Buitenland
Israël stuurt aan
op compromissen
Aanhangers Suu Kyi door
junta Myanmar opgepakt
Meer zorgen over
eten dan over Unie
sr
Unie is nog niet begraven
Irak sloopt superkanon
Rechtbank legt beslag op
bezittingen zoon Maxwell
EG vreest
aftreden
Gorbatsjov
Uranium blijkt waardeloos
De hoeveelheid uranium die de Zwitserse politie vorige maand
in Ziirich in beslag heeft genomen, blijkt waardeloos te zijn. Dit
heeft NucNet, het nieuwsnetwerk van de Europese Nucleaire
Organisatie in Bern, gisteren gemeld. Onderzoek heeft uitgewe
zen dat het grootste deel van het 29 kilo wegende materiaal uit
gewerkt uranium betreft. De politie vond het materiaal in een
grot bij Zürich.
Puertoricanen tegen autonomie
Overal in de wereld streven volken naar onafhankelijkheid. De
Puertoricanen echter hebben zondag via een referendum een
wetsontwerp verworpen dat de mogelijkheid van onafhankelijk
heid van de Verenigde Staten zou hebben geopend. Bij de nog
niet helemaal definitieve uitslag bleek gisteren dat 55 procent
van de 1,2 miljoen stemmers tegen het wetsontwerp hebben ge
stemd en 45 procent voor.
Helft Brazilianen leeft in armoede
Meer dan de helft van de 150 miljoen Brazilianen leeft in armoe
de. Dat staat in een gisteren gepubliceerd rapport van een Brazi
liaanse parlementscommissie. Ruim 25 miljoen mensen zijn zo
arm dat ze als „volledige paupers" worden getypeerd. In het
rapport staat verder dat Brazilianen 30 procent minder eten dan
in 1960. Meer dan tachtig miljoen mensen zijn ondervoed.
Pers geweerd bij 'commies' VS
Het afgelopen weekeinde heeft in het grootste geheim het 25e
congres van de Amerikaanse communistische partij plaatsge
vonden. Tegen de gewoonte in, mocht de pers niet naar binnen.
Het zijn moeilijke tijden, zo legde een woordvoerder van de par
tij aan journalisten uit. Er valt heel wat te bespreken en wij wil
len dat de afgevaardigden zich vrij voelen te zeggen wat zij wil
len. Eén afgevaardigde dacht echter dat de pers buiten de deur
gehouden werd omdat het zo'n een chaos is binnen de partij.
Sri Lanka pakt babyhandel aan
Sri Lanka probeert via nieuwe wetten de al jarenlang bestaande
babyhandel, waarbij kinderen aan buitenlandse echtparen wor
den verkocht, voorgoed uit te roeien. De wetten, die in januari
van kracht worden, bepalen dat buitenlanders uitsluitend kinde
ren kunnen adopteren door bemiddeling van kindertehuizen en
pas als er geen Srilankaans echtpaar interesse heeft.
NIEUWSLIJN Palestijnen herdenken begin intifada
Syrië, Libanon, Jordanië, de Palestijnen en Israël zetten
vandaag in Washington hun bilaterale onderhandelingen
voort. Hoewel het getouwtrek rond de lokatie en het tijd
stip de indruk wekt dat de standpunten zo wisselvallig
zijn als het Hollands weer, is nu wel duidelijk dat de Is
raëlische regering streeft naar afspraken met de Palestij
nen om een vorm van beperkt zelfbestuur voor de bezet
te gebieden in te voeren.
WASHINGTON-JERUZALEM AFP-Rtr-AP
De Israëlische premier Shamir
schiep gisteren meteen duide
lijkheid over de vraag in hoever
re er over het nederzettingenbe-
leid zal worden gepraat. Zijn
vice-minister van informatie,
Netanyahu, heeft gisteren ge
zegd dat Israël een reeks voor
stellen zal doen om de Palestij
nen een vorm van zelfbestuur te
geven waardoor zij met een mi
nimum aan bemoeienis van het
Israëlische leger hun eigen za
ken kunnen regelen. Shamir
trok vervolgens de grens van dat
zelfbestuur: „De joodse neder
zettingen zullen niet aan een
niet-Israëlisch bestuursorgaan
onderworpen of afhankelijk
zijn."
