Buitenland
V-raad ziet niets
in vredestroepen
Jeltsin op vingers getikt
Mitterrand zaait verwarring met nieuwe voorstellen
Tientallen doden bij
schietpartij Oost-Timor
Hong Kong gaf enkele
repatrianten valium
EG verbiedt zuigtabak
Dinsdag 12 november 1991
Redactie: 023-150225 RONALD FRISART (chef) ONNO HA VERMANS HANS JACOBS JOLANDA OUKES Vertalingen: MARGREET HESUNGA IUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vomigevlng: CLARA KEMPER
5
BORIS JELTSIN heeft vanmorgen de jaarlijkse onder-
schading voor het bevorderen van de democratie van
de Internationale Associatie van Politieke Adviseurs
gekregen. De onderscheiding werd in Sydney in ont
vangst genomen door de Russische zaakgelastigde in
Australië.
United Press International (UPI).
NIEUWSLIJN
Baghdad bereid blokkade op te heffen
Baghdad heeft aangeboden de economische blokkade van Kur
distan op te heffen in ruil voor de terugtrekking van alle gewa
pende Kurden uit steden in het noorden van Irak. Dit hebben
Kurdische leiders gisteren verklaard na terugkeer uit Baghdad
waar zij onderhandelingen hebben gevoerd met de Iraakse auto
riteiten. Baghdad stelde bijna drie weken geleden de economi
sche blokkade in, kennelijk om de Kurden onder druk te zetten
akkoord te gaan met een autonomie-akkoord waarover maan
den geleden is onderhandeld, maar dat nooit is ondertekend. De
voorraden voedsel en brandstof in Kurdistan zijn uitgeput en
overheidspersoneel, onder wie onderwijzers en artsen, in op
standige gebieden ontvangen geen salaris meer.
Nieuwe aanklachten tegen Marcos
De Filipijnse justitie heeft vandaag 17 nieuwe aanklachten inge
diend tegen Imelda Marcos, de vrouw van de vroegere dictator
Ferdinand Marcos, die in ballingschap is overleden. In de aan
klacht wordt zij samen met haar kinderen beschuldigd van het
overtreden van voorschriften van de centrale bank door illegaal
360 miljoen dollar (bijna 720 miljoen gulden) het land uit te
brengen en op rekeningen van tien Zwitserse en twee Ameri
kaanse banken te zetten.
Vliegtuig stort neer op Recife
Een verkeersvliegtuig is brandend neergestort op een plein in
het Braziliaanse Recife, waarbij alle 15 inzittenden om het leven
zijn gekomen. Ook twee mensen die op het plein liepen werden
gedood. Het vliegtuig kwam gedeeltelijk neer op een huis. De
bewoners moesten met ernstige brandwonden naar het zieken
huis worden opgenomen.
VS en Cambodja herstellen betrekkingen
De Verenigde Staten en Cambodja hebben gisteren na 16 jaar
hun diplomatieke betrekkingen hersteld. De Amerikaanse diplo
matieke missie is voorlopig ondergebracht ih het enige luxe ho
tel in Phnom Penh. Het oude gebouw van de Amerikaanse am
bassade, dat in 1975 werd ontruimd, wordt gebruikt door het
ministerie van visserij. Donderdag zal na ruim tien jaar balling
schap het voormalige Cambodjaanse staatshoofd prins Noro
dom Sihanouk naar Phnom Penh terugkeren.
Egyptenaar leidt in strijd VN-post
De Egyptische vice-premier Boutros Boutros Ghali staat aan kop
in een informele peiling binnen de Veiligheidsraad voor de post
van secretaris-generaal van de Verenigde Naties. Ingewijden
zeggen dat Ghali goed is voor 11 stemmnen tegen tien voor de
minister van financiën van Zimbabwe. Bernard Chidzero. Van
de niet-Afrikaanse kandidaten kwam de minister Van den Broek
(buitenlandse zaken) als beste uit de bus met vijf stemmen voor,
zes tegen en vier onthoudingen.
Turks N-Cyprus erkent Azerbajdzjan
De Turkse republiek Noord-Cyprus heeft gisteren in navolging
van Ankara de republiek Azerbajdzjan erkent als onafhankelijke
staat. Het Turkse persbureau Anatolia meldde dat de Turks-Cy
prische premier Dervis Eroglu echter beseft dat „Azerbajdzjan
vanwege zijn eigen moeilijke situatie vermoedelijk niet in staat
is op zijn beurt ons te erkennen". De in 1983 uitgeroepen repu
bliek in het noorden van Cyprus wordt alleen door Turkije er
kend.
