Regio
Kraamzorg
regio in
pakketvorm
Vleermuis gedijt in onderaardse slaapplaats
'Milieuhok' voor
garage Leiderdorp
Zaterdag 21 december 1991 Redactie: 071-161400 DICK VAN DER PLAS MIEP DE GRAAFF LIESBETH BUITINK WIM KOEVOET ERIC JAN WETERINCS Eindredactie: NIEK FAAS Vormgeving: HENK BUIS
29
LEIDEN
GANGENSTELSELS onder
de bunkers in de duinen van
Katwijk en Wassenaar bieden
in deze maanden plek aan
enkele honderden overwin
terende vleermuizen.
HET OOIEVAARTJE is deze
week uitgereikt aan de eerste
groep allochtone kraamver
zorgsters die in dienst zijn
van het centrum Rijn en
Vliet.
AFGEWERKTE OLIE en
andere afvalprodukten
die vrijkomen in een gara
ge moeten tegen steeds
hogere kosten worden in
gezameld en verwerkt.
NIEUWSLIJN
Wijziging schema vuilophaaldienst
VOORSCHOTEN Het ophaalschema voor het Voorschotense
huisvuil is rond de feestdagen gewijzigd. De wijken die normaal
op dinsdag hun vuilnis op de stoep zetten, doen dat nu op
maandag 23 december. Het afval dat anders op woensdag wordt
gehaald, wordt met kerst op dinsdag 24 december en donderdag
2 januari opgehaald. Op de 'donderdagroute' rijdt de wagen dit
keer op vrijdag 27 december en 3 januari.
Kerstfeestviering bejaarden Warmond
WARMOND De hervormde kerk in Warmond heeft een kerst
feestviering voor de bejaardensoos georganiseerd. De viering is
op maandag 23 december, tussen 15.30 en 17.00 uur. Vervoer
kan worden geregeld door te bellen met nummer 01711-10658.
De viering bestaat uit het zelf zingen van kerstliederen en het
luisteren naar muziek.
Wassenaarder Breddels onderscheiden
WASSENAAR De 61-jarige Wassenaarder J. Breddels is giste
ren benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.
Breddels kreeg de bijbehorende versierselen bij zijn afscheid van
het ministerie van welzijn, volksgezondheid en cultuur, waar hij
hoofd van de centrale directie apparaatzorg was. Breddels trad
vervroegd uit.
Cursus persoonlijkheidsvorming
VOORSCHOTEN De Voorschotense Vrouwenraad organiseert
een cursus persoonlijkheidsvorming. De lessen worden gegeven
door de psychologe G. Kofman-Koster op 16,23 en 30 januari in
de Engelenbak. Aan de orde komen het zicht krijgen op assertief
gedrag, luisteren naar elkaar en opkomen voor jezelf in combi
natie met aandacht voor de ander. De kosten bedragen 15 gul
den, inclusief koffie. Aansluitend hierop wordt op de donderdag
ochtenden 6,13 en 20 februari een cursus onderhandelen gege
ven. De kosten bedragen eveneens 15 gulden, inclusief koffie.
Voor deelname is het niet nodig lid te zijn van een vrouwenorga
nisatie. Deelnemers kunnen zich opgeven via telefoonnummers
071-615069 of 619098.
Nieuwjaarsbijeenkomst Oegstgeest
OEGSTGEEST De traditionele Nieuwjaarsbijeenkomst van de
gemeente Oegstgeest heeft plaats op 2 januari 1992 van 20.00 tot
21.30 uur in de raadzaal van het gemeentehuis aan het Wilhel-
minapark. Het raadhuis is in verband met de feestdagen geslo
ten op 27 december, evenals op 24 december en 31 december
vanaf 15.30 uur.
Reconstructie De Klip afgerond
WASSENAAR De reconstructie van De Klip aan de Wasse-
naarse Slag is afgerond. Alleen de belijning moet nog op het
wegdek worden aangebracht, maar in verband met de weersom
standigheden zal dat waarschijnlijk pas begin volgend jaar ge
beuren. De Klip is opnieuw ingericht om de verkeersveiligheid te
bevorderen. De breedte van het fietspad werd verdubbeld en in
het midden is een berm met een groenhaag gekomen. De tegels
zijn vervangen door asfalt. De rijbaan is verder voorzien van een
betonnen middenrichel, waardoor wordt voorkomen dat er in
de onoverzichtelijke bocht wordt ingehaald. De kosten van de
herinrichting bedroegen 400.000 gulden. Op de kruising met de
Vleijsmanlaan zijn op het wegdek middenbermen aangelegd,
die de snelheid van de auto's moeten afremmen en de fietsers
gelegenheid geven de weg in twee keer over te steken.
