Feiten
Rushdie's 1001 dagen in de nacht
Wie moet SPD in Bondsdag leiden?
Simons moet terug naar basispakket
Moskou en Kiev: water en vuur
Dinsdag 12 november 1991 Redactie: 023-150225 JANINE BOSMA ALTAN ERDOGAN RONALD FRISART (chef) ONNO HAVERMANS PATRICK VAN DEN HURK HANS JACOBS JOLANDA OUKES JAN PREENEN SJAAK SMAKMAN
Vertalingen: MARGREET HESUNGA LUUTJE NIEMANTSVERDRJET Vormgeving: CLARA KEMPER
2
WIM STEVENHAGEN
EN MENINGEN
Toen Salman Rushdie van
morgen ontwaakte, zullen
zijn gedachten onwillekeu
rig zijn terug gegaan naar
de beladen oproep die de
Iraanse ayatollah Khomei
ni precies 1001 dagen
daarvoor tot de moslims
aller landen richtte. Die
oproep luidde eenvoudig:
doodt de schrijver.
LONDEN CEES VAN ZWEEDEN
CORRESPONDENT
Sinds 14 februari 1989 is de au
teur van The Satanic Verses (De
Duivelsverzen) ondergedoken.
Hij heeft zijn huis in Islington
(Noord-Londen) verlaten en
waar hij verblijft, weten alleen
geten. Bij de ingang van het ge
bouw in Noord-Londen waar
onder meer het Moslim Insti
tuut kantoor houdt, hangt een
klein bord. 'Neen tegen moord',
staat erop. 'De Vredesbeweging
en de andere gebruikers van dit
pand verzetten zich tegen de
wens van het Moslim Instituut
om Salman Rushdie te ver
moorden'.
Binnen omschrijft dr. Ghaya-
suddian van het instituut het
standpunt van de Vredesbewe
ging als dom. „Er is nu eenmaal
een grens", zegt hij. „Voor u
zijn er ook grenzen. Zou u ac
cepteren dat uw dochter wordt
verkracht? Welnu, wij willen
niet dat de profeet wordt bele
digd. Rushdie heeft dat gedaan
en daar staat volgens de isla-
mistische wetgeving de
doodsfraf op.' Volgens Ghaya-
suddian staat 'elke moslim in
het Verenigd Koninkrijk' achter
de fatwa (doodstraf).
Terry Waite
Ter gelegenheid van de 1000ste
dag van Rushdie's isolement
hadden vrienden van de schrij
ver gisteren een protestbijeen
komst in Londen gepland. Maar
de Britse regering liet naar de
media uitlekken dat zo'n de
monstratie de vrijlating van de
laatste Britse gijzelaar in Liba
non, Terry Waite, in gevaar zou
kunnen brengen. Vanuit zijn
geheime onderkomen brieste
een woedende Rushdie dat de
regering daarmee de Libanese
terroristen op het idee gebracht
kon hebben in ruil voor Waites
vrijlating een verbod van Dui
velsverzen te eisen. Maar uit
eindelijk vroeg Rushdie zijn
vrienden zelf de protestbijeen
komst af te gelasten.
De fatwa heeft van Salman Rus
hdie een gijzelaar in eigen land
gemaakt. Zelfs als Terry Waite
straks zijn vrijheid tegemoet
loopt, is er voor de Rushdie nog
geen licht aan het einde der
tunnel. „Wij eisen twee dingen
van hem", zegt dr. Ghayasud-
dian. „Hij moet zijn boekin-
trekken. En hij moet een ver
goeding betalen aan de nabe
staanden van hen, die bij beto
gingen tegen het boek in India
en Pakistan zijn omgekomen."
Rushdie is zijn moslim-rechters
een heel eind tegemoet geko
men. Hij bekeerde zich tot de
islam en in een vraaggesprek
met The Guardian begin dit jaar
zei hij: „Ik denk dat ik het (Dui
velsverzen) heel anders zou
hebben geschreven als ik des
tijds al moslim was geweest".
Ook verklaarde de auteur zich
bereid de 'slachtoffers' van zijn
boek schadevergoedingen te
betalen en van de paperback
editie af te zullen zien.
Mecca en Medina
In het opmerkelijke interview
betoonde Rushdie zich een
moslim van het meest devote
soort. Hij waarschuwde dat de
Golfoorlog een langdurige Ame
rikaanse aanwezigheid in
Saudi-Arabië zou kunnen impli
ceren, wat 'erg, erg verontrus
tend' was in verband met de
nabijheid van de heilige plaat
sen Mecca en Medina. En tot
verbazing van zijn eigen aan
hangers omschreef hij de islam
als een 'cultuur van tolerantie,
deernis, genade en liefde'.