Een teken aan de wand van
de vérgaande compromissen
die klaarblijkelijk al achter de
coulissen zijn bereikt, was dat
Shaath, adviseur van PLO-leider
Arafat, gisteren contact zocht
met een westers persbureau in
Cairo om opeens over de scha
devergoedingen aan 2,5 miljoen
Palestijnse vluchtelingen buiten
Israël te spreken. Volgens
Shaath staat deze kwestie nu op
de agenda maar had die pas in
de eindfase aan bod mogen ko
men. De Palestijnen in de be
zette gebieden kregen gisteren
een opmerkelijke radiotoe
spraak te horen van hun voor
man al-Husseini. „Uit de op
stand met stenen kan een op
stand met olijftakken" worden
gemaakt. Met andere woorden
een opstand die op maat van de
vredesconferentie gesneden is
en die zijn oorspronkelijke doel
stellingen „vergeet".
Het Israëlische leger in de be
zette gebieden is gisteren ver
sterkt, terwijl de Palestijnen
daar een algemene staking hiel
den om het begin van de op
stand tegen de Israëlische be
zetters (intifada), vier jaar gele
den, te herdenken.
Winkels waren gesloten en
het verkeer lag vrijwel stil op de
Westelijke Jordaanoever en de
Gazastrook Op de belangrijkste
wegen waren militaire controle
posten opgezet en Palestijnen
uit de bezette gebieden werden
uit Jeruzalem geweerd.
Dinsdag 10 December 1991 Redactie: 023-150225 RONALD FRISART (dief) ONNO HAVERMANS HANS JACOBS JOLANDA CUKES Vertalingen: MARGREET HESUNGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: MARIANNE VERSCHUREN
BAGHDAD Rtr
Irak heeft zijn beruchte super
kanon 'Doomsday' vernietigd.
Dat heeft VN-functionaris Patri
ce Palanque gisteren, vlak voor
zijn vertrek uit Baghdad, ver
klaard.
Het superkanon, dat nabij Is-
kandariyah, 50 kilometer ten
zuiden van de hoofdstad stond
opgesteld, had een bereik van
duizend kilometer zodat Israël
en de overige landen in het
Midden-Oosten zouden kunnen
worden geraakt. Palanque zei
met zijn team van elf VN-ex-
perts bij de laatste fase van de
vernietiging aanwezig te zijn ge
weest. Volgens Palanque had
den Iraakse deskundigen het
meeste al vernield voordat de
VN-experts arriveerden.
Palanque zei dat alle ballisti
sche raketten die Irak heeft op
gegeven nu zijn vernield, maar
dat bij verrassingsbezoeken aan
andere plaatsen gebleken is dat
Baghdad over nog meer uitrus
ting voor raketten beschikt.
Door het slechte weer was
zijn team niet in staat geweest
per helikopter elf van de zestig
Scud-lanceerinrichtingen te be
zoeken die gedurende de Golf
oorlog zouden zijn vernield.
Westerse waarnemers menen
dat Irak mogelijk nog steeds be
schikt over 200 van de ruim 800
Scudraketten die de afgelopen
tien jaar in Moskou zijn aange
schaft.
Familie ontvangt vandaag Nobelprijs
RANGOON RAYMOND WHITAKER
THE INDEPENDENT
De militaire junta van Myanmar (het voormalige
Burma) heeft tientallen mensen gearresteerd die
hun steun betuigden aan oppositieleidster Aung
San Suu Kyi die vandaag de Nobelprijs voor de
vrede krijgt. De Myanmarese oppostieleidster
staat onder huisarrest in de hoofdstad Rangoon.
Haar echtgenoot, de Britse academicus Stephen
Aris en haar twee zoons zullen de prijs namens
haar in Oslo in ontvangst nemen.
Volgens een westerse diplomaat in Rangoon
zijn zeker 50 mensen opgepakt, wegens het ver
spreiden van briefjes in theehuizen waarin ze Suu
Kyi feliciteren. Een tweede diplomaat zei dat an
deren, vooral leden van de oppositie, zijn gearres
teerd nadat ze vragen over de Nobelprijs niet juist
hadden weten te beantwoorden. „Er werd hun
gevraagd of zij vonden dat Aung San Suu Kyi de
prijs had moeten krijgen, en als ze daarop 'ja' ant
woordden, werden ze meegenomen om te verkla
ren waarom. We weten niet of ze weer zijn vrijge
laten^, aldus de diplomaat.
De 46-jarige Suu Kyi wordt sinds juli 1989 on
der huisarrest gehouden. Haar partij, de Nationa
le Liga voor Democratie (NLD), won in mei 1990
de verkiezingen met overweldigende meerder
heid, maar de militairen weigerden hun macht op
te geven. Volgens een verklaring van negen vroe
gere Nobelprijswinnaars van de vrede, die oprie
pen tot economische sancties tegen Myanmar,
werden tachtig van de gekozen NLD-kandidaten
gevangen genomen en stierven er drie in gevan
genschap. Vele anderen houden zich schuil of zijn
het land ontvlucht.