Irak rantsoeneert water
Water in Irak, bpstemd voor irrigatiedoeleinden, wordt gerant
soeneerd als gevolg van het gezakte waterpeil van de rivier de
Eufraat. Landbouw-minister Salmane legt de verantwoordelijk
heid voor de daling van het waterpeil bij de regeringen in Ankara
en Damascus. De Eufraat ontspringt in Turkije en stroomt door
Syrië naar Irak. „De talrijke grote projecten die in Turkije en Sy
rië zijn opgezet hebben een negatieve weerslag op de kwantiteit
en kwaliteit van het water dat Irak bereikt", aldus Salmane.
Advertenties voorop in Pravda
Eerst verdween het portret van
Lenin. Vervolgens verdween de
dagelijke oproep: „Arbeiders al
ler landen verenigt U." Nu
plaatst de Pravda advertenties
in de ruimte die tot voor kort
was voorbehouden aan de grote
koppen over de hele breedte
van de voorpagina. De redactie
noemt de maatregel „professio
neel gezien pijnlijk, maar finan
cieel noodzakelijk".
„Aandelen in de geheel-Rus
sische Wisselbank garanderen u
succes en zijn een symbool van
Ook Kroatië, Bosnië en Montenegro tegen Servisch verzoek
Het Servische verzoek om VN-vredestroepen naar Kroa
tië te sturen, maakt bij de Veiligheidsraad weinig kans.
Dat hebben diplomaten bij de VN in New York gisteren
gezegd. Diverse (Europese) landen hebben al te kennen
gegeven geen troepen naar Joegoslavië te zullen sturen.
Ook binnen Joegoslavië zelf wordt getwijfeld aan het nut
van het Servische verzoek.
Kostic. De Montenegrijnen, die
tot dusver vrij trouw Servië heb
ben gevolgd, vrezen dat de
komst van internationale
blauwhelmen hun aanspraken
op Dubrovnik in gevaar brengt.
Volgens het voorstel van het
presidium moeten de VN-troe
pen een buffer gaan vormen
tussen gebieden met een over
wegend Servische en een over
wegend Kroatische bevolking.
Dubrovnik is een puur Kroati
sche stad, waar de Montenegrij
nen echt niets te zoeken heb
ben. Daarom is er weinig kans
dat de stad na interventie door
de VN aan hun kant van de
grens zou vallen.
In Kroatië bestaat weinig en
thousiasme voor de Servische
uitwerking van een VN-buffer-
zone, omdat die in feite de Ser
vische veroveringen zou legiti-
NEW YORK/BUDAPEST HENK DAM
RUNA HELLINGA CORRESPONDENTEN
De speciale afgezant van de VN,
de Amerikaanse ex-minister van
buitenlandse zaken Cyrus Van
ce, maakte gisteren duidelijk
grote twijfels over de haalbaar
heid van het verzoek te hebben.
Vance bracht VN-secretaris-ge-
neraal Perez de Cuellar verslag
uit over zijn reis door Joegosla
vië. Na afloop van dat gesprek
zei hij tegen verslaggevers dat
het Joegoslavische verzoek om
VN-vredestroepen afkomstig
was van vice-president Kostic.
Kostic (een Montenegrin) is
vice-president in het staatspre-
sidium dat feitelijk alleen nog
uit Serviërs en hun Monte-
negrijnse bondgenoot bestaat.
Overigens is ook Montenegro
niet blij met het verzoek van
meren. Stipe Mesic, de Kroaat
die formeel nog steeds presi
dent is van Joegoslavië, pleitte
gisteren bij een bezoek aan Ita
lië voor een veiligheidszone op
de oude grenzen van Servië,
Kroatië en Bosnië-Hercegovina.
In Bosnië werd met enige
scepcis op het voorstel gerea
geerd. Commentatoren noem
den het een resultaat van mili
taire mislukkingen, financieel
bankroet en een politieke cata
strofe. Maar ze waarschuwden
er tegelijkertijd voor dat het ver
zoek aan de VN ook een poging
zou kunnen zijn van Servië, dat
eerder niets van een eventuele
VN-macht wilde weten, om ver
dere economische sancties te
gen te houden.
Binnen de Veiligheidsraad be
gint wel een beweging op gang
te komen om Joegoslavië met
een olieboycot te treffen. Groot-
Brittannië heeft een ontwerp
resolutie opgesteld waarin om
zo'n embargo wordt gevraagd,
als onderdeel van de sancties
die de EG vorige week heeft af
gekondigd. De vraag is echter
vooral of China, dat als vast lid
van de V-raad een vetorecht
heeft, ook wil meedoen.
