idee alleen al
doet de meeste mannen
huiveren. Voor sommigen
echter is het verwijderen
van de geslachtsdelen een
enorme opluchting. Zij zijn
transseksueel. Mannen die
van binnen vrouw zijn en
dus niet in een 'passend' li
chaam zitten. Transseksua-
liteit komt zowel bij man
nen als vrouwen voor en is
nog steeds een gevoelig
onderwerp in Nederland.
Prof. Louis Gooren, uit
Limburg afkomstig, is sinds
1988, als eerste in de we
reld, hoogleraar trans-
seksuologie. Hij is verbon
den aan de Vrije Universi
teit in Amsterdam. Hij
staat aan het hoofd van het
'genderteam', een groep
van artsen en verpleegkun
digen die het hele proces
van uiterlijke en innerlijke
transformatie van trans
seksuelen begeleidt. Op
deze pagjna een gesprek
met hem en met een 25-ja-
rige die zich drie jaar gele
den door het genderteam
liet 'ombouwen' tot vrouw
en daarna een nieuw leven
begon. Zij koos voor de
symbolische naam Diana:
licht aan het eind van een
donkere tunnel.
Ze ziet er prachtig uit Lange bruin-rode
haren, hoge jukbeenderen en een slank
figuur. Uit haar heldere ogen straalt de
levenslust. Ze hoeft haar vrouwelijkheid
niet te onderstrepen met uitdagende
kleding zoals de meeste transseksuelen
graag doen. Ook in een wijde broek en
trui wordt deze bijna afgestudeerde
ontwikkelingspsychologe door veel
mannen steels nagekeken. Foto's van
haar vroegere gedaante heeft ze niet.
Haar oude naam doet er niet toe. Voor
haar telt alleen het feit dat ze er einde
lijk zo uitziet als ze zich al jaren voelt.
ANGEU POULSSEN
„Mijn vader had de gewoonte interessante
stukjes uit de krant voor te lezen. Ik was
vier. toen hij het bericht van de eerste
transseksuele operatie voorlas. Vanaf dat
moment kon ik benoemen wat er met mij
aan de hand was," vertélt Diana. „Het is
heel moeilijk uit te leggen hoe het voelt om
in het verkeerde lichaam te zitten. Als je in
de spiegel kijkt walg je van iezelf. Wanneer
je wordt aangesproken met 'jongen' of 'me
neer'. krimp je in elkaar. Ze pestten me op
school, omdat ik banger was dan de meeste
jongens. Bovendien had ik altijd al lang
haar."
„Fen strenge katholieke opvoeding waarin
vrijwel alles volgens een bepaald patroon
moest verlopen en waarin weinig ruimte
was voor vrijheid, zorgde ervoor dat ik er
niet over durfde te praten. Ik was voortdu-
jend depressief en heb verscheidene zelf
moordpogingen ondernomen. Maar mijn
omgeving hield me zo goed in de gaten dat
er nooit een gelukt is. Voor mij was het le
ven in mijn toenmalige gedaante een hel."
Diana werd op 8 juni 1988 geopereerd. Bij
haar werden de penis en ballen verwijderd
en een neo-vagina gemaakt.
Sluitstuk
Bij een transformatie van vrouw naar man
worden de baarmoeder en de borsten ver
wijderd. Vervolgens wordt uit een stuk huid
van de buik of arm de benodigde penis ge
construeerd. Een dergelijke operatie is het
sluitstuk van de hele transformatie, die ge
middeld twee jaar in beslag neemt.
jaarlijks vinden honderden mensen de
weg naar de Vrije Universiteit in Amster
dam. In Nederland is een op de twintigdui
zend mannen en een op de vierenvijftigdui
zend vrouwen transseksueel. Moest men
vroeger genoegen nemen met het spelen
van een rol die bij het andere geslacht paste
- vrouwen gingen vaak bij de marine of de
politie werken, mannen in de verpleging -
tegenwoordig kan men vrijwel helemaal
van geslacht veranderen. Gebrek aan geld is
geen hindernis, want alle medicijnen, bege
leiding en operatieve ingrepen worden be
taald door het ziekenfonds.
Prof. Gooren over zijn uitzonderlijke positie
als hoogleraar transseksuologie: „Ik ben in
de eerste plaats arts. En iemand die het ge
voel heeft in het verkeerde lichaam te zit
ten, die lijdt. Vaak is men depressief en wil
zelfmoord plegen. Als je zo iemand kunt
helpen de kwaliteit van zijn leven te verbe
teren, dan is dat net zo dankbaar als ie
mand met buikkramp genezen, zegt de en-
docrinoloog (hormoondeskundige), inter
nist en hoofd van de afdeling androïogie
van de VU. „Natuurlijk is er op deze afde
ling geen sprake van een normale gang van
zaken. We worden omzwermd door pers en
geïnteresseerden uit binnen- en buitenland.