Centrum Zoeterwoude barst uit zijn jasje
De kraamzorg in de Leidse regio wordt in de nabije toe
komst in een nieuw jasje gestoken. De traditionele acht
dagen hulp wordt straks omgevormd tot een 'pakket'.
Het aantal dagen te verlenen hulp, nu vastgepind op de
standaard acht, wordt afgestemd op de individuele vraag.
Maar ook wordt men in de toekomst meer en meer ge
confronteerd met kraamverzorgsters van buitenlandse
komaf.
ZOETERWOUPE MIEP DE GRAAFF
Want 'Rijn en Vliet' is, als eerste
in den lande, een allochtonen
project begonnen. Via adverten
ties, pr-acties en dergelijke heb
ben kraamcentrum, gemeente
Leiden en het Arbeidsbureau de
afgelopen tijd zoveel mogelijk
allochtonen geworven en opge
leid. De eerste groep gediplo
meerden heeft deze week het
'ooievaartje' gekregen.
Bedoeling van het project is
zowel om het personeelsbe
stand meer een afspiegeling te
laten zijn van het gebied waar
de hulp wordt verleend in
Leiden en omstreken wonen
heel wat Turkse en Marokkaan
se gezinnen als een aantal
werklozen onder allochtone
jongeren aan de slag te helpen.
Met succes: vanaf 1 januari zul
len zo'n 16 buitenlandse jonge
ren (onder wie één van het
mannelijk geslacht!) naar de ge
zinnen worden gestuurd en de
komst Vein een tweede project is
inmiddels rond. Tonny Ver
schoor heeft het in dit verband
over de 'voorbeeldfunctie' die
het kraamcentrum vervult en ze
roemt de mentaliteit van de
leerlingen: „Ze zijn toch bezig
met een traject van twee jaar.
En petje af, want een aantal
leerlingen dat werkloos is ge
weest, gaat er qua salaris, verge
leken met een uitkering, op
achteruit! Ik vind dat belache
lijk. Daar moet echt iets aan ge
beuren, temeer daar meer in
stanties die met langdurig werk
lozen werken, er last van zullen
hebben. Mijn collega's en ik
zullen politiek Den Haag daar
echt over gaan informeren."
Meer baby's
Of veel klanten van 'Rijn en
Vliet' er een punt van maken
dat de kraamverzorgster niet
van Nederlandse komaf is, moet
de toekomst uitwijzen. Ver
schoor beseft dat een aantal
cliënten er problemen mee zal
hebben. „Het is onzin om die
problemen te ontkennen, maar
ik hoop er gewoon het beste
van."
Zelf is ze dolblij met het al
lochtonen-project, temeer daar
de kraamzorg de afgelopen ja
ren met grote personeelsproble
men heeft gewoekerd. Er kwa
men steeds maar meer baby's
ter wereld (veel uitgestelde
zwangerschappen en derde of
vierde kinderen) terwijl het per-
soneelsaanbod afkalfde. Daar
door kon het de afgelopen tijd
gebeuren dat de kraamhulp bij
een aantal nieuwbakken ouders
werd beperkt tot zeven of zelfs
zes dagen. Een maatregel waar
voor in het algemeen maar wei
nig begrip werd opgebracht.
„Men weet dat zoiets kan ge
beuren bij grote drukte. Maar
ja, de hele tendens bij de men
sen is de laatste jaren ook veel
meer van: ik heb er recht op..."