Het was een spectaculair gebaar
naar de moslimleiders, die ech
ter geen van de genoemde ei
genschappen bleken te bezit
ten. Nog maar een jaar eerder
had Rushdie, toen nog geen
moslim, zich in heel andere be
woordingen uitgelaten. In een
geruchtmakend artikel voor de
Independent on Sunday drong
hij er bij zijn aarzelende uitge
ver op aan de paperback-editie
op de markt te brengen en niet
te zwichten voor de 'boekver
branders'. „Wat is vrijheid van
meningsuiting?", schreef hij
toen. „Zonder de vrijheid te be
ledigen, bestaat ze niet. Zonder
de vrijheid alle orthodoxiën,
met inbegrip van het orthodoxe
geloof, uit te dagen en zelfs te
hekelen, houdt ze op te bestaan.
Taal en verbeelding kunnen
niet worden opgesloten zonder
dat de kunst sterft en daarmee
al wat ons menselijk maakt."
Sinds 14 februari 1989 is er heel
wat veranderd in Groot-Brittan-
nië. Moslims konden ongestraft
en in het openbaar tot moord
oproepen. Op televisie werd le
den van het publiek gevraagd
de hand op te steken, als zij van
mening waren dat Rushdie
moest sterven. „De moord op
een man (op mij) werd een wet
tig onderwerp voor een opinie
peiling", schreef Rushdie ver
bijsterd.
„De arrogantie is verdwenen",
zegt Dr. Ghayasuddian voldaan.
„We hebben een rode lijn ge
trokken die niet overschreden
mag worden. Laatst was er een
televisieprogramma waarin de
Koran onjuist werd geciteerd.
We hebben daarover geklaagd
en vervolgens bood de televisie
maatschappij haar verontschul
digingen aan. Dat zou voor de
fatwa nooit zijn gebeurd."
Rushdie poseerde eind januari
1989 nog vol trots met zijn Dui
velsverzen. foto epa
zijn bewakers. Contacten met
vrienden en familie verlopen via
de telefoon en zijn vrouw, de
schrijfster Marianne Wiggins,
heeft zich van hem laten schei
den. De enkele keer dat hij in
het openbaar verschijnt, ge
beurt dat volslagen onverwacht.
De hem geboden politiebe
scherming, waarvan de kosten
nu al tot ruim zes miljoen gul
den zouden zijn opgelopen, lijkt
niet overdreven. Volgens The
Evening Standard werden al
leen al in de eerste 500 dagen
na Khomeini's oproep 30 Ira-
niërs hel land uitgewezen. De
politie weigert elke inlichting
over de zaak, maar de Londense
avondkrant veronderstelt dat zij
wellicht achter Rushdies ver
blijfplaatsen waren gekomen.
Het gevaar komt echter niet al
leen van de Iraanse doodseska
ders. Ook de moslims in eigen
land zijn Rushdie nog niet ver-
Protest van moslims in Londen. De 'fatwa' tegen Rushdie heeft veel veranderd in Groot-Brittannië.
Drie doorsnee-kandidaten voor opvolging Hans-Jochen Vogel
BERLIJN HANS
CORRESPONDENT
Niet alleen de Nederlandse so
ciaal-democraten hebben
moeite een leider te vinden die
de partij nieuwe impulsen
moet geven. Ook de Duitse
zusterpartij SPD is op zoek
naar een nieuw politiek trek
paard.
Op liet eerste gezicht lijkt het
een enorme luxe dat er drie
kandidaten strijden om het
vrijkomende fractieleider
schap in de Bondsdag. Maar
bij nader inzien is het eerder
een zwaktebod dat de parle
mentariërs Herta Dëubler-
Gmelin (48), Hans-Ulrich Klo-
se (54) en Rudolf Dressier (50),
de scheidende fractievoorzitter
Hans-Jochen Vogel willen op
volgen.
Vandaag moet de 239 koppen
tellende fractie een besluit ne
men. Wie het ook wordt, de
nieuwe zal niet in staat zijn de
toekomstige CDU-fractiechef
Wolfang Schauble werkelijk te
genspel te bieden. Schauble,
nu nog minister van binnen
landse zaken, lost op 25 no
vember de 70-jarige rechtse
houwdegen Alfred Dregger te
gen diens wil af aan de top van
de CDU-CSU-fractie.