Gisteren was hier nog een Amerikaanse tv-
ploeg. Die kijken hun ogen uit. Voor mij is
het maar een deel van mijn werk, dat ik net
zo normaal vindt als het behandelen van de
groeiproblemen van een jongen uit bij
voorbeeld Simpelveld."
Gooren is geboren in het Noordlimburgse
Wanssum. „Het geloof en de ethische waar
den waarmee ik ben opgegroeid heeft mij
nooit weerhouden om dit werk te doen. Ik
denk er vrijwel niet over na. Deze mensen
moeten geholpen worden en ik doe dat zo
goed als ik kan. Thuis ben ik opgegroeid
met het principe dat iedereen zijn eigenaar
digheden heeft en dat je die moet respecte
ren. Mensen zijn te gecompliceerd om snel
te beoordelen. Maar natuurlijk kan ik wel
eens geirriteerd raken door het gedrag van
een transseksueel. Het zijn soms heel lasti
ge en ongeduldige mensen, die zo snel mo
gelijk geopereerd willen worden. En het zijn
natuurlijk altijd mensen met problemen."
Toch klinkt er regelmatig een klaterende
lach op de afdeling, want ondanks het ge
haast en gezeur maakt men daar de patiën
ten met veel plezier.een stuk gelukkiger.
Test
Wie zich bij het 'genderteam' aanmeldt,
heeft een lange weg te gaan. Eerst volgt er
een lichamelijk onderzoek bij de endocri-
noloog. Daarna worden er drie tot zes
maanden lang intensieve gesprekker^ ge
voerd en testen afgenomen bij de psycho
loog of psychiater. Als er daarna wordt be
sloten tot het begin van een hormoonkuur,
.dan moet de patiënt ook beginnen met de
'real-life'-test. Hij of zij moet dan minimaal
achttien maanden lang leven in de ge
wenste geslachtsrol.
Het uiterlijk en de stem moeten worden
aangepast. Maar je moet ook je nieuwe
identiteit aan je omgeving kenbaar maken.
Familie, vrienden en collega's moeten je
nieuwe naam en uiterlijk accepteren en de
patiënt moet wennen aan de verandering
van sociale rol. Kinderen krijgen dan bij
voorbeeld te maken met twee mammies in
plaats van een hetero ouderpaar. Ouders
krijgen een 'ander' kind en echtgenoten
meestal een bedgenoot van hetzelfde ge
slacht.
„Het moment dat ik moest kiezen tussen
het heren- of vrouwen toilet was voor mij
bepalend. Met vrouwen op een toilet en
niet herkend worden als man. Verder had ik
er niet zo'n moeite mee. Ik zag er altijd al
heel vrouwelijk uit met lange haren en een
lijntje onder mijn ogen. Ik ben van studie
richting veranderd en heb iemand in ver
trouwen genomen om mijn naam op de
slachtsgemeenschap kan hebben net als ie
dere andere vrouw. Zelfs klaarkomen be
hoort tot de mogélijkheden, omdat ze bij de
operatie de zenuwen omleiden. Het enige
dat ik mis is de mogelijkheid om kinderen
te krijgen. Maar het is natuurlijk wel een
voordeel om nooit menstruatiepijn te heb
ben," aldus Diana. Vrouw-man transseksu
elen kunnen na de operatie geen erectie
krijgen. „Maar," verkondigt professor
Gooren fijntjes, „seksualitèit bestaat uit
meer elementen dan alleen de gemeen
schap. De meesten trouwen na hun opera
tie en bouwen weer een heel nieuw leven
op. Vaak adopteren ze ook kinderen."
Waar weinig mensen rekening mee houden
is het feit dat na de operatie de hele sociale
omgeving van de transseksueel verandert.
Diana vertelt: „In de trein stond een oudere
man voor me op en bood zijn zitplaats aan..
Ik wist niet wat me overkwam. Maar van de
andere kant is het begrip 'ongewenste inti
miteiten' mij nu ook niet meer onbekend.
Toen ik op mijn werk lastig werd gevallen
door een man, was ik eerst verbaasd en ver
volgens nam ik hem in een schouderworp.
.Ik ben namelijk nog wel sterker dan de ge
middelde vrouw. En ook bij oneerbare
voorstellen of een heus huwelijksaanzoek
moet ik wel even slikken. Het is wennen op
eens behandeld te worden als een vrouw. Je
hele denkpatroon moet veranderen."
Vriendjes
Diana heeft twee keer een vriend gehad
sinds haar gedaanteverwisseling. „Mis
schien heb ik geluk gehad, maar tot nu toe
is er nog niemand geschokt weggevlucht.
