Feiten
Osijek wacht op het ergste
De machtigste man na Helmut Kohl
België geen fascistisch land
'Optwee of drie plaatsen
tegelijk, dat is geen punt'
Maandag 25 november 1991 Redactie: 023-150225 JANINE BOSAAA ALTAN ERDOGAN RONALD FRISART (chef) ONNO HAVERMANS PATRICK VAN DEN HURK HANS JACOBS JOLANDA OUKES JAN PREENEN SJAAK SMAKMAN
Vertalingen: MARGREET HESLINGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: CLARA KEMPER
2
TOM JANSSEN
EN MENINGEN
OSUEK MARCUS TANNER
Zo moet het in Warschau zijn geweest voordat ze viel
voor de Duitsers. Ken stad wacht, verlamd, biddend voor
redding, vrezend voor het ergste. De dag waarop de veer
tiende wapenstilstand van kracht werd, maakte geen en
kel verschil voor Osijek. Het Joegoslavische federale leger,
dat Osijek tot op enkele kilometers is genaderd, bestookt
de sierlijke barokke gevels van de stad dag en nacht met
granaten.
makken. Ik maal er niet om dat
ik al ruim een week niet heb ge
doucht. Ik ben een ander mens
geworden. Over twee maanden
komen misschien vredestroe
pen van de VN, maar voor Osij
ek is dat te laat."
De ouderen zijn het meest mee
lijwekkend. Met jassen aan en
hoofddoeken op liggen ze stil en
bewegingsloos te luisteren naar
de doffe dreunen van inslaande
granaten. De schuilkelders zijn
koud en soms donker. De Ser
viërs richten goed. Bijna dage
lijks wordt de energie-centrale
getroffen, waardoor de stad in
duister wordt gehuld.
Kinderen hinkelen in de slecht
verlichte gangen. Hun ouders
zitten, roken en wonen de mis
bij die in de ondergrondse
schuilkelder wordt gehouden.
Het geluid van hun gezang stijgt
uit boven het druilerige gegrom
van de noodgenerator.
De mensen kunnen zelfs geen
televisie kijken. De Serviërs
hebben signalen geblokkeerd
en als je de televisie aanzet,
krijg je het Servische nieuws
voorgeschoteld. Dat nieuws is
onheilspellend. Osijek is uitge
roepen tot een deel van de
nieuwe 'Servische provincie Sla-
vonië'. De stad zal binnen af
zienbare tijd worden 'bevrijd'.
Zoals de meeste openbare ge
bouwen is het bovengrondse
deel van het ziekenhuis van Os
ijek nog maar een kapotgebom-
bardeerde, lege huls. In de ijs
koude kelder zijn de artsen
koortsachtig aan het werk. Om
de paar minuten arriveren am
bulances. In de afgelopen drie
dagen raakten 260 mensen ge
wond maar dat is slechts het
aantal dat naar het ziekenhuis is
gebracht. Niemand weet hoe
veel slachtoffers nog onder het
puin liggen begraven.
Zoveel mogelijk patiënten wor
den verscheept naar ziekenhui-
De straten zijn verlaten, afge
zien van een handjevol gepen
sioneerden en dronkaards die
door de puinhopen struinen.
Fen bus dendert de hoek om.
De zoveelste granaat beukt in
op de Sint Peter en Sint Paul ka
thedraal.
In de kelder van het kapucijner
klooster telt pater Kukavica de
granaten: „Twee-en-twintig heb
ik er het afgelopen uur geteld."
Hij verzamelt de iconen er) kan
delaars, die de volgende dag
naar Zagreb zullen worden ver
scheept. „Mensen bellen mij
dag en nacht op", zegt pater
Kukavica. „Ik probeer ze te kal
meren en ze aan te moedigen
dapper te zijn. Maar hoe kan ik
dat doen? Ik ben zelf net zo
bang als zij."
Duizenden vrouwen en kinde
ren zijn Osijek in de afgelopen
dagen gevlucht uit angst voor
een 'bevrijding' door het federa
le leger en Servische strijders,
zoals Vukovar ten deel viel. De
mannen blijven achter. Op be
vel van Osijeks verdedigingsco
mité mogen ze de stad niet ver
laten.