Vogel heeft zo'n afgang voorko
men door de eer aan zichzelf te
houden. Begin dit jaar droeg hij
onder het mom van een nood
zakelijke generatiewissel het
partijvoorzitterschap af over
aan de 51-jarige Björn Eng-
holm, minister-president van
Sleeswijk Holstein. Maar het
was een publiek geheim dat Vo
gel geen zin meer had zich nog
langer te laten ringeloren door
Björn Engholrr
foto ap Oscar Lafontaine.
foto dpa Hans-Jochen Vogel. foto dpa
de gestruikelde kanselierskandi
daat Oscar Lafontaine, minis
ter-president van Saarland.
Daar komt nog bij dat de soci
aal-democratische regionale
vorsten intussen de meeste
deelstaten besturen en menen
daaraan het recht te kunnen
ontlenen ook in de partij een
grotere, ja zelfs beslissende, rol
te spelen. En dat natuurlijk ten
koste van de fractie. Maar ook
onder de kamerleden groeide
de irritatie over Vogel. Hij deed
zijn bijnaam 'bovenmeester'
bijna dagelijks eer aan door de
grote fractie als een soort kleu
terklas te behandelen.
Niemand spreekt tegen dat Vo
gel de tot de oppositiebanken
verdoemde fractie gediscipli
neerd bij elkaar heeft gehouden
na de Wende van 1982 toen
de kleine liberale FDP zijn coali
tie-partner in de steek liet voor
een langdurige flirt met de CDU
van Helmut Kohl. Maar Vogel
wees de partij daarna bepaald
niet de weg terug naar de macht
aan de Rijn. Integendeel, de so
ciaal-democraten zijn er nog
steeds niet in geslaagd gebruik
te maken van de voortdurende
strijd in de rechts-liberale tan
dem Kohl-Genscher.
Terugtocht
Hans-Jochen Vogel begreep de
tekenen des tijds en kondigde
zijn terugtocht aan. „Een wijs
besluit op het juiste moment",
becommentarieerde Engholm
de toch wel verrassende stap.
Aardig bedoeld, maar ietwat on
realistisch. Want terwijl de CDU
met Schauble een absolute top
per als fractieleider krijgt, genie
ten de drie SPD-kandidaten in
zelfs niet een klein beetje be
kendheid.
Hoe je met Klose, Daubler-
Gmelin of Dressier in 1994 de
regeringsmacht van Kohl kunt
overnemen is ook veel sociaal
democraten een raadsel. Klose
bijvoorbeeld lijkt een man die
zijn carrière al enige tijd achter
zich heeft. „Ik stel me kandi
daat, omdat veel fractieleden
mij dat hebben gevraagd", was
een van zijn argumenten. Dat
getuigt niet van een overmaat
aan ambities. Klose is op dit
moment penningmeester van
de SPD en kamerlid, maar in die
laatste functie was er de laatste
jaren weinig van hem te verne
men. Voor die tijd was hij bur
gemeester van Hamburg. De
grootste heldendaad in die tijd
was zijn verzet legen de kem-
energiepolitiek van de toenma
lige kanselier Schmidt. Dat
kostte Klose wel zijn baan als
burgemeester.
Zijn grootste verdienste als pen
ningmeester van de SPD is dat
Hij heeft in ieder geval op de
andere twee voor dat hij be-
stuurservaring heeft en het goed
kan vinden met Oscar Lafontai
ne. Dat geldt niet voor de 50-ja-
rige Rudolf Dressier. Hij ligt re
gelmatig overhoop met de ei
genzinnige denker uit Saarland.
Vakbond
Dressier stamt uit een rood nest
en heeft een partijcarrière ach
ter de rug. Hij begon als zetter,
klom via de vakbond omhoog,
werd in 1980 kamerlid en is
sinds jaren fractiewoordvoerder
voor sociale zaken. Hij wil de
werknemers die zijn overgelo
pen naar de CDU of niet meer
stemmen gaan terugwinnen
voor de SPD.
Zijn concurrente Herta Dau-
bler-Gmelin is twee jaar jonger,
moeder van twee kinderen en
gepromoveerd juriste. Op haar
31ste zat ze al in het parlement,
werd in 1983 plaatsvervangend
fractieleider en is sinds 1988
ook vice-voorzitter van de par
tij. Daubler-Gmelin, die ook al
jaren overhoop ligt met Lafon
taine, is Vogels favoriet.
De drie kandidaten hebben on
getwijfeld hun kwaliteiten. Maar
of ze in de voetsporen kunnen
treden van partijreuzen als Kurt
Schumacher, Helmut Schmidt
en ook Hans-lochen Vogel is de
vraag. Maar misschien is dat
ook helemaal niet nodig, want
als er over twee jaar algemene
verkiezingen worden gehouden
zal de SPD-lijsttrekker niet Klo
se, Daubler-Gmelin of Dressier
heten, maar Engholm of Lafon
taine.
