Buitenland
Toch akkoord EMU
Finland ook in EG neutraal
Verdediger Smith maakt
bezwaar tegen getuige
Togo krijgt nieuwe overgangsregering
Maxwell verdacht van
belangenverstrengeling
Gorbatsjov waarschuwt
voor coup en oorlog
Chef staf Witte Huis
Sununu neemt ontslag
Woensdag 4 december 1991 Redactie: 023-150225 RONALD FRISART (chef) ONNO HAVERMANS HANS JACOBS JOLANDA OUKES Vertalingen: MARGREET HESUNGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving:
NIEUWSLIJN
Staking bij Belgische spoorwegen
Bij de Belgische spoorwegen dreigt een 24-uursstaking die van-
ond om tien uur moet beginnen. De vakbonden zijn het daar
gisteren over eens geworden. Volgens een NMBS-vvoordvoerder
zal het internationaal treinverkeer tijdens de staking vermoede
lijk volledig stilliggen. Met onder meer de NS is afgesproken dat
er vanuit Nederland geen internationale treinen meer zullen
vertrekken die vanavond na tien uur in België aankomen.
Scherpe daling koers roebel
De Sovjet-staatsbank voor buitenlandse economische relaties
heeft gisteren de toeristenkoers van de roebel bijna gehalveerd.
Buitenlanders krijgen nu 90 roebels voor een dollar, voordien
was dat 47 roebel. De kosten voor Sovjet-bedrijven en burgers
om dollars te kopen gaan omhoog van 47 roebel voor een dollar
naar 99 roebel voor een dollar. De devaluatie van de toeristen-
koers is een nieuw stap op weg naar volle inwisselbaarheid van
de roebel. De koers van de roebel wordt nu door de overheid be
paald en is zo goed als nutteloos buiten het land.
Politie doet invallen bij neo-nazi's
De Duitse politie heeft gisteren een van de grootste acties tegen
rechts-extremisten in de naoorlogse geschiedenis uitgevoerd.
Meer dan 120 huizen in 32 steden in zeven deelstaten werden
doorzocht door in totaal ruim 700 politiemensen. Bij de actie,
waarbij het zwaartepunt op de als 'bruin bolwerk' bestaande
deelstaat Saksen lag, werden wapens munitie en grote hoeveel
heden rechts-extremistische lectuur in beslag genomen. Acht
neo-nazi's werden gearresteerd.
Doek bijna gevallen voor PanAm
De Amerikaanse luchtvaartmaatschappij PanAm bestaat zater
dag wellicht niet meer omdat redder Delta Air Lines weigert met
de toegezegde financiering over de brug te komen. Dit heeft de
advocaat van PanAm, George Weisz, gisteren meegedeeld. Delta
beloofde eerder dit jaar geld te pompen in PanAm in ruil voor
een belang in de maatschappij en de overname van een groot
aantal activiteiten, waaronder transatlantische vliegroutes. Delta
krabbelt echter terug nu blijkt dat de verliezen bij PanAm groter
zijn dan verwacht. De faillissementsrechter heeft PanAm tot
morgen de tijd gegeven om elders financiering te vinden om zo
te kunnen voortbestaan.
Vierde ambtstermijn voor Assad
Een overweldigende meerderheid van de kiesgerechtigden in
Syrië heeft zich maandag in een referendum uitgesproken voor
een vierde presidentiële termijn van zeven jaar van president
Assad. Volgens minister Harba (binnenlandse zaken) heeft 99,9
procent van de ongeveer 6,7 miljoen kiezers ,,ja„ gezegd tegen
een hernieuwde ambtsperiode van Assad. Slechts 396 kiezers
stemden „nee", aldus Harba.
President Burkina Faso mag blijven
Bij de zondag gehouden presidentsverkiezingen in de Westafri-
kaanse staat Burkina Faso is president Compaore herkozen. De
opkomst bij de verkiezingen, die door de oppositie werden ge
boycot, was buitengewoon laag. Van de ongeveer 3,5 kiesgerech
tigde Burkinezen zou minder dan de helft naar de stembus zijn
gegaan. Waarnemers uit verschillende Afrikaanse landen meld
den dat de verkiezingen ondanks de boycot overwegend vreed
zaam en eerlijk zijn verlopen.