In een rapport dat gisteren werd gepubliceerd,
heeft Amnesty International een lijst opgesteld
van 200 mensen die de eerste zeven maanden
van dit jaar in Myanmar werden gearresteerd.
Daarvan hebben bijna 40 mensen gevangenis
straffen gekregen van 25 jaar.
De Amerikaanse organisatie Artsen voor de
mensenrechten heeft vandaag verklaard dat
Myanmarese troepen vanaf 1988 stelselmatig art
sen en verpleegkundigen hebben gedood die ge
wonde anti-regeringsdemonstranten wilden be
handelen. Bovendien blokkeerden de soldaten
ambulances en verhinderden eerste hulp aan
burgers.
Opperhovenier Doug Goodyear Het doolhof, waar zo'n duizend
legt in het Britse Hever de laatste struiken is zijn verwerkt, werd in
hand aan het bijwerken van het 1905 aangelegd door William
labyrint van kasteel Hever in Kent. Waldorf-Astor, toen hij het kas-
Een Britse rechtbank heeft gis
teren beslag laten leggen op alle
bezittingen van Kevin Maxwell,
een zoon van de vorige maand
verdronken Britse mediamag
naat Robert Maxwell. Ook heb
ben Kevin en zijn broer Ian hun
paspoorten moeten inleveren
op verzoek van de curator die
de fraude bij de pensioenfond
sen van het Maxwell-imperium
onderzoekt.
Inmiddels heeft het ministe
rie van justitie ook curatoren
benoemd bij de privé-ondeme-
mingen van Maxwell. Dat geldt
onder meer voor Bishopsgate
Investments Management
(BIM), de onderneming die de
administratie deed van de pen
sioenfondsen van Mirror Group
Newspapers (MGN) en Maxwell
Communication Corporation
(MCC).
Maxwell heeft 665 miljoen
Britse ponden (2,13 miljard gul
den) aan pensioengelden ge
bruikt om verliezen van zijn im
perium te dekken en mogelijk
ook om de aandelenkoersen
van MCC hoog te houden.
teel grondig restaureerde, foto
ep a gerry penny
Obeid pleit voor
vrijlating Arad
JERUZALEM AP
De ontvoerde shi'itische geeste
lijke sjeik Obeid heeft gisteren
gepleit voor vrijlating van de Is
raëlische militair Arad. De op
roep werd uitgezonden door de
Israëlische tv. Arad wordt sinds
1986 vermist.
Een hoge functionaris van de
pro-Iraanse Hezbollah heeft ge
zegd dat zijn groep Arad niet
vasthoudt en dat Israël geen ex
cuus heeft om Obeid te gijzelen,
die in 1989 door Israëlische
commando's werd ontvoerd.
MAASTRICHT PETER DE VRIES
'Het zijn wel spannende tijden
CORRESPONDENT
De EG vreest dat Michail Gor
batsjov snel aftreedt als presi
dent van de voormalige Sov
jetunie, nu het land definitief in
staat van ontbinding verkeert.
Uit vrees door de actualiteit te
worden achterhaald, zagen de
EG-leiders gisteravond af van
het uitgeven van een verklaring
over de politieke crisis in Mos
kou.
Wel reist de Nederlandse top
diplomaat Christian Kroner
donderdag naar Kiev, om daar
met de regering van de Oekraï
ne te praten. De EG vraagt ga
ranties dat de Sovjet-kernwa
pens niet in verkeerde handen
vallen, de mensenrechten wor
den gerespecteerd en de inter
nationale verplichtingen van
wiilen de Sovjetunie worden na
gekomen. De Britten hadden
eerder op de dag al besloten een
eigen missie naar de Oekraïne,
Witrusland en de Russische Fe
deratie te sturen. Ook de Fran
sen sturen een gezant uit.
President Mitterrand en pre
mier Major voerden gisteren tij
dens een pauze van de Eurotop
in Maastricht apart overleg over
de crisis in de Sovjetunie. Zon
dagnacht was er al contact tus
sen Londen en Washington. De
drie kemwapenmachten zullen
nauw contact met elkaar blijven
houden. Frankrijk en Groot-
Brittannië dringen aan op een
conferentie van alle Europese
kernmachten (dus ook de drie
Slavische republieken), plus de
VS.