Pitbull Club Nederland opgeheven na ledenverlies
.„&KT06W VÊPlTgüll VAN
ARie. Z'N LIP AFêosr HEgaeN
\A)É. &SL0TEN TB STOppe-N"
COMMENTAAR
tische medische ingrepen, on
dergebracht in de al bestaande
algemene wet bijzondere ziek
tekosten (awbz). De Tweede Ka
mer stelt dit basispakket samen,
maar zorgt ervoor dat allerlei
luxe franje die nu in het zieken
fondspakket is meegenomen,
wordt geschrapt.
De prijs (premie) wordt, via de
belastingdienst, naar draag
kracht geheven. De rijken onder
ons zijn dus verplicht solidair
met de minder draagkrachtigen.
Wat niet in het basispakket is
opgenomen, kan worden verze
kerd bij bestaande ziekenfond
sen en verzekeringsmaatschap
pijen. Eenvoud is het kenmerk
van het ware.
Wel staat vast dat er, al naar ge
lang de individuele wensen,
meer voor gezondsheidszorg zal
moeten worden betaald. Maar
uit allerlei onderzoeken blijkt
dat bijna iedereen in Nederland
dat er best voor over heeft. Raar
toch dat zovelen namens ons
zo'n eenvoudig stelsel stelsel
matig de grond in boren.
Het is een oude sociaal-demo
cratische droom, al jaren nage
jaagd: een volksverzekering te
gen ziektekosten. Iedereen heeft
gelijke rechten en iedereen
heeft gelijke plichten. En ieder
een komt aan hetzelfde loket.
Simpeler kan het toch niet? Elke
deskundige beaamt dit. Waar
om lukt het dan niet zo'n volks
verzekering op te bouwen?
Wie een genuanceerd antwoord
op deze vraag wil geven, heeft
alle pagina's van deze krant no
dig om uit te leggen welke spel
letjes welke belangengroepen
spelen om in hun ogen gerecht
vaardigde belangen veilig te
stellen. Een kleine bloemlezing
kan verduidelijken wie zich alle
maal betrokken voelen bij een
fundamentele wijziging van ons
ziektekostenverzekeringssys
teem en waarom.
Politici van links tot rechts, die
zich tot spreekbuis verheffen
van aan hen gelieerde organisa
ties, die in de gezondheidszorg
hun brood verdienen. De vak
bonden, die alleen maar oog
hebben voor de inkomenspoli
tieke gevolgen van een stelsel
wijziging. Patiënten, artsen, ver
zekeringsmaatschappijen en
ziekenfondsen, die niet van zins
zijn hun plaats in de pikorde
van de gezondheidszorg prijs te
geven. Kortom, velen bemoeien
zich, uit puur eigenbelang, met
de financiering van de gezond
heidszorg, maar zij roepen om
het hardst dat zij dat doen uit
onze naam. Vergeet u dat
laatste maar meteen, want zo
zonnig is het niet.
Door die verstrengeling van al
lerlei deelbelangen is de volks
verzekering naar het model van
staatssecretaris Simons veel te
ingewikkeld geworden. Geluk
kig is het wetsvoorstel al uitge
kleed voor de inkt was opge
droogd. Gezien alle kritiek had
het kabinet er verstandiger aan
gedaan ook de voorzichtige
start die in 1992 is voorzien on
gedaan te maken.
Lubbers en Kok, met in hun
kielzog Simons, moeten feitelijk
terug naar af. Terug naar de
oorspronkelijke gedachte dat er
voor iedereen één basisverzeke
ring tegen ziektekosten moet
komen voor kostbare, specialis-
foto ap john redman
MOSKOU PETER PRINGLE
THE INDEPENDENT
In één van zijn \vildere uitbar
stingen van Russisch nationalis
me zou Boris Jeltsin hardop
hebben gespeculeerd over een
mogelijke kernaanval op zijn
buren in de Oekraïne. Hoewel
dit een idiote gedachte lijkt,
vond de Oekraïnse vice-premier
Konstantin Masik het voorval
ernstig genoeg om het recht
streeks met de Russische leider
op te nemen. Het (niet bevestig
de) verhaal werd twee weken
geleden door Masik zelf opge
dist in de Russische Nezavisi-
maja Gazeta (de Onafhankelijke
Krant), die een interview met de
Oekraïnse vice-premier afdruk
te.