Doden bij gevechten in Burundi
Zeker achttien personen zijn om het leven gekomen bij gevech
ten in het noordwesten van Burundi tussen het regeringsleger
en leden van de oppositionele Partij voor de Bevrijding van het
Hutu-volk (Palipe-Hutu). Het dodencijfer werd gisteren meege
deeld door de Burundische minister van binnenlandse zaken Li-
bèrè Bararunyeretse. Sinds de Palipe-Hutu op 23 november ge
wapende acties is begonnen tegen het leger zijn er volgens offi
ciële opgave al bijna 300 doden gevallen.
De tweede zitting van het pro
ces wegens vermeende ver
krachting tegen William Kenne
dy Smith stond gisteren in het
teken van een conflict over het
al dan niet oproepen van.een
getuige die twijfels kan plaatsen
bij een eventuele getuigenis van
Smiths oom, senator Edward
Kennedy.
De verdediging maakte be
zwaar tegen het oproepen van
getuige Steven Scott. Deze heeft
gezegd dat hij senator Kennedy
op 31 maart, een dag na het
vermeende misdrijf, tegen
Smith had horen zeggen: „Zij
(het slachtoffer) zal zeggen dat
het verkrachting was."
Als Edward Kennedy dat in
derdaad heeft gezegd dan wijst
dat erop dat de familie toen al
rekening hield met een mogelij
ke aanldacht wegens verkrach
ting. De verdediging en de Ken-
Britten krijgen van EG-partners pin op de neus
De ministers van financiën van de EG hebben gisteren in
Brussel een principe-akkoord bereikt over de Europese
Monetaire Unie (EMU). Zelfs de invoering van één Eu
ropese munt voor de eeuwwisseling lijkt door hen bijna
te zijn veiliggesteld.
BRUSSEL PETER DE VRIES
CORRESPONDENT
Voor dat laatste hebben de mi
nisters gisteren een compromis
bereikt. Een ingewikkelde stern-
procedure, die in Maastricht
nog wel moet worden goedge
keurd, regelt nu dat de munt en
de Centrale Europese Bank er in
1997 komen wanneer zeven
landen dat willen.
Zijn er onvoldoende geschikte
deelnemers, of steekt iemand
een spaak in het wiel, dan volgt
in 1998 een nieuwe stemronde.
Dan kan de munt worden inge
voerd wanneer een meerder
heid van de economisch sterke
landen het wil, en kan niemand
een veto uitspreken.
Groot-Brittannië behoudt de
mogelijkheid in 1997 uit de
EMU te stappen, wanneer de
derde en laatste fase (een geza
menlijke munt en een centrale
bank) in werking treedt. Er be
staat echter nog onenigheid of
de 'ontsnappingsclausule' ook
voor andere landen moet gel
den. Denemarken wil ook een
uitzonderingspositie.
De kans dat Amsterdam de
zetel wordt van het Europees
Monetair Instituut (EMI de
voorloper van de centrale bank)
is erg klein geworden. Dat zei
Kok na afloop van het overleg.
Volgens hem oefent Duitsland
druk uit om de bank naar
Frankfurt of Bonn te halen om
dat Duitsland op dit moment
geen enkele EG-instelling her-
bergt.
De EG heeft Groot-Brittanië gis
teren verder de pin op de neus
gezet, door duidelijk te maken
dat Londen flinke concessies
moet doen tijdens de onder
handelingen over de politieke
eenwording van Europa (EPU).
Zelfs voor het schrappen van de
door Groot-Brittanië veraf
schuwde passages over een 'fe
derale roeping' van de EG, zal
„een prijs moeten worden be
taald", aldus een strijdlustige
minister Van den Broek na twee
dagen onderhandelen.
Minder dan een week voor de
Eurotop in Maastricht, zijn de
meningsverschillen tussen de
EG-landen daarmee tot hun es
sentie teruggebracht en kan het
handjeklap tussen de regerings
leiders beginnen. Het staat ove
rigens nu al vast dat op de Top
geen akkoorden worden onder
tekend. Juristen zullen nog da
gen nodig hebben om de details
van een eventuele politieke
overeenkomst uit te werken.
Over het 'sociaal gezicht' van
Europa is ook geen eenstem
migheid. Het moet één van de
hoogtepunten worden op de
Top. Vooral over de Europese
richtlijnen over werktijden is
onenigheid. Het debat daarover
liep gisteren uit op een urendu-
rend dispuut tussen de Britten
en de Europese commissaris
Papandreou. De Britten vinden
dat Europa zich met dit soort
zaken niet moet bemoeien.
De Togolese president Eyadéma
en overgangspremier Koffigoh
hebben gisteren in een geza
menlijke verklaring aangekon
digd een „voorlopige regering
van nationaal verbond" te in
stalleren. Zij maakten dit be
kend via de Tongolese televisie
en radio. Beide politici riepen
de militairen op weer terug te
keren naar hun kazernes.