Wie niet vertrekt, zoekt zijn toe
vlucht in schuilkelders. De
grootste bevindt zich in een
voormalig ondergronds winkel
centrum. „Het is afschuwelijk",
zegt Sonja Vukovic. „Ik zit hiér
nu al tien dagen. We luisteren
naar de radio en bidden dat de
Verenigde Naties ons te hulp
komen. Dat is onze enige hoop.
Maar dan horen we weer slech
te berichten over de radio en
zinkt de moed ons in de schoe-
Anita, een 30-jarige onderwijze-
res, zit in de gang met haar
moeder, vader en twee kinde
ren. „De geestelijke belasting is
erger dan de lichamelijke onge-
Een Kroatische moeder en haar kinderen wachten op de bus
zen in Zagreb en Rijeka. Maar
de ondergrondse gangen liggen
vol gewonde soldaten en be
jaarden de meest kwetsbare
groep.
Dokter Zonimir Lovric lacht
wanneer ik de laatste wapenstil
stand ter sprake breng. „Osijek
is omsingeld. Het leger wil alle
Kroaten weg hebben uit dit ge
bied, en dat is dat. Ze zullen
hetzelfde doen met Osijek als
met Vukovar."
Met een handgebaar naar de rij
en stretchers zegt hij: „Ik haat
het leger. Ik haat het voor wat
het onze jonge mensen heeft
aangedaan. Deze jongemannen
verdedigen hun eigen vrijheid
en de mijne. Het leger zal ons
nooit laten gaan."
Terug in de schuilkelder tref ik
een aantal jonge soldaten die
aan de bar een biertje drinken.
„We zijn wandelende lijken",
zegt één van hen. „De Serviërs
hebben honderden tanks. Wij
hebben slechts een paar raket-
aangedreven granaten. Osijek is
ten dode opgeschreven. We zijn
wandelende lijken."
VERTALING: MARGREET HESLINGA
Verlamde Wolfgang Schauble leidt vanaf vandaag CDU/CSU-fractie
BERLUN HANS HOOGENDUK
Ruim een jaar na de moordaan
slag die hem voor de rest van
zijn leven aan een rolstoel kluis
tert, is Wolfgang Schauble hele
maal terug. De Duitse minister
van binnenlandse zaken lost
vandaag de oude houwdegen
Alfred Dregger (70) af als leider
van de CDU/CSU-fractie in de
Bondsdag en wordt daardoor de
machtigste politicus na kanse
lier Helmut Kohl. De man met
de ijzeren wilskracht acht zich
zelfs in staat, indien nodig, re
geringsleider te worden.
In de grote christendemocrati
sche fractie zal met Schauble
aan het roer een nieuwe wind
waaien en ook regerings- en
partijchef Kohl zal niet meer al
les kunnen doen en laten wat
hij wil. De kanselier, die al zijn
rivalen een politiek kopje klei
ner maakte op het moment dat
hij ze als al te dreigend be
schouwde, krijgt nu te maken
met een loyale strijdmakker, die
er niettemin zeer eigen ideeën
op na houdt.
Schauble (49) wil de fractie uit
bouwen tot een nieuw machts
centrum en daarbij zoekt hij
ook samenwerking met de
eveneens nieuwe liberale frac
tieleider Solms. Beide politici
weten dat na negen jaar regeren
veel ministers elkaar intussen
niet meer kunnen luchten of
zien, wat het regeren er niet
makkelijker op maakt.
Willen CDU/CSU en FDP ook
na de volgende verkiezingen
van 1994 nog samen aan de
macht blijven, dan zal er veel
moeten veranderen. Schauble is
daartoe bereid. Tegenover ge
trouwen zei hij recentelijk: „De
ministers zullen voortaan inge
bed zijn in de fractie. En vanuit
die fractie zullen de impulsen
voor her toekomstige beleid uit
gaan". En Helmut Kohl? Die
moet zich. als het aan zijn nieu
we fractieleider ligt, „meer en
meer op de hem toekomende
rol van staatsman concentre
ren".