Ter vergelijking: anno 1980
telde het kraamcentrum 1800
verzorgingen per jaar, tegen
woordig ligt dat aantal rond de
2800, 2900. De problemen op
het kraamcentrum waren lange
Tonny Verschoor van kraamcentrum 'Rijn en Vliet', dat nog kort zetelt in een pand dat 'iedereen' kent: aan de Europaweg, vlak voor de afslag Zoe-
terwoude-dorp. Binnenkort gaat het kraamcentrum terug naar Leiden. foto hielco kuipers
tijd navenant stijgende. De af
gelopen tijd is het aantal perso
neelsleden dan ook met twaalf
procent gegroeid. Tonny Ver
schoor: „We hebben als een gek
geïnvesteerd in opleidingen en
tweede-kansopleidingen. Er is
van alles aan gedaan om aan
meer personeel te komen. Ad
vertenties gezet, op de markt
gestaan, stageplaatsen aange
boden, alles deden we. En met
Concurrentie
De groei van het aantal hulp-
aanvragen stabiliseert inmid
dels en er is zelfs sprake van een
lichte achteruitgang. Niet alleen
omdat er wat minder baby's
worden geboren, maar ook om
dat de particuliere kraamcentra
als paddestoelen uit de grond
rijzen. Ze vormen inmiddels
een geduchte concurrent voor
'Rijn en Vliet'. Verschoor, fel als
het onderwerp ter sprake komt:
„Concurrentie is prima, maar
niet het soort dat van de parti
culiere centra afkomt. Wij zijn
aan een enorme regelgeving on
derhevig terwijl iedere willekeu
rige verpleegkundige vanuit
haar huiskamer een particulier
bureau kan oprichten zonder
aan bepaalde normen te hoe
ven voldoen. Wij moeten een
begroting inleveren en worden
maandelijks gecontroleerd op
ons doen en laten. Alle investe
ringen qua opleidingen moeten
wij voor onze rekening nemen.
Bovendien werken wij met
dienstverbanden en niet, zoals
de particuliere sector, met losse
contracten. Logisch dat wij ook
duurder zijn. Ik vind het heel
kwalijk dat staatssecretaris Si
mons die beunhazerij stimu
leert en tolereert, maar het is
nog erger dat de ziekenverzeke-
raars daarmee in zee gaan."
„Als het zo doorgaat, zouden
we eigenlijk met die opleidings
activiteiten moeten stoppen. Op
een gegeven moment heb je
dan geen nieuwe aanwas meer,
dus verdwijnt de kraamzorg ge-
Verhuizing
Zo ver is het nog niet. Voorlopig
barst het kraamcentrum letter
lijk en figuurlijk uit zijn jasje.
Zetelt het 'zenuwcentrum' er
van nog in het beeldbepalende
pand langs de Zoeterwoudse
Europaweg, komend voorjaar
zal het verhuizen naar een kan
toorvilla in Leiden. Volgens
Tonny Verschoor komt die ver
huizing om meerdere redenen
als een opluchting. „Om te be
ginnen is Leiden de grootste
plaats in het werkgebied van
het kraamcentrum. Ik vind dat
het centrum daar dus hoort. We
hebben acht jaar in Zoeterwou-
de gezeten en dat was prima: ie
dereen kent dit pand! Maar de
nieuwe vestiging (het voormalig
TRN-onderkomen aan de Zoe
terwoudse Singel red.) is net
zo herkenbaar en bovendien
veel groter", zegt Verschoor
Daarnaast wil het kraamcen
trum straks in Leiden meer naar
buiten treden. Er dient een do
cumentatiecentrum te komen
en er zullen informatie-avon
den worden opgezet voor aan
staande ouders die bij 'Rijn en
Vliet' een kraamverzorgster 'be
stellen'. Een service die het
kraamcentrum nu alleen inwo
ners van Leiderdorp en Zoeter-
woude kan bieden en die de af
gelopen jaren door ruimte- en
personele problemen danig in
het slop is geraakt.
Verschoor: „Bij alles dat je
onderneemt, word je steeds be
lemmerd door de ruimte. Zo zit
onze afdeling opleidingen nu in
een dependance en dat is een
allesbehalve ideale situatie. We
verheugen ons erop straks weer
in één huis te gaan wonen."
LEIDERDORP LIESBETH BUITINK
Een milieuhok om vervuilde en
brandgevaarlijke stoffen op te
slaan, het verwijderen van de
benzinepompen en sanering
van de grond daaronder. Garage
Verkuil aan de Leiderdorpse
Hoofdstraat ondergaat deze
maanden een grote verbou
wing, die uiteindelijk een
brandschoon bedrijf moet ople
veren. „De garage wordt zo
schoon als een slagerij", aldus
eigenaar G. Verkuil.
Het milieuhok krijgt een
vloeistofdichte vloer en wordt
beveiligd tegen brandgevaar.
„Nu hebben we nog een onder
grondse olie-opslag, maar we
willen alles boven de grond ha
len, schone en afgewerkte olie",
aldus Verkuil. Behalve voor olie
komen in het milieuhok ook
containers voor vuile poetsdoe
ken, oliefilters en koelvloeistof
fen te staan.