Boris Jeltsin moest gisteren een
gevoelige tik op de vingers in
casseren. Het Russische parle
ment, dat zijn president twee
weken geleden nog vergaande
bevoegdheden gaf. floot hem
gisteren terug. Jeltsin moet zijn
decreet over de noodtoestand
in de autonome republiek
Tsjetsjeno-Ingoesjetië intrek
ken.
De resolutie, die in grote
meerderheid werd aangeno
men, stelt dat het onmogelijk is
per decreet een noodtoestand
uit te roepen. Het parlement
draagt de Russische regering op
te gaan onderhandelen met „al
le politieke krachten van Tsjets
jeno-Ingoesjetië" en de crisis in
de kleine islamitische republiek
in de Kaukasus met „politieke
middelen" op te lossen. Direct
na de stemming in het parle
ment gaf Jeltsin opdracht de
Russische troepen uit het Kau-
kasische gebied terug te trek
ken.
Met zijn besluit de noodtoe
stand uit te roepen en troepen
te sturen, wilde Jeltsin voorko
men dat de Tsjetsjeense leider,
generaal Dzjachar Doedajev, de
macht in de republiek zou over
nemen. Doedajev werd vorige
week tot president gekozen in
uw welvaart," luidde gisteren de
tekst op de plaats waar voor
heen het hoofdcommentaar
werd afgedrukt.
De Pravda plaatste al voor de
mislukte couppoging van au
gustus advertenties, maar nog
nimmer zo prominent als nu.
Afgezien van de advertenties op
de voorpagina had de editie van
maandag een halve pagina ad
vertenties op pagina 3 en een
kwart pagina op pagina 5, ruim
te die tot voor kort was voorbe
houden aan het belangrijke
nieuws.
De Israëlische premier Shamir zegd dat Israël de bezette gebie-
heeft gisteren tegenover de Zuid- den niet zal prijsgeven, omdat zijn
afrikaanse president De Klerk land die ruimte nodig heeft Het
op de foto samen met een in een was voor het eerst dat Shamir
gebedssjaal gewikkelde rabbijn bij openlijk het argument van ruimte-
de Klaagmuur in Jeruzalem ge- gebrek gebruikte om de bezetting
van Arabische gebieden te recht
vaardigen. Het Israëlische parle
ment (de Knesset) nam gisteren
een wetsvoorstel aan waarin is
vastgelegd dat Israël geen onder
handelingen mag voeren over de
Baker: Actievere
rol voor Japan
TOKYO GPP-AP
De Amerikaanse minister Baker
(buitenlandse zaken) heeft Ja
pan gisteren gevraagd een gro
tere rol te spelen in de interna
tionale politiek en verantwoor
delijkheden te nemen die over
eenkomen met zijn positie van
economische wereldmacht. De
Amerikaanse bewindsman wil
dat Japan een actievere rol gaat
spelen in het politieke debat,
vooral waar het Oost-Azië be
treft. Volgens Baker moet Japan
meer initiatieven ontplooien
om Noord- en Zuid-Korea dich
ter bij elkaar te brengen en het
nog altijd dreigende gevaar van
een nucleaire confrontatie op
het Koreaanse schiereiland weg
te nemen. Baker verving giste
ren president Bush als hoofdrol
speler op het Japanse toneel. De
bedoeling was dat Bush deze
maand Japan zou bezoeken,
maar onder druk van het Ame
rikaanse Congres en de publie
ke opinie zag hij daarvan af
PARUS HANS GERTSEN
CORRESPONDENT
De Franse president Mitterrand heeft
opnieuw bewezen een tactisch en strate
gisch genie te zijn. De zondag in een
rechtstreeks televisie-interview aange
kondigde grondwetswijzigingen, waar
onder een verkorting van de presidentië
le ambtstermijn van zeven tot vijfjaar,
lijken de oppositie flink in verwarring ge
bracht te hebben.
De oppositie eist al geruime tijd dat de
ambtstermijn van de president terugge
bracht wordt naar vijf jaar. De Franse
president zei zondagavond dat hij daar
al jaren een voorstander van is en be
loofde in de tweede helft van volgend
jaar een uitgewerkt voorstel aan het par
lement voor te leggen, samen njet voor
stellen om de macht van het parlement
uit te breiden. Het Franse volk mag zich
vervolgens via een referendum over de
wijzigingen uitspreken.