Naarmate Schauble zich geeste
lijk en fysiek beter herstelde van
de moordaanslag, groeide zijn
strijdlust. Intussen kan hij op ei
gen kracht weer uit bed komen,
wil hij volgend jaar weer zelf au
torijden en de gepassioneerde
tennisser speelt zo nu en dan al
weer een potje tafeltennis met
zijn kinderen.
Veel krediet
Al vóór de aanslag die bijna een
einde aan zijn leven maakte,
had de jurist uit Baden-Würt-
temberg veel krediet binnen en
buiten het parlement. Hij was
en is de lieveling van de partij.
Op het laatste partijcongres
werd hij met veruit de meeste
stemmen in het bestuur geko
zen. Met de liberalen kan hij het
prima vinden. De nieuwe FDP-
ster, minister van justitie Klaus
Kinkel, was vele jaren zijn ten-
Wolfgang Schauble poseert met de ministers v£
van omringende landen, tijdens de conferentie
pa, eind vorige maand in Berlijn.
i binnenlandse zaken
ver immigratie in Euro
fora OPA ANDREAS AL TWEIN
nismaatje. En ook de oppositio
nele SPD steekt af en toe de lof
trompet over Schauble.
In het verleden heeft Schauble
alle klussen geklaard die zijn
beschermer Helmut Kohl hem
opdroeg. Als Geschaftsfiihrer
van de fractie (een soort dage
lijks leider naast de fractievoor
zitter) hield hij met zijn bijtende
retoriek de meute in het gareel.
Als 'minister voor buitengewo
ne opgaven' in het bureau van
Kohl bouwde hij de wegens vele
schimmige schandalen als 'Ber
muda-driehoek' bekend staan
de centrale om tot een efficiënt
apparaat. En als minister van
binnenlandse zaken schitterde
hij onder meer door het tot
stand brengen van het Duits-
Duitse eenwordingsverdrag.
Wolfgang Schauble heeft een
neus voor dingen die zijn carri
ère kunnen dienen. Hij koos
voor Helmut Kohl toen deze
zijn comfortabele baan als mi
nister-president van Rijnland-
Palts ruilde voor de harde oppo-
sitiebanken. Schauble wist één
ding heel goed: aan de zijde van
Kohl kun je je ontplooien zo
lang dat niet ten koste van de
Reus uit de Palts gaat.
Rudolf Seiters, Volker Ruhe en
Friedrich Bohl dachten et net zo
over. Kohl wist hun loyaliteit te
waarderen toen zijn CDU in
1982 aan de macht kwam. Ruhe
is intussen secretaris-generaal
van de partij. Seiters krijgt als
opvolger van Schauble vandaag
eindelijk een echt ministerie en
Bohl volgt Seiters op als minis
ter in het kanseliersbureau.
Leeuwen
•Alle vier, Schauble voorop, ver
dedigden Kohl als leeuwen toen
de 'Bende van Vier' bestaande
uit Lothar Spath, Heiner Geis-
sler, Ernst Albrecht en Rita Süs-
smuth drie jaar geleden de vol
gens hen versleten kanselier
wilden verdrijven. Albrecht en
Spath zijn intussen minister
president af, Geissler verloor
zijn baan als secretaris-generaal
van de CDU en Süssmuth is
weliswaar parlementsvoorzitter
gebleven, maar de glans is eraf.
Kohl zit er nog steeds, maar de
toestand in de CDU is nog even
belabberd als vóór die mislukte
coup. Menig christen-demo
craat is ervan overtuigd dat
Kohl al in 1990 de verkiezingen
zou hebben verloren als het
wonder van de Duitse eenheid
niet was geschied. Maar, en dat
weten ze ook bij de CDU, won
deren herhalen zich niet.
Aan Schauble de taak om niet
alleen de ingedutte fractie tot
leven te wekken i maar ook, als
het enigszins kan, de regionale
partijbaasjes te inspireren.