MOSKOU HANS GELEUNSE
CORRESPONDENT
De lege schappen in de winkels
houden de Moskovieten meer
bezig dan de doodsstrijd van de
Sovjetunie of het lot van Michail
Gorbatsjov. „Als de mensen in
opstand komen doe ik mee",
zegt loodgieter Nikolai, net met
lege handen terug uit een su
permarkt in een van de beton
nen buitenwijken van de stad.
Toch is er na enig nadenken
ook treurnis over het rijk dat ten
onder gaat. „Die leiders van de
republieken zijn de schuld. Zij
moesten zo nodig. Ik zou willen
dat de Unie bleef bestaan."
Bang voor de toekomst, voor
een burgeroorlog of ingrijpen
van het leger is hij niet. „Het le
ger zal nooit op het eigen volk
schieten", weet hij zeker. Niko
lai moet niets hebben van Vla
dimir Zjirinovski, de half-fascis-
tische leider van de Liberaal-
Democratische Partij die de
Unie met Russisch patriottisme
en ingrijpen van het leger wil
redden.
Vuilnisman Jevgeny is het daar
mee eens. „Die man zie ik hele
maal niet zitten. Dat is geen op
lossing. Maar die lege winkels,
daar moet snel wat aan gebeu
ren. Als de mensen uit protest
de straat opgaan, ben ik er bij."
Nikolai heeft net loonsverho
ging gekregen van het gemeen
tebestuur. Duizend roebel per
maand krijgt hij nu. „Eindelijk
geld genoeg maar ik kan niks
kopen. Daar schieten vrouw en
kind niet veel mee op."
Volop ontevredenheid bij hem
en bij de collega's. Maar aan
staken denken ze (nog) niet.
Van Nikolai mag Gorbatsjov zo
van het toneel verdwijnen. „Hij
knj gt nu overal de schuld van,
dat klopt natuurlijk niet hele
maal. Maar het belangrijkste is
dat hij geen sterke, stabiele
staat neeft kunnen bouwen.
Daarom interesseert het me
i bal als ie vertrekt' zegt
Tatjana Petrovna, produktie-ar-
beidster in ploegendienst, is
bang. „Het is zo vreemd alle
maal. Onze hele geschiedenis is
er een van volkeren die bij el
kaar komen. Uiteindelijk werd
het een groot rijk. Vroeger was
ik altijd welkom als ik naar de
Kaukasus ging, nu kan ik ner
gens meer heen."
Tatjana weet niet meer wat ze
van de politici moet denken.
„Onze parlementariërs staan
veel te ver van het volk af. Ze
vechten om de macht, geven
mooie baantjes en huizen aan
familieleden en kennissen. Ik
heb altijd hard moeten werken
voor een karig loon. Voor de
werkende mensen is er niks ver
beterd. Nou, als ze de straat op
gaan, ben ik erbij. Als ik ten
minste een babysit kan krij
gen."
Een televisiemonteur vaart uit
tegen een flatbewoner die
klaagt dat juist op deze belang
rijke dag de antenne is afgeslo
ten. „Oh, valt de Unie uit elkaar.
Dat hoef je niet te zien. Je hoort
het geraas wel. Hoe eerder hoe
beter, zou ik zeggen."
De zoektocht naar eten houdt de Moskovieten meer bezig dan het uit
een vallen van de Unie. In de rij voor een slagerij laat een vrouw haar
man zien welk nummer het winkelpersoneel op haar hand heeft ge
schreven. foto epa dima koro ta yfv
Gala, diep weggedoken in een
warme bontjas: „Ik vind het al
lerbelangrijkste dat m'n kind
een goede,opleiding als specia
list kan krijgen." Het ventje kijkt
rillend, het vriest 15 graden,
omhoog naar moeder en ver
slaggever. Gala, natuurkundige
bij een wetenschappelijk insti
tuut, verdient er geld bij met
breiwerk. „Je moet wel. Alles
stort in mekaar, ik durf er bijna
niet over na te denken. Je kunt
niet voorspellen wat er morgen
gebeurt." Dan, koket lachend:
„Was ik maar jong nu. Het zijn
natuurlijk wel spannende tij
den."
MOSKOU HANS GELEUNSE
CORRESPONDENT
Michail Gorbatsjov mobiliseert. De Aziatische re
publieken, het Congres van Volksafgevaardigden,
de republieksparlementen, de gehele bevolking.
Iedereen moet worden betrokken bij de strijd te
gen de doodverklaring van de Unie, die de presi
denten van drie republieken zondag in Minsk de
wereld instuurden.