Mitterrand liet wijselijk in het midden
welke consequenties hij persoonlijk aan
de verkorting van de ambtstermijn wil
verbinden. Strikt genomen is Mitterrand
in 1988 voor zeven jaar benoemd en kan
hij de rit gewoon tot 1995 uitzitten. De
vijfjarige ambtstermijn geldt wettelijk
pas voor zijn opvolger. Maar politiek en
moreel gezien is het natuurlijk weinig
fraai om tot 1995 aan te blijven, als een
duidelijke meerderheid van het Franse
volk per referendum aangeeft dat vijf
jaar meer dan genoeg is voor een presi
dent.
Mitterrand beseft dat maar al te goed.
Hij behoudt zich daarom het recht voor
tegen die tijd, eind 1992, zelf uit te ma
ken wat hem te doen staat. En daarmee
schept hij een stuk onduidelijkheid waar
de Franse oppositie voorlopig nog geen
raad mee weet.
Tot zondag leek de rechtse oppositie op
rozen te zitten. Volgens opiniepeilingen
stevenen de partijen van Jacques Chirac
en Valéry Giscard d'Estaing op overwin
ningen af bij de regionale verkiezingen
(begin 1992) en bij de parlementsverkie
zingen in het voorjaar van 1993. Chirac
en Giscard, de twee leiders van de oppo
sitie, proberen, niet altijd even succesvol,
samen te werken tegen de regerende so
cialisten. Maar Chirac en Giscard zijn te
vens eikaars grote rivalen als het om de
opvolging van Mitterrand aankomt.
Tot zondag konden de twee rechtse kop
stukken er van uit gaan dat ze het pas in
1995 tegen elkaar op zouden hoeven ne
men. Nu Mitterrand de mogelijkheid
schept dat hij al in 1993 vertrekt, lijkt hij
daarmee Giscard en Chirac tegen elkaar
uit te willen spelen. Giscard en Chirac
weten immers niet meer of ze zich nu
moeten voorbereiden op parlementsver
kiezingen in 1993 of op een keiharde
presidentiële campagne.
Ook het voornemen van Mitterrand om
het kiesstelsel aan te passen, verdeelt de
oppositie. Mitterrand wil het huidige
majoritaire systeem nog voor de verkie
zingen van 1993 vervangen door een sys
teem waarbij een deel van het parlement
via evenredige vertegenwoordiging
wordt gekozen. Het huidige stelsel is
vooral voor de kleinere partijen zeer on
rechtvaardig. Les Verts bijvoorbeeld, de
Franse Groenen, zijn niet in het parle
ment vertegenwoordigd, hoewel ze in
peilingen rond de vijftien procent sco
ren. Een gemengd kiesstelsel is demo
cratischer, zo vindt Mitterrand. Dat vindt
de oppositie ook, maar tijdens de 'wed
strijd' mogen de spelregels niet meer
worden veranderd, zo betoogt zij.
Mitterrand lijkt zondagavond kortom op
meesterlijke wijze verdeeldheid te heb
ben gezaaid in de gelederen van de op
positie. En hij lijkt er bovendien in ge
slaagd de aandacht af te leiden van de
grote sociale en economische proble
men waarmee Frankrijk te kampen
heeft. De socialistische regering van pre
mier Cresson heeft het nog steeds moei
lijk, maar Mitterrand fungeert voorlopig
als bliksemafleider. De president heeft
opnieuw duidelijk gemaakt dat hij, en
niemand anders, de grote regisseur is in
Frankrijk. Hij zit als een spin in het web
van de macht. Nog minstens tot 1993.
door Jeltsin verboden verkiezin
gen. Rusland eist het herstel van
de door Moskou ingestelde
overgangsregering, die sinds de
augustuscoup aan het bewind
was met als opdracht verkiezin
gen voor te bereiden. Doedajevs
Tsjetsjeens Nationaal Congres
stuurde die regering vorige
maand naar huis.
In het centrum van Grozny,
de hoofdstad van Tsjetsjeno-In
goesjetië, begroetten duizenden
aanhangers van Doedajev het
besluit van het Russische parle
ment met gejubel en schoten in
de lucht.
werd afgenomen, het leven
hebben verloren in de strijd te
gen de Indonesische bezetter.
De internationale mensenrech
tenorganisatie Amnesty Inter
national drong er in augustus
bij de regering in Jakarta op aan
waarnemers toe te laten om be
schuldigingen na te gaan dat
gevangenen zijn gemarteld en
geëxecuteerd.