Mijn laatste vriend vond mij zelfs juist veel
'specialer' daardoor. Het is in de westerse
landen nog steeds een vreemde situatie -
transseksuelen worden in Thailand vereerd
als waren ze van goddelijke afkomst. Je hebt
natuurlijk een ontzettende persoonlijk
heidsontwikkeling doorgemaakt en hebt er
varing met denken en reageren vanuit twee
geslachten. Eigenlijk is dat toch heel bijzon
der," vindt Diana.
Als. vrouw vindt ze het niet noodzakelijk
haar mannelijk aandoende hobby's te laten
varen. „Ik heb mijn eigen versterker ge
bouwd en ook met motoren van auto's kan
ik aardig overweg. Soms valt het mensen
ook op dat ik zo sterk ben. Met verhuizen til
ik makkelijk dozen met boeken. Maar het is
nog niemand spontaan opgevallen dat ik
vroeger uiterlijk een man was."
„Sommige dingen verleer je niet," zegt ze
grijnzend terwijl ze zich omdraait en met
twee vingers in de mond een fietser schel
nafluit. Bij het omkijken valt de man bijna
op de stang.
Limburgse hoogleraar verandert transseksuelen van geslacht
collegekaart te laten veranderen. Want dat
is dus ontzettend lastig, al dat papierwerk.
Paspoort, rijbewijs, bankpasje, geboortebe
wijs en ga zo maar door. Alles moet veran
derd worden. Echt een rompslomp van je
welste, waarvoor ik maar een advocaat heb
ingehuurd die dal allemaal kan regelen. Je
geboortebewijs veranderen ze overigens
niet, je krijgt er alleen een aantekening op.
Verder heb ik mijn vrienden en familie in
gelicht, ook een pijnlijk moment," verzucht
Haar ouders zijn streng katholiek. Moeder
is lid van het Marialegioen. Ze waren dan
ook behoorlijk geschokt, toen hun kind ver
telde voortaan als vrouw door het leven te
willen gaan. Diana: „Mijn moeder moest
opeens kiezen tussen het geloof, dat haar al
jaren houvast bood, en haar eigen kind.
Daar heeft ze het behoorlijk moeilijk mee
gehad, net als de rest van het gezin. Ze heeft
nu een soort tussenoplossing gevonden
waar ze mee kan leven. Ik heb nu een goede
band met mijn familie, al kom ik bijna
nooit meer in Limburg. Men denkt daar zo
bekrompen over alles wat afwijkt van het
'gewone', dat ik er nooit geaccepteerd zal
worden. Als ik door de buurt loop, zie ik de
gordijntjes driftig bewegen. Ik voel me dan
net zo'n kermisattractie."
„Vaak hebben transseksuelen heel hoog
gespannen verwachtingen van hun nieuwe
leven," vertelt Gooren. „Meestal valt dit in
de werkelijkheid behoorlijk tegen. Neem-
een fabrieksdirecteur die een eigen bedrijf
heeft. Wanneer hij plotsklaps vrouw wordt,
zal een groot deel van zijn omgeving dat
niet accepteren. Ook klanten niet. En dan
ben je wel een mooie vrouw geworden,
bent gescheiden, je bedrijf is failliet
familie wil je niet r
Hoge prijs
Transseksuelen betalen een hoge prijs voor
hun transformatie. Daarom moet het ge
voel ook wel echt zijn. Na de
operatie is er ook geen weg
meer terug. Het is zo absurd om
je vrouw te voelen in een man
nenlijf of omgekeerd, dat het
niets met perversiteit te maken
heeft. Travestieten kleden zich
anders, omdat het hen seksueel
opwindt. Transseksuelen zijn
gewoon fundamenteel anders
dan hun uiterlijk aangeeft," ver
klaart Gooren.
Door stevige hormooninjecties
kan er al veel aan het lichaam
veranderen. Diana kreeg
borsten, rondere heupen en
haar spierkracht nam behoorlijk
af. Het spul was zelfs zo sterk
dat de teelballen zich weer te
rugtrokken in het lichaam.
Vooraf werd ze gewaarschuwd1'
voor depressiviteit als bijwer
king, en Diana zat inderdaad
dagen te huilen zonder enige
reden. „Ik was op mijn twintig
ste weer in de puberteit, tegelijk
met mijn zusje van dertien.
Konden we lekker de borstmaat
vergelijken," lacht Diana. Later
heeft zij haar borsten nog laten
vergroten door een plastisch
chirurg.
„Niemand durft te vragen hoe
dat nu seksueel zit," lacht ze.
„Ik kan wel vertellen dat ik ge