De opstandige militairen be
stormden gistermorgen de resi
dentie van Koffigoh en arres
teerden de premier. Hij werd
meegenomen naar de residen
tie van de president, om daar
onder druk van de militairen te
werken aan de vorming van een
nieuwe regering.
Bij de arrestatie van de pre
mier zijn zeker 17 doden en
tientallen gewonden gevallen.
Enkele uren later maakte Koffi
goh de vorming van een nieuwe
overgangsregering van nationa
le eenheid bekend. In een toe
spraak voor de nationale radio
en televisie verklaarde Koffigoh.
dat hij zich aan het leger had
overgegeven om een bloedbad
te voorkomen.
Ook Frankrijk, Togo's voor
malige koloniale overheerser,
en de Europese Gemeenschap
hebben de gebeurtenissen van
gisteren veroordeeld. Een EG-
woordvoerder verklaarde dat de
Gemeenschap alle samenwer
king met Togo zal opschorten
als het leger de democratische
hervormingen in het land blijft
dwarsbomen.
De in Benin gelegerde Franse soldaten zijn gisteren voor alle zekerheid overgebracht naar het Beninse vliegveld Cotonou in verband met de situatie
in het buurland Togo. De Franse minister Joxe (defensie), die een kort bezoekje bracht aan de Franse troepen, verzekerde de manschappen dat zij
alleen naar Togo worden overgebracht ter bescherming van de Franse burgers in dat land. foto afp franqois rojon
Vergezeld van zijn moeder (links) arriveert William Kennedy Smith bij
de rechtbank voor de tweede dag van zijn proces. foto afp
nedy's beweren dat de aan
klaagster vrijwillig seksueel con
tact had met Smith.
De advocaat van Smith, Roy
Black, vroeg de rechter de getui
genis van Scott tegen te hou
den. Volgens Black ontken
Edward Kennedy ooit een der
gelijke uitspraak te hebben ge
daan. Verder zou de senator
niet met Smith in het restaurant
met zijn
zijn geweest,
zoon Patrick.
Smith wordt ervan verdacht
op 30 maart van dit jaar een 30-
jarige vrouw naar een landhuis
van de Kennedy's in Palm
Beach, Florida, te hebben gelokt
en haar daar te hebben ver
kracht. Op dat moment was ook
Edward Kennedy in het land
huis aanwezig. De openbaar
aanklaagster liet gisteren weten
dat zij in ieder geval Edward
Kennedy als belangrijke getuige
zal oproepen.
LONDEN ANDREW MARSHALL
THE INDEPENDENT
Finland zal in de eerste helft van het vol
gende jaar een aanvraag doen voor het
lidmaatschap van de Europese Gemeen
schap. Dit zei premier Esko Aho gisteren.
Maar als neutraal land maakt het zich on
gerust over de ontwikkeling van een ge
meenschappelijke buitenlandse politiek
van de EG.
Met uitbreiding hoog op de agenda van
de EG en vier potentiële nieuwe neutrale
leden Finland, Zweden, Zwitserland en
Oostenrijk wordt de kwestie waar
schijnlijk steeds ingewikkelder. Ierland,
dat al lid is van de EG, is ook neutraal.
„Economische studies over de gevolgen
van lidmaatschap zullen aan het eind van
het jaar worden afgerond", vertelde Aho,
met zijn 37 jaar de jongste premier die
Finland ooit heeft gehad. Maandag had hij
een ontmoeting met de Britse premier
Major, die hem een uiteenzetting gaf over
de bijzonderheden van de voorgestelde
tijdsplanning.
Formele besprekingen met landen die
zich willen aansluiten beginnen in 1993.
Oostenrijk en Zweden hadden gehoopt op
een sneller begin van de onderhandelin
gen, maar dat zou landen als Finland, die
zich nog over de kwestie beraden, onder
druk zetten. Zwitserland en Noorwegen
bevinden zich in eenzelfde positie. Waar
schijnlijk zal dat leiden tot een procedure
voor uitbreiding in twee fasen, met de lan
den van de Europese Vrijehandels Associ
atie waaronder Finland, Zweden en
Oostenrijk in de voorhoede.
„Wij zijn in de eerste fase van uitbrei
ding bereid die tijdsplanning te accepte
ren", aldus Aho. Oosteuropese landen als
Polen, Hongarije en Tsjecho-Slowakije
zullen in de tweede golf zitten. De Europe
se Commissie heeft gesproken over het
idee alle kandidaten tegelijk in een 'één
klap' toe te laten, maar heeft dat verwor
pen.