Nationalistische spanningen
tussen Rusland en zijn buren
zijn lange tijd weggedrukt met
slogans als 'eenheid en broeder
schap'. Maar na het uiteen val
len van de Sovjetunie groeit de
vrees dat de etnische conflicten
van Joegoslavië zich hier op
grotere schaal kunnen herhalen.
De voormalige Sovjetunie be
stond uit 120 verschillende na
ties en etnische groepen. Meer
dan 60 miljoen van de 300 mil
joen Sovjet-burgers wonen bui
ten de grenzen van de republiek
waartoe ze etnisch beschouwd
behoren. De Russische Federa
tie bestaat uit 16 zogenaamde
'autonome republieken', waar
van een handjevol door de on-
afhankelijkheidskoorst zijn aan
gestoken.
Enkele dagen na zijn grote over
winning op de coupplegers gaf
jeltsin de hint dat Rusland ge
bieden in de Oekraïne en Ka-
zachstan zou opeisen, als deze
republieken volledige onafhan
kelijkheid zouden blijven na
streven. Het dreigement werd
snel weer ingetrokken, maar de
Oekraïne heeft Jeltsins uitspra
ken opgevat als een directe be
dreiging van gebieden in de
oostelijke Oekraïne, die een gro
te Russische bevolking hebben,
en in de Krim, die pas in 1954
per decreet van de Opperste
Sovjet aan de Oekraïne werd
toegevoegd.
Landbouwbart
De Oekraïne is het industrie- en
landbouwhart van de voormali
ge Sovjetunie, dat altijd veel
meer aan het staatsbudget heeft
bijgedragen dan het heeft ont
vangen. De republiek staat cen
traal in de plannen van Gor-
batsjov en jeltsin voor een mo
gelijke nieuwe economische
unie. De Oekraïne levert 46 pro
cent van de totale landbouw-
produktie en een kwart van alle
kolen wordt in het Donetsk-
bekken gewonnen. Pas na lang
treuzelen gaf het Oekraïnse par
lement premier Fokin vorige
week toestemming het nieuwe
economische verdrag te onder
tekenen.
Toen de republieken onderhan
delden over de oprichting van
een nieuw gemeenschappelijk
leger was de Oekraïne de grote
afwezige. Het parlement in Kiev
maakte plannen voor een nieu
we munteebheid en een eigen
leger van 400.000 of meer man
schappen, een luchtmacht en
een marine. Vorige week werd
daartoe de eerste stap gezet met
de oprichting van een Nationale
Garde. Moskou kijkt angstig toe.
Economen zeggen dat de Oek
raïne pas als een economisch
onafhankelijke staat kan func
tioneren, als het oude Sovjet
systeem van onderling afhanke
lijke industrieën is afgebroken.
Voorlopig kan de Oekraïne eco
nomisch niet bestaan zonder de
Russische Federatie. Misschien
moeten we de Oekraïnse reto
riek over onafhankelijkheid, be
vrijding van het Russische juk
en de oprichting van een sterk
leger dan ook alleen zien als
propaganda voor de presidents
verkiezingen en het referendum
over onafhankelijkheid, die bei
den op 1 december worden ge-
houden.
Maar het is ook mogelijk dat de
Oekraïners daadwerkelijk uit
zijn op totale onafhankelijkheid
en dat het vurige nationalisme
zich niet zal storen aan de eco
nomische realiteit. Volgens dit
'Joegoslavische scenario' kan
het nationalisme ontaarden in
onrust tussen Oekraïners en
Russen, wat weer zou kunnen
uitlopen op een militaire con
frontatie met Rusland.
Koelakken
Het Oekraïnse verlangen naar
onafhankelijkheid is niet van de
laatste tijd. In de jaren '20 en
'30, na de Russische Revolutie,
floreerde de Oekraïnse kunst en
literatuur tegelijkertijd met het
communisme. Het waren de
Oekraïnse boeren die zich sterk
verzetten tegen de gedwongen
collectivisatie van de landbouw.
Stalin hekelde hen als koelak
ken. Vele boeren, intellectuelen,
regeringsfunctionarissen en le
gerofficieren werden weggezui
verd of gedeporteerd.
Nu is het Oekraïnse nationalis
me weer sterk. Naar verwach
ting zal ongeveer 70 procent
van de bevolking op 1 decem
ber de onafhankelijkheidsver
klaring bekrachtigen, waarna de
onafhankelijkheid in een nieu
we grondwet kan worden ver
ankerd en een nieuwe staat met
de op drie na grootste bevolking
van Europa het licht kan zien.
VERTALING: MARGREET HESUNGA