Op het ogenblik brengt de
Nederlandse professor Kooy-
mans als gezant van de men
senrechtencommissie van de
VN een bezoek aan Dili. Gelijk
tijdig met de beschieting heeft
zich een demonstratie bii zijn
hotel voorgedaan, aldus bron
nen in Jakarta.
JAKARTA Rtr
Zeker twintig mensen zijn van
daag in Dili, de hoofstad van het
In 1976 door Indonesië gean
nexeerde Oost-Timor. doodge
schoten door soldaten van net
Indonesische leger. De militai
ren openden zonder waarschu
wing het vuur op de menigte,
die op dat moment de man her
dachten die twee weken gele
den was omgekomen bij ge
vechten tussen voor-en tegen
standers van het Indonesiche
bestuur.
Diplomaten schatten dat on
geveer 200.000 Oosttimorezen
sinds 1975, toen het gebied
door Indonesië van Portugal
geannexeerde Golan-hoogvlakte.
Het voorstel kreeg niet alleen de
steun van de regeringspartijen,
maar ook van een belangrijk deel
van de Arbeiderspartij, foto epa
menahem kahana
HONG KONG Ind-AP
Duizenden Vietnamese vluchte
lingen hebben gisteren in de
Britse kroonkolonie Hong Kong
gedemonstreerd tegen het ge
bruik van geweld bij de ge
dwongen terugkeer van 59 lot
genoten, afgelopen zaterdag.
Volgens regeringsfunctionaris
sen in Hong Kong heeft ook
Vietnam geprotesteerd tegen de
tactiek die politiemensen en be
wakingspersoneel zaterdag ge
bruikten. Schreeuwende en
spartelende Vietnamese man
nen en vrouwen moesten aan
boord van het vliegtuig worden
gesleept en zeker een man
kreeg tijdens de vlucht hand
boeien om.
De autoriteiten van Hong
Kong hebben gisteren ontkend
dat de politie repatrianten zou
hebben vastgebonden en gesla
gen. Wel hebben de autoriteiten
toegegeven dat twee Vietna
mese vrouwen het kalmerings
middel valium kregen toege
diend. Volgens Clinton Leeks,
de vluchtelingencoördinator
van de Britse regering, had een
arts het middel voorgeschreven
op medische indicatie en niet
vanwege veiligheidsoverwegin
gen. Van bruut optreden, zoals
enkele Vietnamezen de gebeur
tenissen van zaterdag omschre
ven, was volgens Leeks geen
sprake.
Volgens sommige berichten
werd één van de Vietnamezen
na aankomst in Hanoi gearres
teerd op beschuldiging van
diefstal. Aanvankelijk was ge
meld dat de man was beschul
digd van moord. Het Vietna
mese ministerie van buiten
landse zaken weigerde elk com
mentaar.
BRUSSEL ANP-GPD
Met ingang van 1 juli volgend
jaar wordt de verkoop van zuig
tabak in de Europese Gemeen
schap verboden. De EG-minis
ters voor volksgezondheid zijn
het daarover gisteren in Brussel
eens geworden.
Zuigtabak wordt niet gerookt
maar, verpakt in een soort thee
zakje, in de mond aangebracht.
Het gaat om een nieuw soort ta
baksgebruik dat vooral de Ame
rikaanse en de Zweedse markt
verovert. In beide landen maakt
zuigtabak. dat zeer verslavend is
en kankerverwekkend, -vooral
opgang bij de jeugd
In België en Ierland werd de
ze vorm van oraal tabaksge
bruik al verboden nog voordat
ze daar een kans kreeg. De an
dere tien EG-landen hebben
zich nu bij die twee aangeslo
ten. Een andere vorm van oraal
tabaksgebruik, het pruimen,
wordt op Nederlands verzoek
niet verboden.
De ministers werden het niet
eens over een algeheel verbod
op tabaksreclame. Een minder
heid van de EG-landen, waar
onder Nederland, verzet zich
heftig tegen een alomvattend
Europees reclameverbod voor
tabaksprodukten. De Europese
Commissie wil alle advertenties
voor tabaksprodukten verbie
den.
De Commissie beroept zich
op de door roken veroorzaakte
schade aan de volksgezondheid:
in de EG sterven jaarlijks
431.000 mensen voortijdig als
gevolg van roken. Het verbod
zou zich moeten uitstrekken tot
'indirecte reclame', zoals kleren,
pennen en tandenborstels met
de naam van een sigaretten
merk erop.