Maar Aho toonde zich bezorgd dat de
ontwikkeling van de monetaire en politie
ke unie gevolgen zouden hébben voor het
lidmaatschap van Finland. „Wij zijn erg
geïnteresseerd in de top in Maastricht",
zei hij, „Wij willen weten wat voor soort
eisen de EG zal stellen aan toekomstige le
den."
Met name zei hij dat „het buitenlandse
en veiligheidsbeleid van essentieel belang
zijn voor een neutraal land als Finland.
Voor ons is van belang te weten of neutra
liteit samengaat met een volledig lidmaat
schap". De Gemeenschap is van plan een
eigen defensie op te bouwen en onder in
vloed van de Britten zou iedere vorm van
gemeenschappelijk veiligheidsbeleid ver
bonden zijn met de Navo en dus de Vere
nigde Staten.
Alle potentiële EG-kandidaten volgen
nauwgezet de onderhandelingen in Maas
tricht. Maar vorige week zij een Franse
functionaris: „Wij zullen niet toestaan dat
de neutrale lidstaten de gemeenschappe
lijke buitenlandse politiek neutraliseren."
Het probleem kan met name voor Fin
land ernstig zijn. Sinds 1948 is een vriend
schapsverdrag met de Sovjetunie de basis
geweest van de buitenlandse en handels
politiek van Helsinki. Nu wordt gezocht
naar een nieuwe oriëntatie, maar neutrali
teit zal de belangrijkste grondslag blijven
van het beleid, aldus Aho. „Neutraliteit
moet onder de huidige nieuwe omstan
digheden opnieuw worden bekeken", zegt
hij, „Maar het betekent dat er zekere nieu
we uitdagingen zijn voor neutraliteit, het
betekent niet dat de tijd voor neutraliteit
voorbij is."
Zijn Oostenrijkse collega, bondskanse
lier Vranitzky, hield gisteren in Parijs een
soortgelijk pieidooi. Hij drong er bij presi
dent Mitterrand op aan om de procedures
om Oostenrijk te laten toetreden tot de EG
zo snel mogelijk in gang te zetten.
De speciale VN-gezant voor Joegoslavië, Cyrus Vance, heeft giste
ren een aantal tegenslagen moeten incasseren. Vlak voor zijn be
zoek aan Osijek (foto) bombardeerde het federale leger de Oost-
kroatische stad nog, daarmee bevestigend dat ook het jongste wa
penbestand broos is. Bovendien wezen vertegenwoordigers van de
Servische minderheid de stationering van VN-troepen in hun ge
bied af. Blauwhelmen zouden te vuur en te zwaard worden bestre
den. Verder mag het door Servië gecontroleerde leger bij de komst
van VN-troepen zich niet terugtrekken uit de Servische gebieden in
Kroatië, zoals door de Kroatische regering wordt geëist, vinden zij.
Het leger zorgde wel voor een belangrijk lichtpunt; behalve bij Du-
brovnik werden de blokkades van alle Kroatische havens opgehe
ven. foto afp paul jenks
LONDEN GPD-The Independent
Het Britse ministerie van handel
en industrie gaat een onderzoek
instellen naar een mogelijke
verstrengeling van belangen
tussen de Maxwell Communi
cation Corporation (MCC) en
de prive-belangen van de fami
lie Maxwell. Volgens het minis
terie heeft de vorige maand
overleden magnaat Robert
Maxwell de wet overtreden door
via MCC geld aan zichzelf te le-
Tegelijkertijd met het
over het onderzoek kwam giste
ren de mededeling dat de twee
zoons van Maxwell ontslag heb
ben genomen. Kevin en Ian
Maxwell werden na de dood
van hun vader benoemd tot res
pectievelijk voorzitter van MCC
en voorzitter van de Mirror
Group Newspapers (MGN), het
krantenconcern van het Max
well-imperium. De familie Max
well heeft in beide concerns een
meerderheidsbelang.
Volgens Kevin is hij opgestapt
om het ministerie de kans te ge
ven ongehinderd onderzoek te
doen naar financiële onrecht
matigheden. Ian leek aanvanke
lijk aan te blijven maar besloot
gisteravond laat alsnog zijn ont
slag in te dienen. Kort tevoren
had MGN bekendgemaakt dat
Robert Maxwell een 990 miljoen
gulden uit de pensioenfondsen
van het bedrijf had gebruikt als
onderpand voor leningen aan
zijn privé-bedrijven.