Want aan de basis is het droevig
gesteld sinds de meeste deelsta
ten onder sociaaldemocratisch
bestuur staan. Kohl mag er dan
prat op gaan elke afdelingsbe
stuurder persoonlijk te kennen,
het werk aan de basis heeft hij
de laatste jaren danig laten ver
sloffen.
In de voormalige DDR, waar de
CDU vorig jaar tot veler verras
sing de verkiezingen won, is de
toestand nog alarmerender dan
in het Westen. De Oost-CDU is
vergeven van de 'blokfluiten',
leden van de vroegere DDR-
CDU die door 40 jaar collabora
tie met de communisten zwaar
belast zijn. Ook daar heeft Kohl
verzuimd de bezem te hante-
De kanselier zal weer moeten
leren macht en verantwoorde
lijkheid te delen. Delen met
Wolfgang Schauble. Weliswaar
benadrukt die keer op keer dat
er tussen hem en de twaalf jaar
oudere Kohl een soort vader-
zoonrelatie bestaat, maar hij
voegt daar sinds kort aan toe
dat „ook zonen volwassen wor
den".
COMMENTAAR
De verkiezingen in België heb
ben in dubbel opzicht een ne
derlaag opgeleverd voor de de
mocratie. Niet alleen heeft ex-
treem-rechts fors gewonnen,
maar bovendien wijzen de eer
ste reacties er op dat uit die op
merkelijke uitslag bepaald niet
de conclusies worden getrokken
die een herhaling kunnen voor
komen.
Premier Martens riep de ver
kiezingsdag uit tot 'Zwarte Zon
dag'. De voorzitter van de
Vlaamse socialisten, Vanden-
broucke, trok een vergelijking
met 1936 toen uiterst rechts
eveneens veel stemmen wist te
vergaren. Beide politici geven
daarmee echter een vertekend
beeld van de ontwikkelingen in
België. Zij leiden de aandacht af
van de problemen, die gisteren
de gang naar de stembus mar
keerden.
Veel Belgen hebben op de
eerste plaats proteststemmen
uitgebracht tegen de politiek
die in hun land wordt gevoerd.
Zij hebben tevens proberen dui
delijk te maken dat niet meer
naar hen wordt geluisterd. Dat
verklaart waarom ook de a-poli-
tieke partij van Van Rossem
goed uit de bus is gekomen.
Daarnaast lijkt het erop dat de
Vlamingen hebben willen aan
tonen dat zij niet langer diep in
de beurs willen tasten voor de
armlastiger Walen. Dat me
ningsverschil lag ook ten grond
slag aan de val van het negende
kabinet-Mariens.
Zou in België net als in Ne
derland geen stemplicht gelden,
dan zouden veel
protest zijn thuisgebleven. Nu
werden het al dan niet ver
meende gebrek aan inspraak en
het steeds meer verdwijnende
gevoel van solidariteit in het al
zo lang verscheurde België ver
taald in grote verliezen voor de
regeringspartijen.
Natuurlijk is het alarmerend
dat extreem-rechts zoveel heeft
gewonnen, maar daarmee kan
niet worden gesteld dat België
plotseling is veranderd in een
fascistisch land. Dat neemt niet
weg dat ook België op korte ter
mijn een oplossing moet be
denken voor het snel groter
wordende verzet tegen immi
granten om te voorkomen dat
zij de rekening moeten betalen
voor tekortkomingen van de re
gering.
Sint geniet nog elk jaar van belangstelling
HINPELOOPEN THEO HAERKENS
Sinterklaas heeft het hartstikke
druk. Het is bijna 5 december
en bij de centrale verwarming
wachten nog honderdduizen
den schoentjes op een cadeau
tje. Toch weet Sint, eenmaal in
Hindeloopen aangekomen, een
uurtje vrij te maken voor een
gesprek.
Handenwrijvend komt hij het
café binnen, want het is toch
nog een beetje wennen, dat
miezerige Hollandse weer met
die kille mist. Het enkele krui
denbittertje dat hem op straat
werd aangereikt, blijkt onvol
doende om goed warm te blij
ven. Maar gelukkig verliep de
intocht voorspoedig.