„Die koelvloeistoffen zijn na
tuurlijk milieu-onvriendelijk en
moeten verantwoord worden
afgevoerd. Die poetsdoeken zijn
ook allemaal vuil, vies en vet.
Als je die gewoon opstapelt,
gaan ze broeien en worden
brandgevaarlijk. Wij slaan ze in
zo'n container op, zodat ze we
kelijks kunnen worden opge
haald en gewassen."
Voor oude accu's zet Verkuil
een speciaal soort container
neer. „Vroeger bracht je die
naar sloperijen en kreeg je er
geld voor. Dan keerden ze de
accu gewoon om en lieten de
vloeistoffen weglopen. Ik heb
altijd ingezien dat het rotzooi
was; dat gooi je niet zomaar
weg." Garages moeten tegen
woordig betalen om de accu's
goed te laten afvoeren.
Het milieuhok kost Verkuil al
met al 15.000 tot 20.000 gulden.
„Dan hebben we het over de
containers, de vloer en alle
voorzieningen. Het ophalen van
de olie en accu's komt daar dus
nog bij. Vroeger kréég je zes
cent per liter afgewerkte olie.
Nu moeten we een kwartje be
talen om het op te laten halen."
De ondergrondse benzine
tanks worden eveneens verwij
derd. „Het heeft bij ons nooit
gelekt, maar bij ieder verkoop
punt moet de straat eraf en
moeten de tanks eruit. Nieuwe
tanks zijn voor ons niet meer
haalbaar. Wij bedienen nog zelf,
maar dat kost gewoon teveel.
Een dame vulde vroeger niet
zelf haar tank, maar nu doet ie
dereen het zelf. Mensen rijden
niet om om bij mij benzine te
kopen."
„De benzineverkoop concen
treert zich langs grote wegen en
de rest valt af. Dat is jammer,
want de pomp heeft ook de
functie van contact houden met
de mensen. Die vragen meteen
of je even naar de olie of band
jes wilt kijken, ze spreken even
een beurtje af. Ie ziet je klanten,
want je hebt iets waardoor ze
naar je toe komen."
Bij het 25-jarig bestaan van
de garage moet de verbouwing
klaar zijn. „De auto's van onze
klanten kunnen we dan op ons
eigen terrein houden. En we
krijgen een showroom voor ge
bruikte auto's. Daar kunnen
zo'n vijf wagentjes in. Zo'n
autootje moet binnenstaan, an
ders staat het er zo natgeregend
bij."
Het karakter van het bedrijf
wilde Verkuil hoe dan ook het
zelfde houden. „Dat kleinschali
ge wilde ik bewaren. Ik wil zelf
niet alleen maar coördinator
zijn en ik wil dat de klant met
de monteurs kan praten. Want
een klant moet dat autootje
waarop hij heel zuinig is, in ver
trouwde handen kunnen ge
ven."
Populatie in duingebied Katwijk/Wassênaar redelijk stabiel
WASSENAAR DICK VAN DER PLAS
Van de verdedigingswerken die
de Duitse bezetter optrok in de
duinen tussen Katwijk en Was
senaar, is nog maar weinig te
rug te vinden. Een aantal bun
kers is opgeblazen, anderen
werden aan het oog onttrokken
door ze onder het zand te be
delven. De onderaardse verbin
dingen tussen de kazematten
en observatieposten zijn op be
paalde plaatsen echter nog wel
volledig intact. Natuurliefheb
bers koesteren deze gangenstel
sels omdat ze in de winter
maanden onderdak bieden aan
een populatie van enkele hon
derden vleermuizen.
Eén van de meest uitgebreide
gangencomplexen beslaat een
lengte van zo'n anderhalve kilo
meter. Vanaf 1976 is hier in op
dracht van Staatsbosbeheer ge
werkt aan het weer toegankelijk
maken van dit stelsel, een klus
die pas dit najaar is afgerond.
Vele tonnen zand werden, aan
vankelijk door studenten en la
ter door vrijwilligers van de
stichting Natuur- en Land
schapsbeheer Zuid-Holland,
emmertje voor emmertje ver
plaatst. De volledig dichtgesto-
ven gangen zijn inmiddels weer
schoon en vormen met hun
hoogte van ongeveer 1.80 me
ter, een stabiele temperatuur
van tussen de vijf en acht gra
den en de hoge luchtvochtig
heid, een ideale plek voor
overwinterende vleermuizen.