Het is de vierde keer dat het
ministerie een onderzoekt in
stelt naar een verstrengeling
van de Maxwell-belangen. Tij
dens het eerste onderzoek in
1971 werd geconcludeerd dat
Robert Maxwell „niet de juiste
persoon is om aan het roer te
staan van een groot concern
waar meerdere aandeelhouders
in deelnemen".
Overigens is het niet uitgeslo
ten dat de banken op het ver
trek van de gebroeders Maxwell
hebben aangedrongen, nadat
gisteren bekend werd dat de
privé-bedrijven voor een mil
jard pond (3,3 miljard gulden)
rood staan, meer dan werd aan
genomen. Daarnaast staan
MCC en MGN ook nog voor
miljarden ponden bij de banken
in het krijt.
HANS GELEUNSE
Gorbatsjovs oproep, die hij
gisteravond ook voor de televi
sie uitsprak, is aan de repu
blieksparlementariërs gericht
omdat deze zich de komende
dagen moeten uitspreken over
het politieke Unieverdrag.
Aan de voorbereidende be
sprekingen werd slechts deelge
nomen door zeven van de
twaalf nog resterende republie
ken. De Oekraïne, na de Russi
sche Federatie de grootste repu
bliek, hield zich afzijdig. De
Oekraïnse president Kravtsjoek
verklaarde maandag dat Gor
batsjov zijn pogingen om een
nieuwe Unie te vormen wel kan
staken. De Oekraïne zal er niet
aan meewerken, zei hij.
.De Navo wil dat de kernwa
pens die zich nu nog bevinden
op het grondgebied van de Oek
raïne onder het gezag van de
centrale Unie-regering blijven
vallen. Het gaat om zeker twee
duizend raketten en kernkop
pen, die in Oekraïense handen
zullen vallen zodra deze repu
bliek onafhankelijk wordt.
CORRESPONDENTEN
Met dreigend klinkende waar
schuwingen voor een staats
greep en burgeroorlog probeert
Unie-president Gorbatsjov het
voormalige Sovjet-imperium
bijeen te houden. Gisteren
stuurde hij een handgeschreven
oproep aan parlementsleden in
alle republieken om het politie
ke Unieverdrag goed te keuren.
„Uiteenvallen van ons land be
tekent het gevaar van etnische
conflicten, oorlog tussen repu
blieken, een ramp voor de inter
nationale gemeenschap", aldus
Gorbatsjov.
In het weekblad Literatoerna-
ja Gazeta waarschuwde Gor
batsjov ook voor de mogelijk
heid van een nieuwe staats
greep. „Sommigen verwachten
een staatsgreep, misschien or
ganiseren ze er wel een. Men
sen uit het militair-industriële
complex, uit de gelederen van
de communistische partij", al
dus Gorbatsjov.
WASHINGTON HENK DAM
CORRESPONDENT
John Sununu, de omstreden
chef staf van het Witte Huis,
heeft gisteren zijn ontslag inge
diend. President Bush heeft het
ontslag „ongaarne, met spijt en
met een gevoel van persoonlijk
verlies" aanvaard, aldus een be
kendmaking van het Witte Huis.
Met het ontslag van Sununu
is een eind gekomen aan maan
den van speculaties over de als
hoogst intelligent bekend staan
de, maar ook zeer agressieve
chef staf. Bij elk van een reeks
politiek onverstandige maatre
gelen bleek Sununu een belang
rijke rol te hebben gespeeld.
Zo was hij de man die presi
dent Bush vorige maand advi
seerde om een reis naar het
Verre Oosten uit te stellen. Dat
besluit kwam na slecht verkie-
zingsnieuws, en werd algemeen
geïnterpreteerd als een paniek-
besluit.
Slechter nog voor Sununu
verliep het politieke gevolg van
een rede die Bush vorige maand
hield, waarin deze zei de rente
op creditcards te willen verla
gen. De Senaat nam direct
daarna een wet aan, waarin die
rente aan banden werd gelegd.
Dat zorgde een scherpe reactie
op Wall Street waar de Dow Jo
nes index meer dan 100 punten
kelderde. Het voorstel van Bush
werd teruggedraaid en Sununu
kreeg de schuld.
Sununu is de afgelopen we
ken bovendien verweten, dat hij
de architect is van het economi
sche beleid van de regering, dat
gekenmerkt wordt door afwach
ten tot de recessie voorbij is.
Die passieve houding valt slecht
bij de kiezers en heeft Bush po
pulariteit scherp doen dalen.