Het bezoek was dan ook gron
dig voorbereid. „Zo'n tachtig
Pieten inclusief de acroba
ten, de Paardenpieten en de
Kiekjespieten zijn in de weer
geweest om alles goed te rege
len." En al met al is Sint niet
ontevreden. Weliswaar was er
wat geruzie tussen de Hoofd
piet, de rechterhand van Sinter
klaas, en de Wegwijspiet die
hem in het waterrijke stadje per
boot naar het centrum wilde
brengen, maar alla. Uiteindelijk
ging hij natuurlijk gewoon op
Americo. „Een klassepaard! Zo
betrouwbaar dat ik het ook wel
eens uitleen aan de bereden po
litie. Met Prinsjesdag liep het
nog aan het hoofd van de stoet
met de Gouden Koets." Sinter
klaas heeft honderden kinderen
ontmoet in Hindeloopen en
was op tijd waar hij wezen
moest en daar ging het maar
Al in de zomer werd besloten
dat Sinterklaas dit jaar in Hin
deloopen voet aan wal zou zet
ten, iets waar elke gemeente
aan het water op aast. De be
slissing valt altijd erg vroeg en
dat is maar goed ook, want zo is
er tijd de intocht zorgvuldig te
plannen. „Hindeloopen is een
mooi stadje, maar er is geen
ruimte voor een grootscheepse
intocht met veel muziek en ma
jorettes." Wat dat betreft ging
het hier heel anders dan voor
gaande jaren in Elburg,
Dordrecht of Zierikzee, herin-
Sinterklaas.
nert de bejaarde kindervriend
zich.
Over de voorbereidingen die hij
persoonlijk treft voor hij naar
Nederland afreist, is de Sint
kort: „Ik bèn Sinterklaas, dus ik
hoef alleen maar mijzelf te
zijn." Na enig aandringen wil
Sint echter nog wel kwijt dat hij
voor de zekerheid 20 woordjes
Fries heeft gerepeteerd.
Voor de rest is de intocht voor
de Spaanse bisschop puur ge
noegen. „Ik verheug me daar al
weken op. Elk jaar opnieuw is
het weer ongehoord leuk om
het middelpunt te zijn van zo
veel belangstelling. Iedereen
houdt-van Sinterldaas."
Zijn persoonlijke charme staat
garant voor een soepel verloop
van ieder bezoek. Toch blijft het
opletten. „Als je door een haag
van kinderen loopt, moet je ze
allemaal aankijken. Zij moeten
er zeker van zijn dat Sinterklaas
hen heeft gezien. Je moet ze
aanraken of een hand geven.
Daar gaat het om. Niets is zo
frustrerend dan zo dicht bij zijn
en alleen een achterhoofd te
zien", zegt de Sint, die regelma
tig over zichzelf spreekt alsof hij
het over een ander heeft.
FOTO GPD
De Goedheiligman is zeer inge
nomen met de hulpsinterkla
zen, die voor een wonder hun
hand niet omdraaien. „Soms
ben ik wel op twee of drie plaat
sen tegelijkertijd. Dat kan alle
maal, dat is voor kinderen geen
punt. Het zijn altijd volwasse
nen die daar moeilijk over
doen", moppert hij een tikje
verongelijkt.
Sint verschijnt de komende da
gen maar liefst tien keer op
scherm. Daar komen geen
hulpsinterklazen aan te pas. „Ik
heb het monopolie in Hilver
sum, en het leuke is dat ook de
commerciële omroep RTL4 dat
respecteert". Zo wordt voorko
men dat de Spaanse bisschop in
het ene programma het één
zegt en een half uur later totaal
iets anders. „Overigens zit ik
daar niet mee. En (anderen
hebben zoveel fantasie, die sto
ren zich er evenmin aan."
Sinterklaas vindt dit „grote
mensen-dingen" die de moeite
niet waard zijn. Hetzelfde geldt
voor het gekift over de hulpkla
zen die overal in het land al vo
rige week zijn aangekomen.
„Allemaal gezeur waar geen
kind zich druk om maakt."