De rust wordt hier slechts één
keer in het jaar verstoord door
een kleine groep deskundigen
die de omvang van de populatie
in kaart brengt. Onder aanvoe
ring van Leidenaar Peter Lina
van het Informatie en Kennis
centrum van het ministerie van
landbouw, natuurbeheer en vis
serij, trok het gezelschap afgelo
pen week weer door het gan
genstelsel. De kleine teruggang
die werd geconstateerd in het
aantal overwinteraars, is vol
Vleermuisdeskundige Peter Lina tekent de slaapplaats van twee vleermuizen aan op de plattegrond van het gangenstelsel. foto hielco kuipers
gens de onderzoekers geheel te
wijten aan een natuurlijke fluc
tuatie. In de drie complexen die
zijn bezocht, werden 316 sla
pende vleermuizen geteld. De
schattingen voor het totale
duingebied van Wassenaar en
Katwijk gaan uit van een popu
latie van rond de 600 exempla-
Roofdieren
Vanaf het moment dat Staats
bosbeheer zich in het midden
van de jaren zeventig ontferm
de over de winterverblijfplaat
sen van de vleermuizen, nam
hun aantal aanvankelijk specta
culair toe. „In een gangenstelsel
waar zich rond die tijd niet
meer dan dertig diertjes ophiel
den, ging het heel snel naar een
gemiddelde van zo'n rond de
150 exemplaren", vertelt Lina.
Het uitgraven van de com
plexen heeft daar in belangrijke
mate toe bijgedragen. Doordat
het stuivende zand vrij spel had,
bedroeg de hoogte van de gan
gen op bepaalde punten niet
meer dan enkele tientallen cen
timeters. Bij de jaarlijkse telling
moesten de vleermuiskenners
vaak op hun rug onder de zol
dering doorschuiven om tot in
alle uithoeken van het stelsel
door te dringen. Dank zij het
schoonmaakwerk moeten nu
alleen de langste leden van de
groep licht gebogen lopen om
het hoofd niet te stoten.
Belangrijker dan voor het ge
mak van de deskundigen, is het
weer op hoogte brengen van de
gewelven nuttig voor de leefom
standigheden van de vleermui
zen. De diertjes willen hun win
terslaap niet ruw onderbroken
zien door roofdieren zoals bun
zing en wezels, die hen vanaf de
grond kunnen bereiken. Zij ge
ven daarom de voorkeur aan
een verblijf dat tussen de 1.50
en 1.80 meter hoog is. Door het
metselen van muurtjes voor de
belangrijkste tochtgaten, is ver
der een eind gemaakt aan de
wisselende luchtstromingen in
het stelsel. Wat resteert zijn nog
slechts twee invliegopeningen.
De vleermuizen die zich in de
zomermaanden ophouden aan
de binnenduinrand, zoeken
vanaf begin november het win
terverblijf op. Tot ruwweg eind
maart hangen ze onderstebo
ven aan de muren of de zolde
ring van het gangenstelsel,
ogenschijnlijk zonder enig hou
vast aan de bepleisterde muren.
De slaapplaatsen lijken volstrekt
willekeurig gekozen, maar op
vallend is dat bij de registratie
heel vaak kenmerken worden
gezet op plekken waar in voor
gaande perioden ook een vleer
muis hing. De deskundigen
gaan er daarbij vanuit dat het
steeds om hetzelfde exemplaar
gaat. Elke slaapplaats wordt met
krijt aangetekend op de wand,
evenals op een plattegrond die
Lina op een planbord bij zich
draagt.
De meeste vleermuizen han
gen in afzondering, maar op be
paalde punten worden ook
groepjes van twee of drie dier
tjes vlak naast en soms zelfs op
elkaar aangetroffen. Het gaat in
de meeste gevallen om water
en meervleermuizen, diertjes
van tussen de vijf en acht centi
meter hoog. Tijdens de winter
slaap daalt hun hartritme tot
slechts twee of drie slagen per
minuut. Het bezoek van de tel
lers met hun op accu's werken
de zaklampen, lijkt op de vleer
muizen geen enkele uitwerking
te hebben.
Toch is het belangrijk dat de
rust in het gangenstelsel zo min
mogelijk wordt verstoord. De li
chaamstemperatuur van de
vleermuis neemt die van de
omgeving aan. Bij verstoring
verbruikt het diertje enorm veel
energie om op te warmen en
dat gaat ten koste van de vetre-
serves waarmee het de winter
moet doorkomen. Dergelijke
oplevingen in de winterslaap
behoudt de vleermuis in zijn
onderaardse verblijf liever voor
aan een andere activiteit: het
paren.