Sleutelfiguur in het verzet is de Kazachstaanse
president Nazarbajev, die in het verleden met
succes bemiddelende tussen Gorbatsjov en de
Russische president Boris Jeltsin. Nazarbajev is
boos omdat Jeltsin en zijn Slavische vrienden
hem niet bij het weekeinde-overleg in een buiten
verblijf bij Brest hadden betrokken.
Zo'n man kan Gorbatsjov goed gebruiken in
wat misschien wel het ultieme gevecht is voor zijn
functie als president van een land dat nog bestaat.
Gorbatsjov heeft een ontwerp-Unieverdrag naar
de republieken gestuurd, dat eerst in de Staats
raad door de republiekspresidenten, inclusief Jelt
sin en de Witrussische parlementsvoorzitter
Sjoeskjevitsj, is goedgekeurd.
Dat verdrag wil een Unie van Soevereine Staten
creëren, met een president aan het hoofd, bijge
staan door een regering die belangrijke sectoren
als Buitenlandse Zaken, Financiën en Defensie
coördineert. Het 'datsja-akkoord' van de drie Sla
vische republieken haalt een streep door dat plan.
Weg met de Unie; een Gemenebest van onafhan
kelijke staten, naar het voorbeeld van de EG.
Misschien had Jeltsin ook Nazarbajev bij dat
plan kunnen betrekken. De Kazachstaanse presi
dent, die behalve kernwapens ook zes miljoen
Russen op zijn grondgebied heeft, vertrouwt Gor
batsjov niet echt. Maar Jeltsin liet hem aan de
kant staan.
Waarom? Slavische superioriteitsgevoelens ten
opzichte van de 'spleetogen', zoals de Russen hun
Aziatische Sovjet-broeders bij voorkeur noemen?
Het lijkt erop. Maar even aannemelijk is dat Jelt
sin, die deze zomer nog een vriendschapsverdrag
in Alma Ata kwam afsluiten, eerst de Oekraïne en
in het kielzog Witrusland op één lijn met Rusland
wilde brengen.
Jeltsins woordvoerder Pavel Vosjanov zei gister
avond dat Gorbatsjov nu eenmaal niet in staat
was de tegenstellingen tussen de republieken te
overbruggen. En Jeltsins supporters bij de Russi
sche televisie bewerken de publieke opinie al met
verhalen over de stemming in het leger. De Unie,
zeggen die commentatoren, betekent voor het le
ger alleen maar problemen. Onvoldoende geld,
onvoldoende inzet bij etnische conflicten en voor
geen kopeke waardering. Daarom komt het goed
uit dat de drie presidenten in Brest hebben afge
sproken binnen tien dagen geld uit te trekken
voor de gezamenlijke defensie.
Een iets te optimistisch scenario misschien.
Gorbatsjov ontsloeg zaterdag chef-staf generaal
Lobov, een manoeuvre die Nazarbajev niet echt
kon billijken. Lobov werd vervangen door gene
raal Samsonov, fervent voorstander van één on
gedeeld Rode Leger. Samsonov was tijdens de
coup in augustus pas na zeer lange discussies met
burgemeester Sobtsjak van St. Petersburg bereid
om de troepen in zijn district niet op de betogers
in de stad aJf te sturen.
Vanwaar die plotselinge benoeming? Waarom
werd de militaire commandant van het Kremlin
zaterdag eveneens ontslagen en vervangen door
Barsoekov, de bewaker van Gorbatsjovs presiden
tiële woning? Nazarbajev wist het niet, vond het
maar vreemd.
In Moskou gaan vandaag de democraten de
straat op om te protesteren tegen de afbraak van
de Unie. De politieke strategen realiseren zich dat
de irritatie van Nazarbajev tot een nieuw veilig
heidsprobleem kan leiden: islamitisch fundamen
talisme aan Ruslands grenzen. Iran heeft de Azia
tische republieken al eeuwige solidariteit en hulp
beloofd. Teheran voert met de regionale groot
macht Turkije een stevig diplomatiek geveent om
invloed in het islamitische deel van nu nog de
Unie.
Bovendien moet Jeltsin rekening houden met
het verzet van zijn vice-president Roetskoj, die
nog steeds communistische illusies koestert, te
gen de voorgenomen prijsliberalisering en de pri
vatisering van een deel van het machtige militair-
industrieel complex. Boze tongen voorspellen al
een verbond Roetskoj-Russische nationalisten-
Gorbatsjov, een alliantie van het kwaad.
Niets is zeker. Misschien alleen dit: Zondag 8
december was niet de begrafenisdag van de Sov
jetunie. Het was evenmin de geboortedag van een
nieuwe statenbond.
